ปี่พระอภัยเป็นปี่แบบไหน ทำด้วยอะไร

[Wandee]

ความคิดแรกที่เข้ามาคือ ปี่แก้ว   

ต่อมาคิดว่าไม้เนื้อแข็งเพราะพระอภัยมณีเดินทางไกลหลายครั้ง  อาจเป็นไม้ชิงชันตามตำราว่าหรือ 

ที่คิดว่าปี่แก้วก็เพราะอาจารย์ของเตียวเหลียงที่อยู่เมืองแหเฝือ ชำนาญเป่าปี่แก้ว
ครูเล่าให้เตียวเหลียงฟังว่า ปี่ไม้ไผ่อันแรกยาว ๒๒ นิ้วกึ่ง
ยังไม่ได้ตรวจสอบกับไคเภ็กเลย

เรื่องราชบุตรีจิ้นอ๋องนางลั่งหยกที่หลงใหลการเป่าปี่ จนไปเจอเซียวซู้ผู้เป่าปี่อยู่บนภูเขาสามารถเรียก
หงส์และนกยูงมารำได้
ีคู่นี้เป่าปี่แก้ว

[Wandee]

ที่บ้านจันตคาม   ครูของพระอภัยมณีเป็นพราหม์เผ่าพฤฒา
(เรียนถามคุณเทาชมพู(ถ้า้่ว่างนะคะ)ว่า  พราหมณ์เผ่านี้มีหน้าที่ี้ทำอะไร)

เวลาสอนปี่ก็พานักเรียนขึ้นไปเป่าบนภูเขาเหมือนครูของเตียวเหลียง
คนที่หัดใหม่ๆคงส่งเสียงตะริดตี๊ดๆต่อยๆรำคาญโสตชาวบ้าน



พระอภัยมณีเรียนอยู่เจ็ดเดือนก็สำเร็จ

สิ้นความรู้ครูประสิทธิ์ไม่ปิดบัง         จึงสอนสั่งอุปเท่ห์เป็นเล่ห์กล
ถ้าแม้นว่าข้าศึกมันโจมจับ         จะรบรับสารพัดให้ขัดสน
เอาปี่เป่าเล้าโลมน้ำใจคน         ด้วยเล่ห์กลโลกาห้าประการ
คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส         เกิดกำหนัดลุ่มหลงในสงสาร
ให้ใจอ่อนนอนหลับดังวายปราณ         จึงคิดอ่านเอาไชยเหมือนใจจง

แล้วให้ปี่ที่เพราะเสนาะเสียง         ยินสำเนียงถึงไหนก็ใหลหลง


ปี่พระอภัยได้รับมาจากพราหมณ์  ก็ปี่แขก

[Wandee]

ตอนนี้ต้องอ้างอิงแล้วค่ะ เพราะคงมีคนถามว่าไปเอามาจากไหน ทำไมไม่เคยได้ยิน

พระอภัยมณีของสุนทรภู่ ภาคจบบริบูรณ์
กรมศิลปากรชำระเพิ่มเติม
สำนักพิมพ์ก้าวหน้า  ๒๕๐๘  ไม่แจ้งจำนวนพิมพ์

อีกเจ็ดปีต่อมา สำนักพิมพ์แพร่พิทยาพิมพ์เป็นครั้งที่สอง ๑,๐๐๐ เล่ม




ตอน ๖๙  หน้า ๗๓ - ๘๙ ฉบับก้าวหน้านะคะ  พระอภัยมณีเยี่ยมศพนางมณฑา เมืองผลึก

ย่อเรื่อง   นางมณฑาสวรรคตเมื่อเดือนยี่ปีขาล   สินสมุทรแจ้งข่าวไปลังกา
พระอภัยมณี นางสุวรรณมาลีและนางละเวงวัณฬาซึ่งบวชเป็นฤๅษีไปเยี่ยมศพนางมณฑาที่เมืองผลึก
เรือพระอภัยมณีถูกคลื่นซัดไปเกาะกัลปังหา  พระอภัยมณีเป่าปี่ห้ามปลามาหนุนเรือ
สามพี่น้องลูกเทพารักษ์เจ้าเกาะเข้าเฝ้า

