เจ้าจอมเพิ่ม กวีหญิงแห่งราชสำนัก

[กุรุกุลา]

 มานั่งกินลมชมกลอนด้วยคนครับ

[เทาชมพู]

 เจ้าจอมเพิ่ม เขียนบันทึกเล่าถึงการเดินทางไว้ว่า

" ได้โดยเสด็จพระเจ้าอยู่หัวประพาสครั้งนี้   ได้เห็นเขาชนไก่ตั้งแต่พื้นตลอดขึ้นไปบนเขา   ไม่มีต้นไม้และหญ้าต่างๆ เตียนแลระรื่น
กล่าวว่าเขานี้ขุนช้างเคยมาชนไก่   ได้เห็นพระปรางค์ยอดชำรุด  
กล่าวกันว่าพระปรางค์ยายทองประศรีสร้าง  และได้เห็นหินดาดลาดหญ้า

ต่อมาเสด็จกลับกรุงเทพ ฯ ทางชลมารค    มาตามลำน้ำนครไชยศรี  หยุดประทับบางนกแขวก
ได้ตามเสด็จ พากันขึ้นไปเที่ยวตามไร่พวกจีน  ถอนหอมกระเทียมบรรทุกมาในเรือ
เวลาล่องเรือมา เวลากลางคืน  เดือนหงายแจ่มสว่าง  เป็นที่เพลิดเพลินใจมาก

[เทาชมพู]

กลับจากกาญจนบุรีแล้ว  โปรดเกล้าฯไม่ต้องให้ออกไปเรียนหนังสือ   ให้ขึ้นเฝ้าตามโมงยามอยู่หลายเดือน
ต่อแต่นั้น  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฉลองวัดบรมวงศ์  ได้โดยเสด็จพระราชดำเนินด้วย
ที่บริเวณรอบๆพระอุโบสถดูเป็นน้ำไปหมด    เวลาค่ำปักโคมกระดาษดอกบัวบานเกลื่อนกลาด
รุ่งขึ้นเวลาบ่ายไปเที่ยวทุ่งนา   ประทับแรมอยู่ ๒-๓ ราตรี เสด็จกลับ
ต่อนั้นมาก็ไม่ได้เสด็จทางไกล   เสด็จเที่ยวพระราชวังบางปะอิน

วันหนึ่งเป็นวันแจกเบี้ยหวัดที่ท้องพระโรงหน้า    พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับทอดพระเนตร
ได้ตามเสด็จไปพักอยู่ที่พระที่นั่งไพศาลทักษิณ  
ท้าวทรงกันดาล(วัน) เป็นประธาน   คุณเสมียนชุ่มเป็นผู้ขานบัญชี   เรียกนามธิดาเจ้าจอมผิด   จึงโปรดเกล้าฯให้ข้าพเจ้าขานบัญชีเบี้ยหวัด จนเสด็จขึ้น

ในวันนั้น โปรดเกล้าฯให้ท่องพระบรมนามาภิไธย    แล้วมีพระราชกระแสว่าจะใคร่เสด็จบางปะอินเช้า  เย็นกลับ  
แต่ก็เป็นหลายราตรี ก็ยังมิได้เสด็จ   จึงทูลเกล้าฯถวายโคลงกราบบังคมทูลถาม  ดังต่อไปนี้

จักประพาสพักนี้....................บางปะอิน
โปรดเกศเหตุอยากยิน............ใคร่รู้
ฤๅเสด็จจักให้กิน....................ชลเนตร
ฤๅพระแสร้งกระทู้...................ตรัสให้ใจตรม

อ่านแล้ว รู้สึกว่าคุณจอมเพิ่มคงเป็นเจ้าจอมที่ทรงโปรดปรานมาก   ปกติไม่ใช่วิสัยที่ใครจะไปทูลถามพระเจ้าอยู่หัวว่าจะเสด็จหรือไม่เสด็จ   หรือทำไมไม่เสด็จที่ไหนสักที

[หัวหมู่ทะลวงฟัน]

 เข้ามาอ่าน และก็รายงานตัวครับ เพิ่งเข้ามาครั้งแรก แล้วติดใจต่อคงเข้ามาอีกครับ

[หัวหมู่ทะลวงฟัน]

 อยากให้อาจารย์เล่าถึง เจ้าพระยาบดินทร์เดชาที่เป็นขุนศึกใน รัชกาลที่ 3 หน่อยครับ ทีได้ไปปกครองเขมรนะครับ ขอบคุณครับ

[เทาชมพู]

 สวัสดีค่ะ
ประวัติเจ้าพระยาบดินทรเดชา มีอยู่ในหลายเว็บ  ลองใช้กูเกิ้ลค้นดูก่อนดีไหมคะ
**************************
ต่อ
พระราชนิพนธ์ที่พระราชทานตอบกลับมาก็คือ
จักไปแกล้งใช่กล่าว...................ลองใจ
จริงจิตจักอย่างไร.............................ก็รู้
จักไปฤๅมิไป...................................ไนยเปล่า
คงแต่เราดอกสู้.................................สั่งเจ้าจนเคือง

