การพระราชทานเครื่องสรงน้ำ-รดน้ำสงกรานต์

[UP]

เทศกาลสงกรานต์เป็นเทศกาลที่ชาวไทยจะได้แสดงความกตัญญูกตเวทีอย่างเป็นรูปธรรม ทั้งต่อพระรัตนตรัย ต่อบุรพชน และเป็นโอกาสที่จะได้แสดงน้ำใจไมตรีต่อสมาชิกต่อญาติมิตร พระมหากษัตริย์ไทยก็ทรงยึดถือความกตัญญูกตเวทีเป็นธรรมะประจำพระราชหฤทัยมาทุกยุคทุกสมัย ครั้นถึงเทศกาลสงกรานต์ นอกจากจะทรงบำเพ็ญพระราชกุศลทรงพระราชอุทิศแด่สมเด็จพระบรมราชบุรพการีแล้ว ยังมีราชประเพณีหนึ่งที่น่าสนใจยิ่ง คือการพระราชทานเครื่องสรงน้ำ และเครื่องรดน้ำสงกรานต์ (แก่บุคคลผู้ยังมีชีวิต) ซึ่งเป็นราชประเพณีที่ทรงปฏิบัติเป็นการภายใน จึงไม่ใคร่มีผู้ใดได้ทราบแพร่หลายนัก ผมขออนุญาตเล่าให้ฟังตามสติปัญญาจะอำนวย หากว่าท่านใดมีข้อมูลเสริมก็กรุณาด้วยนะครับ ทราบมาว่าเมื่อครั้งสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ยังทรงพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จะเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเครื่องสรงน้ำสงกรานต์เป็นประจำทุกปี เช่นเดียวกับสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ก็จะเสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานเครื่องรดน้ำแก่ หม่อมหลวงบัว กิติยากร พระชนนี เมื่อครั้งยังมีชีวิต เป็นประจำทุกปี นอกจากนี้ ยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระราชวงศ์ตลอดจนข้าราชสำนักผู้ใหญ่ เชิญเครื่องสรงน้ำ-รดน้ำสงกรานต์ ไปพระราชทานแก่พระราชวงศ์ผู้ใหญ่ สมเด็จพระสังฆราช ตลอดจนข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้สูงอายุ บางพระองค์และบางท่านที่ทรงนับถือ เป็นการแสดงพระราชกตัญญุตาธรรมและพระมหากรุณาธิคุณอันล้นเหลือ เครื่องสรงน้ำ-รดน้ำสงกรานต์ พระราชทาน ประกอบไปด้วยเงินพระราชทาน น้ำอบไทย และผ้าขาวสำหรับนุ่ง ๑ ผืน ผ้าขาวสำหรับห่ม ๑ ผืน ผ้าลายสำหรับนุ่ง ๑ ผืน ผ้าแพรสำหรับห่ม ๑ ผืน ผ้าแต่ละผืนจับจีบพับเป็นรูปยาวแล้วซ้อนกัน ผูกริบบิ้นที่หัวท้าย ส่วนเครื่องสรงน้ำพระราชทานแด่สมเด็จพระสังฆราช จะเปลี่ยนผ้านุ่งผ้าห่มเป็นผ้าไตร ๑ สำรับแทน

[UP]

ตามราชประเพณีนั้น จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานน้ำสรงสงกรานต์แก่บุคคลผู้มีอายุ ๖๐ ปีขึ้นไป เช่น เมื่อพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ ทรงเจริญพระชนมายุ ๖๐ พรรษาแล้วก็ทรงได้รับพระราชทานเครื่องสรงน้ำในเทศกาลสงกรานต์จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เป็นประจำทุกปี ภาพนี้เป็นหมายรับสั่ง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ หม่อมเจ้าวิภาวดี รังสิต (ต่อมาคือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต) เชิญเครื่องสรงน้ำพระราชทานมาถวายพระนางเจ้าสุวัทนาฯ ครับ

[UP]

 อนึ่ง สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ ตลอดจนบรรดาพระบรมวงศานุวงศ์ ก็ทรงปฏิบัติตามพระราชปฏิบัตินี้เช่นกัน เช่น สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทรงพระกรุณาโปรดให้เชิญเครื่องสรงน้ำสงกรานต์ไปพระราชทานแก่เจ้านายหลายพระองค์ในสมัยก่อน แต่ปัจจุบันนี้ยังคงมีพระชนม์อยู่พระองค์เดียว คือ หม่อมเจ้ามารยาตรกัญญา ดิศกุล

[aha_s]

 ช่วยเพิ่มเติมของพี่ UP นะครับ ในปี ๒๕๔๙ นี้  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสรงน้ำ สมเด็จพระญาณสังวร  สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก เป็นประจำทุกปีตั้งแต่ ปี ๒๕๓๒ เป็นต้นมา

