อยากทราบว่าในประเทศไทยมีสถานศึกษาที่ตั้งขึ้นเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่รัชกาลที่ 5 กี่แห่ง

[เซียงยอด]

 ก่อนอื่นผมก็ขอออกตัวไว้ก่อนว่าผมจบมาจากโรงเรียนที่ตั้งเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่รัชกาลที่ 5 แห่งหนึ่งในแถบภาคอีสานครับ

ผมสงสัยมาตั้งแต่เรียนตอนชั้นมัธยมแล้วว่า ในเมืองไทยมีสถานศึกษากี่แห่งที่ก่อตั้งเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่รัชกาลที่ 5 กันแน่ เอาแค่โรงเรียนที่ขึ้นต้นด้วยคำว่า "เบญจม" ซึ่งสื่อความหมายถึงรัชกาลที่ 5 ก็มีอยู่หลายโรงเรียนแล้ว ไหนจะมีโรงเรียนที่ใช้สัญลักษณ์ที่เกี่ยวเนื่องกับรัชกาลที่ 5 อย่างโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยหรือโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาอีก

เท่าที่ผมลองนึกทบทวนได้ สถานศึกษาที่เข้าข่ายดังกล่าวก็มี....
- จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า (ถ้าจำไม่ผิดแล้ว ชื่อนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้ในคราวย้ายโรงเรียนไปที่เขาชะโงกครับ)
- โรงเรียนเบญจมราชูทิศ (มี 4 แห่งคือ ที่นครศรีธรรมราช, ราชบุรี, ปัตตานี และจันทบุรี)
- โรงเรียนเบญจมราชาลัย (จำไม่ได้แล้วว่าอยู่ที่ไหน)
- โรงเรียนเบ็ญจะมะมหาราช จังหวัดอุบลราชธานี (คำว่า "เบ็ญจะมะ" ของที่นี่ต่างจากเพื่อนเพราะยึดถือเอาตามลายพระหัตถ์พระราชทานนามโรงเรียนของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ แต่คนทั่วไปมักสับสนเขียนเป็น "เบญจม" เป็นประจำ)
(ยังมีอีกมากแต่นึกไม่ออกแล้วครับ)

ผมคิดว่าคำถามนี้เป็นเกร็ดความรู้เกี่ยวกับประวัติการศึกษาไทยที่น่าสนใจทีเดียวก็เลยอยากขอร้องในทุกๆ ท่านที่พอจะรู้ข้อมูลเกี่ยวกับสถานศึกษาเหล่านี้บ้างมาช่วยๆ กันตอบหน่อยครับ จะได้เป็นเครื่องประดับสติปัญญาของผู้น้อยบ้างไม่มากก็น้อย

[V_Mee]

 จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยนั้นมาจาก โรงเรียนข้าราชการพลเรือนของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กรืออย่างย่อว่า โรงเรียนข้าราชการพลเรือน จ.ป.ร.  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานเงินที่เหลือจากการเรี่ยไรเพื่อจัดสร้างพระบรมรูปทรงม้ากว่าล้านบาท (เงินที่เหลือ+ดอกเบี้ย) ให้เป็นทุนจัดสร้างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  พร้อมพระราชที่ดิน๑,๓๙๒ ไร่ ให้เก็บผลประโยชน์เลี้ยงตัว  จนกลายเป็นเมืองมหาวิทยาลัยในใจกลางกรุงเทพฯ

โรงเรียนเบญจมราชาลัย  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ได้น้อมเกล้าฯ ถวายวังที่ประทับให้เป็นโรงเรียนฝึกหัดครูสตรี  ทรงอุทิศพระกุศลถวายพระพุทธเจ้าหลวง  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดพระราชทานนามโรงเรียนนี้ว่า "เบญจมราชาลัย"

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จสวรรคต พระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ (เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี - ม.ร.ว.เปีย  มาลากุล) ปลัดทูลฉลองกระทรวงธรรมการในเวลานั้น  จึงนำความกราบบังคมทูลพระกรุณาว่า  เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวยังทรงพระชนม์ชีพอยู่นั้น  ทรงกะให้สร้างตึกในโรงเรียนมัธยทวัดราชบุรณะไว้สามหลัง  ได้เสด็จฯ ตรวจการก่อสร้างสร้างตึกด้านข้างที่สร้างเสร็จแล้ว ๒ หลังอยู่เนืองๆ  แต่ตึกหลังกลางที่ทรงพระราชดำริให้เป็นประธานในหมู่ตึกนั้นยังมิได้ลงมือก่อสร้างก็ประจวบกีบเสด็จสวรรคตเสียก่อน  เพื่อให้การเป็นไปดังพระราชประสงค์จึงจะขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดการเรี่ยไรจัดสร้างตึกหลังกลางให้เสร็จดังพระราชประสงค์  เมื่อความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้กระทรวงธรรมการจัดการเรี่ยไรเงินจัดสร้างตึกหลังกลางซึ่งปัจจุบันเป็นที่ตั้งโรงเรียนส่วนกุหลาบวิทยาลัยจนแล้วเสร็จ

