รูปาวินิจฉัย

[เทาชมพู]

 ดิฉันสังเกตท่านั่งไขว่ห้างของเจ้านายปริศนา กับท่านั่งของสมเด็จพระปิ่นเกล้าดูค่ะ
ท่านั่งเป็นสิ่งแรกที่ดิฉันสะดุดตา ว่าไขว้ขาในท่าเดียวกัน  ในยุคที่คนไทยเขาไม่นั่งเก้าอี้ไขว่ห้าง  
ถ้านั่งบนที่สูงอย่างแท่นหรือเก้าอี้ ก็นั่งห้อยขาตรงๆ   อย่างสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่
หรือไม่ก็นั่งพับขา ชันเข่าข้างหนึ่งแบบขุนนางโบราณ

สมเด็จพระปิ่นเกล้า ทรงนั่งไขว่ห้างแบบฝรั่ง  และพระกรซ้ายขวาอยู่กันคนละท่า คนละระดับกัน  ในหลายๆภาพ
ข้างหนึ่งพาดในระดับสูงกว่าเอว  อีกข้างลดต่ำกว่าลงมาถึงพระเพลา

ภาพขวา ในคห. ๑๓ นี่ละค่ะทำให้นึกถึงเจ้านายปริศนา  แต่ภาพที่เคยเห็น  ไม่มีริ้วรอยอย่างในภาพนี้

[เทาชมพู]

 ของเสวยบนโต๊ะนั้นเป็นอะไรบ้าง  พอดูออกไหมว่าจานชามเป็นแบบฝรั่งหรือไทย?

[pipat]

. เป็นปั้นชาธรรมดา ไม่มีโต๊ะขากี๋ หรือแม้แต่พานรองครับ เหมือนกับกำลังเสวยอยู่ ก็เลยฉายพระรูปอย่างฉับพลันทันด่วน

[pipat]

. รวมฮิตนั่งไขว่ห้าง คนที่นั่งชี้พานทองสี่ใบนั่นคือพระยาอาหาร นอกนั้นเป็นเจ้านายหมด ขวาสุดคือหม่อมราโชทัย

[pipat]

. รูปนี่ฝรั่งว่าเป็นภริยากลาโหม ผมไม่มีความรู้เรื่องหมอบคลาน ชำนาญแต่นอนตีแปลง สงสัยว่า แค่เมียกลาโหม ทำไมทำท่ายังกะเจ้านาย ขนาดท่านผู้หญิงพันถ่ายรูป ยังนั่งทำตัวเจี๋ยมเจี้ยมน่าเอ็นดู ผมไม่เคยเห็นสตรีที่ถ่ายรูปแล้วแสดงบุญหนักศักดิ์ใหญ่ถึงเพียงนี้ สังเกตดู ก็ไม่ได้เสแสร้งด้วย พัดขนนกใบนั้น ในขณะนั้น จะมีกี่ด้ามเชียว

[เทาชมพู]

 ได้ท่านั่งไขว่ห้างจากกรุสมบัติ  เร็วทันใจ  

มีคนเดียวที่ไขว่ห้าง ขวาทับซ้าย
การวางแขนของแต่ละท่าน ดูเรียบร้อยจนแทบจะเป็นเกร็งด้วยซ้ำ แขนซ้ายขวาอยู่ในท่าและระนาบเดียวกัน

แต่เจ้านายปริศนากับพระปิ่นเกล้า  พระกรดูสบายกว่านะคะ ซ้ายขวาไปกันคนละทาง

เจ้านายปริศนา  ท่าโก้เชียวละ  กำลังคีบบุหรี่ในมือซ้ายหรือเปล่า
ดูท่านโพสต์ท่าเก่งมาก เหมือนนั่งเก้าอี้ไขว่ห้างสูบบุหรี่จนชิน ขณะที่หม่อมห้ามหรือนางข้าหลวงสาวๆในภาพ ยังหมอบเหมือนอยุธยาตอนปลายอยู่เลย

เครื่องเสวยบนโต๊ะ  ทางซ้ายเป็นเครื่องยศระดับเจ้าต่างกรม หรือว่าเจ้าฟ้า กันคะ

[เทาชมพู]

