ชาติพันธุ์วรรณา ใน พระอภัยมณี (๓)

[เทาชมพู]

ข้อมูลเรื่องคุณพุ่ม  ดิฉันมีไม่มาก   เป็นข้อมูลธรรมดาๆที่ใครๆก็รู้กัน  ไม่ได้เจาะลึก
คิดว่าคุณเพ็ญกับคุณหลวงคงจะมีมากกว่าค่ะ
ที่อยากอ่านคือผลงานคุณพุ่ม ค่ะ  ฝีปากเธอเหลือร้ายมากๆ   เรียกว่าผู้ชายถอยไม่เป็นกระบวน
จำได้คร่าวๆตอนหนึ่งว่า
"อย่าเป็นเมียเลยคะหม่อมยอมเป็นแม่                 ฉันก็แก่รุ่นราวกับคราวป้า"

จะว่าไปชีวิตคุณพุ่ม สีสันเป็นดราม่ามากนะคะ    ส่วนตัวเอกฝ่ายชายคือสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ก็พระเอกวรรณคดีแบบอิเหนา  ชัดๆ
ถ้าจะเล่าก็ตั้งเป็นกระทู้ใหม่ดีกว่าค่ะ  ใครก็ได้ช่วยตั้งหน่อย

[เทาชมพู]

ขอเล่าถึงอมนุษย์ อีกตัวหนึ่ง คือม้านิลมังกร

พระนักสิทธิ์พิศดูเป็นครู่พัก                   หัวร่อคักรูปร่างมันช่างขัน
เมื่อตัวเดียวเจียวกลายเป็นหลายพันธุ์     กำลังมันมากนักเหมือนยักษ์มาร
กินคนผู้ปูปลาหญ้าใบไม้                      มันทำได้หลายเล่ห์อ้ายเดรฉาน
เขี้ยวเป็นเพชรเกล็ดเป็นนิลลิ้นเป็นปาน   ถึงเอาขวานฟันฟาดไม่ขาดรอน
เจ้าได้ม้าพาหนะตัวนี้ไว้                        จะพ้นภัยภิญโญสโมสร
ให้ชื่อว่าม้านิลมังกร                             จงถาวรพูนสวัสดิ์แก่นัดดา

รูปข้างล่างนี้ คือ“ม้านิลมังกร” ในงาน "ศิลป์แผ่นดิน" จำหลักไม้ประดับเกล็ดด้วยนิล ขอบเกล็ดเลี่ยมเพชร เขี้ยวเพชร กนกหน้า เครา คาง พรายปาก ครีบหลัง และหาง จำหลักทองประดับเพชร จำหลักขึ้นตามที่ปรากฏในเรื่อง “พระอภัยมณี” ม้านิลมังกรเป็นม้าวิเศษ พาหนะของสุดสาครโอรสพระอภัยมณี ในวรรณคดีของสุนทรภู่ ถึงเป็นงานชิ้นที่เล็กๆ ในบรรดา 10 ชิ้น แต่ก็ใช้ผู้ทำทั้งสิ้น 11 คน ใช้เวลาทำ 2 เดือน จึงแล้วเสร็จ

http://www.posttoday.com/lifestyle.php?id=14891

ถ้าถามว่าม้านิลมังกรมาจากไหน  มีอยู่ในเรื่องไคเภ็ก

"...ในแผ่นดินพระเจ้าฮอกฮี มีคนเห็นสัตว์ประหลาดในแม่น้ำเม๋งจิ๋น พระเจ้าฮอกฮี จึงเสด็จไปทอดพระเนตร ขณะนั้นก็เกิดคลื่นขึ้นในแม่น้ำ มีสัตว์เหมือนม้ามีเกล็ดมีปีก  ปรากฎบนคลื่น คลื่นลมจึงสงบจึงเรียกสัตว์นั้นว่าเล่งเบ้ แปลเป็นไทยว่าม้ามังกร "

สุนทรภู่อาจจะได้ฟังเรื่องนี้จากพวกจีน  โดยเฉพาะศัพท์ "เล่งเบ๊"  เพราะเรื่องไคเพ็กนั้น หลวงพิพิธภัณฑพิจารณาแปลเมื่อพ.ศ. ๒๔๒๐ ..."

[เพ็ญชมพู]

คุณพุ่มเป็นผู้หญิงเก่ง และช่างเหน็บแนม

แม้แต่เมื่อกล่าวถึงสุนทรภู่ที่นับถือเป็นครู ยังเหน็บถึงเรื่องพระอภัยมณี

ครั้งแผ่นดินอยุธพระพุทธเลิศ                 ช้างเผือกเกิดกับสยามถึงสามสาร
เป็นพาหนะพระที่นั่งอลังการ                  เกิดอาจารย์ท่านครูภู่สุนทร
แกก็แต่งพระอภัยขึ้นไว้ขาย                  เรื่องนิยายขี้ปดสยดสยอน

พระอภัยมณี = นิยายขี้ปดสยดสยอน ?

