เรื่องของนายคนังมหาดเล็ก และประวัติเพิ่มเติมของเจ้าจอม ม.ร.ว.สดับ ลดาวัลย์

[ศรีปิงเวียง]

 พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์
วันที่ ๒๕ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๔
พระยาสุขุมนัยวินิต
ด้วยอ้ายคนังฝากรูปไปให้พี่น้อง  ได้สั่งออกมาด้วยแล้วถ้ามีช่วงที่ใครจะไปตรวจราชการถึงที่นั่น ขอให้นำไปส่งให้มันด้วย

สยามมินทร์

ป.ล. ต้นฉบับไม่ได้เป็นเช่นนี้นะครับ

[ศรีปิงเวียง]

 โพสต์อีกทีครับ
ในความเห็นที่ 31 พยายามจะจัดให้คำว่า
1. พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์อยู่ทางขวาสุด
2. วันที่ 25 อยู่ตรงกลาง
3. สยามมินทร์ อยู่ตรงกับ พระที่นั่งบรรณาคมฯ
ด้วยเหตุนี้ ท่านผู้ชมอาจจะเกิดปัญหาในการชม คงต้องยื่นคำร้องแก่ทางคุณอ๊อฟแล้วครับ

[Nuchana]

 คุณ ศรีปิงเวียง โพสต์มาเป็นปีๆแล้ว คุณน่าจะรู้จัก "ธรรมชาติ" ของบอร์ด
และวิธีที่จะเอาชนะมัน อาจโดยใช้ทริคเล็กๆน้อยๆ ช่วยบ้าง อย่าตรงเป็นไม้บรรทัด
หรือสแควร์เสียจนเกินไป มีของฟรีใช้ ถ้าเราตะโกนขอบ่อยๆ เดี๋ยวคำขอจะไม่ศักดิ์สิทธิ์ค่ะ

สงสัยว่า
1. ค.ห. 18 ตัวยึกยือการ์เบจนั้นออกมาได้อย่างไร คุณพิมพ์ลงโดยตรงในช่องโพสต์
หรือพิมพ์ลง word/pad ก่อนแล้วยกมาใส่คะ?

2. เวลาพิมพ์เป็นพืด อย่าให้ text มัน overflow ไปบรรทัดใหม่ ให้พยายามทำเป็นคอลัมน์
แคบๆ โดยการกด enter คุณไปดูคอลัมน์ในหนังสือพิมพ์ คอลัมน์จะไม่กว้างเพื่อให้
กวาดสายตาอ่านได้เร็วๆ และไม่หลงบรรทัด

โปรดจำไว้ พิมพ์ได้หน่อย กด enter (แล้วสังเกตนะว่า คอลัมน์ของดิฉันจะแคบกว่าของคุณ)
วันหนึ่งอยู่หน้าจอหลายๆชม. ช่วยทำให้อ่านง่ายหน่อย ขี้เกียจหยอดกระปุกไปยิงเลสิคอีกครั้งหนึ่งนะ


......................................พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์
................วันที่ ๒๕ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๔
พระยาสุขุมนัยวินิต

ด้วยอ้ายคนังฝากรูปไปให้พี่น้อง ได้สั่งออกมาด้วยแล้วถ้ามีช่วง
ที่ใครจะไปตรวจราชการถึงที่นั่น ขอให้นำไปส่งให้มันด้วย

.......................................สยามมินทร์

[ศรีปิงเวียง]

 

".....ข้าพเจ้าคิดว่าเรื่องของนายคนังมหาดเล็กนี้ เห็นจะสมบูรณ์ไม่ได้ถ้าจะละเว้นไม่อัญเชิญลายพระราชหัตถเลขาฉบับหนึ่ง ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงมีไปถึงเจ้าพระยายมราช เมื่อครั้งท่านยังเป็นพระยาสุขุมนัยวินิต มาพิมพ์ลงไว้ด้วย พระราชหัตถเลขาฉบับนี้ นอกจากจะมีเรื่องที่คนังเล่าถึงตอนที่เขาเอาตัวมาจากป่าแล้ว ยังทรงเล่าถึงคุณสมบัติในตัวคนังไปให้เจ้าพระยายมราชทราบด้วยดังมีข้อความต่อไปนี้

