เรือนยอดพระที่นั่งวิหารสมเด็จ

[virain]

พระที่นั่งสำคัญในพระบรมมหาราชวังกรุงศรีอยุธยา  ที่รู้จักันกว้างขวางคือพระที่นังสรรเพ็ชญ์ปราสาท
แต่พระที่นั่งสำคัญอีกองค์ก็คือพระที่นั่งวิหารสมเด็จ  ซึ่งเรือนยอดเป็นอย่างไรกันแน่ ข้อมูลแต่ละที่ก็ว่าต่างกันไป
บ้างก็ว่าเป็นยอดปรางค์ห้ายอด อย่างในรูปโมเดลของเมืองโบราณ  หรือจะเป็นยอดพรหมพักตร์แต่ยอดปรางค์นั้น จะลีบเล็ก
ทรงคล้ายๆพระเมรุทิศวัดไชยวัฒนาราม
สำหรับภาพประกอบภาพแรกน่าจะเป็นไปได้แต่ภาพสองผมว่ามันดูแปลกเกินไป และที่สำคัญตกลงว่าเรือนยอดเป็นทรงปรางค์จริงๆหรือครับ
ยังเหลือพระที่นั่งสุริยาสน์อมรินทร์ บรรยงค์รัตนาสน์ จักรวรรดิ์ไพชยนต์ ที่ยังคาใจผมอยู่เหมือนกันครับ

รูปประกอบนำมาจาก multiply ของคุณ phongthepwow

[jean1966]

ปราสาท5ยอดแบบนี้ ปัจจุบันไม่มีเหลืออยู่แล้วจะเห็นมีก็แต่ในวัดเช่นที่วัดมหาธาตุ เพชรบุรีเท่านั้น

[jean1966]

แล้วก็ในจิตรกรรมฝาผนังเท่านั้นแบบนี้

[virain]

ภาพจิตรกรรมวัดประดู่ฯที่เขียนซ่อมในสมัย รัชกาลที่สี่ใช่ไหมครับ  ที่พี่ยีนส์เคยเอามาให้ดูผมก็สะดุดตาอยู่
แบบนี้พอมีงานจากสมัยอยุธยามาเทียบค่อยมีความน่าจะเป็นไปได้หน่อยครับ

สำหรับวัดมหาธาตุก็มาซ่อมที่หลังนสมัยรัตนโกสินทร์ไม่ใช่หรือครับ 
แต่อาจจะทำตามแผนเดิมก็ได้ล่ะมั้ง  ปราสาทห้ายอดผมเคยเห็นก็มีพระที่นั่งมหิศรอีกที่ล่ะครับ
แต่ไม่เป็นยอดปรางค์  (แต่เคยมีคนบอกว่าพระที่นั่งสรรเพ็ชญ์อาจเป็นปราสาทห้ายอดไปโน่นอีก)

[jean1966]

อันนี้ปราสาทยอดปรางค์เดี่ยว จิตรกรรมฝาผนังวัดดุสิตดาราม

[ohm md]

หวัดดีคับ
เปนสมาชิก เพิ่งมาใหม่ สนใจในงานศิลปะไทยตั้งแต่เด็กๆ
ได้มาอ่านและดูของจริงมากขึ้นตอนเรียนมหาลัย
ตอนนี้มาทำงานที่เพชรบุรี เลือกมาที่นี่เพราะอยากเที่ยววัดเมืองเพชร
แต่ตอนนี้ได้เที่ยวแค่ไม่กี่วัดเอง ทำแต่งาน

ผมขอเสนอว่ายอดควรเป็นแบบเมรุรายวัดไชยวัฒนารามอ่ะคับ
เหตุผล ไม่รู้เหมือนกัน (อ้าว)
แต่เห็นว่ากรมพระราชวังบวร รัชกาลที่ 1 ท่านทำพุทธปรางค์ปราสาท
ถวายพระพุทธสิหิงค์ ในพระที่นั่งพุทไธศวรรย์
ก็ทำทรงอย่างโบราณ ทั้งมีพรหมพักตร์ที่คนรัตนโกสินทร์ไม่ทำกันแล้ว

[ohm md]

เอ้อ ปราสาทยอดมณฑปห้ายอดนั้นคือพระที่นั่งศิวาลัยหรือมหิศรกันแน่คับ

และพระวิหารสมเด็จเมืองโบราณนั้น
เคยทราบมาว่านำแบบมาจากปรางค์วัดเชิงท่า อยุธยา
เราจะเห็นว่า ปรางค์ดูโบราณๆคล้ายอยุธยายุคต้น
แต่มีการต่อวิหารออกมาสี่ทิศ คล้ายปราสาทปรางค์ห้ายอดอย่างนั้น

[virain]