เห็นฝีปากของเธอแล้วไหมล่ะ

 

[Wandee]

พระอภัยมณี ภาคสมบูรณ์ คือตอนที่ ๖๕ - ๑๓๒

ก้าวหน้าพิมพ์ก่อนสำนักพิมพ์อื่น  ออกจำหน่ายใน ๒๕๐๘

แพร่พิทยา  พิมพ์ตามใน ๒๕๑๕   ๑,๐๐๐ เล่ม


เรื่องนางสุนีมีอยุ่ในเล่มสอง ตอน ๕๓ มังคลาครองเมืองลังกา   กับ ตอน ๕๗ สุดสาครรบกับมังคลา  นางสุนีพามังคลาหนี ค่ะ

[luanglek]

พระอภัยมณี = นิยายขี้ปดสยดสยอน ?

เห็นฝีปากของเธอแล้วไหมล่ะ

แน่ล่ะครับ  เพราะคุณพุ่มเป็นนักกลอนสักวา  เวลาแต่งสักวาโต้กันก็เหมือนเวลาชาวบ้านเล่นเพลงปฏิพากย์กันนั่นแหละ ฝ่ายหนึ่งแรงมา อีกฝ่ายก็ต้องแรงไป  ความสนุกก็เกิดตรงนี้เพราะต่างฝ่ายก็จะเปิดแผลนักกลอนสักวาฝ่ายตรงข้ามมาว่ากัน  ไม่เชื่อลองหาหนังสือประชุมกลอนสักวามาดูก็ได้  

ส่วนเรื่องพระอภัยมณีที่คุณพุ่มว่าเป็นนิยายขี้ปดสยดสยอนนั้น   ก้ไม่เกินความจริงเลยดังที่คุณพุ่มว่าเลย  เพราะพระอภัยมณีเป็นเรื่องที่สุนทรภู่แต่งโดยอาศัยวัตถุดิบจากหลายแหล่ง  เป็นนิยายมหัศจรรย์ และยังไม่ก้าวล่วงเรื่องจักรๆวงศ์ๆ เสียทั้งหมด  กระนั้นก็มีลักษณะความสมจริงหลายอย่าง ที่เรื่องประโลมโลกอย่างเก่าไม่มี   สิ่งที่สุนทรภู่ทำอาจจะเป็นสิ่งแปลกใหม่ที่คนในสมัยนั้นบางคนอาจจะไม่คุ้นเคย   จึงมีทั้งคนที่อ่านพระอภัยมณีแล้วชอบและไม่ชอบ  (รับได้และรับไม่ได้)  อย่างคุณพุ่มท่านคงไม่ประทับใจพระอภัยมณีของสุนทรภู่มากนัก  จึงว่าเป็นนิยายขี้ปดสยดสยอน  ทั้งที่พระอภัยมณีของสุนทรภู่นั้น  สุนทรภู่คิดเรื่องเองใหม่หมด  โดยไม่ได้เอาเรื่องที่มีอยู่แล้วมาแต่งเติมรายละเอียดใหม่ลงไปอย่างที่แล้วมาหรืออย่างที่กวีคนอื่นทำ (เช่นที่ท่านแต่งเรื่องลักษณวงศ์ เป็นต้น)   อาจจะเป็นเพราะท่านคงเบื่อเรื่องจักรๆวงศ์ๆ ที่มีอยู่ดาษดื่น  เนื้อเรื่องซ้ำๆ ซากๆ  กรณีอย่างนี้ทำให้นึกถึงเรื่องสนุกนิ์นึกของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพิชิตปรีชากร   ด้วยความที่เป็นงานเงียนแบบใหม่ที่ใช้ฉากสถานที่ในเรื่องจริง  แต่เนื้อเรื่องกับตัวละครสมมติ   คนอ่านบางท่านคิดว่าเป็นเรื่องจริงเกิดลือกัน จนเป็นเหตุให้คนไม่พอใจพระนิพนธ์ดังกล่าว  สุนทรภู่ท่านก็คงโดนอย่างนี้เหมือนกัน  เพียงแต่ว่าไม่หนักเท่ากรณีสนุกนิ์นึก  

(หรือเทียบกับอีกกรณีหนึ่งคือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ ทรงพระนิพนธ์บทความวิจารณ์หนังสือ ซึ่งเป็นของแปลกใหม่ ปรากฏว่าเจ้าของหนังสือที่ทรงวิจารณ์ รับไม่ได้  จึงเกิดโต้กันขึ้น)

[เทาชมพู]

