ชาติพันธุ์วรรณา ใน พระอภัยมณี (๒)

[luanglek]

จดหมายเหตุหมอบรัดเลต่อครับ  เอาเฉพาะส่วนที่เห็นว่าน่าจะเกี่ยวกับพระอภัยมณี

๑๘  พ.ย. ๒๓๘๖ นายยอน ฮัสเสต ชันดเลอ  (หมอจันดเล)  มิชชันนารีเข้ามาถึงเมืองไทย

๑๑ มี.ค. ๒๓๘๗ เรือกำปั่นไฟ ชื่อ เอ็กสเปรส ขึ้นมาถึงกรุงเทพฯ เป็นเรือกำปั่นไฟลำแรกที่ได้เห็นในแม่น้ำเจ้าพระยา

๒๘ มี.ค. ๒๓๘๗ ขุนนางผู้ใหย่ในกรมนาคน ๑ อายุ ๗๓ เป็นตาต้อมืดมาช้านาน  หมอบรัดเลตัดต้อกลับเห็นได้

๔ ก.ค. ๒๓๘๗ พวกมิชชันนารีทำหนังสือพิมพ์ข่าวออกเป็นภาษาไทยครั้งแรก เรียกชื่อบางกอกริคอเดอ

๒๒ มี.ค. ๒๓๘๙ นายสตีเฟน  มัตตูน (หมอมะตูน) มิชชันนารีกับหมอแซมยวล เฮาส์ (หมอเฮ้า)หมอในพวกมิชชันนารี เข้ามาถึง

๑๗ ม.ค. ๒๓๙๑ นายแซมยวล สมิท (หมอสมิท บางคอแหลม) มิชชันนารีเข้ามาถึง

๒๔ มี.ค. ๒๓๙๓ บาเลสเตีย ทูตอเมริกัน มาขอทำสัญญาใหม่ ไม่สำเร็จ

๒๒ ส.ค. ๒๓๙๓ เซอร์ เยมส์ บรุ๊ก  (เย สัปรุษ) ทูตอังกฤษมาขอทำสัญญาใหม่ ไม่สำเร็จ

ก.ย. ๒๓๙๓ พวกไทยที่เป็นลูกจ้างฝรั่ง พากันตื่นว่าทรงกริ้ว

ต.ค. ๒๓๙๓ พวกเสมียนแลครูไทยที่ไปทำงานกับมิชชันนารี ถูกจับหลายคน  (น่าจะเป็นเหตุจากเซอร์เจมส์ บรุก เข้ามาเจรจาทำสัญญา และเกิดความเรื่องนายโหมดพิมพ์หนังสือกฎหมายตราสามดวง)

๓ เม.ย. ๒๓๙๔  รัชกาลที่ ๓ เสด็จสวรรคต

....................................

[SILA]

        วันนี้คุณ สุจิตต์ วงษ์เทศ เขียนเรื่อง เงือก  ลงนสพ. มติชนรายวัน จากจดหมายของคุณครูที่ส่งมา

ตัดตอนเรียบเรียงดังนี้ ครับ

        เงือก ในพระอภัยมณีของสุนทรภู่

             คือ คนมีแขน มีขา แต่มีหางเหมือนปลา

                 เงือก แปลว่า งู เป็นคำโบราณมีความหมายเดียวกับ เงี้ยว (ในพม่า), งึม (ชื่อแม่น้ำในลาว)

       แต่เงือกในจินตนาการของสุนทรภู่เรื่องพระอภัยมณี ควรมีรูปร่างหน้าตาเหมือน "เงือกเดนมาร์ก"
หรือไม่? บรรดาคนวาดรูป, คนปั้นอนุสาวรีย์, และครูบาอาจารย์ในสถาบันต่างๆ ต้องสุขุมรอบคอบ
ยึดถือ "ตัวบท" ในเรื่องเป็นสำคัญ ไม่ใช่เอาตามความเข้าใจของตัวเอง ดังจดหมายต่อไปนี้

         ไม่รู้ว่าเพื่อนสมาชิกพูดถึงนางเงือกในพระอภัยมณีบ้างหรือเปล่า ผมเห็นว่าเงือกก็คือคนมีหางเหมือนหางปลา
อย่างที่สินสมุทรเห็น คือ

