ชาติพันธุ์วรรณา ใน พระอภัยมณี (๒)

[เพ็ญชมพู]

ละเวงวัณฬาขึ้นครองราชย์ต่อจากพระราชบิดาเมื่อพระชันษา ๑๖ ปี

นางถือตราราหูคู่พระ                เพช็รรัตนรุ้งพร่างสว่างไสว
ทรงกระบี่มีโกร่งโปร่งเปลวไฟ       จึงปราไสเสนาบรรดามี
เราขอบคุณขุนนางต่างตำแหน่ง     ช่วยตบแต่งให้บำรุงซึ่งกรุงศรี
อายุเราเล่าพึ่งได้สิบหกปี            เป็นสตรีไม่ชำนาญการสงคราม

ใกล้เคียงกับควีนวิคตอเรีย (พระชันษา ๑๘ ปี)

 

[luanglek]

เอ...แต่ในเรื่องพระอภัยมณี  ตอนที่นางละเวงขึ้นปกครองบ้านเมืองต่อจากพระราชบิดาอยู่ตอนต้นๆ เรื่อง   ซึ่งสุนทรภู่น่าจะแต่งขึ้นก่อนที่สมเด็จพระนางเจ้าวิกตอเรียเสด็จขึ้นครองราชสมบัติในปี ๒๓๘๐   ปัญหาคือ  ตกลงสุนทรภู่เริ่มแต่งพระอภัยมณีตั้งแต่ปีใด  แต่งต่อเนื่องหรือไม่  และปีที่ท่านน่าจะแต่งเรื่องนี้จบตกประมาณปีใด

[เทาชมพู]

พิมพ์เสร็จ ส่ง ข้อความหายหมด ไม่เข้ากระทู้
ต้องมาพิมพ์ใหม่    บอกไว้เพื่อเตือนสมาชิกว่าควร copy ไว้ก่อนส่ง นะคะ

ปัญหาคือ  ตกลงสุนทรภู่เริ่มแต่งพระอภัยมณีตั้งแต่ปีใด  แต่งต่อเนื่องหรือไม่  และปีที่ท่านน่าจะแต่งเรื่องนี้จบตกประมาณปีใด  

สุนทรภู่แต่งเรื่องนี้ในรัชกาลที่ ๓  (๒๓๖๗-๒๓๙๔)  เมื่ออยู่นอกราชการ   มีเวลาว่างพอจะแต่งกลอนนิทานขนาดยักษ์ได้  และคงเพื่อหาเลี้ยงชีพอีกต่างหาก
ส่วนเริ่มเมื่อไร  ก็เดาแบบกำปั้นทุบดินว่า ถ้าท่านได้แบบนางละเวงมาจากควีนวิคตอเรีย  ท่านก็ต้องแต่งหลังพ.ศ. ๒๓๘๐  ซึ่งเป็นปีควีนขึ้นครองราชย์    ข่าวว่านางกษัตริย์ครองแผ่นดินคงแพร่มาถึงสยาม หลังปีนั้น
อันที่จริงพระราชินีครองบัลลังก์อังกฤษ มีหลายองค์มาก่อนหน้าควีนวิคตอเรียน     สุนทรภู่อาจได้ยินเรื่องควีนเอลิซาเบธ ควีนแอนน์  มาก่อนก็เป็นได้ (บอกให้เขวไปได้อีก)  

อยากจะแกะรอยคำบรรยายภาพนางละเวง เมื่อเปิดตัว   ว่า "ทรงกระบี่มีโกร่งโปร่งเปลวไฟ" เป็นภาพมาจากควีนฝรั่งองค์ใด    
กระบี่มีโกร่งนั้นพอนึกออกว่าเหมือนกระบี่นายทหาร  โปร่งเปลวไฟ คือลายบนด้ามกระบี่    
ตอนนี้ยังนึกไม่ออกค่ะ

