เรื่องหนักหัว

[Hotacunus]

ที่มา http://www.memoires-de-siam.com/  (ภาษาฝรั่งเศส) การแต่งกายของขุนนางอยุธยาสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช (ถ้าทำกระทู้ โดดสมัยไป ก็ของอภัยคุณเทาชมพู ด้วยนะครับ ถือว่าเป็นกับแกล้มแล้วกันครับ รออาหารจานหลักต่อครับ)

[เทาชมพู]

ขอต้อนรับคุณนกข.และคุณ Hotacunus ที่แวะเข้ามาร่วงวงสังสรรค์ค่ะ  ไม่งั้นวงสนทนาจะมีแต่เสียงอยู่สองสามคน ดิฉันย้อนได้แค่ก่อนมนุษย์ถ้ำก่อนประวัติศาสตร์  คุณนกข.ย้อนได้ถึงลิง  เก่งจริงๆ หมวก(หรืออนุโลมว่าเครื่องประดับศีรษะ) มีบทบาทให้เห็นในสมัยอียิปต์ว่า ไม่ได้เอาไว้แค่กันร้อนกันหนาวอย่างเดียว แต่เป็นความหมายทางนามธรรม คือประกอบสถานภาพสูงเด่นในสังคม   เป็นส่วนหนึ่งของเครื่องแต่งกายของฟาโรห์  และเทพเจ้าอีกหลายองค์ บุคคลสำคัญเหล่านี้ ปรากฏองค์ออกมา ศีรษะไม่เปล่าอย่างชาวบ้าน ภาพในคห.นี้คือเทพเจ้าโอซิริส

[เทาชมพู]

หมวกสวมศีรษะท่านโกษาปาน เรียกว่าลอมพอก  (หวังว่าคงจะใช่) เป็นเครื่องประดับศีรษะ  เพราะไม่ได้กันร้อนหนาวอะไรได้  แสดงถึงยศศักดิ์ของขุนนาง กลับมาถึงอียิปต์ ถ้าเป็นคนธรรมดา ก็หัวเปล่าๆ ภาพนี้ตรงกลางคือมนุษย์ สองข้างเป็นเทพเจ้า . .

[เทาชมพู]

ส่วนฟาโรห์ก็เห็นๆกันอยู่ในหนังและรูปภาพออกมากมาย   ว่าพระองค์ต้องสวมเครื่องประดับศีรษะ คลุมมิดชิดไม่เห็นผม   ถ้าของจริงเป็นโลหะทึบ  ไม่ใช่ผ้า  ฟาโรห์คงร้อนน่าดู

[หมูน้อยในกะลา]

หยิบหมวกมาสวม แล้วขออนุญาตเท้าคางฟังอยู่หลังห้องด้วยความตั้งใจด้วยคนครับ .

[เทาชมพู]

นางพญาของอียิปต์ประมาณ ๑๓๐๐ กว่าปีก่อนคริสตกาล  ปรากฏหลักฐานพร้อมด้วยเครื่องสวมศีรษะ   นี่คือภาพปั้นของพระนางเนเฟอร์ติติ  มเหสีของฟาโรอเมนโฮเต็ปที่ ๔  ปัจจุบันอยู่ที่  Berlin's Altes Museum  เธอเป็นราชินีมาก่อนจะครองบัลลังก์เองเมื่อพระสวามีสิ้นพระชนม์ จากรูป เป็นสาวงามลำคอระหง สัดส่วนที่เห็นน่าจะผอมคล้ายนางแบบ โครงหน้าคมมาก   เก็บผมไว้หมดใต้หมวกไม่ปล่อยให้เห็นเส้นผมว่าสีอะไรสวยแค่ไหน   ไม่รู้ว่าวัสดุที่สวมบนพระเศียรนั้น ของจริงเมื่อหลายพันปีก่อนทำด้วยอะไร แต่เท่ราวกับดีไซเนอร์ของฝรั่งเศสย้อนเวลาไปออกแบบให้ทีเดียว

[ติบอ]

ขออนุญาตโพสต์ภาพ "ลอมพอก" เสริมความเห็นเพิ่มเติมที่ 30 เล็กน้อยครับอาจารย์ ภาพที่ว่าเป็นจิตรกรรมฝาหนังจากวัดโบสถ์สามเสน ที่ออกจะเบลอซักเล็กน้อย ขุนนางเสื้อขาวด้านบนสวมลอมพอก แต่พวกขุนนางเสื้อแดงด้านล่างสวมหมวกอะไร ผมขอเวลาค้นเพิ่มซักสองสามวันครับ

