ตามรอยอารยะธรรมโบราณ.....เล่าขานประวัติศาสตร์แห่งความเผ็ด...... พริก...เล็กดีแต่ร้อนแรง

[Andreas]

 หลังจากตามอ่านเรื่องราวดีๆมีสาระที่คุณเทาชมพูและสมาชิกท่านอื่นๆในเรือนไทย เรียบเรียงและสรรหามาให้ประดับไว้บนเรือนไทย.....ผมเลยเกิดแรงบันดาลใจเขียนบทความ    “ตามรอยอารยะธรรมโบราณ.....เล่าขานประวัติศาสตร์แห่งความเผ็ด...... พริก...เล็กดีแต่รสแรง” มาเสนอต่อเรือนไทยครับ......เอาไว้แค่ใต้ถุนเรือนไทยก็ได้ครับ...ไม่จำเป็นต้องขึ้นเรือน.......เพราะยังไม่มั่นใจศิลปะการสื่อสารของตนเองมากนักครับ....เลยขอแบบหลบๆไว้ก่อนครับ

ต้องเรียนว่าข้อมูลที่ผมนำมาเสนอให้ทุกท่านอ่านนี้..... ผมอาศัยการเรียบเรียงและแปลมาจากหลายๆเวปไซต์ในอินเตอร์เนท ซึ่งผมจะทำบรรณานุกรมไว้ตอนท้ายครับ  

ปล. ใครมีเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของพริกในเมืองไทยมาเล่าสู่กันฟัง ...ก็เขียนรีพลายแทรกเข้ามาเลยนะครับ...ส่วนที่ผมจะเล่านั้น....เน้นเป็นประวัติศาสตร์โลกมากกว่าครับ.....(ผมไม่ถนัดเรื่องราวในไทยครับ...เพราะหาข้อมูลไม่ได้ครับ)

[Andreas]