..........................................................................................สวนดุสิต
..................................วันที่ ๑๔ ธ.ค. รัตนโกสินทร์ศก  ๑๒๔
.............ถึง พระยาสุขุมนัยวินิต
...........ได้รับหนังสือลงวันที่ ๒๕ พฤศจิกายนนั้นแล้ว
.....เรื่องนี้ตรงกับที่อ้ายคนังเล่า เดี๋ยวนี้เข้าใจภาษามากขึ้นไล่เลียงค่อยได้ความ ถามถึงเวลาที่จะเอามานั้นอย่างไร ให้การเชือน ๆ ไปบ้าง เมื่อเวลาพูดถึงเรื่องใดที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่จะมาคงได้รูปว่า เมื่อแม่ตายแล้วนั้นตัวอยู่กับพี่ ไปเที่ยวป่ากับอ้ายไม้ไผ่ซึ่งเป็นเพื่อนเพื่อที่จะตัดกระบอก มีเสียงคนเอะอะไล่เข้าไปวิ่งหนีกันหกล้มหกลุก คืออ้ายยางซึ่งมันเรียกว่าอ้ายยัง ชวนให้มาดูโนราที่บ้านอ้ายยาง มันหายตกใจเลยมาดูโนรา อ้ายยางให้กินมะพร้าวแล้วมันหาวนอน ๆ หลับ อ้ายยางไปอุ้มทั้งหลับส่งให้คนคุณพ่อหลวง มันตื่นขึ้นถามว่าอ้ายยางทำพรือ อ้ายยางบอกว่าเขาจะเอาตัวไป เวลานั้นมันกำลังตกใจ ดิ้นรนเท่าไรเขาก็ไม่ปล่อยได้ทำหอบรวนอะไรเต็มที่เหมือนอย่างที่มาทำ เมื่อจะเข้ามาอยู่ในวังแล้วเอาไปใส่คุกไว้หลายคนด้วยกัน ภายหลังคุณพ่อหลวงจึงไปรับ ให้สนับเพลาให้นุ่ง
............ข้อที่มันอยากพบพวกพี่น้องเหล่านั้น อยากจะถามว่า เมื่อเขาจับมันพากันไปอยู่ที่ไหนเท่านั้น พูดถึงอ้ายยาง แสดงกิริยาไม่ชอบมาก ทั้งที่พูดว่าไม่ชอบใครไม่เป็นแต่สังเกตได้ จึงสันนิษฐานว่า ไนยหนึ่งอ้ายยางจะตกลงกับพี่ แต่ไม่บอกอ้ายคนังรู้ แต่สังเกตดูข้อที่ย้ายไป น่ากลัวจะเป็นด้วยเข็ด บางทีจะไม่ได้บอกให้รู้ทีเดียว ก็เอาเป็นถูกตามที่ได้ข่าวนี้ เรื่องที่จะเอารูปไว้แห่งใดนั้น อ้ายคนังได้คิดแล้วเหมือนกัน มันคิดถึงแปลนบ้านเก่า ว่าจะเอาไว้ในทับไม่ได้ เปียกฝน จะต้องเอาไปไว้ที่ซอกหินในถ้ำ ซึ่งเป็นที่เคยหลบฝน การที่แสดงกิริยาเศร้าโศรกเวลาพูดถึงบ้านอย่างแต่ก่อนไม่มี ด้วยว่ารู้จักคนกว้างขวาง ตั้งแต่เจ้านายข้าราชการผู้ใหญ่ลงไปจนถึงผู้น้อย ทั้งข้างหน้าข้างในเขาแสดงความเมตตาปรานีเล่นหัวได้ทั่วไป อยู่ข้างจะเพลิดเพลินมากอดนอนก็ทน แลคุณสมบัติในส่วนตัวซึ่งได้สังเกตเห็นแต่แรกไม่มีเสื่อมทรามลงไป คือตาไวความคิดเร็ว จงรักภักดีฤๅตัญญูมากนับว่าเป็นเฟเวอริตของราชสำนักนี้ได้  ได้ถ่ายรูปแต่งตัวเป็นเจ้าเงาะละคอนสำหรับจะให้มันขายเองในงานวัดแล้วแบ่งเงินออกเป็น ๓ ส่วน ๆ หนึ่งเป็นค่ากระดาษน้ำยา ส่วนหนึ่งให้ทำบุญเข้าในงานวัด อีกส่วนหนึ่งจะเป็นทุนซึ่งคิดจะรวบรวมไว้ให้ เสียแต่อย่างไร ๆ ก็ยังนับเงินไม่ถูกอยู่เช่นนั้นเอง หนังสือเห็นพอจะสอนง่ายกว่าเลข เลขนั้นดูเหมือนไม่มีกิฟสำหรับชาติของมันทีเดียว ได้ลองให้ขายของซ้อมกันอยู่หลายวันก็ยังราง ๆ อยู่เช่นนั้น  สาเหตุนั้นด้วยเรื่องมันไม่มีรู้จักรักเงิน ยังไม่รู้เลยว่าเงินมีราคาอย่างไรจนเดี๋ยวนี้
.............ผู้หญิงอีกคนหนึ่งนั้น ถ้าได้มาก็ดี ถ้าเด็กเสียทีเดียวดูเหมือนจะง่าย แต่นึกกลัวอยู่ว่าอ้ายพวกนี้จะเข็ดเสีย ขอให้คิดการให้ดีถ้าจะไม่ชอกช้ำตกอกตกใจจึงค่อยเอามา แต่การเลี้ยวนั้นเห็นจะไม่เป็นไร อ้ายคนังตั้งแต่มายังไม่ได้เจ็บเลย เจ้าสายนั้นรักหลงเหลือเกินทีเดียว เพราะมันไม่ได้ไปเที่ยวข้างไหนเลย อยู่แต่บนเรือนช่างประจบด้วยความรู้ประมาณตัวมีเองในสันดาน ทั้งที่ถือตัวว่าเป็นลูกข้า ไม่ได้ไว้ตัวเทียบเทียมกับเจ้านายลูกเธอรักแลนับถือไม่เลือกว่าใคร ไว้ตัวของตัวเสมอหม่อมเจ้า ไม่มีใครสั่งสอนเลย