[เทาชมพู]

อยากอ่านพระอภัยมณี ภาคท้าย มานานแล้วค่ะ   ไม่รู้ว่าฉบับของแพร่พิทยายังเหลืออยู่หรือเปล่า
จะต้องไปเดินหาเสียแล้ว

พฤฒา  แปลว่าเฒ่า  ไม่ได้ระบุว่าเผ่าไหน  อ่านจากบริบทน่าจะเป็นพราหมณ์ที่เรียกกันว่าพฤฒาจารย์  หมายถึงครูเฒ่า ถ้าเป็นสมัยนี้คงระดับโปรเฟสเซอร์   หรือนักวิชาการผู้เชี่ยวชาญทางความรู้
ถ้าเป็นพราหมณ์พฤฒิบาศละก็ รู้  เป็นพราหมณ์ที่ทำหน้าที่ในพิธีคล้องช้าง   ว่ากันว่าเป็นต้นสกุลบุณยรัตพันธุ์

ความเห็นส่วนตัว
สุนภรภู่เอาเรื่องจีนมาผสมฉากอินเดีย ได้เนียนมาก   เพราะอินเดียเป็นแม่บทศิลปวิทยาการของไทยมาตั้งแต่อยุธยา  ไปเรียนวิชาก็ต้องไปอินเดีย โก้เหมือนคุณชายกลางไปเรียนที่อังกฤษ สมัยก่อนสงครามโลกครั้งที่ ๒
กำลังนึกว่าอินเดียมีวรรณคดีเรื่องไหนพูดถึงปี่บ้าง ยังนึกไม่ออก  ปี่นั้นเป็นของจีนมากกว่าอินเดีย อย่างในไซ่ฮั่น  ส่วนอินเดีย นึกออกแต่ขลุ่ยไม้อ้อ  พิณ  พวกนี้ละค่ะ

[Wandee]

ขอบคุณค่ะที่กรุณาแวะมาตอบ

พระอภัยมณีฉบับก้าวหน้า  หน้า ๗๗


   ฝ่ายนางเทพเทพินนิลกัณฐี         ทั้งเจ้าตรีพลำเล่นน้ำไหล
ยินสำเนียงเสียงเพราะเสนาะใน         จับจิตใจเจียนจะหลับนั่งตรับฟัง
เห็นกำปั่นนั้นแล้วแจ้วแจ้วจอด         เสียงฉอดฉอดพลอดสัมผัสประหวัดหวัง
จึงขับปลามาในน้ำด้วยกำลัง         พูดภาษาฝรั่งร้องถามไป
นี่แน่คนบนลำเรือกำปั่น         ท่านพากันมาแ่ต่หนตำบลไหน
เมื่อตะกี้นี้สำเนียงเสียงอะไร         ใครทำไมไพเราะเสนาะดี


.............................
.............................

   ฝ่ายสามองค์ทรงฟังสังระเสริญ         ทั้งเชื้อเชิญชื่นชมด้วยสมหวัง
จึ่งขึ้นลำกำปั่นนั่งบรรลังก์         มุนีนั่งทั้งสามบอกตามตรง
เป่าที่เรือเมื่อตะกี้นั้นปี่แก้ว         ให้ดูแล้วปลอบถามตามประสงค์
ดูรูปร่างช่างงามทั้งสามองค์         เป็นเชื้อวงศ์เทวาหรือมานุษย์

ตกลง ปี่แก้ว ค่ะ

[Wandee]

ขออนุญาต คัด คำนำ ของ อาจารย์ธนิต อยู่โพธิ ดังต่อไปนี้



"..มีตอนที่หอพระสมุดสำหรับพระนครมิได้ชำระและมิได้จัดพิมพ์ไว้...............
................................................................
ดำเนินเรื่องต่อจากฉบับที่หอพระสมุด ฯ ชำระไว้ เกือบอีกเท่าตัว  กล่าวคือ เป็นหนังสืออีก  ๒๓,๕๘๘ คำกลอน  หรืออีก ๔๕ เล่มสมุดไทย
..............................
..............................
ข้าพเจ้ามีความเห็นเช่นเดียวกับกรรมการหอพระสมุด ฯ    ในข้อที่ว่า  ในตอนหลังนี้  ท่านสุนทรภู่มิได้ตั้งใจแต่งโดยประณีตเหมือนตอนก่อน
ทั้งนี้ก็คงจะเนื่องจากการที่กล่าวกันมาว่า  กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพมีรับสั่งให้ท่านสุนทรภู่แต่งถวายเดือนละ ๑ เล่มสมุดไทย
...............................
...............................