หลายท่านคงจะทราบมาล่วงหน้านี้ว่า..... “พริก” เครื่องเทศที่ให้ความเผ็ดร้อนแรงในอาหารปัจจุบันของเรา มิใช่พืชพันธุ์ไม้พื้นเมืองของประเทศไทยหรือแม้แต่ภายในภูมิภาคเอเชีย.....แต่เจ้าตัวเล็กและร้อนแรงนี้...ข้ามน้ำข้ามทะเลมาจากแหล่งกำเนิดในแถบอเมริกากลางเลยทีเดียวครับ ก่อนที่จะกล่าวถึงประวัติความเป็นมาของเจ้าตัวเล็ก...แต่ร้อนแรงนี้.....ผมคงต้องเอ่ยถึงข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ของพริกก่อนครับ.......เพราะอาจารย์หลายท่านในสาขาชีววิทยาสั่งสอนมาว่า เวลาจะเขียนบทความอะไรที่เกี่ยวเนื่องกับสิ่งมีชีวิต เราต้องอ้างถึงข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ของสิ่งนั้นๆด้วย (ซึ่งก็คือชื่อวิทยาศาสตร์)...... ดังนั้นเพื่อทำให้คำสอนของอาจารย์บรรลุผล ผมจึงต้องอ้างชื่อวิทยาศาสตร์ของพริกมาให้ท่านผู้อ่านรับทราบครับ พริกที่มีอยู่ในบ้านเรา จัดเป็นพืชในวงศ์ Solanaceae ซึ่งรวมเอา มันฝรั่ง มะเขือ มะเขือเทศ cape gooseberry และอื่นๆอีกมากมายหลายชนิดเข้าไว้ด้วยในวงศ์นี้เช่นกัน..... จริงๆแล้วพริกมีทั้งสิ้น 25 สายพันธุ์ (species) แต่ที่นิยมปลูกกันอยู่ในเมืองไทยก็จะมีอยู่ 4 สายพันธุ์ คือ พริกขี้หนู     มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Capsicum Frutescens Linn. พริกชี้ฟ้า     มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Capsicum Annnuum Linn. Var. Acuminatum Fingerh., พริกหยวก    มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Capsicum Annnuum Linn. พริกยักษ์     มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Capsicum Annnuum Var. Grossum Bail. จากหลักฐานทางโบราณคดีพบว่า “พริก” จัดเป็นพืชท้องถิ่นของทวีปอเมริกา โดยมีต้นกำเนิดอยู่บริเวณดินแดนอเมริกากลางหรือไม่ก็เป็นแถบตอนบนของอเมริกาใต้ สำหรับชนกลุ่มแรกสุดที่ปลูกพริกคือคนท้องถิ่นในทวีปอเมริกากลาง ที่อพยพมาจากตอนเหนือของทวีปยุโรปเมื่อประมาณ 8,000 ถึง 10,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช นักโบราณคดีสันนิษฐานว่า มนุษย์เริ่มเพาะปลูกพริกเป็นครั้งแรก (Farming) ในระหว่าง 5,000 ถึง 3,400 ปีก่อนคริสต์ศักราช นั่นจึงเป็นสาเหตุให้พริกจัดเป็นหนึ่งในพืชบริโภคเก่าแก่ที่สุดที่มนุษย์ทำการเพาะปลูกและเก็บเกี่ยว พอเอ่ยถึงเวลาขึ้นมา.....เมื่อหลายพันปีก่อนคริสต์ศักราชในทวีปอเมริกากลาง.....ลองคิดดูซิครับว่าชนพื้นเมืองที่ครอบครองพื้นที่ดินแดนแถบนั้นคือใคร?..................ติ๊กต่อกๆๆๆๆๆๆๆๆๆ (มีหลายเผ่าครับ....ลองเลือกมาซักเผ่าหนึ่งนะครับ) หมดเวลาครับ...เฉลยคือ คนเผ่ามายาครับ..... อ้าว  แล้วพริกมันไปเกี่ยวอะไรกับชนเผ่ามายา? หลายท่านคงมีคำถามในใจใช่มั้ยครับ ......คำตอบคือเกี่ยวครับ เพราะ Sophie Coe ผู้เป็นนักประวัติศาสตร์อาหารค้นพบว่า ชนเผ่ามายาเป็นชนเผ่าแรกที่ทำซอสพริกขึ้นมาครับ แต่เป็นแบบง่ายๆครับคือ ใช้พริกป่นผสมน้ำแค่นั้นเองครับ โดยใช้สำหรับเป็นเครื่องจิ้มอาหารที่เรียกว่า Tortilla ซึ่งเป็นแผ่นแป้งธัญพืชทรงกลมคล้ายโรตีที่ย่างไฟหรือวางไว้บนพื้นผิวที่มีความร้อนสูงครับ คราวนี้ก็เข้าเรื่องตามรอยอารยะธรรมแล้วครับ..... เพราะผมจะเล่าถึงอาณาจักรมายาให้ฟังคร่าวๆ ก่อนที่จะเดินตามรอยเท้าของเจ้าตัวเล็กแต่ร้อนแรง......ก้าวไปสู่อาณาจักรอื่นๆ ครับ จนกระทั่งมาจบที่ประเทศไทยครับ..... แต่วันนี้หมดเวลาแล้วครับ...พรุ่งนี้จะมาต่อครับ

[เทาชมพู]

ยกกาแฟเย็นเข้ามาให้คุณ Andreas แก้รสเผ็ดระหว่างเล่าค่ะ กระทู้แบบนี้ต้องตั้งไว้ในห้องโถงเรือนไทย ไว้รับแขก ใครไปใครมาก็เห็น จะเอาไปไว้ใต้ถุนได้ยังไงคะ  เสียดายแย่

[HotChoc]

 ขอโทษนะครับ ขอทักนิดนึง ที่ว่า
"ชนกลุ่มแรกสุดที่ปลูกพริกคือคนท้องถิ่นในทวีปอเมริกากลาง ที่อพยพมาจากตอนเหนือของทวีปยุโรปเมื่อประมาณ 8,000 ถึง 10,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช"

ตามที่ผมอ่านๆมา คนในทวีปอเมริกาอพยพมาจากตอนเหนือของทวีปเอเซียผ่านทางทะเลแบร์ริ่ง (ที่ตอนนั้นยังเป็นแผ่นดินอยู่)นี่ครับ ไม่ใช่จากยุโรป หรือว่าคุณ Andreas นับยุโรปกับเอเซียเป็นแผ่นดินเดียวกัน (แต่เขาก็จะเรียกว่ายูเรเซียนี่ครับ)

[ติบอ]

