ราชาศัพท์ที่แปลว่า "ถึงแก่กรรม"

[111]

 ****สมเด็จเจ้าพระยาในประวัติศาสตร์ไทย
1. สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก เป็นที่รู้จักกันดี
2. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่) นามเดิมว่า ดิศ ถ้าจำไม่ผิดเป็นบุตรคนที่ 8 ของเจ้าพระยามหาเสนาบดี (บุนนาค)
3. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (สมเด็จเจ้าพระยาองค์เล็ก) นามเดิมว่า ทัศ ถ้าจำไม่ผิดน่าจะเป็นบุตรคนที่ 10
4. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ รู้จักกันดีอีกเช่นกัน
**ไม่แน่ใจว่า เจ้าพระยาทิพากรณ์วงศ์ เป็นสมเด็จเจ้าพระยาด้วยรึเปล่า แต่ที่แน่ๆไม่ได้มี 2 คน
********ผิดถูกประการใดท่านผู้รู้โปรดชี้แจง

[ออกญาธรรมาธิกรณ์]

 เจ้าพระยาบางท่าน ได้รับพระราชทานเครื่องยศเสมอสมเด็จเจ้าพระยานะครับ

[V_Mee]

 เจ้าพระยาทิพากรวงศ์นั้นได้รับพระราชทานเกียรติยศเพิ่มศักดินาพิเศษเป็น ๒๐,๐๐๐ (ปกติเจ้าพระยามีศักดินา ๑๐,๐๐๐)  พระราชทานอิศริยยศตั้งจางวางทนาย  ปลัดจางวางและสมุห์บัญชีได้เหมือนสมเด็จเจ้าพระยา  แต่สมเด็จเจ้าพระยานั้นได้รับพระราชทานศักดินา ๓๐,๐๐๐

[aha_s]

 ขอบคุณทุกๆท่านที่ให้ความรู้กับคำราชาศัพท์หลายๆคำที่ไม่รู้และมารู้ได้เพระกระทู้นี้นะครับ

[Tiwa]

 ผมอ่านหนังสือพบว่าในสมัยรัชกาลที่ 1  กล่าวกันว่าวังหน้าก็สวรรคตแล้ว วังหลังก็เสด็จทิวงคตแล้ว
แผ่นดินก็ยังไม่มีอุปราชเสียที ผมจึงเกิดคำถามว่าฐานะของวังหน้าในสมัยรัชกาลที่ 1 ชัดเจน
เทียบเท่ากับพระเจ้าแผ่นดินองค์ที่ 2 (เช่นพระจอมเกล้า-พระปิ่นเกล้า) หรือไม่ครับ

ที่เคยได้ยินก็คือ พระนครแบ่งเป็น 2 ส่วน วังหลวงและวังหน้าทรงแบ่งกันปกครองคนละส่วน
และที่ถูกวังหน้าในสมัย ร. 1 ควรใช้ราชาศัพท์ว่าสวรรคตหรือทิวงคตกันแน่ครับ

[tasuma]

ขอแสดงความคิดเห็นต่อกระทู้ที่ 109 ครับ
คำถามที่ 1 วังหน้าในสมัยรัชกาลที่ 1 เทียบเท่ากับพระเจ้าแผ่นดินองค์ที่ 2 (เช่นพระจอมเกล้า-พระปิ่นเกล้า) หรือไม่
ขออธิบายเพิ่มเติมครับว่า ตำแหน่งวังหน้า กรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือ พระมหาอุปราช แต่เรียกกันเป็นสามัญว่าวังหน้านั้น เป็นตำแหน่งที่พระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาขึ้น ซึ่งมีความสำคัญรองลงมาจากพระมหากษัตริย์ และมีฐานะเป็นองค์รัชทายาทผู้มีสิทธิ์ที่จะขึ้นครองราชสมบัติพระองค์ต่อไป ไม่สามารถเปรียบเทียบเท่ากับพระเจ้าแผ่นดินองค์ที่ 2 ส่วนพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น มีศักดิ์สูงกว่ารัชทายาท หรืออุปราช เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาให้เป็นพระมหากษัตริย์โดยธรรม ชึ่งประวัติศาสตร์ชาติไทยมีอยู่ 2 สมัยที่มีพระมหากษัตริย์ 2 พระองค์ปกครองคือ สมเด็จพระเอกาทศรส ซึ่งเป็นน้องของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช และสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นน้องของสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทั้ง 2 พระองค์มีศักดิ์เท่ากับพระเจ้าแผ่นดินทุกประการครับ (ต่างจากวังหน้าครับ)