คำกลอนที่เขียนลงไว้ในสมุดไทยแต่ละเล่มนั้น  นอกจากจะมีจำนวนคำกลอนไม่เท่ากันแล้ว  ยังมีจำนวนแตกต่างกันมาก  บางเล่มก็มีเพียง ๓๔๘ คำกลอนบ้าง  ๔๑๐ คำกลอนบ้าง
ยิ่งกว่านั้นยังได้พบหลายตอนที่คำกลอนไม่รับและส่งสัมผัสกัน   แต่ในการชำระจัดพิมพ์ครั้งนี้  ได้ช่วยกันแก้ไขให้รับและส่งสัมผัสกันแล้ว
..............................


แม้นว่าคำกลอนเรื่องพระอภัยมณีตอนหลังนี้  จะมีสำนวนคนอื่นปะปนอยู่และไม่ประณีตเหมือนตอนก่อน  แต่ก็ยังเหมือนเพชรเม็ดใหญ่ที่ช่างยังมิได้เจียรนัย...."


คงมีโอกาสนำตอนที่สนุกสนานอื่นๆมาฝากเรือนไทยอีก
จำได้ว่าคุณ เทาชมพู ได้พูดถึง อภัยณุราช  จึงหยิบขึ้นมาอ่านอีก  พบว่าได้อรรถรสเรื่องจีนพราวพราย

[เทาชมพู]

อ่าน "ห้องสิน" ดู ก็จะเห็นอภัยนุราช ฉบับจีน ค่ะ

คิดว่าคนแต่งพระอภัยมณีตอนท้าย ไม่ใช่สุนทรภู่  จะเป็นหนูพัดหนูตาบหรือศิษย์คนไหนยังไม่รู้  สำนวนกลอนที่อ่าน ไม่ใช่โวหารท่าน

[SILA]

         วันนี้ในมติชนคุณสุจิตต์ วงษ์เทศก็เขียนเรื่องปี่พระอภัย ครับ

ปี่พาทย์มาจากไหน? "ปี่พระอภัย" หมายถึง ปัญญา

        ..... สุนทรภู่ แต่งให้พระอภัยมณีเรียนเพลงดนตรีวิชาเป่าปี่ เป็นเจตนาให้เพลงดนตรีเป็นสัญลักษณ์ของสติปัญญา
ที่ไม่แก้ปัญหาด้วยความรุนแรง เหตุที่คิดเช่นนั้น เพราะสุนทรภู่เป็น "คนปี่พาทย์" ในวัยหนุ่มเคยรับจ้างบอกบทละคร
(คณะนายบุญยัง บ้านพรานนก) อยู่หน้าวงปี่พาทย์ (นายเส็งบ้านขมิ้น ตีระนาดเอก) ถึงคนร้ายขโมยปี่พระอภัยที่ระยอง
แต่ความหมายก็เหมือนเดิมและไม่เกี่ยวข้องกับทะเลอ่าวไทย แต่เกี่ยวข้องทะเลอันดามัน ....

http://www.matichon.co.th/matichon/matichon_detail.php?s_tag=01pra03230551&day=2008-05-23&sectionid=0131

[pipat]

จำได้ว่าสมเด็จเคยประทานคำอธิบายเรื่องพราหมณ์ในประเทศไทยแบ่งเป็นกี่พวก
เสียดายที่ไม่มีหนังสืออยู่กับตัว คิดว่าจะอยู่ในนิทานโบราณคดี ตอนเที่ยวเมืองพาราณสี
หรือมิเช่นนั้นก็อยู่ในตำนานพราหมณ์เมืองนครศรีธรรมราช

