ขอบคุณคุณเอลวิสภูที่ส่งบทความนี้มาให้ทางอีเมล์เมื่อวานนี้ค่ะ
‘ตู้พระไตรปิฏกลายรดน้ำ’ หนึ่งในสยาม
โดย ภุชชงค์ จันทวิช
ที่มา
http://www.dailynews.co.th/ศูนย์วัฒนธรรมที่กำลังจะสูญ
คนไทยกับเครื่องแต่งเรือนดูจะเป็นของคู่กัน
เราเคยพบโต๊ะสำริดปิดทองแบบจีนอยู่ในกรุพระปรางค์
วัดราชบูรณะ
ซึ่งมีความเก่าแก่ถึงสมัยอยุธยาเป็นที่วางตั้งประดิษฐานเครื่องราชูปโภคต่าง
ๆ ของพระมหากษัตริย์ เช่น พัดโบก จามร พระแส้จามรี
(จำลองด้วยทองคำ) ฉลองพระบาท พระเต้าทักษิโณทกทองคำ
ยอดเป็นพรหมพักตร์ พระแสงขรรค์ฝักทองคำประดับรัตนชาติ
เมื่อภาคต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๐
ตอนต้นและข้าวของเครื่องใช้อีกมากมาย
สิ่งของเหล่านี้ล้วนวางตั้งและประดิษฐานอยู่บนโต๊ะสำริดดังกล่าวทั้งสิ้น
จึงมีผู้รู้ตั้งคำถามขึ้นมาว่าคนไทยมีตู้ใส่เสื้อผ้าบ้างหรือเปล่าและหน้าตาตู้เป็นอย่างไร
คำตอบก็คือ น่าเชื่อว่ามี แต่คงไม่มีครบทุกบ้าน
อาจจะมีบ้างเฉพาะผู้มีฐานะดี พวกเจ้าขุนมูลนาย เจ้าพระยา
ท้าวพญา พระมหากษัตริย์ และถามต่อไปว่า
แล้วของเหล่านี้อยู่ที่ไหน
จึงหายไปหมดเกลี้ยงไม่ส่อเค้ามูลให้เห็นบ้าง
เรื่องนี้ท่านผู้รู้บางท่านอธิบายว่าข้าวของเครื่องใช้เหล่านั้นอาจจะนำไปถวายวัด
เพื่อจะเป็นอานิสงส์เพื่อชาติหน้าจะได้มีของใช้ดี ๆ
อันความเป็นจริงเครื่องเรือนจำพวกตู้ โต๊ะ หีบใส่ผ้า
จากจีน ญี่ปุ่นและฝรั่ง รวมทั้งพรมปูพื้นจากอินเดีย ด้าย
ผ้าไหม จากจีน ดาบจากญี่ปุ่น กริชจากชวามลายู
จานชามจากจีนและญี่ปุ่น เครื่องเทศจากอินเดีย เปอร์เซีย
ซึ่งเอาเข้าจริงแล้วน้ำพริกปลาทูก็อาจจะไม่ใช่อาหารประจำชาติไทยดั้งเดิมแท้จริงเพราะพริกขี้หนู
พริกชี้ฟ้าอาจจะมาจากส่วนอื่น ๆ
ของโลกที่ติดตามมากับพวกหมอสอนศาสนา นักบวชต่าง ๆ
ก็เป็นได้
สำหรับตู้ของพระสงฆ์ เราเรียกว่า ตู้พระธรรม
อาจใช้ได้อเนกประสงค์ ตู้พระธรรม ต้องแยกจากหีบพระธรรม
เพราะของสองอย่างลักษณะแตกต่างกัน
ลวดลายภาพเล่าเรื่องชาดกและพระพุทธประวัติ
วรรณกรรมรามเกียรติ์
รวมทั้งภาพเกร็ดในวิถีชีวิตและขนบธรรมเนียมในชีวิตประจำวันที่ไม่มีจารึกอักษรและเราก็สามารถเข้าใจด้วยอักษรภาพที่ปรากฏเหล่านั้นได้แจ่มแจ้งชัดเจนยิ่งขึ้น
จึงนับได้ว่าเป็นการบันทึกด้วยภาพ
เล่าเรื่องที่ดีและชาญฉลาด ประณีตพิเศษ
ตู้ลายรดน้ำ ของไทยอาจมีเค้ารูปมาจากญี่ปุ่นหรือตู้จีน
ตู้ฝรั่ง
ที่เรียกว่าตู้ลายรดน้ำก็เนื่องมาจากกรรมวิธีและวิถีของช่างรักนั่นเอง
เริ่มต้นขั้นตอนต้องหาไม้สักอย่างดีมาต่อเป็นตัวตู้อย่างสวยงามสง่า
แข็งแรง มั่นคง จากนั้นก็ใช้ช่างรักดำเนินการผลิต
ซึ่งมีกรรมวิธีเชิงช่างที่มีความละเอียดอ่อนสวยงามขั้นตอนพิถีพิถันมาก
ช่างรัก
ช่างปิดทองและช่างเขียนอาจเป็นช่างคนเดียวกันหรือต่างกันก็ได้