[ติบอ]

. แทรกอีกซักภาพครับ ขบวนช้างขบวนเดิม ภาพนี้เข้าใกล้ลอมพอกขึ้นอีกนิดนะครับ

[ติบอ]

. แถมอีกนิดนึงครับ "ลอมพอก" ในจิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถวัดช่องนนทรีย์ ครับ

[ติบอ]

. ขอแถมวัดช่องนนทรีย์อีกซักภาพนะครับ เป็นจิตรกรรมฝาผนังสมัยอยุธยาที่เห็นแล้วใจแทบจะละลายลงไปกองกับพื้นได้เลย ลองดูขบวนให้ดีสิครับ เห็นแล้วผมแทบจะนึกว่ามีขบวนเสด็จสมัยอยุธยาเสด็จผ่านหน้าไปได้เลยล่ะครับ

[ติบอ]

. แถมหมวกแบบอยุธยาให้อีก 1 ทรง ครับ ภาพนี้จากวัดเกาะแก้วฯ จังหวัดเพชรบุรี

[Hotacunus]

 ว่าด้วย "ลอมพอก"

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ให้ความหมาย "ลอมพอก" ว่า

คำ :  ลอมพอก
เสียง :  ลอม-พอก
นิยาม :  เครื่องสวมศีรษะรูปยาวแหลมคล้ายชฎา.

ไม่ได้ระบุที่มาของคำเหมือนกันครับ

มีบทความเกี่ยวกับมุสลิมในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ของ คุณปิยศักดิ์ อู่ทรัพย์ กล่าวถึง "ลอมพอก" ดังนี้ครับ


“ลอมพอก” เครื่องแต่งกายสมานฉันท์


     หลักฐานทางประวัติศาสตร์อีกอย่างหนึ่งของการผสานกลมกลืนกันระหว่าง 2 วัฒนธรรม ก็คือ “ลอมพอก” อันได้แก่หมวกสำหรับขุนนางไทยที่นิยมใช้กันในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

       โดย “ลอมพอก” นี้ทำจากผ้าขาว พันและผับเป็นทรงหมวก มียอดแหลม ประดิษฐ์ขึ้นอย่างประณีต ที่ขอบของ “ลอมพอก” จะมีเครื่องประดับแสดงชั้นยศ สันนิษฐานกันว่ารูปแบบนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากผ้าโพกศีรษะของมุสลิมเปอร์เซีย ผสมผสานกับรูปแบบชฎาของไทย


    เมื่อครั้งที่คณะราชทูตในสมเด็จพระนารายณ์มหาราชเดินทางไปเจริญสัมพันธไมตรีกับประเทศฝรั่งเศส เมื่อปี พ.ศ. 2229 ได้สวมเครื่องแต่งกายดังกล่าวจนเป็นที่ดึงดูดความสนใจจากชาวฝรั่งเศสเป็นอย่างมาก

ที่มา : http://www.muslimcampus.com/wbreply.php?id=371

แต่อย่างไรก็ตาม นายซิม็องต์ เดอ ลาลูแบร์ ได้อธิบายเกี่ยวกับความหมายของคำว่า ลอมพอก (Lom Pok) ไว้ว่า

"lom หมายถึง "หมวก" pok หมายถึง "สูง" ปกติจะมีสีขาว แต่ในการออกล่าสัตว์ หรือออกศึกสงคราม จะใช้สีแดง

ผมสงสัยว่า "ลอม" หมายถึง "หมวก" ? ก็เลยไปหาคำว่า "ลอม" มาได้ดังนี้ครับ

๑. ลอม (กริยา) :  รวมตะล่อมกันขึ้นไปให้เป็นจอม.
๒. ลอม (นาม) :  เรียกกองฟางกองข้าวเป็นต้นซึ่งมีลักษณะเช่นนั้นว่า ลอมฟาง ลอมข้าว.

(ตะล่อม ลอม ล้อม ห้อม รวม = มีรากเดียวกัน )

-----------------------------------------

ส่วนคำว่า "พอก"

๑. พอก (กริยา) หุ้ม เช่น พอกไข่, พูน, โปะให้หนา
๒. พอก (วิเศษณ์) โป่งออกมา เช่น คอพอก.
๓. พอก (กริยา - กลอน) โพกผ้า.
๔. พอก (นาม - กลอน) ผ้าโพกคล้ายหมวก.

