เจ้าจอมเพิ่ม กวีหญิงแห่งราชสำนัก

[เทาชมพู]

 และอีกบทหนึ่งของเจ้าจอมเพิ่ม ที่ถวายต่อเนื่องกับตอนก่อนหน้านี้

จิตตั้งหวังมอบไว้.......................ซึ่งความ เสน่ห์นา
ใช่คิดปองสองสาม...........................สี่ห้า
สิ่งใดไม่ทรงถาม..............................ข้าบาท บ้างเฮย
ด่วนเสด็จเด็ดข้า...............................บาทให้อยู่เดียว

พระราชนิพนธ์
ยินคำอำมฤตเจ้า.......................โทรมกาย พี่ฤๅ
จักจากฉันใดวาย.............................สวาทน้อง
ดุจจิตพี่จักสลาย..............................เพราะจาก นุชนา
กายจากแต่จิตข้อง...........................อยู่ขู้เคียงนาง

เจ้าจอมเพิ่ม
พระสุนทรพจน์ปลื้ม...................อภิเปรย
ลับพักตร์จักลืมเลย..........................โปรดเกล้า
ข้าบาทบ่เสบย................................จิตหวั่น
นึกแน่ไผทเจ้า................................จากด้วยจืดจาง

พระราชนิพนธ์
จักพูดดุจกล่าวแกล้ง...................ปดนาง เล่นเฮย
ไปจากใช่จิตจาง.............................จืดเจ้า
แรกรักแต่เริ่มปาง............................ฤๅเริด ร้างแฮ
เห็นทุกขวบค่ำเช้า...........................จากข้าฤๅเดิม

เจ้าจอมเพิ่มถวายกาพย์ห่อโคลง
อนิจจาจะขาดเฝ้า.....................เช้าเย็น
ประดุจเดือนบ่เห็น..........................บาทไท้
เวรตามส่งความเข็ญ........................พระจาก ไกลเฮย
สุดโศกยั้งบ่ได้...............................จิตเศร้าเหงาทรวง

จะขาดเฝ้าทั้งเช้าเย็น......................ดุจเดือนเพ็ญบ่เห็นไท้
พระจากเวรสร้างไว้.........................ได้รับเศร้าแสนเหงาทรวง

[เทาชมพู]

เจ้าจอมเพิ่มบันทึกเหตุการณ์ตอนนี้ไว้ว่า
วันรุ่งเช้า   พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับห้องเหลือง   ทรงพระราชทานพระบรมรูป  มีโคลงเบื้องหลังพระบรมรูป ๒ บท
ได้นิพนธ์โคลงใส่กระดาษทูลเกล้าฯถวายไป ๒ บท
มีพระดำรัสพอควรแก่เวลาแล้วเสด็จบางปะอินแต่เช้า

โคลงที่หลังพระบรมรูป ดังต่อไปนี้
เวลาจวนจำจากเจ้า................จักจร แล้วนา
พี่จักลาจอมสมร...........................แม่ร้าง
แม้นุชแม่อาวรณ์..........................ถึงพี่ ชายแฮ
ฝากแต่รูปพี่ค้าง...........................คู่เจ้าจักเห็น

ตัวไปถ่ายรูปไว้...........................ทั้งจิต ใจนา
รูปช่วยเตือนวรคิด........................อย่าม้วย
แม้ลืมมลายพิศ-..........................วาสพี่ ไปแฮ
รูปช่วยเตือนนุชด้วย.....................อย่าให้เลยลืม

พระราชนิพนธ์สองบทนี้ หวานจับจิตจริงๆ  อ่านแล้วนึกถึงกำศรวลศรีปราชญ์  เยี่ยมยอดทั้งสองกวี

สารนี้นุชแนบไว้..........ในหมอน
อย่าแม่อย่าควรเอา........อ่านเหล้น
ยามนอนนาฎก์เอานอน...เป็นเพื่อน
คืนค่ำฤๅได้เว้น............ว่างใด

[tuka007]

 มากราบขออภัย อาจารย์ค่ะที่ใช้ถ้อยคำไม่เหมาะสม

[เทาชมพู]

โคลงตอบจากเจ้าจอมเพิ่ม ก็คือ
เทวษเนตรชุ่มด้วย...............ชลนา
โคลงแต่งต่างพักตรา.................ค่อยน้อย
ฝากโศกใส่สารา.......................ตามเสด็จ
เพื่อทราบจิตละห้อย..................จ่อไท้ไป่จาง

บัดเดี๋ยวเสด็จด้าว......................แดนไกล
แลจะลับอาลัย..........................ผ่านหล้า
เหงาจิตคิดเศร้าใจ.....................ไป่สร่าง
ทรงระลึกค่ำข้า.........................บาทขึ้นปรางค์คอย

ฝีปากของเจ้าจอมเพิ่มไพเราะคมคายไม่น้อยเลย   น่าเสียดายที่ไม่ค่อยจะมีใครรู้กัน
ไม่งั้นก็คงเป็นที่เชิดชู เหมือนคุณพุ่มและคุณสุวรรณ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จกลับจากบางปะอินเวลาบ่าย   เวลาค่ำเสด็จถึงพระนคร  รุ่งขึ้นประทับที่เสวยพระกระยาหาร  พระราชทานโคลงดังต่อไปนี้