วานคุณห้องสมุดเดินได้ ช่วยค้นหน่อยเถิดครับ

[Wandee]

เที่ยวเมืองพาราณสี 

"คำของพวกพราหมณ์ในเมืองไทย ซึ่งว่าบรรพบุรุษบอกเล่ากันสืบมาว่า   พราหมณ์พวกโหราจารย์ที่เมืองพัทลุง
เดิมอยู่เมืองพาราณศรี  และพวกพราหมณ์พิธีที่เมืองนครศรีธรรมราช  ว่าเดิมอยู่เมืองรามนคร"

พบเรื่อง บ่อโทนแขก  กับ มหาราชาได้รับพระราชทานกริชฝักทองจากสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง




ในมหามุขมาตยานุกูลวงศ  ศก ๑๒๔    เล่า้เรื่องพราหมณ์ไว้์ว่า

"มีชีพ่อพราหมณ์พราหมณ ๔ ตระกูลคือ
พราหมณ์รามราช
พราหมณ์พฤติบาศ
พราหมณ์นาฬีวรรณ
พราหมณ์มะหรรต์วมพราหมณ์

จัดว่าเป็นวงศ์ตระกูลอันสูงศักดิ์อรรคถาน  สืบเนื่องเชื้อสายฝ่ายโลหิตติดต่อมาจาก พงศ์พรหมมินทรพระอิศวรศักดานุตระกูล
มีมูลเหตุอุทาหรณ์แต่กาลก่อนมีในประเทศฮินดูสถาน  เปนพราหมณ์อะวะตารมาสู่กรุงศรีสัชนาลัยศุโขทัยราชธานีที่เปนประฐมสยามเอกราชฝ่ายเหนือ  เมื่อก่อนกรุงเก่าขึ้นไปหลายร้อยปี"


ไม่แน่ใจค่ะ  เพราะ ก.ศ.ร.กุหลาบตอบได้ทุกเรื่อง(สงบ  สุริยินทร์    บุรุษรัตนของสามัญชน   เทียนวรรณ รวมสาส์น  พิมพ์ครั้งที่สาม ๒๕๔๓  หน้า ๒๗๔) ไม่มีหนังสือลึกไปกว่านี้

[pipat]

ขอบคุณยิ่งครับ
คงต้องพึ่งสาส์นสมเด็จเป็นลำดับต่อไป

ในเพลงยาวพยากรณ์กรุงศรีอยุธยา มีกล่าวถึงศัพท์นี้

ฝ่ายองค์พระบรมราชา ครองขันธสีมาเป็นสุข
ด้วยพระกฤษฎีกาทำนุก จึงอยู่เย็นเป็นสุขสวัสดี
เป็นที่อาศัยแก่มนุษย์ในใต้หล้า เป็นที่อาศัยแก่เทวาทุกราศี
ทุกนิกรนรชนมนตรี คหบดีพราหมณพฤฒา

สังเกตดูว่า อาจจะแบ่งเป็น พราหมณฝ่ายหนึ่ง และพฤฒา อีกฝ่ายหนึ่งก็ได้
คำว่าพฤฒา ยังขยายออกมาเป็นพฤฒาจารย์ และเป็นราชทินนามฝ่ายราชบัณฑิตอีก
เห็นจะต้องไปรบกวนถึงที่โบสถ์พราหมณเสียละกระมัง

[Hotacunus]

ถ้าเป็น ปี่ กับ แขก นี้ ผมนึกถึง แขกเป่าปีเรียกงู ครับ 

คิดมุมกลับคือ สุนทรภู่ เอาละครปาหี่ของแขก เป่าปี่สะกดงู มาเปรียบเหมือนเป่าปี่สะกดคน แต่จะให้พระอภัยมณี ซึ่งเป็นเจ้าชายไปเรียนกับอาบังก็กระไรอยู่ ก็เลยให้ไปเรียนกับพราหมณ์เสีย (แขกเหมือนกัน) ดูดีมีภาษีกว่าเยอะ  ... อันนี้ ขำๆ นะครับ อิอิ

[เทาชมพู]

