ผมว่าเรื่องนี้Serchในอินเตอร์เน็ตง่ายเลยครับ ตามนี้
http://gotoknow.org/blog/phetroong/148286พระมะเหลเถไถ เป็นกลอนบทละครของ คุณสุวรรณ มีประวัติสั้นๆ ตามที่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพเล่าไว้ว่า
“คุณสุวรรณ เป็นธิดาของพระยาอุไทยธรรม (กลาง) ราชนิกุลบางช้าง มีนิสัยรักการแต่งกลอนตั้งแต่เด็ก ได้ถวายตัวรับราชการฝ่ายใน ในสมัยรัชกาลที่ 3 อยู่ตำหนักพระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ คุณสุวรรณมาเสียจริตในสมัยรัชกาลที่ 4 แต่เป็นการเสียจริตเนื่องไปด้วยฟุ้งซ่านไปในเรื่องกลอนมากกว่า และผลงานกลอนที่มีชื่อเสียงโด่งดังก็คือ กลอนบทละครเรื่องพระมะเหลเถไถ กับกลอนบทละครเรื่อง อุณรุทร้อยเรื่อง”
เรื่องพระมะเหลเถไถ มีชื่อเสียงก็เพราะความพิสดารในกระบวนกลอน คือแต่งเป็นภาษาบ้างไม่เป็นภาษาบ้าง แต่ดูจะเป็นระเบียบดี เพราะส่วนใหญ่จะวางถ้อยคำที่ไม่เป็นภาษาไว้ใน 3 คำท้ายวรรคทุกวรรค แต่เมื่ออ่านทั้งตอน ทั้งเรื่องแล้วก็รู้เรื่องรู้ความดี ความขันก็อยู่ตรงถ้อยคำที่ไม่เป็นภาษานี่เองครับ
นอกจากนี้ กระบวนการแต่งกลอนบทละครก็ดำเนินไปตามธรรมเนียมการแต่งตามแบบฉบับของบทละคร นั่นคือ มีการระบุชื่อเพลงที่ใช้ในการขับร้อง มีการขึ้นกลอนด้วยคำ “เมื่อนั้น” “บัดนั้น” “มาจะกล่าวบทไป” มีบทสระสรงแต่งองค์ทรงเครื่องของตัวละคร มีบทพรรณนาธรรมชาติ มีบทเกี้ยวพาราสี บทชมนาง เป็นต้น
ขึ้นต้นเรื่อง ใช้เพลงช้าปี่ เพลงช้า กล่าวถึงตัวเอกคือพระมะเหลเถไถ ว่า
๏ เมื่อนั้น พระมะเหลเถไถมะไหลถา
สถิตยังแท่นทองกะโปลา ศุขาปาลากะเปเล
วันหนึ่งพระจึงมะหลึกตึก มะเหลไถไพรพรึกมะรึกเข
แล้วจะไปเที่ยวชมมะลมเต มะโลโตโปเปมะลูตู
ตริแล้วพระมะเหลจึงเป๋ปะ มะเลไตไคลคละมะหรูจู๋
จรจรัลตันตัดพลัดพลู ไปสู่ปราสาทท้าวโปลา ฯ๖ คำฯ เพลงช้า
อ่านรู้เรื่องไหมครับว่า พระมะเหลเถไถจะเสด็จไปประพาส(เที่ยว)ชมไพร(ป่า) จึงต้องไปกราบลาท้าวโปลา(พระราชบิดา)กับนางตาลากะปาลัน(พระราชมารดา) จากนั้นก็เตรียมการเสด็จ ก่อนเสด็จต้องสรงน้ำชำระร่างกายและแต่งตัวตามธรรมเนียมก่อนครับ
๏ สระสรงทรงสุคนธ์ปนตลึก ลูบไล้ไป่ปึกกะโง๋โก๋
สนับเพลาเชิงไชกะไรโจ ภูษาสีสะโรกะโปลัน
เจียรบาดปักทองกะลองเต็ด ปั้นเหน่งเพชรสายสอดจรอดฉัน
ฉลององค์อย่างน้อยกะปอยลัน มะลวงชวงปวงปันคั่นทองกร
อ่านแล้วอย่าพยายามงงสงสัยนะครับให้อ่านรวมๆ ก็พอจะมองเห็นภาพ การอาบน้ำลูบเครื่องหอม นุงสนับเพลา (กางเกง) ใส่ภูษาสี(ผ้า) ส่วนจะสีอะไรไม่ทราบครับ สีสะโร หน้าตาเป็นอย่างไรก็จนด้วยเกล้า แต่งนุ่งผ้าเยียระบับปักทองสวยงาม สวมปั้นเหน่ง(เข็มขัด)ทำด้วยเพชร ก็เรียกว่าแต่งฉลององค์อย่างโอรสกษัตริย์ครับ
แต่งองค์เสร็จก็ออกเสด็จพร้อมพลโยธาทวยหาญกองใหญ่ จนถึงไพรกว้างก็ต้องชมธรรมชาติกันหน่อยครับ
๏ พระชมเขาเนาเนินกะหรกกก รุกขชาติดาษดกมะโหลโต๋
มะลาตันสาระพันกะลันโป กะลาปียี่โถมะโยตัน
มะโยติงปริงปรางลางสาบ ลางสาดหาดหาบมะหลันปั๋น
มะลันปีสีเสียดประเหยียดกัน ประยงค์แก้วแถวพันมะลันตา
.....