 ผมเคยถามเรื่องพริกเอาไว้ในกระทู้นี้ครับ http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Cid=20&Pid=41412
ได้ พี่Hotacunus กับพี่ศศิศมาตอบให้ แต่ก็ยังไม่ได้หายข้องใจซะทีเดียว
(จำได้ว่าถามหลังไมค์กับพี่ท่านนึงไปว่า "อยากรู้จังว่าพวกต้ง-จ้วงจะเรียกพริกว่าอะไร")

เลยขออนุญาตเข้ามาอ่านเรื่องพริกๆของคุณAndres ต่อนะครับ อิอิ

[Andreas]

 ขอบคุณกาแฟเย็นจากผู้ดูแลเรือนไทย...คุณเทาชมพูครับ
และขอบคุณคุณHotChocและคุณติบอ ที่เข้ามาทักทายกันครับ

*************

ก่อนจะเล่าถึงอาณาจักรมายา...ผมต้องตอบคำถามที่คุณ HotChoc ทักท้วงมาก่อนครับ

คุณ HotChoc ถาม: ตามที่ผมอ่านๆมา คนในทวีปอเมริกาอพยพมาจากตอนเหนือของทวีปเอเซียผ่านทางทะเลแบร์ริ่ง (ที่ตอนนั้นยังเป็นแผ่นดินอยู่)นี่ครับ ไม่ใช่จากยุโรป หรือว่าคุณ Andreas นับยุโรปกับเอเซียเป็นแผ่นดินเดียวกัน (แต่เขาก็จะเรียกว่ายูเรเซียนี่ครับ)  

นาย Andreas ตอบ: ขึ้นอยู่กับว่าคุณ HotChoc จะกำหนดให้ Siberia อยู่ในทวีปอะไรครับ คือตอนนี้ผมไม่มีแผนที่โลกอยู่ในมือด้วยครับ เลยอาจฟันธงเลยไม่ได้ แต่เท่าที่ค้นหามา เค้าบอกว่า Siberia อยู่ใน Eastern Europe ติดกับ Northern Asia ผมเองก็ไม่ใช่นักภูมิศาสตร์เลยออกจะไม่มั่นใจว่า เค้าจัด Russia-Siberia ไว้ให้อยู่ในทวีปอะไรกันแน่ครับ

ทำไมผมถึงต้องยก Siberia ขึ้นมาอ้าง เพราะว่าตามหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ปัจจุบันส่วนใหญ่ระบุว่า ชนท้องถิ่นในทวีปเอมริกาคือลูกหลานของนักล่าใน Siberia ที่อพยพย้ายถิ่นเข้าอเมริกาเหนือ เมื่อตอน 15,000 ปีก่อน หลังจากนั้นจึงเคลื่อนย้ายกระจายตัวลงมาเรื่อยๆ ก่อกำเนิดเป็นชนพื้นเมืองหลายร้อยเผ่าครับ

เรื่องการอพยพย้ายถิ่นของนักล่าจากไซบีเรียมาสู่ทวีปอเมริกานั้น นักประวัติศาสตร์โบราณคดีนำเสนอทฤษฎี 2 ทฤษฎี เพื่ออธิบายปรากฏการณ์ดังกล่าว

(1) The Bering Strait Land Bridge Theory
   ตามหลักฐานทางโบราณคดีและพันธุวิทยาที่เก็บรวบรวมได้ ทำให้นักวิจัยมีความเห็นตรงกันว่าคนท้องถิ่นส่วนใหญ่ของทวีปอเมริกาสืบสายเผ่าพันธุ์มาจากกลุ่มคนที่อพยพมาจาก Siberia ผ่านทาง Bering Strait ในระหว่างปี 17,000 – 11,000 ปีก่อน แต่เมื่อเร็วๆนี้นักโบราณคดีได้เสนอว่า กลุ่มผู้อพยพน่าจะข้าม Bering Land Bridge (ที่เกิดในยุคน้ำแข็งช่วงสุดท้าย) เมื่อประมาณ 12,000 ปีก่อน โดยใช้เส้นทางภายในดินแดนเดินผ่านไปยัง Alaska และ Canada  