และในปี ๒๕๔๙ นี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสรงน้ำ หม่อมเจ้ากรณิกา  จิตรพงศ์ (ปี ๒๕๔๘ พระราชทานสรงน้ำ หม่อมเจ้าดวงจิตร   จิตรพงศ์ )

สำหรับสมเด็จพระสังฆราชฯ จะพระราชทานผ้าไตรเนื้อดี 1 ไตร
สำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ที่ได้รับพระราชทานสรงน้ำเนื่องในโอกาสพระราชพิธีสงกรานต์ จะได้รับพระราชทาน เงิน ๓ ชั่ง ๑๕ ตำลึง  ผ้า ๒ สำรับ(สำหรับผ้าที่พระราชทาน พี่ UP ได้ให้รายละเอียดไว้หมดแล้วนะครับ)

และผมได้นำหมายรับสั่ง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ ราชเลขาธิการ แทนพระองค์ไปในการสรงน้ำ  สมเด็จพระสังฆราชฯ เพื่อให้เกิดความเข้าใจมากขึ้นครับ

ส่วน พระบรมวงศานุวงศ์นั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ท่านผู้หญิงมนัสนิตย์   วณิกกุล แทนพระองค์ไปในการสรงน้ำหม่อมเจ้ากรณิกา  จิตรพงศ์

[aha_s]

 หมายรับสั่งครับ

[V_Mee]

 การพระราชทานน้ำสงกรานต์นั้น  เท่าที่ทราบสมัยก่อนนั้นจะพระราชทานแก่เจ้านายและข้าทูลละอองธุลีพระบาทที่ทรงเจริญพระชนมายุหรือมีอายุสูงกว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  แต่ปัจจุบันไม่ทราบว่า มีเกณฑ์พระราชทานอย่างไร

เมื่อครั้งผมยังเป็นเด็กนักเรียนได้มีโอกาสร่วมในพิธีพระราชทานน้ำสงกรานต์ครั้งหนึ่ง  คราวนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หม่อมหลวงทวัสันตฺ  ลดาวัลย์ ราชเลขาธิการ (ซึ่งเพิ่งล่วงลับไป) เป็นผู้แทนพระองค์อัญเชิญพระราชทานน้ำสงกรานต์ไปพระราชทานพระยาภะรตราชา (ม.ล.ทศทิศ  อิศรเสนา) ผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัยในเวลานั้น  เมื่อผู้แทนพระองค์เดินทางมาถึงหอประชุมวชิราวุธวิทยาลัยโดยรถยนต์พระประเทียบ  ครูและนักเรียนทั้งหมดลุกยืนถวายเคารพ  เมื่อท่านผู้แทนพระองค์นั่งเรียบร้อยแล้ว  ทุกคนนั่ง  ท่านผู้บังคับการลงนั่งคุกเข่าบ่ายหน้าไปทางพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน  กราบถวายบังคม ๓ ลา  แล้วหมอบรับพระราชทานน้ำสงกรานต์และของพระราชทานเป็นผ้าคู่ (ดังที่คุณUp) บรรยายไว้แล้ว พร้อมเงิน ๓ ชั่ง ๑๕ ตำลึง (๓๐๐ บาท  ไม่ทราบว่าเดี๋ยวนี้ขึ้นให้หรือยัง)  รับพระราชทานแล้วเชิญขึ้นวางบนพานที่จัดไว้  เสร็จแล้วท่านผู้บังคับการลุกขึ้นนั่งเก้าอี้  ท่านผู้แทนพระองค์ซึ่งเป็นศิษย์ของท่านลงมากราบท่านผู้บังคับการ  แล้วผู้แทนพระองค์จึงเดินทางกลับ
นับว่าเป็นบุญของผมที่ได้มีโอกาสเห็นขนบประเพณีที่งดงามเช่นนี้

[UP]

 ในอดีตมีข้าทูลละอองธุลีพระบาทได้รับพระราชทานเครื่องรดน้ำสงกรานต์หลายท่านครับ ปัจจุบันเห็นจะล่วงลับไปมากราย

ขอเอ่ยนามพอเป็นตัวอย่างเช่น พลโท หม่อมเจ้าชิดชนก กฤดากร นายสัญญา ธรรมศักดิ์ อดีตประธานองคมนตรี นายมนตรี ตราโมท ศิลปินแห่งชาติ

[UP]

 น้ำสรง ผ้าคู่ และเงิน ที่เคยพระราชทานแก่พระบรมวงศ์ในโอกาสสงกรานต์นั้น เมื่อพระบรมวงศ์เสด็จสิ้นพระชนม์ไปแล้ว ก็แปรสภาพไปเป็นการทรงบำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศพระราชทานในลักษณะเทียบเคียงแทน คือการสดัปกรณ์ผ้าคู่ เครื่องสดับปกรณ์ผ้าคู่นั้น มี น้ำอบไทย ๑ ขวด ผ้าขาวสำหรับนุ่ง ๑ ผืน ผ้าข่าวสำหรับห่ม ๑ ผืน ธูปเทียน ๑ มัด และปัจจัยปวารณา