การกระทำขององค์ปะตาระกาหลาในอิเหนา ถูกหรือผิด

[เรือนเพชร earthsapphire@yahoo.com]

ผิดหรือถูก? สงสารอิเหนากับบุษบาหรือปล่าว?

[เทาชมพู]

ลงโทษอิเหนาถูกแล้ว แต่วิธีการลงโทษให้บุษบาต้องตกระกำลำบาก ไม่ถูกค่ะ
ถ้าง่ายกว่านี้ก็คือบันดาลให้ลมหอบบุษบากลับไปอยู่กับพ่อแม่ที่เมืองดาหาจะดีกว่า  เพราะอิเหนาไปขโมยตัวมา
แต่ถ้าทำดีๆแบบนั้น ก็จะไม่เป็นเรื่องให้ต้องติดตามกันระหว่างพระเอกนางเอก ไม่มีอุณากรรณ ไม่มีย่าหรัน  หมดสนุกไปอีก
อ่านวรรณคดีไทยให้สนุก ต้องลืมเรื่องถูกผิดไปชั่วคราว เพราะถ้าตัวละครสำคัญทำถูกต้องหมด เรื่องจะเดินหน้าไม่ได้

[นกข.]

ผมไม่สงสารอิเหนาเลยจนนิดเดียว สงสารบุษบาบ้าง แต่สงสารจรกาที่สุด
เพียงแค่เป็นวงศ์เทวัญอสัญแดหวาเท่านั้นก็กร่าง ทำอะไรไม่ผิด เพราะคนแต่งแต่งมาให้เป็นพระเอกอยู่แล้ว ไม่แฟร์นี่ครับ ส่วนองค์ปะตาระกาหลาก็เป็นผู้ใหญ่เสียเปล่า ไม่เป็นธรรม พอๆ กับเทวดากรีก ตั้งแต่ซุสลงมาเลยทีเดียว เห็นชีวิตมนุษย์เป็นเครื่องเล่นไปได้
ชักสงสัยว่าตระกูล ฉ. /ย.บ.ร. เป็นเทวดาพวกเดียวกับอิเหนารึเปล่า
ผมจำได้ว่า มีฉากหนึ่งที่อิเหนารำกริช คู่กับจรกาและใครอีกคน แล้วในเพลงรำกริชก็เชือดเฉือนกันไปมา แต่ผมอ่านแล้ว เห็นว่าเพลงรำของอิเหนาพาลครับ ระตูจรกาว่าของแกไว้ถูก ความผิดของแกมีเพียงสองอย่าง หนึ่ง ไม่หล่อ สอง ไม่ได้เป็นวงศ์เทวัญ แค่นั้น

[เทาชมพู]

คำตอบคุณนกข.เข้มข้น   ถ้าจรกามีโอกาสอ่านคงดีใจ เพราะตั้งแต่บุษบาถูกลักตัวหายไปแล้ว บทบาทจรกาก็จบลงแค่นั้น  ไม่มีใครบอกว่าชอกช้ำมากน้อยแค่ไหน
เกิดมารูปไม่หล่อแถมพ่อยังไม่ดังเสียอีก  ก็ยังงี้ละค่ะ

เอากลอนตอนที่อิเหนารำกริช มาประกอบให้เห็นภาพ

ทอดกรกรีดกรายทั้งซ้ายขวา.....ชำเลืองดุบุษบามารศรี
คิดแค้นจรกาแสนทวี................ภูมีขับเปรียบไปมา