เมื่อทรงพ้อมาอย่างนี้  คุณจอมก็ถวายโคลงตอบกลับไป ว่าไม่ได้เคืองอะไรทั้งสิ้น
เยียใยทรงสั่งแค้น......................เคืองจิต
ข้อยบ่มีคู่คิด....................................ห่างไท้
เพราะทรวงห่วงลิขิต..........................แรมฤๅ กลับนอ
เพื่อจักได้เตรียมไว้...........................เคร่าถ้าฝ่าละออง

ต่อจากนี้เป็นโคลงรักหวานค่ะ
พระราชนิพนธ์
พรุ่งนี้จักยาตรแล้ว......................จะกลับ มานา
ร้อนจิตด้วยจักลับ..............................จากเจ้า
ยามค่ำจุ่งคอยรับ...............................ให้พบ หน่อยแฮ
แม้ติดธุระเข้า....................................กลับแล้วจักเหลว

[เทาชมพู]

 คำตอบจากคุณจอมก็หวานไม่น้อยกว่ากัน  มีตัดพ้อเสียด้วย

ทรวงอัดดำรัสนี้..............ดุจพระ แหนงฤๅ
ข้าพระบาทฤๅจะ..................นอกไท้
กิจใดย่อมสละ.....................จากจิต
คงแต่ละห้อยไห้...................มุ่งถ้าเสด็จคืน

พระราชนิพนธ์ที่พระราชทานกลับมา ก็เลยทั้งหวานทั้งปลอบ และตัดพ่อต่อว่าพร้อมเสร็จ
คิดคิดจักอยู่ค้าง.............แรมคืน หนึ่งนา
แต่อกป่วนปานปืน.................พิษต้อง
จนจิตจักจำฝืน......................ใจอยู่  เล่าแฮ
ห่วงฤๅหายฝ่ายน้อง...............นุชน้อยจะละเลิง

เจ้าจอมเพิ่ม ท่านก็มีปฏิภาณเฉียบคมไม่น้อย    สามารถที่จะตอบถวายได้  อ่านแล้วคิดว่าคงจะสบพระราชอัธยาศัย

คำลือเตรียมเสด็จค้าง.......แรมคืน
รับโศกทรวงโทรมกลืน............เก็บไว้
แม้แรมต่อสุดฝืน....................ความคิด คนึงนา
จะละเลิงใดได้......................จิตเศร้าเหงาทรวง

[NickyNick]

 ผมสงสัยอยู่อย่างหนึ่งครับ นานมาแล้ว แต่มิกล้าถามใคร

เจ้าจอมเพิ่ม  ท่านมีผลงานโคลงกลอนอยู่มาก
เป็นเจ้าจอมที่โปรดมากคนหนึ่ง
แต่ทำไม พอจะหาอ่านเรื่องราวของท่าน  รวมทั้งผลงาน
กลับหาข้อมูลเหล่านี้ได้ไม่ง่ายนัก
เปรียบเหมือนยิ่งกว่างมเข็มในมหาสมุทร

หรือเพราะท่านไม่มีทายาทที่จะร่วมกันเชิดชูเกียรติคุณ?

[เทาชมพู]

 ดิฉันก็ถามตัวเองเช่นเดียวกับคุณ  ว่าทำไมเรื่องราวของเจ้าจอมเพิ่มถึงไม่เผยแพร่เท่าที่ควร
หนังสือที่ดิฉันได้มา   ผู้เขียนเขียนเมื่อพ.ศ. ๒๕๐๓  คือ ๔๖ ปีมาแล้ว  เก็บความจากบันทึกของเจ้าจอมเพิ่มอีกที
แต่ตัวบันทึกของจริงนั้นลงในหนังสืออนุสรณ์ หรือหนังสืออะไร  ผู้รวบรวมไม่ได้บอกไว้  
และที่น่าเสียดายก็คือบันทึกที่นำมาลงนั้น ขาดหายไปห้วนๆ ไม่มีตอนต่อ นอกจากไปสรุปบั้นปลายชีวิตท่านอย่างรวบรัด

สิ่งสำคัญก็คือ ไม่ได้มีแต่โคลงของเจ้าจอมเพิ่ม    แต่มีโคลงพระราชนิพนธ์รวมอยู่ด้วยจำนวนมาก
เป็นโคลงที่ไพเราะ  ควรแก่การนำมารวบรวมและศึกษา
แต่ก็เรียกได้ว่า เกือบไม่มีใครรู้จัก

ถ้าหากว่าใครมีรายละเอียดเพิ่มเติมเรื่องนี้ หลังจากกระทู้มาถึงตอนท้ายแล้ว
ขอช่วยต่อเติมให้สมบูรณ์ด้วยค่ะ

[NickyNick]

 ขอบพระคุณมากครับ

คุณครูที่เคารพของผมท่านหนึ่ง  ท่านเคยทำรายงานหรือวิทยานิพนธ์อะไรทำนองนี้แหละ  เกี่ยวกับโคลงกลอนของท่านเจ้าจอมเพิ่ม  แล้วอาจารย์ที่ปรึกษาเก็บไว้  ไม่ได้คืนให้  เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นประมาณ ๓๐ ปีแล้วครับ