ชื่อ พระอภัยมณี ปรากฎอ้างอิงใน รำพันพิลาป ที่สุนทรภู่แต่งเมื่อครั้งบวชพระ  

จะสึกหาลาพระอธิษฐาน
โดยกันดารเดือดร้อนสุดผ่อนผัน
พอพวกพระอภัยมณีศรีสุวรรณ
เธอช่วยกันแก้ร้อนค่อยหย่อนเย็น

ถ้าเชื่อว่า นางฟ้าชื่อ"โฉมเทพธิดามิ่งมารศรี" ที่เอ่ยถึงใน รำพันพิลาป    หมายถึงกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ    ก็แปลว่ารำพันพิลาปแต่งก่อนพระเจ้าลูกเธอพระองค์นี้ สิ้นพระชนม์ ใน พ.ศ. ๒๓๘๘  
เพราะมีการอ้างถึงพระอภัยมณีศรีสุวรรณ  แล้ว
สรุป ก็คือเริ่มแต่งเรื่องพระอภัยมณี ก่อนปี ๒๓๘๘ 

และน่าจะแต่งจบตอนปลายรัชกาลที่ ๓   หรือต้นรัชกาลที่ ๔  เมื่อท่านกลับเข้ารับราชการอีกครั้งหนึ่งกับพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

ถามว่าแต่งต่อเนื่องไหม    ดูจากเนื้อเรื่อง น่าจะต่อเนื่อง   เพราะสุนทรภู่ผูกปมไว้เป็นช่วงๆ  ให้คลี่คลาย   
ดูจากโครงสร้างของเรื่อง   ในตอนต้น น่าจะจบได้ตอนพระอภัยครองเมืองผลึก   ศรีสุวรรณก็กลับไปเมืองรมจักร 
เป็นการจบการผจญภัยของเจ้าชายทั้งสอง
แต่พอเริ่มศึกลังกา-ผลึก  ทีนี้จบไม่ได้แล้ว  จนกว่าจะเสร็จศึก  สุนทรภู่สร้างตัวละครเพิ่มเยอะมาก  ทุกคนมีที่มาที่ไป
จึงจบไม่ได้จนกว่าจะหาทางจบให้ตัวละครทุกตัวเสียก่อน

พระอภัยมณี คงเป็นเรื่องฮิทติดอันดับมายาวนาน   ขนาดสุนทรภู่เลิกแต่งแล้ว ก็ยังมีภาคพิเศษที่ลูกศิษย์ลูกหาช่วยกันแต่งต่อให้อีก  
แสดงว่าเรตติ้งดี ไม่ถอย  คนอ่านยังเรียกร้องอยู่เสมอ
เชิญค้านค่ะ

[luanglek]

ขอบคุณคุณเทาชมพู

เอ...(สงสัยอีกแล้ว)   ก็ถ้าต้นแบบการสร้างตัวละคร นางละเวง เป็นสมเด็จพระราชินีของอังกฤษจริง (ไม่ว่าจะเป็นพระองค์ใดก็ตาม)  มีคำถามต่อไปว่า  ถ้าเช่นนั้นเคยมีประวัติศาสตร์อังกฤษตอนใดก่อนหรือในรัชสมัยสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียที่ระบุว่าพระเจ้าแผ่นดินสตรีของอังกฤษได้เสด็จออกรบด้วยพระองค์เองบ้างหรือไม่  ?  เท่าที่เคยทราบมา  ไม่น่าจะมี  (บังเอิญไม่ได้ลงทะเบียนเรียนวิชาประวัติศาสตร์สหราชอาณาจักรตอนเรียนป.ตรีไว้ด้วย) 

ถ้าเช่นสามารถจะอนุมานหรือสันนิษฐานต่อไปได้หรือไม่ว่า   สุนทรภู่อาจจะเอาส่วนบุคลิกนักปกครองของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียหรือพระเจ้าแผ่นดินอังกฤษที่เป็นสตรีพระองค์อื่น มาสร้างเป็นตัวละครนางละเวง  ส่วนบทบาทด้านการรบการสงครามของนางละเวง (อาจจะรวมไปถึงบทบาทด้านเดียวกันนี้ของตัวละครสตรีคนอื่นๆในเรื่องพระอภัยมณีด้วย)  สุนทรภู่อาจจะได้บุคลิกดังกล่าวมาจากแหล่งอื่น  เช่น จากพงศาวดารจีนลางเรื่อง  หรือ จากกรณีท้าวสุรนารี  เป็นต้น  เป็นไปได้ไหม     