ยกกรกึ่งเกล้าบังคม...................องค์บรมอสัญแดหวา
ผู้ใดองอาจอหังการ์..................จงจิตริษยาสาธารณ์
อันดวงดอกฟ้าสุมาลัย...............ของเราปลูกไว้ในสถาน
มันไม่เกรงพักตร์จะหักราญ.......จงสังหารอย่าไว้มัน เอย
จรกาตอบว่า
ยอกรขึ้นเพียงศิโรเพศ...............ไหว้ไทเทเวศร์น้อยใหญ่
อันมีทิพเนตรส่องไป..................อย่าได้เข้าด้วยคนร้าย
จงสังหารผลาญหมู่ริษยา...........ให้ประจักษ์แก่ตาคนทั้งหลาย
ข้ามิได้คิดคดหยาบคาย..............ขอให้เสร็จสมหมายมา เอย
ส่วนท้าวดาหาเป็นผู้ใหญ่ในที่นั้น เห็นอิเหนาหลานชายเริ่มพาลจรกาว่าที่ลูกเขย ก็ชักไม่สนุก  แต่แทนที่จะห้ามปราม ก็...
มิรู้ที่บัญชาพาที..........................ภูมีเสด็จกลับพลับพลาพลัน
คงเหมือนผู้ใหญ่สมัยนี้ ลูกน้องทะเลาะกันไม่รู้จะทำยังไงเพราะเกรงใจคนผิด  ก็เลยเฉยตามฟอร์ม

โอ้โฮ   ยกตระกูลนั้นเป็นวงศ์อสัญเชียวหรือคะ  เดี๋ยวอิเหนามาประท้วงคุณนะเออ

[นกข.]

คนไม่หล่อ ย่อมเห็นใจคนไม่หล่อด้วยกันครับ
ตระกูลนั้นเขาก็ถือว่าเขาเป็น "เทวดา" อยู่แล้วนี่ครับ ผมไม่ต้องตั้งเขาก็กร่างอยู่แล้ว ยังดีนิดเดียวที่ไม่กร่างขนาดจุดไฟเผาเมืองทั้งเมืองเพื่อผู้หญิงคนเดียวเท่านั้น อันนั้น ปล่อยลูกเทวดาวงศ์อสัญหยาตัวจริงอย่างอิเหนาทำไปคนเดียวเถิด

[นกข.]

สงสัยครับ
องค์ปะตาระกาหลา ชื่อแปลว่าอะไรครับ
น่าเดาว่าเป็นภาษาชวาที่รับมาจากภาษาสันสกฤต แปลงเป็นเสียงไทยอีกที (คงสืบกลับไปหาต้นตอเดิมยาก) สมัยของระเด่นมนตรี ที่ชวาเขาเรียก นิทานปันหยี นี่น่าจะเก่าก่อนศาสนาอิสลามแพร่เข้ามาในอินโดนีเซีย ดินแดนแถบนี้น่าจะยังเป็นอาณาจักรฮินดูอยู่
ชื่ออื่นๆ ในเรื่องอิเหนาที่เป็นภาษาสันสกฤต (แปลง) ก็มีเยอะ ตั้งแต่แดหวา - เทวา มะเดหวี - มหาเทวี สังคามาระตา คุณเทาชมพูแปลว่า สังข์ +อมรรตะ แปลว่าหอยสังข์ทิพย์เป็นต้น
ปะตา - ปิตา ? ระกาหลา - หมดปัญญาครับ
หรือจะเป็นพระปิตร-กาล ?

[เทาชมพู]