จากไปใจจอดเจ้า..................จริงตรง
แต่ไม่มีที่คง.........................คู่อ้าง
แม้ถ่ายรูปรักลง.....................กระดาษ ได้แฮ
จะซู่เสียทรัพย์จ้าง.................จุ่งเจ้าเห็นใจ

[เทาชมพู]

โคลงตอบของเจ้าจอมเพิ่ม

ยามนี้รับใส่เกล้า.................พจมาน
รูปรักและพยาน........................ปลดได้
หวั่นจิตคิดถึงกาล......................ผ่ายน่า
นานเนิ่นนึกเกรงไท้....................จักสิ้นทรงโคลง

พระราชนิพนธ์บทนี้เพราะมาก

ความรักจักเปรียบด้วย...........ใบบัว
เด็ดกิ่งยังใยพัว..........................ห่อนม้วย
บริสุทธิ์ฤๅจักกลัว.......................ใบเน่า ไฉนนา
รักต่อรักร่วมด้วย.........................เด็ดได้ฉันใด

[เทาชมพู]

 โคลงตอบที่เจ้าจอมเพิ่มถวาย

ข้าบาทหวาดจิตด้วย................เคยเห็น
ทรงพระการุญเป็น........................มากผู้
พระสลัดตัดกระเด็น......................เด็ดสวาท
ข้าบาทฤๅจักขู้............................เสน่ห์ไท้วายชนม์

พระราชนิพนธ์

บัวโรยราเริดร้าง..................แรมไป
เพราะสัตว์พิบัติใบ......................บ่อนไส้
ถึงโรยเท่าไรไร.........................กลับงอก ใหม่นา
กลัวก็กลัวแต่ให้........................คิดแล้วคงเห็น

[เทาชมพู]

 คำตอบของเจ้าจอมเพิ่ม  อ่านแล้วก็เหมือนกับการถวายสัจจะในความจงรักภักดี

บัวจักกลับงอกนั้น............สุดตรอง เห็นเฮย
แม้ปลดปลิดจิตปอง................ชิดใช้
ขอเห็นฤๅรับรอง.....................ราชกิจ
พระจืดบจางไท้..................... ชีพข้าขอถวาย

น่าเสียดายว่าในหนังสือ " ชุมนุมยอดหญิงของไทย" โดย ไทยน้อย   จบลงแบบห้วนๆแค่นี้  
ไม่มีคำบอกเล่าต่อว่าโคลงของเจ้าจอมมีมากกว่านี้อีกหรือไม่  ท่านหยุดเขียนเมื่อไร
และเหตุการณ์ที่ได้ตามเสด็จครั้งต่อๆไปเป็นยังไง

ไปค้นประวัติของเจ้าจอมเพิ่ม จากหนังสือ "พระบรมราชินี และ เจ้าจอมมารดา "ของคุณ ส.พลายน้อย  พบเพียงไม่ยาวนักว่า

"เป็นธิดาขุนสมุทรสาคร(ยอด) และท่านขำ เสมียนพระคลังใน
ท่านขำเป็นธิดาพระยาวิเศษภักดี (เถี้ยนจ๋ง)
เจ้าจอมเพิ่มเกิดเมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๐๐  เมื่ออายุ ๕ ขวบได้เข้าถวายตัวเป็นข้าทูลละอองธุลีพระบาทในสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  
และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้อยู่ในละครสำรับเล็ก   ได้เป็นศิษย์ของคุณโต(แย้ม อิเหนา)
ถึงรัชกาลที่ ๕ เมื่ออายุ ๑๗ ปี  ทรงพระกรุณายกขึ้นเป็นเจ้าจอมอยู่งาน   ได้รับพระราชทานเบี้ยหวัด ๒ ชั่ง ๑๐ ตำลึง และได้รับพระราชทานเงินกลางปีอีก ๕ ชั่ง

[เทาชมพู]

  ต่อมาได้รับพระราชทานหีบหมากกะไหล่ทอง   และหีบหมากตราจุลจอมเกล้า
พ.ศ. ๒๔๕๔ในรัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรให้เป็นท้าวภัณฑสารนุรักษ์  ตำแหน่งพระคลังใน
เจ้าจอมเพิ่มถึงอนิจกรรม  เมื่อวันที่ ๑๔ เมษายา พ.ศ. ๒๔๙๔
อายุได้ ๙๔ ปี

จบแค่นี้ค่ะ  อยากฟังความเห็นของท่านที่เข้ามาอ่าน

[tuka007]

 ท่านอายุยืนมากนะคะ ท่านอยู่ถึง 6 แผ่นดินเชียวหรือคะ เท่าที่ได้ตามอ่านมา ท่านมีพรสวรรค์ในทางกวีจริงๆ  เหตุใดจึงไม่มีงานของท่านมากกว่านี้ล่ะคะ แล้วทายาทของท่านไม่เก็บงานที่ทรงคุณค่าไว้เลยหรือ น่าเสียดายจังค่ะ