ช่วงนี้  ไม่มีข้อมูลนำเสนอ   ตั้งใจจะมาตั้งคำถามอย่างเดียว

[เทาชมพู]

ราชินีอังกฤษที่ออกรบด้วยพระองค์เอง  คือควีน Boudicca (Boadicea)    แต่ว่าถอยหลังไปเป็นพันปี   ตั้งแต่ดินแดนอังกฤษยังไม่เป็น England  แต่เป็น Celtic  ถูกโรมันปกครองอยู่   
เผ่าของเธอชื่อ Iceni   ทำศึกต่อต้านโรมัน
ใครไปลอนดอน ก็อาจผ่านอนุสาวรีย์ของเธอ  ดังรูปที่นำมาลงให้ดู

อย่างไรก็ตาม   เรื่องมันนมนานมาก   ไม่น่าจะเป็นเรื่องที่เล่าแพร่หลายมาจนถึงสยามในรัชกาลที่ ๓   

ผู้หญิงที่รบทัพจับศึกเก่ง  ออกรบได้  มีทหารหญิงในสังกัด    ในพงศาวดารจีนต้นรัตนโกสินทร์มีค่ะ     
อย่างในสามก๊ก ก็คือซุนฮูหยิน น้องสาวของซุนกวน  นางได้เป็นภรรยาของเล่าปี่

[เทาชมพู]

รูปวาดของควีนโบดิเซีย ตามจินตนาการยุคนี้  เหน็บกระบี่สั้นเสียด้วย แต่ไม่มีโกร่ง

[เพ็ญชมพู]

สุนทรภู่แต่งเรื่องนี้ในรัชกาลที่ ๓  (๒๓๖๗-๒๓๙๔)  เมื่ออยู่นอกราชการ   มีเวลาว่างพอจะแต่งกลอนนิทานขนาดยักษ์ได้  และคงเพื่อหาเลี้ยงชีพอีกต่างหาก

เชิญค้านค่ะ

ขอยกมือค้าน

แนวคิดว่าสุนทรภู่แต่งเรื่องพระอภัยมณีเมื่อใดมีอยู่ ๒ ทางคือ รัชกาลที่ ๒ และ รัชกาลที่ ๓

แต่นักวรรณคดีส่วนใหญ่ อาทิ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ อาจารย์ฉันท์ ขำวิไล พ.ณ.ประมวลมารค ลงความเห็นว่าเริ่มแต่งในรัชกาลที่ ๒ และแต่งต่อในรัชกาลที่ ๓

พ.ณ.ประมวลมารคทรงชี้ชัดลงไปเลยว่าตอนที่แต่งต่อในรัชกาลที่ ๓ คือตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร เริ่มเรื่องเกาะแก้วพิสดาร

จะกล่าวกลับจับความไปตามเรื่อง  ถึงบาทเบื้องปรเมศพระเชษฐา
องค์อภัยมณีศรีโสภา               ตกยากอยู่คูหามาช้านาน
กับด้วยนางอสุรีนฤมิต             เป็นคู่ชิดเชยชมสมสมาน
ต้องรักใคร่ไปตามยามกันดาร     จนนางมารมีบุตรบุรุษชาย