-------------------------------------------

สรุปว่า ลอมพอก แปลว่า ผ้าที่นำมาล้อมสุ่มไปให้สูงบนศีรษะ

[Hotacunus]

 ว่าด้วย "หมวก"

ผมมานึกถึงหมวกของชาวนาที่เรียกว่า "งอบ" นี่น่าจะเป็น "หมวก" ดั่งเดิมที่สุดของคนเผ่าไท ดังนั้น คำว่า "หมวก" ก็อาจไม่ใช่คำไทเดิมครับ แต่อาจเป็นคำศัพท์ต่างชาติ เพราะรูปแบบของหมวกที่เราเข้าใจกันปัจจุบันนี้ เป็นสินค้าต่างชาติครับ

คำว่า "หมวก" ตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า Hat (ฝรั่งเศสว่า ชาโป - chapeau) ซึ่งไม่น่าจะเป็นที่มาของคำว่าหมวกได้เลย แต่มีศัพท์คำหนึ่งของภาษาฮินดีน่าสนใจ

Maur (ฮินดี, ไม่น่าใจว่าออกเสียงอย่างไรนะครับ อาจเป็น เมารฺ) แปลว่า มงกุฎ หรือ หมวกทรงสูงชนิดหนึ่ง

คำว่า "เมารฺ" นี้ มีรากมาจากคำสันสกฤตว่า "มกุฏ" หรือ "มุกุฏ" หรือ อีกทางหนึ่งก็ว่ามาจากคำบาลี-สันสกฤตว่า "โมลิ" (เกล้าผม ตรงกับคำไทยว่า เมาลี)

คำนี้น่าสนใจเรื่องเสียงครับระหว่าง "เมารฺ" กับ "หมวก" เป็นไปได้หรือไม่ว่า หมวกรุ่นแรกๆ (หมวกฝรั่ง) ถูกนำเข้ามาโดยพวกพ่อค้าอินเดีย-เปอร์เซีย แต่ปัญหาอยู่ที่ความหมายไม่ตรงกับคำว่า "หมวก" เสียทีเดียว แต่มันก็เกี่ยวๆ กับ "เรื่องหนักหัว" เหมือนกัน

ตอนนี้ก็ขุดหารากได้แค่นี้ครับ คำนี้ยากจริงๆ

[นิลกังขา]

 ลอมพอก ผมสงสัยว่าเกี่ยวกับคำว่า โพก (ผ้า)

ร่วมด้วยช่วยมั่วครับคุณ Hotacunus
ภาษาจีนกลาง คำว่า หมวก เรียกว่า เม่า (-ซจึ) คำหลังช่างมันเหอะ แต่คำว่าเม่านั้นจะมาเป็น หมวก ได้ไหม?

ในภาษาตระกูลจีน คำจีนกลางสำเนียงฟังดูอาจจะไม่ค่อยใกล้คำไทยเท่าไหร่ แต่ภาษาจีนถิ่นสำเนียงทางใต้ๆ เช่นกวางตุ้งนั้นบางคำก็คล้ายๆ บางคำในภาษาตระกูลไทและเวียดนามพอใช้ทีเดียว เช่นเรื่องการนับเลข

เผอิญผมไม่รู้กวางตุ้ง ใครทราบบ้างครับว่ากวางตุ้งเรียกหมวกยังไง  ถ้าจีนกลางเรียกเม่า กวางตุ้งอาจจะเรียกหม็อกหรืออะไรทำนองนั้นได้หรือเปล่า แล้วจะกลายมาเป็น หมวก ได้ไหม (มั่วครับ เรียนแล้วว่ามาช่วยมั่ว)

ขอตัวช่วยครับ

[นิลกังขา]

 เห็นด้วยว่า งอบ น่าจะเป็นหมวกทรงไทยดั้งเดิมกว่าหมวกอื่นๆ ดังนั้นน่าจะสันนิษฐานว่าคำว่า งอบ ก็น่าจะเป็นคำไทมากกว่าคำว่าหมวก หรือเปล่า?

ทำไมไม่รู้ ใจผมโยงคำว่า งอบ กับ ครอบ แล้วก็นึกถึงอีกคำด้วยว่า เงิบ เช่น "ผาเงิบ" ซึ่งผมรู้สึกว่า (แต่ไม่แน่ใจ) แปลว่าชะโงกเงื้อมคลุมอยู่ข้างบนเหนือหัว หรือเปล่า? ใครรู้ความหมายของคำว่าเงิบบ้างครับ