......................................................................................สยามมินทร์
..............จากลายพระราชหัตถเลขาฉบับนี้ ย่อมเป็นเครื่องยืนยันว่าคนังแม้จะเป็นคนป่ารูปชั่วตัวดำ แต่ก็มีนิสัยใจคอดี มีความเสงี่ยมเจียมตัว และมีความเฉลียวฉลาดมีความกตัญญูรู้คุณอย่างมาก โดยเหตุนี้เองจึงทำให้คุณพ่อหลวง (พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง) ทรงพระเมตตาโปรดปราน และทำให้คุณแม่ในวัง (พระวิมาดาเธอ กรมพระสุทธาสินีนาฏ) ทรงรักและเอ็นดูประดุจพระนัดดาพระองค์หนึ่ง

..............เรื่องของนายคนังมหาดเล็กเท่าที่ข้าพเจ้ารู้เห็นมีเท่านี้"

จบแล้วครับ คราวต่อไป คอยชม ประวัติเพิ่มเติมของเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ

[นิลกังขา]

เรื่องนี้ก็กระทู้เก่า แต่เก่าไม่มากนัก แค่ปลายปีที่แล้วเอง
ผมขอ "ขุด" ขึ้นมา ด้วยการเพิ่มความเห็น เท่าที่ผมพอจะแจมได้ว่า "ผู้ว่าราชการเมืองพัทลุง" ตาม คห. ที่ 1 ซึ่งดำเนินการหาเด็กชายเงาะมาถวายสนองพระราชประสงค์นั้น ที่จริงเป็น "ผู้รั้งเมือง" พัทลุง คือ ผู้รักษาราชการในหน้าที่เจ้าเมือง เรียกว่าเป็น Acting Governor คงจะได้ มิได้เป็นตัวท่านเจ้าเมืองเอง และท่านเป็นบรรพบุรุษคนหนึ่งของผมครับ

[นิลกังขา]

 ผู้ใหญ่ในวงศ์ญาติผมเล่าว่า การเอาตัวคนังมาตามคำสั่งท่านเจ้าพระยายมราชนั้น ไม่ได้ไปไล่จับเอาตัวมา แต่ทางราชการเมืองพัทลุงใช้วิธีการเล่นมหรสพ จะเป็นโนราหรือหนังตะลุงผมก็ลืมแล้ว น่าจะเป็นหนังตะลุง แต่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม เป็นที่รู้กันอยู่ว่า มหรสพชนิดนั้นพวกเงาะชอบใจ ชอบดู มีงานทีไรถ้าใกล้บริเวณที่พวกเขาอยู่ ก็จะมีเงาะลงมาจากป่ามานั่งดูเสมอ