หรือเทียบกับอีกกรณีหนึ่งคือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ ทรงพระนิพนธ์บทความวิจารณ์หนังสือ ซึ่งเป็นของแปลกใหม่ ปรากฏว่าเจ้าของหนังสือที่ทรงวิจารณ์ รับไม่ได้  จึงเกิดโต้กันขึ้น

อ่านรายละเอียดได้ที่
http://www.reurnthai.com/index.php?topic=1477.15
ตั้งแต่ค.ห.ที่ 20  ค่ะ

[เพ็ญชมพู]

เรื่องพระอภัยมณีนี้อิงบุคคลที่มีอยู่จริงในสมัยนั้น  คุณพุ่มอาจจะเดาได้ว่าคนที่ใกล้ตัวเธอคือ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ ในนิยายขี้ปด (ตามความเห็นของเธอ) คือ อุศเรน

อุศเรนในเรื่องเป็นคนรักเดียวใจเดียวไม่เหลียวแลใคร

แต่อุศเรนที่เธอรู้จักในชีวิตจริงช่างแตกต่างเหลือเกินจากในนิยาย

จนความสัมพันธ์ของคนทั้งสองจบลงดังที่รัชกาลที่ ๓ ทรงเย้าเอาว่า

เจ้าช่อมะกอก         เจ้าดอกมะไฟ
เจ้าเห็นเขางาม        เจ้าตามเขาไป
เขาทำเจ้ายับ          เจ้ากลับมาไย
เขาสิ้นอาลัย          เจ้าแล้วฤๅเอย

จุดนี้แหละคือเรื่องขี้ปดในเรื่องพระอภัยมณี

 

[เทาชมพู]

มาต่อเรื่องม้านิลมังกร

ในเรื่อง สุนทรภู่อธิบายลักษณะว่า

พอพบม้าหน้าเหมือนมังกรร้าย
แต่กีบกายนั้นเป็นม้าน่าฉงน
หางเหมือนอย่างหางนาคปากคำรณ
กายพิกลกำยำดูดำนิล

...........................

ก็รู้ว่าม้ามังกรสมจรกัน
ครั้นลูกมีศีรษะมันเหมือนพ่อ
ตัวตีนต่อจะเหมือนแม่ช่างแปรผัน
หางเป็นนาคมาข้างพ่อตามต่อพันธุ์
พระนักธรรม์แจ้งกระจ่างด้วยทางฌาน

สุนทรภู่บอกไว้อีกแห่งหนึ่งว่าม้ามังกรตัวนี้เป็นกะเทย คือไม่สามารถผสมพันธุ์มีลูกต่อไปได้อีก   แสดงว่าเข้าใจหลักการผสมข้ามชนิดของสัตว์ได้ดี อย่างม้ากับลาผสมออกมาเป็นล่อ ก็ไม่มีลูกต่อไปอีก

[เพ็ญชมพู]

เกาะกาวินถิ่นผีเสื้อยักษ์

เสียงว้าวุ่นผลุนออกมานอกห้อง         มันโฉบสองอนุชาพาไปได้
สุดสาครร้อนอกตกพระไทย             ฉวยได้ไม้เท้าโลดกระโดดมา
ขึ้นขี่หลังมังกรก็ถอนถีบ                 ลงน้ำรีบตามติดกนิษฐา
ไล่ผีเสื้อเงื้อไม้เท้าของเจ้าตา            ร้องเหวยว่าสักเท่าใดก็ไม่วาง

อมนุษย์ตัวต่อไปเห็นจะได้แก่ ผีเสื้อยักษ์

 

[เทาชมพู]

อ่านคำบรรยายเรื่องผีเสื้อ   ที่เกาะกาวิน   หน้าตาคงเป็นยักษ์ เพราะเรียกว่า "ผีเสื้อพาลพวกยักษ์มักกะสัน"  แต่มีปีกเป็นผีเสื้อ
แต่ในสารบัญ  เรียกว่าผีเสื้อค้างคาว   ไม่รู้ว่าคำว่าค้างคาวมาจากไหน  อ่านไม่เจอค่ะ

ถ้าเป็นผี(เสื้อ) ค้างคาวละก็   ตัวนี้แน่เลย 
ชื่อ  gargoyle 

[เทาชมพู]

มี อมนุษย์เล็กๆน้อยๆ  ที่น่าจะทำแอนนิเมชั่น
สุนทรภู่บรรยายไว้ตอนสุดสาครออกจากเมืองการะเวก  นั่งเรือออกทะเลไปตามหาพ่อ