ทรงวิจารณ์กลอนตอนนี้ว่า

มีลีลาแข็งกระด้างกว่าแต่ก่อนอยู่สักครู่หนึ่งแล้วจึงเข้าลีลาเดิม ทั้งนี้ชวนให้เชื่อว่ามิได้แต่งในคราวเดียวกัน นอกจากนั้นข้าพเจ้ายังเชื่อว่าสุนทรภู่คงได้แต่งตอนกำเนิดสินสมุทรไว้แต่ในรัชกาลที่ ๒ แล้ว แต่เป็นเรื่องค้างไม่เต็มเล่มสมุดไทย ครั้นเมื่อมาจับแต่งใหม่ของเก่าที่แต่งค้างหายไป จึงแต่งตอนนี้ใหม่อย่างย่อ ๆ ทีสันนิษฐานเช่นนี้เพราะตามเนื้อเรื่องตอนกำเนิดสินสมุทรน่าจะเขียนให้สนุกได้ไม่แพ้ตอนกำเนิดสุดสาคร มีผีเสื้อสมุทรครวญครางเจ็บท้อง พระอภัยมณีเป็นหมอตำแย ฯลฯ เทียบกับเมื่อนางเงือกคลอดสุดสาครมีพระฤๅษีเป็นกรรมการที่ปรึกษา มีแต่ปากพูดได้ก็พูดเอา ก็ควรจะขำพอ ๆ กัน แต่สุนทรภู่ตัดทิ้งหมด เข้าใจว่าเพราะเมื่อคิดเรื่องที่เกาะแก้วพิสดารได้แล้วก็อยากพาตัวละครไปสู่ฉากใหม่โดยเร็ว

[เทาชมพู]

ข้าพเจ้ายังเชื่อว่าสุนทรภู่คงได้แต่งตอนกำเนิดสินสมุทรไว้แต่ในรัชกาลที่ ๒ แล้ว แต่เป็นเรื่องค้างไม่เต็มเล่มสมุดไทย

ทำไมท่านถึงเชื่อยังงั้นล่ะคะ   มีบริบทอะไรทำให้คิดว่าแต่งในรัชกาลที่ ๒ 

[luanglek]

ราชินีอังกฤษที่ออกรบด้วยพระองค์เอง  คือควีน Boudicca (Boadicea)    แต่ว่าถอยหลังไปเป็นพันปี   ตั้งแต่ดินแดนอังกฤษยังไม่เป็น England  แต่เป็น Celtic  ถูกโรมันปกครองอยู่   เผ่าของเธอชื่อ Iceni   ทำศึกต่อต้านโรมัน อย่างไรก็ตาม   เรื่องมันนมนานมาก   ไม่น่าจะเป็นเรื่องที่เล่าแพร่หลายมาจนถึงสยามในรัชกาลที่ ๓   
ผู้หญิงที่รบทัพจับศึกเก่ง  ออกรบได้  มีทหารหญิงในสังกัด    ในพงศาวดารจีนต้นรัตนโกสินทร์มีค่ะ     อย่างในสามก๊ก ก็คือซุนฮูหยิน น้องสาวของซุนกวน  นางได้เป็นภรรยาของเล่าปี่

เอ...ถ้าอย่างนั้น   สุนทรภู่น่าจะเอาวัตถุดิบจากแหล่งข้อมูลที่อยู่ใกล้ตัวท่านและท่านมีโอกาสได้เข้าถึงข้อมูลนั้นได้สะดวก (เพราะเคยทำงานเป็นอาลักษณ์) ส่วนเรื่องจากเกาะอังกฤษ  ลำพังแต่ได้ยินได้ฟังมาเลาๆ คงจะไม่เพียงพอที่เอามาเป็นวัตถุดิบได้   อีกประการหนึ่งข่าวสารจากเกาะอังกฤษกว่าจะเดินทางมาถึงสยามสมัยรัชกาลที่ ๓ ต้องใช้เวลาเดินทางมาก อาจจะเป็นเวลาหลายเดือน  กว่าสุนทรภู่จะทราบข่าวจากเกาะอังกฤษ  บางทีท่านคงจะแต่งล่วงหน้าไปเยอะแล้วก็ได้ 

พ.ณ ประมวลมารคทรงชี้ชัดลงไปเลยว่าตอนที่แต่งต่อในรัชกาลที่ ๓ คือตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร เริ่มเรื่องเกาะแก้วพิสดาร

