พระองค์เจ้าหญิงผ่องประไพ พระราชธิดาพระองค์แรกผู้อาภัพ

[หนอนบุ้ง]

.

[หนอนบุ้ง]

เจ้าคุณแพร (สะใภ้หลวงคนแรก) เกิดเมื่อวันที่ ๑๕ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๙๗ ปีขาล เข้าถวายตัวเมื่อเดือน ๑๒ พ.ศ. ๒๔๑๐ ปีเถาะ

สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ฯ ทรงได้หม่อมแข ช่วงต่อปี ๒๔๐๙-๒๔๑๐ ขณะนั้นพระชนม์ ๑๓ พรรษาเศษ
ที่ตำหนักสวนกุหลาบทรงมีพระธิดาองค์แรก (พระองค์เจ้าหญิงผ่อง) ซึ่งทรงประสูติเมื่อวันที่ ๑๙ ธันวาคม ปี ๒๔๑๐

รูปซ้าย พระบรมรูปของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงตำแหน่งสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เมื่อปีเถาะ พ.ศ.๒๔๑๐

รูปขวา หม่อมท่านเเรก คุณแพ หลานปู่ของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เมื่อ พ.ศ.๒๔๑๐ (ในร. ๖ เป็นเจ้าคุณพระประยุรวงศ์)

มีคำถามค่ะ สงสัยว่าทำไมพระองค์เจ้าหญิงศรีวิลัยลักษณ์ จึงทรงกรมเป็นกรมขุน เทียบเท่าเจ้าฟ้าล่ะคะ?
โดยทั่วไปชั้นพระองค์เจ้าเห็นได้รับพระราชทาน "กรมหมื่น" เท่านั้นค่ะ

[frong]

ขุดกระทู้เก่ามาอ่าน

เหตุที่กรมขุนสุพรรณฯ ท่านทรงได้เป็นกรมขุน เห็นทีจะด้วยเป็น "ลูกคู่ทุกข์คู่ยาก" กระมังครับ

ส่วนพระองค์ผ่อง

เคยได้อ่านมาอีกว่า

มีครั้งหนึ่ง รัชกาลที่ ๕ เสด็จมา พระบรมวงศ์รวมทั้งพระองค์ผ่อง ก็หมอบกราบเฝ้ารับเสด็จกันตามธรรมเนียม โดยพระองค์ผ่องเตรียมพัดขนนก ไว้ถวายด้วย

ครั้งนั้น รัชกาลที่ ๕ เสด็จผ่านหน้าพระองค์ผ่อง พระองค์ผ่องก็ถวายพัด รัชกาลที่ ๕ ก็ตรัสว่า อยากได้อะไร พระองค์ผ่องทูลว่า อยากได้พระธำมรงค์

คราวต่อมา รัชกาลที่ ๕ ก็พระราชทานแหวนให้พระองค์ผ่องจริงๆ

เป็นความปลาบปลื้มนัก

[kwang satanart]

บทความนี้คัดลอกมาฝากคุณหนอนบุ้งอ่านค่ะ.....

พระองค์เจ้าหญิงศรีวิไลยลักษณ์ สุนทรศักดิ์กัลยาวดี กรมขุนสุพรรณภาควดี พระธิดาพระองค์ที่ ๒ ที่ประสูติก่อนบรมราชภิเษก พระมารดาคือ  “คุณแพ” หรือ
 “เจ้าจอมมารดาแพ” พระนัดดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เจ้านายผู้ใหญ่ผู้มีอำนาจในเวลานั้น สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ทรงมีพระทัยชอบพอในตัว “คุณแพ” ซึ่งถือเป็น “รักแรก” ของพระองค์  พระราชบิดาทรงดีพระทัย จึงทรงสู่ขอและพระราชทานให้เป็น “สะใภ้หลวง” เพื่อให้เกิดผลดีทางการเมืองอีกประการหนึ่งด้วย   พระธิดาฯ เมื่อแรกประสูติดำรงพระยศชั้น “หม่อมเจ้า” เนื่องด้วยตามกฎมณเฑียรบาล พระโอรสและพระธิดาที่ประสูติแต่พระมารดาผู้เป็นสามัญชน ให้ดำรงพระยศเป็น ”หม่อมเจ้า”  และยังมิได้เรียกขานเป็น “พระราชธิดา” แต่ให้เรียกเป็น “พระธิดา” เหมือน หม่อมเจ้าหญิงผ่อง
 
พระธิดาพระองค์นี้เป็นที่โปรดปรานในพระราชบิดานัก ทรงเรียกพระธิดาว่า “เจ้าหนู” และเมื่อเสด็จขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ ได้เลื่อนพระยศเป็น “พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าศรีวิไลยลักษณ์”   

พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าศรีวิไลยลักษณ์ ทรงเป็นที่เคารพนับถือของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอและลูกยาเธอเจ้าฟ้าฯ ทุกพระองค์ คนในวังจึงออกพระนามว่า “เสด็จพระองค์ใหญ่” ทั้ง ๆ ที่เป็นพระราชธิดาพระองค์ที่ ๒ ของพระเจ้าอยู่หัว บรรดา เจ้าน้องที่เป็น “เจ้าฟ้า” ทุกพระองค์ทรงเรียกพระองค์ว่า “พี่หนู” ตามที่พระราชบิดาทรงเรียกพระองค์เจ้าหญิงฯ ว่า “เจ้าหนู”มาตั้งแต่ทรงพระเยาว์
 
“เสด็จพระองค์ใหญ่” ทรงได้รับพระมหากรุณาเป็นพิเศษกว่าพระเจ้าลูกเธอที่เป็นพระองค์เจ้าด้วยกัน ดังจะเห็นได้ว่า “เสด็จพระองค์ใหญ่” เป็นพระเจ้าลูกเธอพระองค์เจ้าหญิง พระองค์เดียวที่ได้ทรงกรมระดับเจ้าฟ้า โดยเป็น “กรมขุน” ที่ “กรมขุนสุพรรณภาควดี”

เป็นที่น่าสะเทือนใจนักที่ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าศรีวิไลยลักษณ์ ทรงมีพระชันษาสั้นนัก ทรงสิ้นพระชนม์เมื่อทรงมีพระชันษาเพียง ๓๗ ปี เป็นที่อาลัยอาวรณ์แก่พระราชชนก และข้าหลวงชาววังทั่งไป ด้วยอาลัยยิ่งนัก ในการพระราชทานเพลิงศพพระราชธิดาพระองค์ใหญ่นี้ ถือเป็นครั้งแรกในรัชสมัยที่สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระภูษา “ขาว” และทรงมีรับสั่งว่า “ลูกคนนี้รักมาก เป็นลูกคู่ทุกข์คู่ยาก ต้องนุ่งขาวให้”    (ตามธรรมเนียมโบราณของงานศพ ผู้ที่อ่อนวัยกว่าผู้ตายเท่านั้นถึงจะต้องแต่งขาวมาในงานศพ ส่วนผู้ที่แก่อาวุโสกว่าผู้ตาย ต้องแต่งดำ)

จะกล่าวถึง “คุณแพ” หรือ “เจ้าจอมมารดาแพ”  พระราชมารดาของพระองค์หญิงฯ เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้เสด็จขึ้นครองราชย์ พระองค์ได้เลื่อนให้เป็นได้เพียง “เจ้าคุณพระสนมเอก” มิอาจสถาปนาให้เป็นพระมเหสีเทวี หรือพระอัครชายาได้ เพราะ “คุณแพ” เป็นเพียงสามัญชน มิต้องตามธรรมเนียมราชประเพณี กรณีตั้งวงศ์แต่แรกนั้นถึงจะสถาปนาได้  แต่พระพุทธเจ้าหลวงก็ทรงยกย่องนัก ทรงเรียก “คุณแพ” ตลอดไป ซึ่งโดยปกติพระองค์จะทรงเรียกพระอัครชายาหรือเจ้าจอมแต่ละท่านว่า “นาง...” เช่น “นางสดับ” เป็นต้น  และที่ทรงเรียก เจ้าจอมมารดาแพ และ พระองค์หญิงฯ ว่าเป็น “ลูกเมียคู่ทุกข์คู่ยาก” เนื่องด้วยในคราวที่ทรงตามเสด็จพระราชชนก ไปที่ตำบลหว้ากอ จ.ประจวบคีรีขันธ์ เพื่อทอดพระเนตรสุริยุปราคา ขณะที่ยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ หลังกลับจากทอดพระเนตรได้ทรงประชวรด้วยไข้ป่า “คุณแพ” ได้เฝ้าดูแลพยาบาลมิห่างหายทั้งที่ยังมีลูกอ่อน จนหายประชวร ทรงตรัสเสมอว่า คุณแพและพระราชธิดาพระองค์นี้เป็น “ลูกเมียคู่ทุกข์คู่ยาก” และทรงเมตตาเป็นพิเศษ ทรงโปรดให้ประทับอยู่กับพระองค์ดุจเป็น “ครอบครัว” มิต้องแยกพระตำหนักกันดังเช่นพระองค์อื่นอีกด้วย

[benzene]

พอทราบมาบ้าง เรื่อง พระองค์หญิงผ่อง
แต่ที่อยากเห็น คือ เจ้าจอมมารดาแข พึ่งบุญ ครับ ผมไม่เคยเห็นมาก่อน ใคร่อยากจะชมรูปโฉมท่านเหลือเกิน