มาจากฮินดูค่ะ
คำนี้แยกได้ออกเป็น ๒ คำ คือ ปะตาระ+ กาหลา
ปะตาระ ใช้ในหนังสือไทยว่า ปัตรา  อย่างในพงศาวดารเมืองกลันตัน ระบุชื่อสุลต่านองค์หนึ่งว่า
"ตนกูศรีปัตรามหารายา"
ปะตาระ ปัตรา  มาจาก Betara แปลว่าศักดิ์สิทธิ์ มีอภินิหาร  เป็นคำนำหน้าเทพเจ้าผู้ใหญ่ของฮินดู  และนำหน้ากษัตริย์ระดับมหาราช
อย่างคำว่า Betara Guru ออกเสียงว่า บะตารา คุรุ หมายถึงพระฮิศวร
(คำนี้มีขีดอยู่ข้างบนคำนะคะ แบบอั๊กซงของฝรั่งเศส แต่ดิฉันพิมพ์ไม่ได้ค่ะ)
บะตาระ  หรือบะตารา กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ทรงเขียนว่า " ภัฏฏาระ" แปลว่าผู้เป็นใหญ่ ตามความหมายในพจนานุกรมของเซอร์โมเนีย-วิลเลียมส์
ส่วน กาหลา  มาจากสันสกฤตว่า กาล  หมายถึงเทพผู้สังหาร  ผู้ทำลาย
รวมกัน ปะตาระกาหลา มาจาก ภัฏฏารกาล   ไทยเรียกว่าพระมหากาล
เป็นปางดุร้ายของพระอิศวร คู่กับพระนางกาลี
ในชวามีรูปหนังเทพองค์นี้จริงๆ ถือดาบ  มีสร้อยทำด้วยกระโหลกคนห้อยคอ  แลบลิ้น ระบายสีดำทั้งตัว
ปัตตานีเรียก " กาลอ"
มีอีกชื่อว่า Raja Huntu แปลว่าเจ้าแห่งผี เพราะชอบปรากฏตัวตามป่าช้า มีภูตผีเป็นบริวาร
ก็คือพระอิศวรหรือพระศิวะเองละค่ะ    เจ้าประจำของกระทู้เทพเจ้าฮินดูคงร้องอ๋อ

แต่องค์ปะตาระกาหลาเมื่อมาอยู่ในอิเหนาฉบับรัชกาลที่ ๒  ไม่ได้ดุร้ายอะไรอย่างที่มา  เรามาแปลงใหม่ให้ไม่เคร่งเครียดนัก  แบบไทยๆ
ดูเหมือนคุณปู่แก่ๆ มีอำนาจที่ค่อนข้างจะดุ   พอหลานชายทำผิดไปฉุดลูกสาวเขามา   ก็ลงโทษหลานชายจนหลานสะใภ้พลอยลำบากไปด้วย  ทั้งที่ไม่ได้สมรู้ร่วมคิด
หายโกรธแล้วก็ยกมรดกให้หลาน อย่างที่ควรจะทำ เท่านั้นละค่ะ

[นกข.]

อ้อ...
องค์ภูเตศวรนี่เอง
ภัฏฏาระ ชื่อคล้ายๆ นักเขียนอินเดียที่เขียนเรื่อง คนขี่เสือ นะครับ ใช่คำเดียวกันไหมครับ ดูเหมือนแกจะชื่อ ภาวนี ภัฏฏาร์จาร?

[นกข.]

อ่านอิเหนา ถ้าทำใจไม่ให้หมั่นไส้พระเอกได้ ก็จะได้อะไรหลายอย่าง
เรื่องเดิมของอิเหนาเก่าแก่แต่ครั้งแถบชวายังรับวัฒนธรรมฮินดูอยู่ แต่เมื่อมาแต่งใหม่ตอนเป็นบทพระราชนิพนธ์ ร.2 นั้น ผมเข้าใจว่าทรงแทรกวัฒนธรรมของหัวเมืองแขกที่เป็นข้าขอบขัณฑสีมา ในสมัยพระองค์ เข้าไปด้วย คือสมัยที่เป็น Muslim Sultanates แล้ว แล้วอ่านไปอ่านไปจะเจอธรรมเนียมไทยแท้ในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ปนอยู่ด้วย ตอนโสกันต์หรือจัดพิธีอะไรต่างๆ นั่น ถอดแบบราชสำนักไทยสมัย ร.2 นั่นแหละมาเลย ปนๆ กันสนุกดีครับ
ตำแหน่งขุนนางชวามลายูในเรื่องอิเหนา ที่ยังมีอยู่จนเดี๋ยวนี้ก็มี ประไหมสุหรี (ปรเมศวรี) ยังเป็นชื่อตำแหน่งพระราชินีมาเลเซียอยู่จนเดี๋ยวนี้ ตำมะหงง ก็รู้สึกยังมีอยู่ในบรูไน ที่แน่ๆ ปะแงรันมีแน่ๆ ที่บรูไนสมัยนี้แหละ เขาเขียนว่า Pengiran ระตูก็ยังมี ดูเหมือนชื่อนี้เป็นภาษาตระกูลชวา-มลายูที่ไปไกลมาก ไปถึงหมู่เกาะทะเลใต้ (เชื่อกันว่าพวกเมลานีเชียน ไมโครนีเชียน และโพลีนีเชียนสืบเชื้อสายไปจากพวกชวามลายู) เมื่อเร็วๆ นี้ นายกรัฐมนตรีเกาะฟิจิที่ถูกทำรัฐประหาร ก็มีตำแหน่งเป็นระตูครับ