จะกล่าวกลับจับความไปตามเรื่อง  ถึงบาทเบื้องปรเมศพระเชษฐา
องค์อภัยมณีศรีโสภา               ตกยากอยู่คูหามาช้านาน
กับด้วยนางอสุรีนฤมิต             เป็นคู่ชิดเชยชมสมสมาน
ต้องรักใคร่ไปตามยามกันดาร     จนนางมารมีบุตรบุรุษชาย

ทรงวิจารณ์กลอนตอนนี้ว่า

มีลีลาแข็งกระด้างกว่าแต่ก่อนอยู่สักครู่หนึ่งแล้วจึงเข้าลีลาเดิม ทั้งนี้ชวนให้เชื่อว่ามิได้แต่งในคราวเดียวกัน นอกจากนั้นข้าพเจ้ายังเชื่อว่าสุนทรภู่คงได้แต่งตอนกำเนิดสินสมุทรไว้แต่ในรัชกาลที่ ๒ แล้ว แต่เป็นเรื่องค้างไม่เต็มเล่มสมุดไทย ครั้นเมื่อมาจับแต่งใหม่ของเก่าที่แต่งค้างหายไป จึงแต่งตอนนี้ใหม่อย่างย่อ ๆ ทีสันนิษฐานเช่นนี้เพราะตามเนื้อเรื่องตอนกำเนิดสินสมุทรน่าจะเขียนให้สนุกได้ไม่แพ้ตอนกำเนิดสุดสาคร มีผีเสื้อสมุทรครวญครางเจ็บท้อง พระอภัยมณีเป็นหมอตำแย ฯลฯ เทียบกับเมื่อนางเงือกคลอดสุดสาครมีพระฤๅษีเป็นกรรมการที่ปรึกษา มีแต่ปากพูดได้ก็พูดเอา ก็ควรจะขำพอ ๆ กัน แต่สุนทรภู่ตัดทิ้งหมด เข้าใจว่าเพราะเมื่อคิดเรื่องที่เกาะแก้วพิสดารได้แล้วก็อยากพาตัวละครไปสู่ฉากใหม่โดยเร็ว

[/quote]


ข้อวิจารณ์ของพ. ณ ประมารค  เป็นการวิจารณ์อย่างอัตนัย  และเป็นข้อสันนิษฐานมาก (พูดง่ายๆ คือ คาดคะเนหรือเดานั่นแหละ) เรื่องตอนนางผีเสื้อสมุทรคลอดสินสมุท  ถึงอย่างไรสุนทรภู่ไม่น่าจะแต่งใส่รายละเอียดมากเท่ากับนางเงือกคลอดสุดสาคร  เพราะอะไร   พิจารณาจากสรีระของนางผีเสือสมุทรกับนางเงือกก็จะทราบ   นางผีเสือสมุทรมีรูปร่างทั่วไปเหมือนคน  การคลอดยิ่งเป็นไปตามปกติวิสัยของสตรีมีครรภ์ทั่วไป   อีกทั้งนางก็แข็งแรง  หากินเลี้ยงปากเลี้ยงท้องได้เองมาก่อนจะพบพระอภัยมณีเป็นสามี  แถมเมื่อได้พระอภัยมณีมา นางได้หาเลี้ยงพระอภัยมณีด้วย  ไม่มีเหตุอะไรที่นางผีเสื้อสมุทรจะต้องกังวลเรื่องคลอดบุตร

ส่วนนางเงือก   สรีระของนาง ครึ่งบนเป็นมนุษย์ แต่ครึ่งล่างเป็นปลา  เมื่อจะต้องคลอดลูกเป็นมนุษย์  จะคลอดอย่างไร  ออกเป็นไข่อย่างปลาหรือ? หรือจะสำรอกออกทางปาก? หรือจะผ่าออก? ตรงนี้เป็นสิ่งที่สุนทรภู่อาจจะคาดเดาว่าคนอ่านคงสงสัยว่าจะแก้ให้นางเงือกคลอดลูกอย่างไร  อีกทั้งคนที่อยู่ใกล้ชิดพอช่วยนางได้ก็ดันเป็นพระโยคีถือศีลที่ไม่รู้เรื่องสรีระสตรีด้วย  โดยรวมๆ แล้วอย่างไรนางเงือกคลอดสุดสาครก็มีสิ่งที่น่าสนใจมากกว่านางผีเสื้อสมุทรคลอดสินสมุท    จำได้ว่า ตอนนางสุพรรณมัจฉาคลอดมัจฉานุในเรื่องรามเกียรติ์  นางสุพรรณมัจฉาใช้วิธีสำรอกออกมา

