จากข้อความที่คุณ Wandee โพสไว้ครับ
ณ วัน ๑ เดือน๙ ขึ้น ๓ ค่ำ
เพลา(๑) บ่ายสี่โมง(๒) หมื่นแม่นให้หมื่นจรเจนชลา ล่ามมาบอกว่า
น้ำยังขึ้นไม่เต็มที่ ยังเข้าไปไม่ได้ ต้นหนไม่ฟัง ขืน (๓) แล่นข้ามสันดอนมา
กำปั้น (๔) ลำใหญ่ ครือ (๕) ดิน จักร (๖) พัดโคลนฟุ้งขึ้นมาเต็มกรอบจักร (๗)
จักรไม่เดินพอถึงปีกรั้ว (๘) กำปั้นติดตื้นอยู่ตั้งแต่เพลาสองทุ่ม
น้ำลง กำ่ปั่ั้น ตีแปลง (๙) ดินมูน (๑๐) ข้างกำปั้นสูงขึ้นประมาณศอก (๑๑) เศษ(๑๒)คำต่างๆ นี้ ถ้านำมาพูดในปัจจุบันนี้ก็คงแปลกๆ
๑. เพลา = เวลา
๒. บ่ายสี่โมง = สี่โมงเย็น ผมไม่แน่ใจว่าเดี๋ยวนี้ยังมีคนพูดบ่ายสี่โมงอยู่หรือเปล่า
๓. ขืน = ฝืน ถ้าพูดคำเดี่ยวๆ เดี๋ยวนี้ เห็นจะนิยมใช้ฝืนมากกว่า
๔. กำปั้น (กำปั่น) = เรือ ปัจจุบันนี้ เรียก "เรือ" หมด
๕. ครือ - คำนี้ ในพจนานุกรมบอกว่า "ไม่คับไม่หลวม เช่น เสื้อครือตัว" ปัจจุบันก็น่าจะตรงกับคำว่า "พอดี" เช่น เสื้อพอดีตัว
แต่จากเนื้อหาของเรื่องนี้ ผมว่าน่าจะตรงกับ "ครูด" มากกว่า ครือดิน = ครูดดิน ?
๖. จักร = ใบพัด, ใบพัดเรือ
๗. กรอบจักร = ? คำนี้ น่าจะเป็นศัพท์เฉพาะ ผมไม่รู้ปัจจุบันจะเรียกอะไร ยังคงเรียกกรอบจักรหรือเปล่า
หรือ ก็คือ ใบจักร นั่นเอง
๘. ปีกรั้ว = ? ไม่แน่ใจว่าหมายถึงอะไร
๙.
ตีแปลง = กวน, ตีให้กระจาย
๑๐. ดินมูน (ดินมูล) = โคลน, ตะกอนดิน, ขี้โคลน, ขี้เลน, ตะกอนท้องแม่น้ำ, โคลนท้องแม่น้ำ
๑๑. ศอก => เมตร อันนี้ ไม่ได้แปลตรงๆ นะครับ แต่ปัจจุบันมาตราวัดต่างๆ นิยมระบบเมตริก (ซม., ซม., กม,) เป็นส่วนใหญ่
แต่ในบริบทนี้ ถ้าเป็นข่าวปัจจุบันก็คงใช้คำว่า เมตร แทน ว่าสูงเท่านี้เท่านั้นเมตร
๑๒. เศษ = กว่าๆ เดี๋ยวนี้ รู้สึกว่าจะพูด "กว่าๆ" กันเยอะ "เศษ" ก็ยังคงได้ยินอยู่ แต่ไม่มากเท่า
ผมลองแปลงประโยคนี้เป็นภาษาปัจจุบันดูครับ เลือกใช้คำยากอยู่เหมือนกันที่จะเขียนแทนคำว่า "กำปั่นตีแปลง"
โบราณ2393: กำ่ปั่ั้นตีแปลงดินมูนข้างกำปั้นสูงขึ้นประมาณศอกเศษ
ปัจจุบัน 2551: ใบพัดเรือหมุนตีโคลนที่อยู่ข้างๆ พุ่งขึ้นมาสูงประมาณเมตรกว่าๆ เพิ่งเห็น ว่า "ณ วัน ๑ เดือน ๙ ขึ้น ๓ ค่ำ" เดี๋ยวนี้ก็ไม่ใช้กันแล้ว ในชีวิตประจำวัน จะมีใช้ก็เป็นงานพิธีธรรมต่างๆ ทางความเชื่อศาสนา
ณ = เมื่อ เช่น เมื่อวันที่ ๒ ตุลาคม
วัน ๑ = วันอาทิตย์
เดือน ๙ = กันยายน ? ไม่แน่ใจว่าในเอกสารนี้นับแบบไทยโบราณหรือเปล่า ?
ขึ้น ๓ ค่ำ = วันที่