[เทาชมพู]

มาร่วมวงคุยถึงอิเหนาด้วยอีกคนค่ะ
มองเรื่องนี้แบบเอาความคิดปัจจุบันเข้าไปตัดสิน ก็จะไม่ชอบเอามากๆ
เป็นเรื่องถือผู้ชายเป็นใหญ่ ผู้หญิงเป็นวัตถุทางเพศ เท่านั้นเอง    ไม่มีศีลธรรม  
เรื่องจรกานั่นก็เรื่อง  แล้วเรื่องที่อิเหนาทิ้งขว้างนางจินตะหราแถมดูถูกชาติตระกูลนางเสียอีก    ตอนเดินทางตามหาบุษบา ก็ไม่วายจะปีนเข้าหานางสะการะหนึ่งหรัดลูกสาวท้าวกาหลัง ทั้งที่นางก็มีคู่หมั้นอยู่แล้ว
ดีแต่รูปหล่อกับรบเก่ง ผู้คนก็นิยมชมชื่น ลืมนิสัยแย่ๆหมด
แต่มานึกอีกที นี่คงไม่ใช่จุดมุ่งหมายของผู้แต่ง  ในเมื่อเอาไว้เล่นละคร  ความสวยงามของตัวละครก็น่าจะนำหน้าคุณสมบัติอื่น เพราะเรื่องนี้มีเอาไว้ดู ไม่ได้มีเอาไว้เรียนธรรมะหรือปรัชญา
การสะท้อนภาพบ้านเมืองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นก็เป็นคุณค่าอย่างหนึ่งของเรื่อง    เมืองกุเรปันก็คือกรุงเทพยุคต้นอย่างคุณนกข.ว่า
พูดถึงศัพท์ นึกได้ว่าเคยไปอินโด. ได้หนังสือที่ระลึกมาเล่มหนึ่ง( หนักประมาณ ๓ กิโลได้ ต้องอุ้มกลับมาไม่ใช่ถือ) ในนั้นมีชื่อ Raden นำหน้ากันหลายคน
เขาว่าระเด่นที่อินโด ไม่ใช่เจ้าชาย  เป็นตำแหน่งอะไรสักอย่างที่ไม่ใหญ่โตนัก
เพิ่งทราบจากคุณนกข.นี่เองว่า ระตูก็ยังมีเหมือนกัน สะกดยังไงคะ

[นกข.]

เห็นในข่าวสะกดว่า Ratu ครับ

[นิรันดร์ เจริญกูล]

ก็ยังมีระเด่นลันไดอยู่แถว ๆ เสาชิงช้าเมืองไทย
ถ้าจำไม่ผิดนะครับ คงจะมีอาชีพเป็นวนิพกกระมัง
ดังนั้น จะมีระเด่นบางตระกูลเที่ยวกระทื..คนอื่นที่ไม่พอใจบ้าง
ไม่ต่อแล้วกันครับ

[เทาชมพู]

หมายถึงระเด่นลันได ที่พระมหามนตรี(ทรัพย์)แต่ง หรือเปล่าคะ
เป็น parody (เรื่องล้อ) อิเหนา ที่ขึ้นชื่อค่ะ