ทางท่านผู้รั้งเมืองจึงให้มีการเล่นที่ว่านี่ ทั้งคืน เล่นกันโต้รุ่ง เงาะป่าก็ลงมานั่งดูกันจริงๆ แต่พอเช้าก็อุ้มลูกจูงหลานเข้าป่าไปหมด เหลือแต่ ดช. คนังคนเดียวนอนหลับอยู่กับพื้นดินหน้าโรง เลยได้ตัวมาถวาย

[นิลกังขา]

ทำไมท่านเจ้าเมืองขณะนั้นจึงเป็นผู้รั้งเมือง? ผู้ใหญ่ของผมท่านอธิบายว่า เดิมระบบเจ้าเมืองนั้นมักสืบต่อกันในสกุลที่ได้รับพระราชทานโปรดเกล้าฯ ให้ไป "กินเมือง" นั้น เช่น จากพ่อสู่ลูก จากพี่สู่น้อง จากลุงสู่หลาน ฯลฯ ท่านผู้รั้งเมืองก็เป็นเชื้อสายตระกูลเจ้าเมืองพัทลุงมาเก่า ถ้ายังเป็นระบบเก่าอยู่ก็คงจะได้กินเมืองเป็นเจ้าเมืองเหมือนกัน

แต่ขณะนั้นในหลวง ร. 5 กำลังจะทรงปรับเปลี่ยนระบบการบริหารราชการแผ่นดิน (โดยเฉพาะในส่วนภูมิภาค )ใหม่ คือการเริ่มต้นจัดตั้งระบบเทศาภิบาล เริ่มจะมีข้าหลวงออกไปเป็นเจ้าเมือง เริ่มจะตั้งกระทรวงมหาดไทย จัดมณฑลเทศาภิบาล อะไรทำนองนี้น่ะครับ ในระยะนั้นพอดี ในช่วงรอยต่อระหว่างระบบเก่ากับระบบที่กำลังจะเข้ามาใหม่นี้ ท่านเจ้าเมืองพัทลุงจึงเป็นเพียง "ผู้รั้งเมือง" และถือได้ว่าเที่ยบเท่ากับเป็นเจ้าเมือง คนสุดท้ายในระบบเดิมครับ

[นิลกังขา]

 ใครมีลิ๊งก์ ที่จะไปเปิดอ่านพระราชนิพนธ์เรื่อง เงาะป่า ได้บ้างครับ

[ศรีปิงเวียง]

 ตามลิงค์นี้ครับ ท่าน นกข.
 http://fulltext.car.chula.ac.th/toc.asp?dirid=I0033&dirname=เงาะป่า
เงาะป่า ภาพโดย ครูเหม เวชกร
 http://fulltext.car.chula.ac.th/toc.asp?dirid=I0035&dirname=บทลครเรื่องเงาะป่า
บทละครพระราชนิพนธ์เรื่อง เงาะป่า

[ศรีปิงเวียง]

 ขอบพระคุณครับท่าน นกข. (ทั้งเรื่องกระดังงา และผู้รังเมืองพัทลุง)

[นิลกังขา]

 ขอบคุณท่านจมื่นศรีปิงเวียง

ในพระราชนิพนธ์เรื่องเงาะป่า ทรงเรียกท่านปู่ทวดของผมว่า หลวงทิพกำแหง ผู้รั้งราชการเมืองพัทลุง ภายหลังท่านได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นคุณพระ ที่ "พระทิพกำแหงสงคราม" ผู้รั้งเมืองพัทลุง หรือเจ้าเมืองพัทลุงคนสุดท้ายในระบบเก่าครับ

[ศรีปิงเวียง]

 สวัสดีครับคุณพระ นกข.
จู่ ๆ ผมก็กลายเป็นจมื่น (ทั้ง ๆ ที่ไม่มีประกาศแต่งตั้ง)
แนะนำลิงค์http://www.vcharkarn.com/include/article/showarticle.php?Aid=215
บทความเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ โดย อ.เทาชมพู