 ขอถามค่ะ
เมียกลาโหม หมายถึงภรรยาของสมุหกลาโหม  หรือภรรยาเสนาบดีกลาโหม  

คุณคิดว่าเป็นเจ้านายฝ่ายใน ระดับเสด็จของแม่พลอยหรือสูงกว่างั้นหรือคะ

ที่นั่งบนบันได เพราะต้องอาศัยแสงจากภายนอกหรือมิใช่
สตรีบรรดาศักดิ์ไม่น่าใช้ขั้นบันไดเป็นที่นั่งประจำ

[pipat]

รูปเจ้านายปริศนานั้น ผมเดาอย่างนี้ครับ ปกติ กรมหมื่นอลงกฎ จะรับผิดชอบเรื่องการชักรูป จึงเป็นผู้พาช่างภาพเข้าเฝ้า วันนั้น ก็คงพาฝรั่งนายนี้ไปฉายพระรูป กล้องที่หมอนี่ใช้ เป็นกล้องสะเตริโอกราฟ ดูจากรูปที่ได้ เป็นกล้องตัวเล็ก เลนส์ไม่ค่อยดีเท่าไร รูปซ้ายกับรูปขวา รับแสงไม่เท่ากัน และดูจากลักษณะของบุคคลในรูปทั้งหมด การถ่ายคงไม่ยุ่งยากมากเท่ากับกล้องชุดใหญ่ของฟะรันซิศจิต ทุกคนเลยดูผ่อนคลาย ท่าทางเหมือนดูฝรั่งเล่นสนุกมากกว่า ผมได้รูปกล้องมาจากเวบของโกดัก เขาว่าเป็นกล้องฝรั่งเศส หน้าตาคงไม่หนีกันเท่าไร ระหว่างกำกับการฉายพระรูปก็อาจได้รับพระราชทานเลี้ยงน้ำชากระมัง นายโหมด ซึ่งตอนนั้นเป็นพระวิสูตรโยธามาตย์แล้ว ก็คงตามมาดูแลด้วย เพราะท่านก็ช่างภาพเอกเหมือนกัน .

[pipat]

. เครื่องยศ ในพระรูปพระองค์เจ้าลดาวัลย์ครับ

[pipat]

. ไม่มีความรู้เรื่องข้างในครับ แต่เคยเห็นพระรูปเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ ท่านก็ปูผ้าฉายพระรูปกลางลาน ข้าเฝ้าหมอบกราบเหมือนกัน ในรูปสตรีสูงศักดิ์นี้ เห็นชัดว่ายกขบวนออกมาหาแสงสว่าง เดาว่าตรงแถวๆที่ทำลูกศรนั่นแหละครับ บ้านเสนาบดีทั้งประเทศ เห็นจะไม่มีลานกระไดปูหินชนวนสีเทาแบบนี้ และดูจากขนาดเสา บานประตู และช่องโคโลเนต อาคารต้องใหญ่มากทีเดียว เด็กเสื้อขาวที่ยืนอยู่ คือเด็กชายหลุยส์ลูกแอนนาครับ

[ติบอ]

 ภาพที่ 19 ของคุณpipat ติดใจสาวๆในภาพครับ (ตอนนี้ถ้าอยู่อายุคงร่วมๆ 160 ปีได้แล้วมั้ง)
เห็นเครื่องแต่งกายชุดนี้แล้วชวนให้นึกถึงเครื่องแต่งกายของคุณข้าหลวงในความเห็นที่ 60 กระทู้มดอยากรู้ฯ
แต่ดูไปดูมา ทำไมสาวแต่ละนางในภาพ "แขนขาโล่งจัง" ถ้าเป็นสาวชาววังทองหยองทองหยิบน่าจะมีให้เห็นบ้าง
นี่แต่ละนางข้อมือข้อเท้าเปล่าเปลือยหาสร้อยซักเส้นกำไลซักวงก็ไม่เจอนะครับ
คนที่นั่งอยู่แถวหน้า ผมรู้สึกว่ามีแต่เด็กที่เกล้าผมจุกนะครับที่สวมสังวาลกับกำไลข้อมือข้อเท้า
ที่เหลือแทบไม่มีใครสวมอะไรเลยนอกจากคนที่ 3 จากทางซ้ายมือของแถวแรกที่น่าจะสวมทับทรวงอยู่น่ะครับ


ปล. แปลกตาตัวเองเหมือนกันครับ ว่าสตรีสูงศักดิ์ปริศนาในภาพที่ 19 นี่ ทำไมเหมือนนุ่งผ้าจีบอยู่หว่า

[เทาชมพู]