และก็ไม่มีเหตุอะไรที่สุนทรภู่จะไปแต่งบรรยายความเหตุการณ์ที่มีรายละเอียดคล้ายๆ กันให้มากอยู่ใกล้ๆ กัน  ของอย่างนี้อยู่ที่กวีจะเลือกมานำเสนอให้ประทับใจคนอ่านมากกว่า  ถ้าเสนออะไรซ้ำซาก  ก็จะกลายเป็นสิ่งที่น่าเบื่อไป   

[เทาชมพู]

ไม่รอคุณเพ็ญยกกลอนมาเทียบ   ยกมาเสียเองเลยดีกว่า
ตอนกำเนิดสินสมุทร
บอกสั้นๆว่า
จนนางมารมีบุตรบุรุษชาย
ส่วนกำเนิดสุดสาคร  สุนทรภู่ก็สรุปว่า
คลอดกุมารเป็นมนุษย์บุรุษชาย
แต่มีความโกลาหลอยู่หนึ่งหน้ากว่า ก่อนจะคลอด     ไหนนางเงือกจะเจ็บท้อง  ไหนร้อนพระฤๅษีงกเงิ่นมาดู จะเป็นหมอตำแย ก็สัมผัสกายสีกาไม่ได้  ต้องขอให้เทวดามาเป็นสูติแพทย์แทน

แต่อ่านแล้วก็ยังไม่รู้อยู่ดี ว่านางเงือกคลอดลูกชายทางไหน   น่าจะคลอดทางหาง   ไม่ได้สำรอกออกมาอย่างนางสุพรรณมัจฉา    เพราะมีการบรรยายว่าปวดท้องด้วย

เห็นคล้ายๆคุณหลวง ว่า ดูทางบทบาทและรูปลักษณ์แล้ว   นางผีเสื้อไม่ดึงดูดใจคนอ่านเท่านางเงือกน้อยแสนสวย    เพราะงั้น  บรรยายตอนคลอดว่าน่าสงสารยังไง  ก็ป่วยการ
ส่วนท่าน พ. รอเหตุผลของท่านจาก คุณเพ็ญชมพูอยู่ค่ะ    ถ้าไม่มีเหตุผลจากหน้าอื่น มีแค่นี้ ก็แสดงว่า ทรงสันนิษฐานจากความรู้สึก   เรียกง่ายๆว่า เดา

[เพ็ญชมพู]

ส่วนท่าน พ. รอเหตุผลของท่านจาก คุณเพ็ญชมพูอยู่ค่ะ    ถ้าไม่มีเหตุผลจากหน้าอื่น มีแค่นี้ ก็แสดงว่า ทรงสันนิษฐานจากความรู้สึก   เรียกง่ายๆว่า เดา

ท่าน พ. ไม่ได้เดาดอก แต่ท่านว่าเป็นเรื่องเขาเล่ากันมา(ใครเล่า-ไม่ทราบ)

เขาเล่าว่า

ในระหว่างที่สุนทรภู่ติดคุกในรัชกาลที่ ๒ ได้เริ่มแต่งนิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณีจับตั้งแต่ต้นเรื่องตลอดตับศรีสุวรรณ ส่วนเรื่องตั้งแต่เกาะแก้วพิสดารเป็นเรื่องแต่งในรัชกาลที่ ๓ ในระหว่างบวช

เหตุผลของสมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพก็เป็นเรื่องเล่ากันมาอีกเช่นกัน

