ที่มาของ "ตราบัวแก้ว"

[นิลกังขา]

ตราเล็กไปหน่อย ขยายให้ดูของในหัตถ์เทวดาชัดๆ

[ติบอ]

 อ่านแล้วเห็นด้วยกับความเห็นข้อ (ง) ในกระทู้ของลุงแก่ครับ

เท่าที่ผมเคยค้นเรื่องพุทธศาสนาในภาคกลางของประเทศไทย ก่อนการรับพระพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์เข้ามา
พุทธศาสนาเดิมที่คนไทยนับถือ มีอยู่หลายนิกายด้วยกัน แต่ส่วนมากเป็นพุทธศาสนาฝ่ายมหายานที่ได้รับอิทธิพลมาจากประเทศจีน
ซึ่งมีอยู่ 2 นิกายสำคัญที่เชื่อเรื่องเทวดานั่งอยู่บนดอกบัวครับ คือ สัทธรรมบุณฑริกนิกาย และ สุขาวดีนิกาย

ทั้งสองนิกายนี้นับถือพระพุทธเจ้าองค์หนึ่ง คือ พระอมิตภะพุทธเจ้า (องค์นี้ส่วนมากจะสร้างเป็นพระพุทธรูปองค์ซ้ายในหมู่พระประธาน 3 องค์ของวัดจีนครับ)
เชื่อกันว่าพระพุทธเจ้าองค์นี้ประทับอยู่บนสวรรค์ริมฝั่งแม่น้ำคงคาช่วงที่ไหลอยู่บนฟ้า
ชื่อว่าสวรรค์ชั้น "สุขาวดี" มีพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรและนางปรัชญาปรมิตตาประทับอยู่สองข้าง
และเหล่าเทวดาบนสวรรค์ชั้นนี้ จะเกิดขึ้นและประทับอยู่บนดอกบัว
(ถ้าใครนึกไม่ออกไปอ่านกามนิตภาคสวรรค์ดู นั่นล่ะครับสวรรค์ชั้นสุขาวดี)

งานศิลปะที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาในยุคนั้นจึงมีรูปเทวดาครึ่งท่อนประทับบนดอกบัวแทรกอยู่บ้าง เช่น ลายประดับในเสมาทราย หรือกระเบื้องเชิงชายครับ (เท่าที่จำได้ ถ้าเป็นของสมัยอยุธยา เทวดาในกระเบื้องเชิงชายจะถือพระขรรค์กับดอกบัวครับ)

แต่หลังจากการเปิดรับพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์ของอาณาจักรสุโขทัย พุทธศาสนาฝ่ายมหายานพวกนี้ก็เสื่อมความนิยมลงไปจนแทบไม่เหลือเค้าในปัจจุบันแล้ว แต่เราก็ยังเห็นรูปเคารพที่เป็นเทวดาครึ่งท่อนประทับอยู่บนดอกบัว หรือเทวดาครึ่งท่อนรูปดอกบัวแทรกอยู่ในงานศิลปะไทยหลายอย่างนะครับ เช่น ลายเทพนม ไงครับ

[นิลกังขา]

รูปวัชระ (สี่แฉกหรือสี่ด้ามต่อกัน) ตามความเชื่อของพุทธศาสนานิกายวัชรยาน หรือนิกายลามะในทิเบตครับ

[นิลกังขา]

วัชระทิเบตหน้าตาไม่ต่างกันมากกับวชิราวุธ อันเป็นเครื่องหมายประจำพระองค์ในหลวงรัชกาลที่ 6 ส่วนอันนี้เป็นสายฟ้าในมือเทวดาในตราบัวแก้ว ขยายให้ดูครับ เห็นได้ว่ารูปร่างไม่เป็นวชิราวุธ เป็นเหมือนเปลวไฟมากกว่า

[นิลกังขา]

ส่วนอันนี้เป็นตราวชิราวุธซึ่งเคยใช้เป็นเครื่องหมายประจำทบวงมหาวิทยาลัย เพราะถือว่า กิจการอุดมศึกษาในเมืองไทยนั้น ในหลวง ร. 6 พระราชทานกำเนิด โดยที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยอันเป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศนั้น สืบมาจากแนวพระราชดำริ ดังนั้นต่อมาเมื่อมีการตั้งทบวงมหาวิทยาลัย จึงขอพระราชทานอัญเชิญพระราชสัญลักษณ์วชิราวุธมาเป็นเครื่องหมายทบวงฯ