   อย่างไรก็ตามทฤษฎีนี้เองก็ยังประสบปัญหาในการอธิบายการก่อกำเนิดตัวของกลุ่มชนใน Brazil และ Chile เมื่อ 11,500 ปีก่อนหรืออาจเกิดล่วงหน้านั้นด้วย ดังนั้นจึงมีการเสนอปรากฏการณ์ที่อาจเป็นไปได้เพิ่มเติมขึ้นมาดังนี้ว่า
              - ผู้อพยพอาจจะอพยพมาล่วงหน้านี้ประมาณหลายพันปีก่อน แต่ใช้เส้นทางตามแนวชายฝั่งเพื่อหลีกเลี่ยงพื้นที่ที่ปกคลุมโดยน้ำแข็งที่อยู่ตอนกลาง แล้วมาปักหลักที่บราซิลและชิลี
               - การเดินข้าม  Bering Land Bridge  อาจจะเกิดขึ้นในช่วงยุคน้ำแข็งตอนต้น คือเมื่อประมาณ 37,000 ปีก่อน ซึ่งก็ไปสนับสนุนหลักฐานทางโบราณคดีที่ว่ามีพื้นที่หลายแห่งในอเมริกาใต้ถูกครอบครองโดยมนุษย์เมื่อประมาณ 12-14,000 ปีก่อนครับ

(2) The Pre-Siberian Aborigines Theory
                  ทฤษฎีนี้บอกว่ามีผู้คนอพยพมาจาก Oceania เข้ามาอยู่ในอเมริกาก่อนหน้าพวกนักล่าจาก Siberia เสียอีก เพียงแต่อาจใช้วิธีการล่องเรือข้ามมหาสมุทรแปซิฟิกมา หรือไม่ก็ใช้ Bering land bridge เช่นเดียวกันกับพวก Siberia เพียงแต่เข้ามาก่อนหน้านี้มาก หลังจากนั้นคนกลุ่มนี้จึงถูกแทนที่ด้วยกลุ่มอพยพจาก Siberia อีกทีหนึ่งครับ

แต่สุดท้าย.... ดูเหมือนว่านักวิทยาศาสตร์ นักโบราณคดี และนักประชากรศาสตร์ รวมถึงนักพันธุศาสตร์ชาติพันธุ์ส่วนใหญ่มีความเห็นตรงกันว่า คนท้องถื่นในอเมริกาสืบเชื้อสายมาจากนักล่าจาก Siberia ครับ

(ref: http://en.wikipedia.org/wiki/Indigenous_peoples_of_the_Americas)  

วกกลับมาที่ประเด็นคุณ Hotchoc บอกครับ จริงๆแล้วคำว่า Eurasia น่าจะเป็นคำตอบที่ถูกที่สุดในทางภูมิศาสตร์ที่จะบ่งชี้พื้นที่ของ Siberia เพียงแต่ในเวปไซต์ที่เกี่ยวกับพริกที่ผมเอามาแปลนั้น (จริงๆมีหลายอัน) เค้าไม่ได้ลงลึกไปถึงระดับนั้นครับ นอกจากนั้นเองถ้าพิจารณาตามการจัดประเทศเข้าสู่ทวีปต่างๆแล้ว หลายแห่งบอกว่า จัดให้ Russia อยู่ในทวีปยุโรป ดังนั้นเพื่อเป็นการง่ายๆ คนเขียนเค้าจึงบอกว่า ผู้คนท้องถิ่นจากอเมริกาสืบเชื้อสายมาจากกลุ่มคนที่อพยพมาจากตอนเหนือของยุโรปเท่านั้นเองครับ

ผมต้องขอโทษด้วยที่มิได้ตรวจสอบข้อมูลให้แน่ชัดครับ เพราะมุ่งประเด็นไปที่เส้นทางการกระจายตัวของพริกมากกว่าครับ

[HotChoc]

 อย่างนั้นผมกับคุณAndreas ก็เข้าใจตรงกันแหละครับ เพียงแต่กำหนดให้ไซบีเรียอยู่คนละทวีปกันเท่านั้นเอง เชิญคุณAndreas เล่าต่อได้เลยครับ    

[Andreas]