มีคำเล่ากันมาอีกข้อหนึ่งว่า สุนทรภู่เริ่มแต่งหนังสือพระอภัยมณี เมื่ออยู่ในคุกคราวนั้น ข้อนี้เห็นจะจริง มีเค้าเงื่อนอยู่ในเสภา ตอนที่สุนทรภู่แต่งว่าถึงขุนแผนติดคุกนั้นว่า

อยู่เปล่าเปล่าเล่าก็จนพ้นกำลัง         อุตส่าห์นั่งทำการสานกระทาย
ให้นางแก้วกิริยาช่วยทารัก             ขุนแผนถักขอบรัดกระหวัดหวาย
ใบละบาทคาดได้ด้วยง่ายดาย         แขวนไว้ขายทั้งเรือนออกเกลื่อนไป

สุนทรภู่คงคิดแต่งหนังสือเรื่องพระอภัยมณีขึ้น ขายฝีปากเลี้ยงตัวในเวลาที่ติดคุกอยู่ อันประเพณีแต่งหนังสือขายในสมัยเมื่อยังไม่ใช้การพิมพ์นั้น เมื่อแต่งขึ้นแล้วใครอยากจะอ่านก็มาขอลอกเอาไป ผู้แต่งคิดเอาค่าแต่งตามแต่ผู้ต้องการอ่านจะยอมให้ ผู้มีชื่อเสียงเช่นสุนทรภู่ก็เห็นจะได้ค่าแต่งแรงอยู่ ประเพณีที่กล่าวมานี้เป็นทางหากินของพวกกวีที่ขัดสนมาช้านาน คุณพุ่มธิดาพระยาราชมนตรี(ภู่) ยังแต่งเพลงยาวขายมาจนถึงต้นรัชกาลที่ ๕ บอกไว้ในเพลงยาวเฉลิมพระเกียรติที่คุณพุ่มแต่ง

เทียนวรรณก็ยังเล่าว่า

ท่านผู้ใหญ่ที่รุ่นแล้วในรัชกาลที่ ๑ ท่านได้เล่าให้เราฟังว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยรัชกาลที่ ๒ พระราชทานธำมรงค์ทองคำประดับเพชรแก่ท่านสุนทรภู่หนึ่งวงแล้วทรงกำชับว่า "ให้มันมีเรื่องนะ" พระราชดำรัสนี้แลเป็นมุลให้เกิดเรื่องพระอภัยมณี คือหมายความว่ามณีนั้นคือเพชร สุวรรณนั้นทองคำ

เหตุผลคือเรื่องเล่า ท่านมิได้เดาดอก

 

[Wandee]

เงือกใน พระอภัยมณี  มีขา ค่ะ


เมื่อสินสมุทรลากขึ้นไปให้พระบิดาดู

.............................                              เข่นนี้ปลาหรืออะไรใคร่จะรู้
ฉุดกระชากลากหางขึ้นกลางหาด                       แลประหลาดลักษณามีตาหู




เมื่อเงือกพ่อกับเงือกแม่หลอกนางผีเสื้อให้ไปทางอื่น  เสียเวลาไปครึ่งวัน

นางยักษ์หักขาฉีกสองแขน                               ไม่หายแค้นเคี้ยวกินสิ้นทั้งคู่




หน้า ๑๑๐๗  พระอภัยมณี เล่ม ๔

มัฆวานทรงขยับจับพระขรรค์                            เข้าฟาดฟันบั่นหางนางมัจฉา
ขาดเป็นสินดิ้นสลบซบพักตรา                           อยู่บนแท่นแผ่นผาคูหาบรรพ์

...............................