เดี๋ยวนี้ทบวงมหาวิทยาลัยถูกยุบไปเสียแล้ว โดยผลของการปฏิรูปการศึกษา กลายสภาพไปเป็นคณะกรรมการการอุดมศึกษาขึ้นอยู่ในกระทรวงศึกษาธิการ แต่ผมไม่แน่ใจว่าตราทบวงฯ เดิมนั้น ได้เอาไปใช้เป็นตราของคณะกรรมการการอุดมศึกษาต่อหรือเปล่า

[นิลกังขา]

ตรา กทม. เป็นพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ มือถือวชิราวุธชูขึ้นครับ สงสัยน่าจะตั้งได้อีกกระทู้ ว่าด้วยรูปวัชระหรือสายฟ้าทั้งหลายทั้งปวงที่ปรากฏในเมืองไทย

[นิลกังขา]

ส่วนตรานี้เป็นตราของกรมพลศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งก็เป็นรูปพระอินทร์อีก แต่ทางกรมนั้นเขามีศัพท์เรียกเฉพาะว่า พระพลบดี แปลว่าจอมพลัง เอ๊ย เจ้าแห่งพละกำลัง ตรากรมพละฯ คล้ายตรา กทม. มาก พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณมือถือวชิราวุธเหมือนกัน เป็นแต่พระพลบดีหรือพระอินทร์ของกรมพละฯ นั้น วชิราวุธเป็น 2 ด้าน 2 คม และช้างเอราวัณมี 3 เศียร แต่พระอินทร์ของ กทม. วชิราวุธมีด้านเดียว และช้างก็มีหัวเดียว ขอบคุณคุณติบอที่เข้ามาแจมครับ

[นิลกังขา]

 บางทีวชิราวุธ 2 ด้านของพระอินทร์ หรือพระพลบดีองค์ที่อยู่ประจำกรมพลศึกษานั้น อาจจะทำหน้าที่เป็นดัมเบลด้วยก็ได้กระมัง?

[นิลกังขา]

ฮึบ... สู้โว้ย - ! อิอิอิ

[นิลกังขา]

พูดกันถึงตราสามดวง ในกฎหมายตราสามดวง ซึ่งมีรูปตราบัวแก้วอยู่ด้วยแล้ว เลยขอเอาตราราชสีห์กับตราคชสีห์มาลงไว้ด้วย ตราราชสีห์ ประจำตำแหน่งสมุหนายก ว่าราชการฝ่ายพลเรือน ส่วนตราคชสีห์หรือสีหะที่มีงวงเหมือนช้างนั้น เป็นตราของสมุหกลาโหม ผู้ว่าราชการฝ่ายทหาร ปัจจุบันตราราชสีห์ก็ยังเป็นตราประจำกระทรวงมาหดไทยอยู่ครับ และต่อเนื่องไปจากตราราชสีห์ของมหาดไทย บรรดาคณะวิชาภาควิชาต่างๆ ที่สอนวิชารัฐศาสตร์ในเมืองไทย (และผลิตบัณฑิตออกไปเป็นปลัดอำเภอ) ก็เลยมีตราประจำคณะเป็นสิงห์เสียเป็นส่วนมากด้วย เช่นสิงห์ดำของจุฬาฯ สิงห์แดง มธ. สิงห์ขาว มช. สิงห์เขียว เกษตรศาสตร์ ตราราชสีห์มหาดไทยเป็นยังงี้ครับ

[นิลกังขา]

ส่วนอันนี้เป็นตราคชสีห์ ของฝ่ายกลาโหมสมัยโน้น ซึ่งเดี๋ยวนี้กระทรวงกลาโหมไม่ได้ใช้แล้ว เห็นได้ว่าเป็นสีหะเช่นเดียวกับราชสีห์ แต่มีงวงเป็นช้าง

[นิลกังขา]