คำถามที่ 2 พระนครแบ่งเป็น 2 ส่วน วังหลวงและวังหน้าทรงแบ่งกันปกครองคนละส่วนและที่ถูกวังหน้าในสมัย ร. 1 ควรใช้ราชาศัพท์ว่าสวรรคตหรือทิวงคตกันแน่
ขออธิบายดังนี้ครับ พระนครไม่ได้แบ่งแยกส่วนนะครับปกครองเป็นรัฐเดียว แต่แบ่งผู้ดูแลออกเป็น 3 ส่วนคือ วังหน้า วังหลวง วังหลัง ซึ่งแต่ละวังก็มีผู้ครองเป็นของตัวเอง เช่น วังหน้า เป็นที่ปกครองของกรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือ พระมหาอุปราช ปกครองในส่วนของวังหน้า ปัจจุบันคือสยามมกุฎราชกุมาร คือพระยศมกุฎราชกุมารของประเทศไทย เป็นพระยศของผู้ที่จะสืบราชสมบัติต่อจากพระมหากษัตริย์ไทย โดยองค์สยามมกุฎราชกุมารจะดำรงพระยศนี้ไปจนกว่าพระมหากษัตริย์ จะสวรรคตหรือสละราชสมบัติ วังหลวง เป็นที่ปกครองของพระมหากษัตริย์พระมเหสี พระราชชายา และพระราชโอรสที่ทรงพระเยาว์ วังหลัง เป็นที่ปกครองของกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข หรือ กรมพระราชวังหลัง เป็นตำแหน่งรองลงมาจากกรมพระราชวังบวรสถานมงคลที่พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งขึ้น ปัจจุบันเทียบได้กับ สยามบรมราชกุมารี ส่วนการตายใช้คำว่า ทิวงคต ทั้งคู่ครับ ส่วนคำว่า สวรรคต ใช้กับพระมหากษัตริย์ หรือผู้ได้รับพระราชทาน พชนพปฏลมหาเศวตฉัตร หรือฉัตร 9 ชั้นเท่านั้นครับ

[tasuma]

ดิฉันสงสัยเกี่ยวกับคำศัพท์พวกนี้ จึงเข้าไปสืบค้นการใช้คำเหล่านี้ดูค่ะ


<font color=green  size=4>ทิวงคต</font>   เป็นคำราชาศัพท์ใช้แก่พระยุพราชหรือเจ้าฟ้าซึ่งได้รับการเฉลิมพระยศพิเศษ


<font color=green  size=4>สิ้นพระชนม์</font>   เป็นคำราชาศัพท์ใช้แก่เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า สมเด็จพระสังฆราชเจ้า และสมเด็จพระสังฆราช


<font color=green  size=4>ชีพิตักษัย</font>  เป็นคำราชาศัพท์ใช้แก่หม่อมเจ้าว่า ถึงชีพิตักษัย


<font color=green  size=4>พิราลัย</font>  เป็นคำราชาศัพท์ใช้สำหรับเจ้าประเทศราช และสมเด็จเจ้าพระยา


<font color=green  size=4>อสัญกรรม </font> เป็นคำราชาศัพท์ใช้สำหรับข้าราชการชั้นเจ้าพระยาตาย ใช้ว่า ถึงแก่อสัญกรรม


<font color=green  size=4>อนิจกรรม</font>  เป็นคำราชาศัพท์ข้าราชการชั้นพระยาพานทองตาย ใช้ว่า ถึงแก่อนิจกรรม

 <a href="http://www.geocities.com/roy_bilan222/word-thai4.htm" target="_blank">http://www.geocities.com/roy_bilan222/word-thai4.htm[/url]<br  />

ดิฉันใคร่ขอเรียนถามว่า

1) พระองค์จุลฯ ทรงเขียนตอนหนึ่งว่า... ทูลกระหม่อมอาแดงทรงสิ้นพระชนม์เมื่ออายุเท่ากับ

ทูลกระหม่อมพ่อของข้าพเจ้าเสด็จทิวงคต.... ในเมื่อทูลกระหม่อมฯทั้งสองเป็นเจ้าฟ้าชั้นสูง

เหมือนกัน ทำไมถึงไม่ใช้ราชาศัพท์คำเดียวกันคะ

(อ้อ..เมื่อจะทิวงคต ใช้ทรงทิวงคตได้ไหม ทำไม่ต้องเสด็จด้วยคะ)


2) ในเรื่องปริศนา ตอนท่านชายประชวรเป็นไข้ป่า ปริศนารำพึงรำพันกับตัวเองว่า ถ้าท่านชายสิ้นชนม์

 เป็นความผิดของปริศนาที่ไปยั่วท่าน ทำไมผู้นิพนธ์จึงไม่ใช้สิ้นชีพิตักษัยในกรณีนี้คะ


3) สำหรับผู้นำประเทศ หรือนายกรัฐมนตรี เคยเห็นแต่ใช้คำว่าอสัญกรรม เมื่อดูตามคำจำกัดความด้านบน

 นายกฯ น่าจะเทียบได้กับสมเด็จเจ้าพระยา แล้วเหตุใดจึงไม่ค่อยเห็นใครใช้คำว่า "พิราลัย" เลยคะ

 

4) เมื่อเทียบแล้ว ข้าราชการชั้นใด ถึงใช้คำว่าอนิจกรรมได้คะ
อนจกรรมใช้กับผู้ตายที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ตั้งแต่ชั้นประถมาภรณ์มงกุฎไทยขึ้นไป หรือ ทุติยจุลจอมเกล้า หรือ ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ ซึ่งเทียบกับข้าราชการชี 9 ขึ้นไปคือระดับอธิบดีถึงระดับปลัดกระทรวงครับ

ขอบคูณค่ะ