สวัสดีคุณ ohm md  ครับผม ขอบคุณนะครับที่เข้ามาช่วยให้ความรู้เพิ่มเติม
ผมเองก็อยากจะไปเมืองเพชรอีก เพราะเคยไปแค่ครั้งเดียวยังไงก็คง้องหาเวลาไปแน่ๆเลย

พระที่นั่งฯนั้นส่วนตัวผมก็คิดว่าอาจจะเป็นยอดทรงเอาอย่างพระเมรุทิศวัดไชยฯเหมือนกัน
เพราะเคยได้ยินว่าพระที่นั่งวิหารสมเด็จก็มาซ่อมในสมัยพระเจ้าปราสาททอง
พระที่นั่งองค์นี้ยังมีชื่เล่นว่าปราสาททองไปด้วย ลยคิดว่าน่าจะคล้ายๆกันเพราะไม่รู้จะหาหลักฐานอื่นที่ไหน
ส่วนเรื่องจะเป็นพรหมพักตร์ไหมอันนี้ก็สุดความคิดครับ แต่ก็คิดเองว่าคงจะมีเพราะอทธิพลจากเขมรมาบ้าง

[jean1966]

ปราสาท5ยอดที่พูดถึงที่วัดพระแก้วนั้นคือพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทครับ ร.5ทรงโปรดเกล้าให้พระยาราชสงคราม(กร)เป็นนายช่างก่อสร้าง ซึ่งพระยาราชสงครามได้ถวายตัวอย่างเป็นปราสาท5ยอด สมเด็จกรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ทรงตรัสติพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทว่า"หลังคาเครื่องยอดแบบนี้ดีแต่ดูงาม แต่ตามหลักวิชาการช่างแล้วใช้ไม่ได้เลย เพราะรั่ว แก้เท่าใดก็ไม่หาย ไม่ควรถือเป็นแบบอย่าง ถ้าสนใจเรื่องนี้จริงๆขอแนะนำให้ไปอ่านหนังสือของอ.เสนอ นิลเดช เล่มนี้ครับ

[ohm md]

ชอบเว็บนี้มากเลยคับ รู้สึกว่าสมาชิกทุกๆคนมีใจรักและเห็นค่า
เห็นความสามารถของบรรพบุรุษของเรากันมากๆ

นอกจากเครื่องยอดพระวิหารสมเด็ต ก็ยังมีการจัดวางแบบอื่นๆในสมัยอยุธยาที่เรายังไม่รู้และนึกไม่ถึงอีกมาก
ทั้งมณฑปพระพุทธบาทสมัยพระพุทธเจ้าเสือ ที่บอกว่ามียอดใหญ่ และมียอดเล็กอีก4
ยอดเล็กนั้นกมียอดเล็กลงไปอีกล้อมรอบ
รวมไปมาในพงศาวดารบอกมี 25 ยอด ผมนับไม่ได้อย่างนั้นอ่ะคับ
และถ้า 25 ยอดจริง การคุมทรงคุมจังหวะให้เป็นจอมแหนั้นนับว่ายากมาก ขนาดวาดรูปยังยาก
และยิ่งสร้างออกมาเป็นรูปธรรมจริงๆนับว่าเป็นงานขั้นวิเศษ
แต่ผมว่าช่างอยุธยาคงทำได้จริงๆและคงมีรูปแบบที่ลงตัว แต่เรายังนึกกันไม่ออก

พระที่นั่งสรรเพชญก็บอกมีเก้ายอด ทางเมืองโบราณได้ตีความว่าเก้ายอดนั้นหมายถึงยอดมณฑปประดับด้วยนภศูลเก้าแฉก
นับว่าแปลกเพราะเมื่อทำมณฑป คน(รัตนโกสินทร์อย่างเราๆ)ก็ไม่เคยเอานภศูลไปต่อมณฑปเลย
ทั้งก็ยังมีชฎาที่เรียกห้ายอด เครื่องต้นของพระมหากษัตริย์ มียอดชฎาใหญ่ยอดเดียวแต่ที่เรียกห้ายอดเพราะมีแฉกๆข้างบนยอดนั้น 5 แฉก
แปลว่าทางภาษาคนโบราณก็อาจเรียกได้อย่างนั้นจริงๆ

แต่ที่น่าคิดอีกอย่าง เราคงเคยเห็นจิตรกรรมที่วัดสะกาย(?)ในเมืองพม่านั่น ก็ยังวาดเป็นธรรมาสน์เก้ายอด(จริงๆ)ได้
แล้วทำไมพระที่นั่งสรรเพชญที่พรรณนากันอย่างอลังการขนาดนั้นจะมีเก้ายอดจริงๆไม่ได้ ...