 รูปที่ 1 แกะรอยออกมาได้อีกแค่นี้ค่ะ
ผู้ชายนั่งพับเพียบ (ที่คุณพิพัฒน์คิดว่าเป็นนายโหมด พระยากระษาปนกิจโกศลในภายหลัง) เป็นใครก็ตาม เห็นทีจะมีศักดิ์สูงกว่าสองคนทางขวา
ทีแรก ดูคนทางขวา นึกว่าเป็นนางในวัง  มองอีกทีเห็นสวมเสื้อแขนกระบอก น่าจะมหาดเล็ก  สองคนนี่หมอบไม่เงยหน้ามองเจ้านาย  คงถูกฝึกมาแบบนั้น
ผิดกับคนทางซ้าย แกนั่งพับเพียบมองกล้อง ท่านั่งก็ออกจะสบายๆไม่เคร่งเครียดอย่างพวกทางขวามือ
น่าจะเป็นคนสำคัญพอประมาณ  
ทีแรกดิฉันนึกว่าเป็นเจ้ากรมของเจ้านายเสียอีก

รูปที่ 19  สตรีบุญหนักศักดิ์ใหญ่ สวมเสื้อแขนกระบอกมีผ้าห่มทับ  แบบเดียวกับพระองค์เจ้ากินรี พระราชธิดาในรัชกาลที่ ๓  อายุก็ดูไม่ต่างกันเท่าไร
ส่วนสาวๆในภาพห่มสไบอย่างเดียว   สไบจีบเสียด้วย แฟชั่นสมัยรัชกาลที่ ๕

พัดขนนกด้ามยาวแบบนี้ ไม่รู้ว่าตามบ้านขุนนางมีหรือเปล่า  ที่รู้ว่ามีตามบ้านแน่ๆคือพัดขนนกด้ามสั้น
วิชาพัดให้เจ้านาย เป็นวิชาที่แม่พลอยถูกฝึกตั้งแต่เข้าวัง  มีวิธีพัด คือเอาแพรมาผูก   พัดให้ชายแพรปลิวเบาๆ  ไม่ขาดระยะ  ไม่ทันปล่อยจนชายแพรตก  
จะกระพือเหมือนพัดไฟไม่ได้  จะพัดสะบัดนานๆทีเหมือนโขนก็ไม่ได้
พอเห็นภาพนี้ นึกถึงวิชาของแม่พลอยขึ้นมาทันทีค่ะ

ลักษณะอาคาร เป็นตึก บานประตูไม้โอ่โถง   ถ้าเป็นบ้านเจ้าคุณกลาโหม ก็ต้องบ้านพวกบุนนาค
แน่ใจหรือคะว่าไม่ใช่ท่านผู้หญิงพัน

[เทาชมพู]

 จริงของคุณติบอ   แม่สาวๆที่นั่งหมอบอยู่นั้น นิ้วมือข้อมือดูโล่ง ไม่ค่อยมีปะวะหล่ำกำไลประดับตัว
แฟชั่นสมัยรัชกาลที่ ๔ ถึงต้นรัชกาลที่ ๕  สาวชาววังเขานิยมสวมเครื่องประดับปะวะหล่ำกำไลกัน    อีกอย่างคือมีผมทัดยาวเกือบถึงบ่า  ในภาพนี้มองไม่เห็น อาจจะแฟชั่นเปลี่ยนไปแล้ว
สไบจีบนี่รัชกาลที่ ๕

ท่านผู้หญิงหรือเสด็จบนพรมนั้นน่าจะนุ่งจีบนะคะ
พูดถึงพรม นึกได้ว่าเสด็จของแม่พลอยก็ประทับบนพรมเหมือนกัน ไม่ได้ประทับบนตั่ง

[pipat]

. รูปท่านผู้หญิงพันครับ ผมตรวจดูรูปสาวแส้แร่รวยครั้งรัชกาลที่ 4 เท่าที่มีหมดกรุ ไม่มีนางใดทรงเครื่องมากมายอะไรนัก ตู้ทองเคลื่อนที่ก็คงเกิดสมัยแม่พลอยละมัง

[pipat]

ลองเทียบกัน ในสมัยรัชกาลท่ 4 ไม่เคยพบว่ามีการถ่ายรูปชนิดแสดงบริวารเต็มยศอย่างนี้ ยกเว้นพระรูปเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ เจ้าบุนทวงศ์ อุปราชเชียงใหม่ และรูปชุดโสกันต์ฉากหนึ่ง