วิชาเป่าปี่ของพระอภัย มีคุณสมบัติวิเศษเช่นเดียวกับปี่ของเตียวเหลียงในไซฮั่น  น่าจะเป็นอิทธิพลที่เห็นได้ค่ะ
สุนทรภู่นี่ล้ำสมัยนะคะ อย่าว่าพูดเล่น   เพราะถ้าย้อนกลับไปสมัยอยุธยา   อาจจะเป็น "ปี่วิเศษ" ไม่ใช่ "วิชา"
ที่แตกต่างกันคือเมื่อก่อน นิยมแต่งให้มีของวิเศษ  เรียกว่าใครหยิบขึ้นมาใช้ก็ได้ความวิเศษนั้นไป     ไม่เลือกเจ้าของ   แต่ปี่ของพระอภัย ถ้าศรีสุวรรณหยิบไปใช้ก็คงไม่มีประโยชน์ เพราะศรีสุวรรณไม่รู้วิชาเป่าปี่
นอกจากพระอภัยก็ดูเหมือนจะมีสินสมุทรนี่แหละพอเป่าได้ เพราะเคยเห็นพ่อเป่า

มาแถมกับคุณวันดีว่า ตำนานเรื่องสกุลบุณยรัตพันธุ์มาจากพราหมณ์พฤฒิบาศ  สมัยพระเจ้าปราสาททอง ดูเหมือนจะมาจากตำราของนายกุหลาบน่ะค่ะ
เพราะในยุคนั้นมีคนนิยมถามเข้าไปในแมกกาซีนของนายกุหลาบ   ว่าสกุลตัวเองมีบรรพบุรุษมาจากไหน  นายกุหลาบตอบได้หมดเลย

[Hotacunus]

เคยค้นๆ เรื่องเมืองต่างๆ ที่กล่าวถึงในพระอภัยมณี เลยมีคำกลอนบางบทมาฝากครับ (เกี่ยวกับพราหมณ์)


๏ สิบห้าวันดั้นเดินในไพรสณฑ์      ถึงตำบลบ้านหนึ่งใหญ่หนักหนา
เรียกว่าบ้านจันตคามพราหมณ์พฤฒา       มีทิศาปาโมกข์อยู่สองคน


ข้างพวกพราหมณ์ข้ามไปเมืองสาวถี       เวสาลีวาหุโลมโรมวิสัย
กบิลพัสดุ์โรมพัฒน์ถัดถัดไป      เมืองอภัยสาลีเป็นที่พราหมณ์

จากบทกลอนจะเห็นได้ว่า สุนทรภู่คงไม่ได้เจาะจงว่าเป็นพราหมณ์ตระกูลไหน การที่ท่านใช้คำว่า "พราหมณ์พฤฒา" ก็คงเพราะให้เข้ากับสัมผัสระหว่างบทมากกว่าครับ เพราะคำว่า "พราหมณ์พฤฒา" นี้ เป็นคำกว้างๆ หมายถึง พราหมณ์ที่เป็นอาจารย์นั่นเอง

อีกบทหนึ่งที่ให้ความหมายทำนองเดียวกันคือ ฉากที่เดินทางกลับของไพร่พล ของพระอภัยมณี จะเห็นว่า เมืองต่างๆ ที่พวกพราหมณ์เดินทางกลับนั้น นำมาจากคัมภีร์ทางพุทธศาสนาทั้งสิ้น ไม่ได้เป็นเมืองร่วมสมัย เหมือนเมืองอื่นๆ ที่ทหารชาติอื่นๆ เดินทางกลับ

[pipat]

ยกมือค้าน

อย่าหมิ่นว่ากลอนพาไป
"เรียกว่าบ้านจันตคามพราหมณ์พฤฒา       มีทิศาปาโมกข์อยู่สองคน"
เห็นใหมครับว่า พราหมณ์พฤฒา ท่านต่อด้วย ทิศาปาโมกข์ อยู่สองคน

แต่ตรงอื่น บอกแค่พราหมณ์เฉยๆ
ในยุคที่ภาษาไม่ค่อยแปร่ง และยังเป็นทาสของนายภาษา
ข้อหากลอนพาไป อย่าเพิ่งด่วนยัดเยียดครับท่าน.....