การที่กระทรวงธรรมการได้รับพระบรมราชานุญาตให้จัดการเรี่ยไรเงินจัดสร้างโรงเรียนถวายเป็นพระราชกุศลดังกล่าว  ต่อมามณฑลต่างๆ จึงได้จัดให้มีการเรี่ยไรเงินจัดสร้างโรงเรียนถวายเป็นพระราชกุศล  และได้มีการจัดสร้างขึ้น ๖ แห่ง ใน ๖ มณฑล ได้รับพระราชทานนามว่า "เบญจมราชูทิศ" ทั้งหมด คือ
มณฑลจันทบุรี  ปัจจุบันคือ เบญจมราชูทิศ จันทบุรี
มณฑลราชบุรี   ปัจจุบันคือ เบญจมราชูทิศ ราชบุรี
มณฑลนครศรีธรรมราช  ปัจจุบันคือ เบญจมราชูทิศ นครศรีธรรมราข
มณฑลปัตตานี  ปัจจุบันคือ เบญจมราชูทิศ ปัตตานี

อีก ๒ มณฑลคือ
มณฑลนครสวรรค์นครสวรรค์  คือ เบญจมราชูทิศ อุทัยธานี  ต่อมายุบรวมกับโรงเรียน .. (จำชื่อไม่ได้ครับ)..  ปัจจุบันเป็น โรงเรียนอุทัยวิทยาคม จังหวัดอุทัยธานี
มณฑลปราจิณบุรี  คือ  เบญจมราชูทิศ ฉะเชิงเทรา  ต่อมายุบรวมกับโรงเรียนฉะเชิงเทราราษฎร์รังสฤษดิ์  แล้วเปลี่ยนชื่อเป็น เบญจมราชรังสฤษดิ์

นอกจากนั้นยังมีที่เชียงใหม่  พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ได้ประทานคุ้มหลวงของพระเจ้าอินทวิชยานนท์ ซึ่งเป็นพระบิดาให้เป็นที่ตั้งโรงเรียนยุพราชวิทยาลัยในปัจจุบัน  ทรงอุทิศพระกุศลถวายแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  และมณฑลพายัพได้จัดการเรี่ยไรเงินจัดสร้างอาคารเรียนเป็นตึกแบบโคโลเนียล  ในที่ดินที่ประทานมานั้น  ร่วมโดยเสด็จพระกุศลถวายแด่พระพุทธเจ้าหลวง  ต่อมาอาคารเรียนนั้นได้ชื่อว่า "ตึกยุพราช"  ยังคงอยู่ถึงปัจจุบันนี้

ส่วนโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้านั้น  เดิมคือโรงเรียนนายร้อยทหารบก  สมัยก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้นแยกเป็น โรงเรียนนายร้อยชั้นปฐมและมัธยม  ต่อมารวมกันเป็นโรงเรียนนายร้อยทหารบก  ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ ๑ ได้ขอพระราชทานอัญเชิญพระปรมาภิไธยมาเป็นชื่อโรงเรียน

[ศศิศ]

 แล้ว มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย ล่ะครับผม น่าจะเป็นอีกสถาบันหนึ่ง

[V_Mee]

 มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยนี้  ถ้าจำไม่ผิดเดิมคือ มหาธาตุวิทยาลัย  เป็นโรงเรียนสำหรับสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย  เพราะก่อนหน้านั้นสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาสชิรญาณวโรรส ได้ทรงตั้งมหามกุฏราชวิทยาลัย  เป็นโรงเรียนสอนหนังสือไทยและบาลีแก่พระภิกษุสามเณรฝ่ายธรรมยุติกนิกาย  และได้เป็นต้นแบบในการขยายการศึกษาออกไปตามหัวเมืองตามพระบรมราโชบายในรัชกาลที่ ๕  ในส่วนการสอนภาษาบาลีของมหามกุฏฯ นั้นมีการสอนแบบใหม่  และใช้วิธีสอบข้อเขียนแทนการสอบแบบปากเปล่าของเดิม  ในสมัยรัชกาลที่ ๕ การสอบบาลีสนามหลวงจึงมี ๒ แบบ  คือ แบบเดิมแปลด้วยปากเปล่า  ตั้งแต่ประโยค ๑ - ๙  ถ้าแปลประโยค ๑ - ๒ ได้ แต่ตกแระโยค ๓  ก็ต้องไปเริ่มแปลประโยค ๑ ใหม่  แบบของมหามกุฏฯ นั้น เข้าสอบข้อเขียน สอบได้เป็นเปรียญตรี เทียบ ๔ ประโยค  สอบต่อไปเป็นเปรียญโท เทียบ ๕ ประโยค  แล้วเป็นเปรียญเอก เทียบ ๗ ประโยค เป็นอันสิ้นสุด  ต่อมามหามกุฎราชวิทยาลัยเลิกสอนหนังสือไทยคงสอนแตภาษาบาลี  แล้วได้พัฒนามาเป็นต้นแบบการสอนบาลีมาจนปัจจุบัน  ส่วนมหาธาตุวิทยาลัยก็คงจะจัดการสอนตามแนวของมหามกุฏฯ  แต่เป็นส่วนของมหานิกาย  จะมาเปลี่ยนชื่อเป็นมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัยเมื่อไร  ข้อนี้ไม่ทราบตรับ