ในราชการไทย คชสีห์ยังเหลืออยู่ที่เดียวในตราประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เป็นรูปราชสีห์คชสีห์คู่กันรักษารัฐธรรมนูญ เพราะ "สมุหนายก" หรือนายกรัฐมนตรีสมัยนี้ ท่านมีอำนาจบังคับบัญชาทั้งราชการฝ่ายกลาโหมและพลเรือน ถือว่าเป็นหัวหน้าฝ่ายบริหาร แต่ทั้งนี้ต้องเป็นไปตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติ เอาตราสำนักนายกฯ มาให้ดูครับ เป็นตราประจำคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภคซึ่งเป็นส่วนราชการย่อยอยู่ในสำนักนายกฯ แต่ใช้ตราเดียวกัน มีตัวอักษรบอกไว้เท่านั้นว่าเป็นของสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค ตัวทางขวามือของเราเวลาเราหันหน้าเข้ามองตรา คือคชสีห์ครับ มีงวงนิดๆ ตัวทางซ้าย (ซ้ายมือเราผู้ดู) คือราชสีห์

[นิลกังขา]

 มีท่านผู้ใดในที่นี้ที่เป็นเด็ก O.V. เก่า จะช่วยผมหาตราประจำโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัยมาลงได้ไหมครับ ขอบคุณล่วงหน้า

[นิลกังขา]

ขออภัย ราชสีห์คชสีห์ยังมีอยู่อีกที่หนึ่งที่ยังใช้อยู่ในราชการ คือที่หน้าหมวกตำรวจไทยครับ ตราหน้าหมวกตำรวจไทยนั้นเคยเป็นตราแผ่นดินของสยามสมัย ร. 5 แต่ต่อมาในสมัย ร. 6 ตราแผ่นดินเปลี่ยนเป็นตราครุฑ (ซึ่งใช้มาจนเดี๋ยวนี้) ดังนั้นตราเก่าทางตำรวจก็อัญเชิญเอาไปไว้ใส่หน้าหมวกตำรวจแทน จนกระทั่งปัจจุบันนี้ ตราแผ่นดินสยามอันเดิมนั้น มีราชสีห์คชสีห์ประคองตราสองข้างเหมือนกันครับ รูปนี้เห็นไม่ชัดนัก คือสัตว์ในนิยายหน้าตาแปลกๆ ที่ยืนถือฉัตรอยู่สองข้างตรานั่นแหละ ในรูปนี้มีสีแดงตัวหนึ่ง สีขาวตัวหนึ่ง ผมพยายามเพ่งว่าตัวไหนราชสีห์ไหนคชสีห์ ก็ดูยากเหลือเกิน

[UP]

 น่าสังเกตอยู่เหมือนกันนะครับคุณนิลกังขา ว่าเทพดาในตราบัวแก้วตามความเห็นที่ ๑๕ นั้น เทพดาประทับขัดสมาธิขาซ้ายทับขาขวา ปกติเรามักเห็นพระพุทธรูปและเทวรูปประทับขัดสมาธิขวาทับซ้ายมากกว่าซ้ายทับขวา

เลยเกิดข้อสงสัยขึ้นมาเล่นๆ ว่าตราที่ติดอยู่ตามรั้วกระทรวงการต่างประเทศ ตลอดจนที่อื่นๆ ในกระทรวงฯ เทพดาท่านนั่งขัดสมาธิขาไหนทับขาไหนครับ

ตะกี้ ผมลองไปเปิดตำราประวัติศาสตร์กฎหมายดู สังเกตเห็นว่าตราบัวแก้วที่ประทับบนกฎหมายตราสามดวงนั้น เทพดาประทับขัดสมาธิขวาทับซ้าย ตรงข้ามกับของกระทรวงครับ

หรืออาจจะเป็นความมึนของผู้แกะตรา ที่เวลาแกะจะต้องกลับซ้ายเป็นขวาขวาเป็นซ้ายภาพเหมือนมองกระจก เลยทำให้เทพดาท่านขัดขาซ้ายทีขวาที (เคยได้เห็นพระตราของเจ้านายบางพระองค์ แกะสลับกันแปลกๆ ด้วยความมึนงงของผู้แกะแบบนี้อยู่บ้างครับ พอประทับออกมาเลยกลับข้างกันยุ่งไปหมด)

หรือเทพดาท่านจะทรงเมื่อยเองก็ไม่ทราบ