                เห็นฝูงเงือกเกลือกกลิ้งมากลางชล          คิดว่าคนมีหางเหมือนอย่างปลา

จากหนังสือแบบเรียนวรรณคดีวิจักษ์ ชั้น ม. ๓ และบรรยายตอนนางผีเสื้อฆ่าเงือกว่า

               แล้วนางยักษ์หักขาฉีกสองแขน             ไม่หายแค้นฉีกกินสิ้นทั้งคู่

       แสดงว่า เงือกมีรูปร่างเหมือนคน มีขา มีแขน จะต่างจากคนก็ที่เงือกมีหาง เมื่อตัดหาง
เงือกก็คือคนธรรมดานี่เอง ตัวอย่างชัดที่สุดก็คือ พระนางเจ้าจันทวดี พระราชชนนีของกษัตริย์สุดสาคร
เพราะตอนท้ายของเรื่อง พระอินทร์มาตัดหางให้นาง

       เงือกที่ตัวเป็นคน ท่อนล่างเป็นปลานั้น น่าจะเป็นเงือกชาติอื่น ไม่ใช่เงือกของสุนทรภู่ ....

/ ยงยุทธ์ สีหะนันท์ ร.ร. วิสุทธกษัตร พระประแดง

[SILA]

          คำอธิบายของครูยงยุทธพร้อม "ตัวบท" ของสุนทรภู่ชวนให้เชื่อถือว่า เงือกมีรูปร่าง มีขา มีแขนเหมือนคน
แต่มีหางเพิ่มเข้ามาต่างจากคน

       เคยมีผู้สงสัยเงือกในพระอภัยมณีมานานมาก ถ้าหากนางเงือกมีรูปร่างเหมือนอย่างที่ช่างเขียนกับช่างปั้น
ทำเลียนแบบเงือกเดนมาร์กแล้วพระอภัยมณีจะ make love ตรงส่วนไหนถึงจะได้ลูกเป็นสุดสาคร

       แต่ถ้าเงือกมีรูปร่างตามครูยงยุทธอธิบาย ก็ make love ได้ตามปกติของคนกับเงือก

       หรือท่านผู้ใดจะคิดเป็นอย่างอื่น  กรุณาเขียนมาสู่กันด้วยจะได้ช่วยกันอ่านวรรณคดีให้ "สนุกนึก"
อย่างคำขวัญ "อุษาคเนย์ศึกษา" ของธรรมศาสตร์ ที่ว่า Make Love, Friends, not War
with ASEAN Neighbor = สร้างรัก ปลูกมิตร คิดหลีกเลี่ยงสงครามกับเพื่อนบ้านอาเซียน

      พระอภัยมณี เป็นวรรณคดีอุษาคเนย์แท้ๆ  ที่สุนทรภู่แต่งเพื่อต่อต้านสงครามล่าอาณานิคมของอังกฤษ
ด้วยวิธีเกี้ยวนางละเวงเพื่อ "แปลงสนามรบ เป็นสนามรัก" หรือ Make LOve, not War
ขอให้ช่วยกันพิจารณา.(จบ)

           เงือกในพระอภัยมณีจึงเป็นคนเช่นคนบนดิน ต่างแต่มีหางงอกออกมา คล้ายกับนางสุพรรณมัจฉา
ในโขนรามเกียรติ์ (หรือละครไกรทอง -ชาละวัน วิมาลา เลื่อมลายวรรณ ) ที่มีหางปลา (หางจระเข้)
อยู่ที่บั้นท้าย

[เทาชมพู]

ถ้าเงือกน้อยของพระอภัยมีร่างกายแขนขาอย่างมนุษย์ แต่มีหางปลางอกออกมาข้างหลัง  ก็สิ้นสงสัยไปได้เรื่องการสมสู่กับมนุษย์  ตลอดจนการคลอดลูกก็คงเหมือนผู้หญิงทั่วไป 
การตัดหางนางในพระอภัยมณี ภาค 2   ก็คงทำนองเดียวกันกับพระรามตัดหางมัจฉานุ  ทำให้เป็นลิงโดยสมบูรณ์ ไม่ใช่ลูกครึ่งลิงกับปลา
แต่...เสียดายเหลือเกิน      ยังติดใจภาพนางเงือกที่ท่อนล่างเป็นปลา    ดูกลมกลืนกันมากกว่าผู้หญิงทั้งตัวแต่มีหางปลางอกออกมาทางด้านหลังเป็นไหนๆ