เป็นเมืองสร้างคร่อมแม่น้ำอย่างพิษณุโลก แต่อาจเป็นสัณฐานของเมืองที่สร้างกันใหม่ในยุคต่อๆมา ทั้งยังปรากฏข้อความเกี่ยวกับสิ่งก่อสร้างในยามที่ขอมมีอำนาจ
เหนือดินแดนแถบแม่น้ำเจ้าพระอีก เช่นที่วัดเขมา วัดสมอราย วัดดุสิตาราม ผมเองจึงมองอย่างเดาหรือทึกทักเอาว่า แบบแผนงานสร้างในเมืองพระนครมีอิทธิพลต่อการสร้าง
สิ่งก่อสร้างตามพื้นที่เขมรบนเดิม(ภาคอีสานของไทย) หรือตามบริเวณทวาราวดี(ภาคกลางของไทย)อยู่ก็จริง แต่มันก็คงไม่เข้มข้นเพียงแต่ผ่อนคลายให้เข้ากับ
รูปแบบพื้นเพเดิมของชาวเมือง และสร้างหลักฐานการมีอำนาจเหนือกว่าไว้บนสถานที่ที่มีอิทธิพลต่อจิตใจของคนพื้นเมือง อย่างเช่นที่ใจกลางเมือง
หรือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของคนดั้งเดิมอย่างกรณีการสร้างเขาพระวิหารอย่างนั้น
ส่วนมากเป็นเช่นนั้น แต่คงต้องดูเป็นรายๆไปครับ
เหมือนเรื่องการทำลายศาสนสถานขอมอีกเหมือนกัน
เช่น ถ้าพูดถึง
"ปราสาทประธาน ของปราสาทพระวิหาร"
ก็อาจจะถูกทำลายจริง เพราะศาสนสถานที่นี่สร้างได้ดีมาก
ทุกวันนี้ก็อยู่ในสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ซะเกือบทั้งหมด
มีแต่ปราสาทประธานที่พัง และพังอย่างไม่เป็นท่าเสียด้วย
หรือถ้าพูดถึง "ปราสาทเมืองสิงห์"
ที่นี่เป็นเมืองที่ดูเหมือน "จู่ๆก็โผล่ขึ้นมา แล้วก็หายไป"
ศาสนสถานจะถูกทำลาย หรือจะสร้างไม่เสร็จก็ไม่แน่ใจได้
แต่เรื่องที่น่าสนใจคือ "ที่นี่มีการใช้พื้นที่มาตั้งแต่ก่อนประวัติศาสตร์"
เหมือนที่พบที่ ศรีเทพ หรือ ราชบุรีด้วย
แต่ถ้าพูดถึง "ลพบุรี" ปราสาทที่นี่ไม่ได้ถูกทำลาย
แต่ "ถูกซ่อม" และ "ถูกถ่ายแบบ" ไปสร้าง "วัดจุฬามณีที่พิษณุโลก"
ศิลปะเป็นแค่ "การแสดงออก" ครับ เราทำความเข้าใจกับมันได้
แต่ต้องไม่ลืมว่าควรใช้มันเป็น "หลักฐาน" ไปหาเรื่องอื่นๆด้วย
ไม่อย่างงั้นเราคงไม่สามารถเข้าใจศิลปะได้เท่าที่ควร
ปล. เห็นคำพูดคุณ virain แล้วนึกขึ้นได้
สำหรับผู้อ่านท่านไหน ถ้ารู้สึกอยู่ว่าผมเขียนละเอียดไป
หรือดำเนินเรื่องอืดอาดยืดยาด ผมต้องขอโทษด้วยนะครับ
(ออกตัวก่อน ว่าไม่ได้หมายความถึงคุณvirain นะครับ เดี๋ยวจะเข้าใจกันผิดเอา)
ผมขออนุญาตเรียนชี้แจงว่าคนอ่านกระทู้แต่ละคน
มีพื้นความรู้มาทั้ง "ไม่เท่า" และ "ไม่เหมือน" กัน
ผมเลยพยายามเขียนกระทู้ให้ครอบคลุมมากพอ
เพื่อให้คนอ่านที่ไม่มีพื้นฐานมาต่างกันเข้าใจได้มากที่สุดครับ