แล้วชวนดูหมู่สัตว์ปฏิสนธิ์                         หัวเป็นคนข้างท้ายกลายเป็นหอย
เที่ยวเก็บกินดินสลุตขึ้นผุดลอย                  พระน้องน้อยชมเพลินเจริญใจ
บ้างมีหางอย่างปลาหน้าเหมือนเงาะ            ต่างหัวเราะร้องว่าปลาไปไหน
มันพูดอย่างข้างเราไม่เข้าใจ                      พระหน่อไททิ้งอาหารให้ทานกิน
มีต่างต่างบ้างพิกลกันเป็นสาย                    ขึ้นเรียงรายกลางมหาชลาสินธุ์
มีแต่กายสายหยั่งกระทั่งดิน                       เที่ยวจับกินกุ้งปลาในสาชล
เห็นกำปั่นมันร้องออกก้องเสียง                  ให้แล่นเลี่ยงหลีกทางไปกลางหน
จะถูกสายตายสิ้นมันดิ้นรน                         เสียงเหมือนคนแต่ข้างเราไม่เข้าใจ

ตัวอะไร นึกไม่ออกสักอย่างเดียวว่าเป็นสัตว์ทะเลชนิดไหน     ครึ่งคนครึ่งหอย  หน้าเหมือนเจ้าเงาะแต่หางเป็นปลา  สองอย่างนี้นึกไม่ออก
แต่ที่มีแต่ร่างกายเป็นสายหยั่งยาวๆลงไปใต้ทะเล   นึกไปถึงแมงกะพรุนยักษ์   หรือไม่ก็ปลาหมึกยักษ์   octopus
แต่พอบอกว่าร้องเหมือนคน  ก็จนปัญญา  ไม่รู้ว่าตัวอะไร

[Wandee]

สุดสาครกำลังจะพาเสาวคนธ์กับหัสไชยหนี

พออากาศฟาดเปรี้ยงเสียงสุนี                                เห็นคนดีถือขวานผ่านหน้าเรือ
แล้วร้องว่าอย่าเพ่อไปจะได้ลาภ                              ช่วยกันปราบอสุรีพวกผีเสื้อ

เทวดาบอกว่า ขอให้ไล่ผีเสื้อที่อยู่ในถ้ำออกมา  เทวดาจะจัดการเอง  แก้วแววตาของผีเสื้อเป็นของวิเศษ
จะมีเรี่ยวแรง  คง ทน และถ้าจับคนผู้นั้นก็จะอ่อนกำลัง

สุดสาครนั้น ทรงเกาทัณฑ์คันเขาควาย    น่าจะแข็งเกินไป

ได้แก้วตามาแล้วก็ยกให้น้องสองคน

[เทาชมพู]

สัตว์พาหนะในพระอภัยมณี  พอจะอนุโลมว่าเป็น "อมนุษย์" ได้  นอกจากม้ามังกร สัตว์ในจินตนาการ
สุนทรภู่หาสัตว์ต่างประเทศมาใส่ไว้ในเรื่องนี้ด้วย คือสิงโต
สิงโตในพระอภัยมณี อาศัยอยู่บนเกาะ  ตัวใหญ่กว่าเสือ   ดุร้าย ว่ายน้ำเก่ง    เห็นคนเข้าก็ว่ายน้ำจากเกาะมาเล่นงานถึงในทะเล
สินสมุทปล้ำจับเท่าไรเอาไม่อยู่ ต้องเสกปลาให้กิน มันถึงเชื่อง

มันลามเลียเคลียเคล้าด้วยเมามัว                  แต่ละตัวตาช่วงดังดวงดาว
ลูกทั้งคู่ตัวเมียเตี้ยตุบหลุบ                          มาหมอบฟุบฟอกสีสำลีขาว
ตัวพ่อแม่แลลายดูพรายพราว                      ล้วนเล็บยาวเป็นทองแดงยิ่งแรงครัน

สงสัยว่าสุนทรภู่เคยเห็นสิงโตจริงๆหรือเปล่า    น่าจะเป็นสิงโตในจินตนาการ  แบบสิงโตจีนหรือไม่
สิงโตนั้นดูปนๆกันอยู่ระหว่างสิงโตแอฟริกากับสิงโตจีน
พอสิงโตโฮ่โฮกกระโชกไล่                        ทั้งสูงใหญ่มหิมายิ่งกว่าเสือ
ตรงนี้เหมือนสิงโตแอฟริกา

แต่บทนี้ มีส่วนผสมสองแบบ
ตาถลนขนหุ้มดูคลุมเครือ                            ....................
ขนหุ้ม อาจเป็นสิงโตแอฟริกา  แต่  ตาถลน คือสิงโตจีนแน่นอน   สิงโตแอฟริกาตาไม่ถลน

[เทาชมพู]

กลับไปคิดอีกที    สิงโตที่สุนทรภู่บรรยาย  น่าจะคล้ายตัวนี้ค่ะ  ไม่ใช่สิงโตฝรั่งในสวนสัตว์
เพราะตัวลายเป็นดอกดวง  ตาถลน