มาต่อกันเรื่องอาณาจักรมายากันเลยครับ “มายา” หรืออาณาจักรอันเคยรุ่งโรจน์จนถึงขีดสุดก่อนจะล่มสลายไปในทวีปอเมริกากลางนั้นมีประวัติอันน่าสนใจเลยทีเดียวครับ และถือว่าความรุ่งโรจน์ที่เกิดขึ้นนั้นยิ่งใหญ่กว่าวัฒนธรรมใดๆที่มีรากฐานอยู่ในโลกตะวันตกหรือที่เรียกว่า “Western Hemisphere” ครับ เมื่อพิจารณาความรุ่งเรืองของอาณาจักรมายาที่ครอบคลุมระยะเวลากว่า 3,000 ปีนั้น เราสามารถแบ่งออกเป็น 3 ยุคสมัย คือ (1) ยุค Pre-Classic ซึ่งอยู่ในช่วง 2,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช จนถึงคริสต์ศักราชที่ 250 (2) ยุค Classic ซึ่งอยู่ในช่วงคริสต์ศักราชที่ 250 จนถึงคริสต์ศักราชที่ 900 ซึ่งถือว่าเป็นยุคที่อาณาจักรนี้เจริญรุ่งเรืองสูงสุด (3) ยุค Post-Classic ซึ่งอยู่ในช่วงคริสต์ศักราชที่ 900 จนถึง คริสต์ศักราชที่ 1,500 (Picture from: www.waycross.edu/ faculty/hendrix/hon.htm)

[Andreas]

อาณาจักรมายานั้นค่อนข้างกว้าง และกระจัดกระจายตัวอยู่บริเวณพื้นที่ฝั่งตะวันออกของอเมริกากลาง (หรือ Mesoamerica) โดยครอบครองพื้นที่หลักอยู่ในบริเวณที่เรียกว่า Yucatan Peninsula และชาวมายาที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นี้ถูกเรียกว่า “Maya Proper” Yucatan Peninsula หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า Mayan Lowlands มีสภาพเป็นแหลมยื่นออกไปในมหาสมุทรแอตแลนติก และแยกอ่าวเม็กซิโกและทะเลแคริเบียนออกจากกัน ในปัจจุบัน Yucatan Peninsula คือบริเวณรัฐYucatan, Campeche และ Quintana Roo ของประเทศเม็กซิโก รวมถึงบริเวณตอนเหนือของประเทศ Belize และ ตอนเหนือของประเทศ Guatemala (Picture from: www.visibleearth.nasa.gov/ view_rec.php?id=4847)

[Andreas]

 นอกจากบริเวณ Yucatan Peninsula แล้วยังพบว่าชาวมายายังตั้งถิ่นฐานอยู่ในบริเวณต่างๆภายในทวีปอเมริกากลางอีกหลายแห่ง โดยแบ่งตามชื่อกลุ่มดังนี้

กลุ่มที่เรียกว่า Huastec ซึ่งครอบครองดินแดนตอนเหนือของ Veracruz ซึ่งติดกับแม่น้ำ Papaloapan River ทอดยาวไปกับอ่าวเม็กซิโก และถือว่าเป็นบริเวณ Mayan Lowlands

กลุ่มที่เรียกว่า Tzental ซึ่งครอบครองดินแดน Tabasco, Uuiche และ Chiapas

กลุ่มที่เรียกว่า Cakchiquel และ Pokomam ซึ่งครอบครองดินแดนที่ราบสูงของประเทศกัวเตมาลา

แม้ว่ารูปแบบการก่อร่างสร้างตัวของชาวมายาจะมีแบบแผนเดียวกัน แต่ก็ไม่สามารถรวมกันเป็นอาณาจักรเดียวกันได้ เพราะประกอบด้วยหลายกลุ่ม แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นชาวมายาทุกกลุ่มต่างดำรงและสืบทอดวัฒนธรรม ศิลปะ และความเชื่อเดียวกัน ต่างเพียงแค่แต่ละเมืองมีรูปแบบการปกครองขึ้นกับตนเองเท่านั้น

ระบบเศรษฐกิจของชาวมายาขึ้นอยู่กับการกสิกรรมเป็นหลัก โดยเน้นที่การปลูกข้าวโพด ฝ้าย ถั่ว และโก้โก้ รวมถึงยังมีการเลี้ยงสัตว์ขนาดเล็กเช่น สุนัข และ Turkey นอกจากความสามารถในการทำการเกษตร ชาวมายายังคิดค้นวิธีปั่นฝ้าย ย้อมสี และทอผ้าฝ้ายไว้ใช้นุ่งห่มอีกด้วย