ชมอะไรกันบ้างครับ ที่พอจะรู้เรื่องก็มี ยี่โถ ปริง ปราง ลางสาด สีเสียด และประยงค์ ก็พอจะไหวนะครับ นอกจากชมไม้ ก็ชมนก เช่น
พระชมปักษากะลาชอน กะลาฉินบินว่อนกะล่อนโฉ
กะลิงเฉียบเหยียบแต้วเค้าแมวโม เค้าเมงหมิ่นผินโผพะโวตา
ที่คุ้นชื่อ ก็มี กะลิง แต้ว เค้าแมว ก็เรียกว่าชมไพรเพลินไปจนกระทั่งพลบค่ำก็ตั้งพลับพลาประทับค้างในไพรนั่นเอง ต่อไปกล่าวถึงพระอินทร์ตามแบบเรื่องไทยๆ ที่พระอินทร์ต้องมายุ่งเกี่ยวแทบทุกเรื่อง เรื่องนี้ก็จะมา “อุ้มสม” คือ อุ้มนางเอกไปหาพระเอกเพื่อจับคู่กันเหมือนกับเรื่อง พระสมุทรโฆษกับนางพินทุมดี
๏ มาจะกล่าวบทไป ถึงท้าวหัสไนยมะไหลถา
สถิตที่วิมานมะลานชา กายารุ่มร้อนมะลอนจี
จึงเล็งทิพเนตรมะเลดป่า ในชมพูแผ่นหล้ามะลาถี
เห็นพระมะเหลเถทะเวที มาแรมร้างค้างที่มะลีไช
เพราะไม่มีคู่จรูสม เสวยรมย์ราชามะลาไส
ผู้เดียวเปลี่ยวองค์มะลงได จำเราจะให้มะไลทา
....
นางเอกเรื่องนี้ชื่อพิสดารพอๆ กับพระเอกครับ คือ นางตะแลงแกง มีวาสนาเป็นคู่ครอง จึงอุ้มนางตะแลงแกงตอนหลับมาให้พระมะเหลเถไถ ตอนนี้มีบทชมนางกันหน่อยครับว่า นางตะแลงแกง เธอจะงดงามเพียงใด
๏ พระเพ่งพินิจมะลิดตัก ประไพภักตร์เพียงจันทร์มะลันถี
อรชรอ้อนแอ้นมะแรนจี เลิศล้ำนารีมะลีทา
ฤาหนึ่งนางในมะไลจึก พระไพรพฤกษ์พระไทรมะไลต๋า
แกล้งจำแลงแปลงกายมะไลทา มาหลอกเล่นเห็นมามะลาตม
...
ตอนนี้นางเอกตื่นขึ้นมาเห็น เจ้าชายรูปงามก็เริ่มบทเกี้ยวพาราสีตามธรรมเนียม อ้างเอาเทพอุ้มสมชะรอยจะเป็นเนื้อคู่กันอะไรทำนองนั้น ในที่สุดก็ลงเอยโดย บทอัศจรรย์ (บทสังวาสหรือบทเสพสมภิรมย์รัก) ซึ่งเป็นลักษณเฉพาะในวรรณคดีไทยครับที่พรรณนา “บทเซ็นเซอร์” ได้ไพเราะประณีตที่สุด ผมสอนเรื่องนี้แก่นักศึกษาต่างประเทศเล่นเอางงเป็นแถวๆ ว่าทำไมกวีพรรณนาไปอย่างนั้น กว่าจะอธิบายให้เข้าใจก็ยากอยู่เหมือนกัน
บทอัศจรรย์ในเรื่องนี้กล่าวสั้นๆ ครับ
ว่าพลางทางถดมะหลดติด อย่าอายเอียงเบี่ยงบิดมะลิดเป๋
นางป้องปัดหัตถามะลาเท มะโลโตโปเปมะเลตุง
สองภิรมย์ชมเชยมะเยปม สำราญรมย์รื่นเริงมะเลิงตุ๋ง
สัพยอกหยอกเย้ามะเลาชุง สมสวาดิ์มาดมุ่งมะลุงแชง
เรื่องราวว่าต่อไปครับ พระมะเหลเถไถได้ชวนนางตะแลงแกงกลับบ้านเมือง ระหว่างทางก็พบยักษ์ชื่อ ท้าวไทอสุรามะลาก๋อย ถูกลงโทษเพราะลอบชมนางฟ้า จนตัวขาดให้มาไล่จับสัตว์ในป่ากิน เมื่อพบทั้งสองกลางป่าก็จะจับกินเป็นอาหาร พระมะเหลเถไถก็ต่อสู้ป้องกันตัว เรื่องราว ต้นฉบับจบลงเท่านี้ แต่เข้าใจว่าเรื่องคงจะมีต่อไป แต่เมื่อไม่มีค้นฉบับก็เป็นเล่าแต่เพียงนี้