ยังมีเรื่องสงสัยอีกว่า ในหนังสือต่างๆล้วนบอกว่า
กรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่1 สร้าง ปรางค์ปราสาทห้ายอด ถวายพระพุทธสิหิงค์
แล้วกรมพระราชวังบวรฯ มหาศักดิพลเสพย์ ถอดไปถวายวัดไพชยนต์พลเสพย์
ไปมาๆ ทำไมเดี๋ยวนี้มียอดเดียว??
และทำไมต้องรื้อปรางค์ปราสาทนี้ไปด้วย เพราะตามตำราเก่าก็บอกว่าพระพุทธสิหิงค์นั้นสมัยอยุธยานั้นก็ประดิษฐานอยู่ในปรางค์ปราสาท ในพระวิหารวัดพระศรีสรรเพชญเหมือนกัน

[jean1966]

คุณ0hm md นี่น่าจะคลั่งไค้ลอยุธยาอย่างเดียวกับคุณvirain ข้อมูลที่อ้างถึงนั้นมีทีไปที่มาอย่างไรครับที่ว่า"กรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่1 สร้าง ปรางค์ปราสาทห้ายอด ถวายพระพุทธสิหิงค์
แล้วกรมพระราชวังบวรฯ มหาศักดิพลเสพย์ ถอดไปถวายวัดไพชยนต์พลเสพย์
ไปมาๆ ทำไมเดี๋ยวนี้มียอดเดียว??
และทำไมต้องรื้อปรางค์ปราสาทนี้ไปด้วย เพราะตามตำราเก่าก็บอกว่าพระพุทธสิหิงค์นั้นสมัยอยุธยานั้นก็ประดิษฐานอยู่ในปรางค์ปราสาท ในพระวิหารวัดพระศรีสรรเพชญเหมือนกัน" เรื่องจิตรกรรมที่วัดเมืองสะกายนั้น รูปธรรมมาสน์ช่างคงเขียนขึ้นจากที่เคยเห็นธรรมมาสน์ในสมัยอยุธยาที่ทำเป็นยอดปราสาทอย่างที่มีปรากฎองค์ธรรมมาสน์จริงสมัยอยุธยาตอนปลายที่ยังหลงเหลืออยู่หลายวัด แม้กระทั่งของที่ทำขึ้นใหม่เลียนแบบสมัยอยุธยาอย่างที่วัดเกาะแก้วสุทธารามนั่นประไรก็ทำทรงปราสาทแถมยังสวยงามไม่แพ้สมัยอยุธยา ส่วนในเรื่องสถาปัตยกรรมนั้น ผมว่าในการก่อสร้างมิได้ง่ายอย่างเขียนรูป  อย่างที่กรมพระยานริศฯนายช่างเอกแห่งกรุงสยามท่านตรัสเกี่ยวกับพระที่นั่งศิวาลัยนั้นประไร

[jean1966]

เรื่องการสร้างปราสาททอง5ยอดถวายพระพุทธสิหิงห์นั้น มิได้เป็นการสร้างตัวพระที่นั่งนะครับ เป็นแต่เพียงการสร้างในลักษณะบุษบกเพื่อประดิษฐานพระพุทธสิหิงห์เท่านั้นนะครับ ภายหลังการเสด็จทิวงคตของสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระราชดำริว่า "พระพุทธรูปเงินทองและของพุทธบูชามีอยู่ในพระที่นั่งสุทธาสวรรย์มาก หากทิ้งไว้ผู้ร้ายจะลักเอาไปเสีย" ดังนั้น จึงโปรดฯ ให้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์และพระพุทธรูปอื่น ๆ มาประดิษฐานไว้ที่พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ตั้งแต่นั้นมา ในสมัยสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ พระองค์โปรดให้รื้อปราสาททองห้ายอดซึ่งเคยประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ออก แล้วให้ตั้งพระแท่นเศวตฉัตรแทนเพื่อใช้เป็นที่เสด็จออกแขกเมือง และพระสงฆ์ถวายพระธรรมเทศนา ต่อมา สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพทรงปฏิสังขรณ์พระที่นั่งสุทธาสวรรย์ใหม่ ซึ่งสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงพระนิพนธ์ไว้ว่า การปฏิสังขรณ์ในครั้งนี้เป็นที่น่าชมอย่างหนึ่งที่ของเดิมสิ่งใดดีเอาไว้หมดทุกอย่าง เป็นแต่ซ่อมแซมที่ชำรุด จึงยังแลเห็นของเดิมที่ทำโดยประณีตบรรจงมาจนทุกวันนี้*จะว่าซ่อมตามแบบของเดิมทีเดียวก็หาไม่ เพราะได้มีการปรับเปลี่ยนตัวอาคารให้มีพาไลล้อมรอบแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่3ในการนี้ด้วย* พร้อมกันนี้ พระองค์ทรงเปลี่ยนนาม "พระที่นั่งสุทธาสวรรย์" เป็น "พระที่นั่งพุทไธสวรรย์" อาจจะด้วยเหตุผล 3 ประการ ได้แก่

เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสร้าง พระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ขึ้นภายในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งมีชื่อที่ใกล้เคียงกับพระที่นั่งสุทธาสวรรย์ ดังนั้น สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพจึงเปลี่ยนนามพระที่นั่งเพื่อให้แตกต่างไป
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพโปรดให้สร้างพระที่นั่งอิศราวินิจฉัยขึ้นใหม่ ดังนั้น จึงได้เปลี่ยนชื่อพระที่นั่งเป็น "พระที่นั่งพุทไธสวรรย์" เพื่อให้ชื่อคล้องจองกัน
หลังจากการสร้างพระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พระองค์ทรงให้ย้ายพระแท่นเศวตฉัตรซึ่งเดิมตั้งอยู่ที่พระที่นั่งสุทธาสวรรย์ไปไว้ที่พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พระองค์คงมีพระราชดำริให้พระที่นั่งสุทธาสวรรย์เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปดังที่เคยเป็น จึงเปลี่ยนพระที่นั่งใหม่เป็น "พระที่นั่งพุทไธสวรรย์"
หลังจากนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จมาประทับที่พระบวรราชวัง พระองค์ได้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้อัญเชิญไปประดิษฐาน ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม กลับมาประดิษฐาน ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ดังเดิม

[virain]

สวัสดีครับ วันนี้นั่งอ่านคุณohm mdตอบกระทู้แล้วผมก็นึกไปถึงโครงสร้างเครื่องหลังคาพระที่นั่งไท่เหอในพระราชวังต้องห้ามของจีน
ว่าสมัยหนึ่งเคยเกิดเพลิงไหม้ ทำให้โครงสร้างเครื่องบนถูกทำลายเป็นเถ้าถ่านจนหมด จักรพรรดิของจีนในสมัยนั้นต้องพยายามหาช่างฝีมือ
ที่จะมาหาวิธีประกอบโครงสร้างอันมหึมาของพระที่นั่งขึ้นใหม่ เป็นเรื่องที่ผมก็ไม่นึกว่าประเทศไทยก็มีโครงสร้างปราสาท 25 ยอดอยู่ด้วย
ที่ไม่รู้จะทำให้ลงตัวยังไง และถ้าทำยอดแบบแอ่นตามฐานโค้งสำเภาอีกคงจะยากไปใหญ่ ผมเคยเห็นธรรมาสน์ยอดแบบที่เขาทำเป็นชั้นแอ่นๆไล่ไปจนถึงปลียอด
แต่ผมคิดว่าไม่ต้องถึง 25 แค่เก้ายอดก็คงหาวิธีทำให้ลงตัวลำบากแล้ว เพราะอย่างที่พี่ยีนส์บอกว่ายอดพระที่นั่งศิวาลัยสมเด็จฯท่านก็ทรงติไว้แล้วว่ารั่ว
อืม พี่ยีนส์ครับบุษบกห้ายอดนี่ยังมีให้เห็นที่ไหนบ้างอีกหรือครับ แต่ก็เหมือนจะเคยเห็นแวบๆที่วัดโพธิ์ และอีกที่ก็งานศิลป์แผ่นดินที่พระที่นั่งอนันตฯล่ะครับ
ไม่รู้ยังมีที่อื่นแบบอื่นอีกไหม

ขอบคุณพี่ยีนส์ที่แนะนำหนังสือครับ วันเสาร์ว่าจะไปหาอ่านในหอสมุดไม่รู้ว่าจะมีหรือเปล่า 
ภาพนี้เป็นบุษกเล็กๆสมัยอยุธยาอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร เขาทำบราลีให้แหลมๆสูงๆหน่อยจนมองเป็นยอดต่างหาก ภาพอาจมองไม่ค่อยชัดนะครับ

[ฉันรักบางกอก]

เข้ามาลงชื่อคะ

[ohm md]

ยอดทรงมณฑปห้ายอดในตอนนี้ที่นึกออกก็คือตู้พระไตรปิฎกทองใหญ่ ในพระมณฑปวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

เรื่องปรงค์ปราสาทนั้น ผมเคยเห็นของจริงมาที่วัดไพชยนต์อ่ะคับ ทราบว่าไม่ได้เปนพระที่นั่ง
สร้างคล้ายๆเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปแบบในล้านนายังไงยังงั้น
แต่ผมสงสัยว่าทำไมมียอดเดียว ทั้งที่การเรียกก็เรียกห้ายอดมาตลอดอ่ะคับ

เรื่องมณฑปหลายยอดมีที่ไหนอีกมั่งคับ