นางมัจฉาหางปลาก็หายสูญ                             บริบูรณ์เป็นมนุษย์สุดสวยสม
ทั้วงพักตร์ลักขณาก็น่าชม                                ดูขำคมพร้อมสิ้นทั้งอินทรีย์


พระฤาษีเลยไปตามสุดสาครให้มารับ  เพราะเป็นคนแล้วมาอยู่ใกล้ ๆ  จะมีการนินทาสงสัยดูไม่ดี

รอบคอบจัง

[Wandee]

นายวรรณ หรือ เทียนวรรณ  ชอบพระอภัยมณี     ชมเชยไว้มากมายว่าเป็นเรื่องก้าวหน้า
ไม่ใช่จักร ๆ วงศ์ ๆ

นายวรรณท่านอ่านพงศาวดารจีนจนปรุ   เรียบเรียงไว้หลายเล่ม

บุคคลสำคัญในชีวิตท่าน  ท่านก็เปรียบว่า ชื่อนั้น ๆ  ไม่ค่อยจะได้บอกรายละเอียดว่าอยู่ในเล่มไหน
อ่านเสียอ่วมกว่าจะเจอ

(อ่วมในที่นี้หมายความว่า ฟก หรือ เพลีย  หรือ อ่อนแรง)

[luanglek]

  :-\อ้าว...ถ้าเช่นนั้นที่ใครต่อใครทั้งวาดทั้งปั้นนางเงือกในเรื่องพระอภัยมณี เป็นคนท่อนบนและมีท่อนล่างเป็นปลาก็ผิดหมด (ผิดจากที่สุนทรภู่บรรยายไว้) แท้จริงเงือกของสุนทรภู่มีขาด้วย  นับว่าเป็นเงือกที่ออกจะผิดแผกกว่าเงือกตามจินตนาการสากลมากอยู่  

หรือว่าสุนทรภู่จะใช้ลักษณะของมัจฉานุ(วานรที่มีหางเป็นปลา  ภายหลังพระรามใช้พระขรรค์ตัดหางปลาออก) มาสร้างเงือกแบบมีขา

คุณวันดีอ่านละเอียดดีทีเดียว  เสียดาย มีพระอภัยตอนปลายที่กรมศิลปากรชำระ และสำนักพิมพ์ก้าวหน้าพิมพ์เฉพาะเล่ม ๔  ไม่มีเล่ม ๓  จะซื้อที่เขาพิมพืใหม่ก็ยังไม่มีงบประมาณ รอตอนงานสัปดาห์หนังสือฯ หน้าร้อนดีกว่า (คงจะได้ซื้อ)

[เทาชมพู]

ติดใจเรื่องหางเงือก
เมื่อสินสมุท ฉุดลากตาเงือกขึ้นไปบนหาดให้พ่อดู   ดิฉันก็ยังนึกภาพเป็นลากท่อนล่างที่เป็นปลา อยู่ตลอด
เมื่อนางผีเสื้อฉีกขาแขนกิน  ก็ยังนึกว่าเป็นกลอนพาไป  ที่จริงคือฉีกหางและแขน
มานึกอีกทีจากค.ห.ข้างบน   หรือว่าเงือกพวกนี้ เป็นคน มีขา แต่มีหางงอกอยู่ข้างหลังเหมือนหางลิง  แบบเดียวกับมัจฉานุ
พอนางเงือกถูกพระอินทร์ฟันหางที่งอกอยู่ข้างหลัง  อวัยวะที่เหลือก็เลยอยู่ครบแบบคน   
ถ้าหากว่าฟันหาง แบบหางปลาท่อนล่าง ของ mermaid  นางคงจะขาดไปครึ่งตัว  ต้องมีขางอกออกมาแทน

หมดกัน   นางเงือกน้อยในจินตนาการ   นึกภาพตัวเป็นคนท่อนล่างเป็นปลา ตลอด   ไม่นึกว่าเป็นคนมีหางดุ๊กดิ๊กข้างหลังเป็นหางปลา

ส่วนเรื่องแต่งเมื่อไรนั้น เมื่อท่านอ้างคำบอกเล่าก็จนใจ  ไม่รู้จะค้านยังไง   
แต่เรื่องพระราชทานแหวนทองฝังเพชร ให้อาลักษณ์ระดับขุน แถมยังติดคุกเพราะทุบตีญาติผู้ใหญ่เสียอีก   ออกจะเกินไป
คุณหลวงคุณพระและพระยาอีกมาก ราว ๙๙%  ยังไม่เคยได้เลย