|
ลุงแก่
บุคคลทั่วไป
|
ลาวแพน
คำร้อง-ทำนอง : เชลยชาวลาว
ขับร้อง : เชลยชาวลาว
ฝ่ายพวกลาวเป่าแคนแสนเสนาะ
มาสอเพาะเข้ากับแคนแสนขยัน
เป็นใจความยามยากจากเวียงจันทน์
ตกมาอยู่เขตขัณฑ์อยุธยา
อีแม่คุณเอ๋ยข้อยบ่เคยตกยาก
ตกระกำลำบากแสนยากนี่หนักหนา
พลัดทั้งที่ดินถิ่นฐาน พลัดทั้งบ้านเมืองมา
พลัดทั้งปู่ทั้งย่า พลัดทั้งตาทั้งยาย
พลัดทั้งแม่ทั้งเมีย พลัดทั้งเสียลูกเต้า
พลัดทั้งพงศ์ทั้งเผ่า ทั้งลูกเต้าก็หนีหาย
บักไทยมันเฆี่ยน บักไทยมันขัง
จนไหล่หลังของข้อยนี่ลาย
จะตายเสียแล้วหนา ที่ในป่าดงแดน
ผ้าทอก็บ่มีนุ่ง ผ้าถุงก็บ่มีห่ม
คาดแต่เตี่ยวเกลียวกลม หนาวลมนี่เหลือแสน
ระเหินระหกตกยาก ต้องเป็นคนกากคนแกน
มีแต่แคนอันเดียว ก็พอได้เที่ยวขอทานเขากิน
ตกมาอยู่ในเมือง ต้องถีบกระเดื่องกระด้อย
สีซ้อมต่ำต้อย ตะบิดตะบอยบ่ฮู้สิ้น
ถือแต่เคียวเกี่ยวหญ้า เอาไปให้ม้าของเพื่อนมันกิน
เที่ยวซมซมซานซาน ไปทุกบ้านทุกถิ่น
จะได้กินก็แต่เดน
แสนอึดแสนจนเหมือนอย่างคนตกนาฮก
มืดมนฝนตก เที่ยวหยกหยกถกเขมร
ถือข้อส่องคบ ไปไล่จับกบทุ่งพระเมรุ
เปื้อนเลนเปื้อนตม เหม็นขมเหม็นคาว
จับทั้งอ่างท้องขึง จับทั้งอึ่งท้องเขียว
จับกบขาเหยียดเหยียด จับเขียดขายาวยาว
จับเอามาให้สิ้น มาต้มกินกับเหล้า
มันเป็นกรรมของเรา
เพราะเจ้าเวียงจันทน์ อ้ายเพื่อนเอย ฯ
จิตร ภูมิศักดิ์ ได้เคยได้รับฟังเพลงนี้เต็มๆ ตามต้นฉบับ และยังได้บันทึกด้วยความประทับใจไว้ด้วย เขา
ได้หยิบยกเพลงนี้ขึ้นมาวิเคราะห์ถึงเนื้อหาที่แฝงอยู่ในบทเพลงภายใต้นามปากกา “สมชาย ปรีชาเจริญ” มีบางตอน
ดังนี้
“ข้อความของเพลงในตอนต้นทั้งหมด ได้แสดงถึงความเคียดแค้น และความทุกข์ยากของเชลยลาวไว้
อย่างแจ่มชัดและตรงไปตรงมา ถ้าหากจะหวนนึกไปถึงการบรรเลงเพลงลาวแพนด้วยจะเข้ จะมีการกระแทก
จังหวะโดยการดีดสายทบพร้อมกันทั้งสามสายดังกระหึ่ม เราก็จะมองเห็นอารมณ์อันอึดอัดและเคียดแค้นของผู้
ประสบความทุกข์ยากและถูกกดขี่ได้อย่างดี ลีลาของลาวแพนบางตอนที่อ่อนพริ้วโหยหวนและมีการกลบเสียง
เปลี่ยนระดับเสียง ได้แสดงให้เห็นความปวดร้าวในดวงใจของผู้ถูกกดขี่ได้อย่างสมบูรณ์ที่สุด
สิ่งที่น่าสังเกตในเพลงนี้ก็คือ ในตอนสุดท้ายที่พวกเชลยยึดเอาการด่าอนุวงศ์เวียงจันทน์เป็นทางออก
ลักษณธป้ายโทษเช่นนี้เป็บลักษณะของแนวคิดศักดินาที่ไม่ยอมนำตนเองเข้าเผชิญหน้ากับสภาพความจริง ความ
ทุกข์ยากของเชลยลาวมาขจากการทรมานของศักดินาไทยมีได้มาจากเจ้าอนุวงศ์ ตรงข้าม เจ้าอนุวงศ์เสียอีกที่ได้
กระทำหน้าที่ของตนอย่างสมบูรณ์ นั่นคือ ได้ต่อสู้เพื่อปลดแอกประชาชนลาวจากการกดขี่ของศักดินาไทย แต่
การปราศจากการนำอย่างหนึ่ง ทำให้ประชาชนลาวมองไม่เห็นชัดเจนว่าใครคือมิตรและใครคือศัตรู …
เท่าที่พิจารณาแล้ว เราจะเห็นได้ว่าเพลงลาวแพนแต่ดั้งเดิมเป็นเพลงที่สะท้อนถ่ายวิญญาณแห่งการต่อสู้
ของประชาชนลาว ซึ่งแม้จะไขว้เขวอยู่บ้างก็ยังอยู่ในขั้นที่ดีกว่าเพลงต่างๆ อีกหลายเพลง ที่มิได้สะท้อนถ่าย
วิญญาณเช่นนี้เลยแม้แต่น้อย …
สาเหตุที่เพลงลาวแพนจะกลายมาเป็นเพลงอ่อนหวาน เพลงร่าเริง เพลงรักนั้น ดูเหมือนจะอยู่ที่นักดนตรี
ไทยของศักดินา ที่ได้บิดเบือนเอาเพลงนี้มาเน้นหนักตรงช่วงอ่อนหวาน แล้วบรรเลงเสียด้วยลีลาใหม่ตามความ
นิยมของตนซึ่งมองไม่เห็นพลังแห่งการต่อสู้ของประชาชนในทางการเมือง ด้วยเหตุนี้ เพลงลาวแพนจึงได้ถูก
แปลงโฉมจากเพลงของประชาชนมาเป็นเพลงของศักดินา และจนกระทั่งกลายมาเป็นเพลงกระเง้ากระงอดของชน
ชั้นกลางในที่สุด”
ที่มา : แวง พลังวรรณ, ลูกทุ่งอีสาน, หนังสือพิมพ์ผู้จัดการรายวัน
|