คุณครูท่านนั้น  ผู้ที่ใกล้ชิดย่อมยอมรับอย่างไม่มีข้อแม้ว่าท่านเป็นพหูสูตร  ท่านต้องศึกษาลุ่มลึกอย่างแน่นอน  และผมก็เชื่อว่าท่านคงเก็บข้อมูลไว้มาก  จากหลายแหล่งที่เราไปค้นกันได้ไม่ง่ายนัก  แล้วก็ต้องสมบูรณ์พอควร

ท่านบอกว่าเสียดายงานชิ้นนั้นเหมือนกัน  ตอนหลังไม่ค่อยมีเวลาไปศึกษาลึกๆ อย่างนั้นอีกแล้ว  ก็ต้องปล่อยไปบ้าง  ถึงแม้จะรักหรือเสียดายเพียงใด

ผมพอจะคลายใจได้บ้างแล้วครับ  ที่ผมไม่ได้เป็นเพียงผู้สงสัยเรื่องนี้แต่เพียงผู้เดียว

[เทาชมพู]

 งานที่ครูคุณทำคงจะเป็นรายงานประจำภาค  หรือวิทยานิพนธ์ปริญญาตรี  จึงมีชุดเดียว   อาจารย์ที่ปรึกษาเก็บไปก็เป็นอันว่าไม่มีอีก
ถ้าเป็นวิทยานิพนธ์ปริญญาโท  มีหลายก๊อปปี้  เจ้าตัวต้องมีเก็บไว้เองแน่นอน
คุณครูน่าจะมีฉบับร่างตอนทำงานส่ง  แต่เวลาตั้ง ๓๐ ปี  คงไม่ได้เก็บไว้แล้ว
ถ้าคุณจะค้นเรื่องนี้  ลองไปที่หอสมุดแห่งชาติน่าจะมีนะคะ

[tuka007]

 อ่านโคลงที่ได้พระราชทานให้เจ้าจอมต่างๆ แล้วทึ่งในอัจฉริยะภาพของ พระองค์ท่านมากๆเลยนะคะ  แล้วก้อเป็นโคลงที่ อ่านแล้ว หวานมากๆ นึกแล้ว ขนาดท่านมีเมียเยอะ แต่ก็ทรงรักทุกคนเลยนะคะ  

[Andreas]

 Just came back from field work operation kharb....
I therefore would like to say "Hello" to Khun PinkandGrey kharb.

Let me read through this topic, I will talk to you later na kharb.

Best Regards
Andreas

[เทาชมพู]

กระทู้นี้ พระราชทานให้เจ้าจอมเพิ่มคนเดียว  คุณ tuka007 หมายถึงเจ้าจอมท่านไหนอีกคะ อย่าใช้คำว่า ท่านมีเมียเยอะ  เลยค่ะ ฟังไม่เหมาะสม     ใช้ว่าทรงมีเจ้าจอมเป็นจำนวนมาก จะรื่นหูกว่า มาสวัสดีคุณ Andreas ค่ะ  หายหน้าไปนานทีเดียว

[เทาชมพู]

 ต่อจากคหพต. 67

ในช่วงนี้มีบทถามตอบกันไปมาอยู่หลายบท   ขอนำมาลงติดต่อกันไปเลยนะคะ ไม่มีบรรยายคั่น

พระราชนิพนธ์ที่พระราชทานตอบมา  

ความอยากจะให้อยู่.................ค้างคืน  เห็นแฮ
แต่ปากดอกหากฝืน......................เหนี่ยวรั้ง
จริงใจก็คงยืน..............................อย่างเยี่ยง ใจนา
เหมือนปากปิดฟันกลั้ง...................พลาดแย้มคงเห็น

บทโคลงของเจ้าจอมเพิ่ม

ความสัตย์ใช่อยากให้...............พระจาก ไกลเฮย
เวลาเชื่อเพราะลมปาก...................กล่าวแสร้
พลังแล้วก็ลำบาก..........................บ่กลับ  ได้นา
เศร้าจิตผิดสุดแก้..........................กล่าวนี้ควรแหนง

พระราชนิพนธ์

คอยคอยน้อยฤๅเจ้า..................จอมอนงค์
คู่หนึ่งสิลืมหลง...............................หมดแล้ว
อื่นฤๅอื่นจักคง...............................ดังกล่าว
หากว่าพ้นพักตร์แคล้ว.....................คลาดหน้าคงลืม

เจ้าจอมเพิ่มทูลตอบกลับไปด้วยกาพย์ห่อโคลง

ทรงคอยข้าบาทช้า..................ความผิด  จริงนอ
แต่ใช่ลืมความพิศ-.........................วาสไท้
คำกล่าวก็ตั้งจิต.............................จำมั่น
โปรดเกศเหตุนี้ไซร้........................โทษต้องคนตาม

ทรงคอยเป็นความผิด.....................แต่ใช่จิตไม่จ่อให้
กล่าวคำจริงจำไว้...........................ได้ทรงโปรดโทษต้องตาม