*************

พรุ่งนี้มาต่อเรื่องภาษาและศิลปะของชาวมายาครับ...ก่อนจะเดินตามรอยเท้า....เจ้าตัวเล็กแต่ร้อนแรง...ไปเยี่ยมเยือนอาณาจักรอื่นๆครับ

[นิลกังขา]

 มาฟังเรื่องพริกครับ

ประเทศรัสเซียมีดินแดนกว้างขวางครอบคลุมสองทวีป คือทั้งยุโรปและเอเชีย ฐานอำนาจทางการเมืองคือทั้งเมืองหลวงเก่าเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก และเมืองหวงปัจจุบันมอสโก อยู่ในยุโรปทั้งคู่ แล้วสมัยหนึงรัสเซียก็อยากเป็นฝรั่ง จึงถือว่าตัวเองเป็นชาติยุโรป

แต่ที่จริงแล้ว ดินแดนของประเทศรัสเซียที่อยู่ในเอเชีย มีพื้นที่กว้างกว่าดินแดนที่อยู่ในยุโรปครับ โดยเฉพาะไซบีเรียเนี่ย ใจผมนึกว่าเป็นส่วนหนึ่งของเอเชียแล้วนะ ค่อนๆ มาทางเรานี่แล้ว ที่จริงที่ถูกต้องที่สุด ต้องเรียกพื้นที่ตรงนั้นว่า ยูเรเชีย อย่างคุณ HotChoc ว่านั่นแหละครับ คือดินแดนติดต่อระหว่างยุโรปกับเอเชีย

อย่างว่า มันเป็นเรื่องของสมมติ มนุษย์ขีดเส้นกันขึ้นในวิชาภูมิศาสตร์ของมนุษย์ ตัวพื้นแผ่นดินหรือทวีปหรือโลกเขาไม่ได้รู้อะไรด้วย เขาก็เป็นของเขาอยู่อย่างนั้น เรื่องของใจมนษย์นี่ผมเล่าได้อีกหน่อยว่า ดูเหมือนรัฐบาลรัสเซียปัจจุบันนี้จะถือตัวว่าตัวเองเป็นชาติเอเชียซะแล้วครับ เร็วๆ นี้เขาเริ่มพยายามจะบอกว่าเขาก็เป็นเอเชียเหมือนกัน

ไม่ค่อยเกี่ยวกับพริกเท่าไหร่เลยครับ เชิญเล่าต่อ

[นิลกังขา]

 ชื่อคุณ ช็อกโกแลตร้อน ทำให้นึกได้ว่าช็อกโกแลตนี่เกี่ยวๆ กับอินเดียนแดงเผ่าไหนซักเผ่าในอเมริกาใต้เหมือนกัน ขอยุว่า คุณเจ้าของกระทู้เล่าเรื่องเผ็ดๆ จบแล้วลองค้นเรืองหวานๆ ของช็อกโกแลตมาเล่าต่อด้วยสิครับ

[นิลกังขา]

 Tabasco?
ที่เป็นชื่อยี่ห้อซอสพริกน่ะเหรอ?

[HotChoc]

 เรื่องรัสเซียก็น่าสนใจครับ เป็นประเทศที่อยู่ระหว่างเอเซียกับยุโรป ก้ำๆกึ่งๆ วัฒนธรรมบางส่วนก็รับจากไบแซนทีนมา ซึ่งก็เป็นยุโรปแบบเก่าอยู่แล้ว (แบบโรมันโบราณเลย) บางส่วนก็มาจากทางยุโรปเหนือ ตอนถูกมองโกลยึดก็รับวัฒนธรรมเอเซียเข้าไปเต็มๆโดยเฉพาะด้านการปกครอง พอขับไล่พวกข่านออกไปได้แล้วก็ต้องพัฒนาประเทศให้ทันตามยุโรปหลังยุคเรเนส์ซองอีก ตามหลังยุโรปมาตลอดจนถึงศตวรรษที่ผ่านมานี้เองครับ

แฮ่ม...ต่อเรื่องพริกดีกว่าครับ

[Nuchana]

 แวะมาฟังด้วยคน แต่กินเผ็ดไม่เป็นหรอกค่ะ เห็นใครกินปิซซาแล้วใส่พริกป่นโรยหน้า มันไม่เข้ากันเลย