ขอยกตอนต้นมาอ่านกัน

มาจะกล่าวบทไป
ถึงระเด่นลันไดอนาถา
เสวยราชย์องค์เดียวเที่ยวรำภา
ตามตลาดเสาชิงช้าหน้าโบสถ์พราหมณ์
อยู่ปราสาทเสาคอดยอดด้วน
กำแพงแก้วแล้วล้วนด้วยเรียวหนาม
มีทหารหอนเห่าเฝ้าโมงยาม
คอยปราบปรามปัจจามิตรที่คิดร้าย

เที่ยวสีซอขอข้าวสารทุกบ้านช่อง
เป็นเสบียงเลี้ยงท้องของถวาย
ไม่มีใครชังชิงทั้งหญิงชาย
ต่างฝากกายฝากตัวกลัวบารมี

พอโพล้เพล้เวลาจะสายัณห์
ยุงชุมสุมควันแล้วเข้าที่
บรรทมเหนือเสื่อรำแพนแท่นมณี
ภูมีซบเซาเมากัญชา

สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ทรงกล่าวถึงความเป็นมาไว้ว่า
"เรื่องระเด่นลันไดเป็นหนังสือแต่งในรัชกาลที่ ๓  เล่ากันมาว่า ครั้งนั้นมีแขกคนหนึ่งชื่อลันได
ทำนองจะเป็นพวกฮินดู  ชาวอินเดีย  ซัดเซพเนจรเข้ามาอาศัยอยู่ที่ใกล้โบสถ์พราหมณ์ในกรุงเทพ  เที่ยวสีซอขอทานเขาเลี้ยงชีพเป็นนิจ
พูดภาษาไทยก็มิใคร่ได้   หัดร้องเพลงขอทานได้เพียงว่า
"สุวรรณหงษ์ถูกหอกอย่าบอกใคร  บอกใครก็บอกใคร"
ร้องทวนอยู่แต่แค่นี้   แขกลันไดเที่ยวขอทานจนคนรู้จักกันโดยมาก     ในครั้งนั้นมีแขกอีก ๑ คนเรียกกันว่าแขกประดู่  ทำนองก็จะเป็นชาวอินเดียเหมือนกัน
ตั้งคอกเลี้ยงวัวนมอยู่ที่หัวป้อม(อยู่ราวที่สนามหญ้าหน้าศาลสถิตยุติธรรมทุกวันนี้) มีภรรยาเป็นหญิงแขกมลายู ชื่อประแดะ
อยู่มาแขกลันไดกับแขกประดู่เกิดวิวาทกันด้วยเรื่องแย่งหญิงมลายูนั้น  โดยทำนองที่กล่าวในเรื่องละคอน   คนทั้งหลายเห็นเป็นเรื่องขบขัน ก็โจษกันแพร่หลาย  พระมหามนตรี(ทรัพย์)ทราบเรื่องจึงคิดแต่งเป็นบทละคอนขึ้น

[Ngao_Mak]

ถ้าบอกว่าปะตาระกาหลา คือ พระอินทร์ ได้ไหมคับ
มาจาก ภัทรกาล

ในบันทึกเขมรบอกว่ามีกษัตริย์เขมรองค์นึงไปเที่ยวเมืองของพระอินทร์ แล้วในประวัติศาสตร์เขมรมีกษัตริย์เขมรองค์นึงเคยประทับที่ชวาตั้งแต่เด็กๆ แล้วกลับมาครองราชในเขมร

นี่ผมคิดเอาเองนะครับ ผิดถูกชี้แจงด้วยครับ

[ติบอ]

คิดได้ครับ แต่คิดแล้วต้องหาหลักฐานด้วย
ความคิดก็เหมือนความฝัน มันเป็นเรื่องง่ายที่ฟุ้งอยู่ในสมองของเรา
คนที่คิดแล้ว "ทำ" ให้เกิด "ชิ้นงาน" ชีวิตถึงจะมีคุณค่านะครับ