นอกจากนี้ยังมี ตู้เขียนลายกำมะลอ
คือวิธีทำคล้ายลายรดน้ำแต่ใช้สีที่ได้จากสนิมของโลหะหรือส่วนผสมโลหะมาเขียนเติมให้เกิดสี
น้ำหนัก
รูปลักษณ์ของตัวภาพและลักษณะของแสงเงาตามความเหมาะสมเพื่อออกมาเป็นภาพที่ผสมกลมกลืนตามที่ใจปรารถนาและตามที่ต้องการปัจจุบันก็เหลือตัวน้อยเต็มทีที่จะทำได้อย่างงานสมัย
โบราณ จึงอาจจะเป็นงานที่ขาดตอนสูญหายต่อไป
ซึ่งดูไปแล้วตู้พระธรรม
ตู้ลายรดน้ำมักเป็นเอกลักษณ์ของชาติอย่างหนึ่ง
ตู้พระไตรปิฎกลายรดน้ำนี้ ท่านศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ได้เขียนกล่าวไว้ว่า
ตู้พระธรรม ที่แท้จริงนั้นมีทรงเป็นสี่เหลี่ยมลูกบาศก์
ส่วนบนสอบมีขาตั้งตรงมุม ๔ ขา ยาวจากมุมของตู้ลงไปประมาณ
๑๕ หรือ ๒๐ นิ้ว
โดยทั่วไปนั้นขาของตู้พระธรรมจะมีขนาดต่างกันอยู่มากก็ตาม
ขนาดเฉลี่ยโดยทั่วไปพอกำหนดได้ดังนี้ สูง ๔๐ นิ้ว กว้าง ๔๐ นิ้ว และลึก ๓๐ นิ้ว ขาตู้ยาว ๑๕ หรือ ๒๐ นิ้ว
ภายในตู้มีหลายชั้นสำหรับวางห่อพระคัมภีร์
ซึ่งได้กล่าวจารลงใบลานแล้วมัดเป็นผูก ผูกละ ๒๕ ใบ
เรื่องตู้ลายรดน้ำ
นี้เป็นเรื่องใหญ่ที่สำคัญทางวัฒนธรรมและงานช่างศิลป์
เนื่องด้วยชาวต่างประเทศเห็นเป็นศิลปะที่หายากและมีอยู่แห่งเดียวแสดงความเป็นเอกลักษณ์ไทยแท้จริงจึงแย่งกันสะสม
ถึงแม้นจะมีกำเนิดเกิดมาจากหลายเชื้อชาติแต่ก็ได้รวมหลากหลายฝีมือช่างหลากหลายวัฒนธรรมหล่อหลอมรวมด้วยอุณหภูมิแห่งศิลปะและวัฒนธรรมสืบต่อเนื่องยาวนานกลั่นกรองมาเป็นหนึ่งเดียว
คือ ตู้ลายรดน้ำ
ซึ่งสร้างด้วยฝีมือช่างที่ก่อด้วยศรัทธาต่อพระพุทธศาสนาอันประเสริฐนับวันตู้แบบตู้ลายรดน้ำสมัยรัตนโกสินทร์นี้ก็จะเลือนรางสูญหายไปจากลมหายใจสุดท้ายของสังคมไทยในปัจจุบัน
ซึ่งน่าเสียดายเป็นอย่างยิ่งเพราะตู้หลังเดียวบอกอะไรมากกว่าที่เราคิดโดยเฉพาะภาพเหตุการณ์ประวัติศาสตร์สำคัญของไทยที่นับวันแต่จะเลือนหายไปพร้อมกับน้ำจิตน้ำใจของใครบางคน
ตู้เหล่านี้กลับไปอยู่ในต่างประเทศมากกว่าอยู่ ณ
ถิ่นกำเนิด
ตู้พระธรรม
ถูกสถาปนาขึ้นเพื่อเก็บรักษาคัมภีร์พระไตรปิฎกและคัมภีร์อื่น
ตลอดจนสมุดไทยที่สำคัญสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องด้วยพระศาสนาและมักเก็บรักษาอยู่ในที่ซึ่งมีความปลอดภัยสูง
เช่นที่หอไตรซึ่งมักจะมีเสาสูงปลูกสร้างอยู่กลางสระน้ำเพื่อป้องกันอัคคีภัย
ภัยจากมอด มด ปลวก และหนอนหนังสือ
ตลอดจนเหล่าแมงและแมลงทั้งหลาย จากสารเคมีจากความแห้ง
ตลอดจนน้ำมูกน้ำลายจากเหล่าพระภิกษุทั้งหลาย
ตู้พระไตรปิฎกจึงออกแบบให้แข็งแรงทนทานสวยงามเล่าเรื่องได้ บอกประวัติได้
มีความเป็นเอกลักษณ์สูงส่งไม่เหมือนใครและไม่มีใครเหมือน
สมควรอย่างยิ่งที่จะจัดให้เป็นหมวดหมู่ให้ดูได้ศึกษาได้.................
