พระหน่อนาถ งามพิลาสดังดวงมณีใส

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

 พ.ศ. ๒๕๖๔ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์บทร้องสำหรับเพลงไทยเดิมที่ชื่อว่า "ปลาทอง" เพื่อพระราชทานแก่พระราชโอรส ที่จะประสูติในเร็ววัน และในวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๘ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ได้มีพระประสูติกาล หากแต่เป็นพระราชธิดา หาใช่พระราชโอรสไม่ บทร้องพระราชนิพนธ์ดังกล่าวจึงเป็นอันต้องระงับไป
และในวโรกาสที่ทรงกรุงเทพฯจะจัดงานเฉลิมฉลองฯถวาย พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ในวันที่ 24 มิถุนายน นี้ นางเลื่อน  สุนทรวาทิน ธิดาของพระยาเสนาะดุริยางค์(แช่ม  สุนทรวาทิน) ครูดนตรีไทยคนสำคัญของกรุงรัตนโกสินทร์ จึงอัญเชิญบทพระราชนิพนธ์ดังกล่าวมาขับร้องด้วยตนเอง แม้ปัจจุบันท่านอายุ 96 ปี (เกิด พ.ศ. ๒๔๕๒) แล้วก็ตาม ใครสนใจอยากฟังบทพระนิพนธ์ดังกล่าว ก็ขอเชิญได้ ที่เวทีสวนเบญจสิริ ในวันที่ 24 มิถุนายน นี้ เวลาแดดร่มลมตก
เพลง ปลาทอง อัตราจังหวะ สามชั้น
บทร้อง พระราชนิพนธ์ในพระสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทำนอง ครูเพ็ง น้องชาย พระประดิษฐไพเราะ (มี ดุริยางกูร)
     พระหน่อนาถ         
งามพิลาศดังดวงมณีใส
พระเสด็จจากฟ้าสุราลัย         
มาเพื่อให้ฝูงชนกลมปรีดิ์
(ดอกเอ๋ย         
เจ้าดอกจำปา          
หอมชื่นจิตติดนาสา          
ยิ่งดมยิ่งพาให้ดมเอย
หอมพระเดชทรงยศโอรสราช   
แผ่เผยผงาดในแดนไตร
พึ่งพระเดชพระหน่อไท         
เป็นสุขสมใจไม่วายวาง)
รูปละม้ายคล้ายพระปิตุราช      
ผิวผุดผาดเพียงชนนีศรี
ขอพระองค์ทรงคุณวิบูลย์ทวี      
เพื่อเป็นที่ร่มเกล้าข้าเฝ้าเทอญ
(ดอกเอ๋ย             
เจ้าดอกพุทธชาด      
หอมเย็นใจใสสะอาด         
หอมบ่มิขาดสุคนธ์
หอมพระการุญเป็นปฐม         
เย็นเกล้าเหมือนร่มโพธิ์ทอง
เหล่าข้าทูลละออง         
ภักดีสนองพระคุณไท)

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

 ครูเลื่อน ผลาสินทธุ์ (สกุลเดิม สุนทรวาทิน) เล่าว่า ครั้งนั้นท่านมีอายุรุ่นสาวราว 17 ปี พระเจ้าอยู่หัว(ร.๖) มีพระประสงค์จะได้พระเจ้าลูกยาเธอ ก็พระราชนิพนธ์บทร้องเพลงปลาทอง เตรียมพระราชทานแก่พระเจ้าลูกยาเธอ แล้วโปรดเกล้าฯให้ กรมมหสพ ซึ่งพระยาเสนาะดุริยางค์(แช่ม  สุนทรวิทิน) ดูแลอยู่ในสมัยนั้น จัดวงมโหรีขึ้น 8 วง ฝึกซ้อมเนื้อเพลงพระราชนิพนธ์ ให้เรียบร้อย แล้วรับสั่งให้ตั้ง วงมโหรีทั้ง 8 ประจำตามทิศรายรอบพระที่นั่งจักรีฯ รอรับการมีพระประสูติกาล ซึ่งถ้าพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี มีพระประสูติกาลเป็นพระเจ้าลูกยาเธอ ก็จะประโคมมโหรี ทั้ง 8 วงขึ้นพร้อมกัน พร้อมกับยิงปืนใหญ่ตามราชประเพณี แต่เมื่อ พระนางเจ้าสุวัทนาฯ มีพระประสูติกาลเป็นพระเจ้าลูกเธอ วงมโหรีที่เตรียมไว้นั้น ก็เป็นอันงดไป
เนื้อเพลงพระราชนิพนธ์นี้ ไม่แน่ใจว่ามีการบัททึกไว้ที่ไหนหรือไม่ แต่ คณะดนตรีไทยที่บรรเลงในงานเฉลิมฉลองฯ นี้ได้มาจากการที่ครูเลื่อน ท่านค่อยๆ ฟื้นความจำ ขับร้องออกมาที่ละคำที่ลำคำ เพราะว่านักดนตรีที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องบรรเลงในครั้งนั้นหลงเหลืออยู่ไม่กี่ท่าน ซึ่งทุกท่านก็อายุ เกิน 90 กันหมด ซึ่งถ้าหากว่าบทพระราชนิพนธ์นี้ ไม่เคยปรากฏมีที่ใดมาก่อน ก็เท่ากับว่า ประเทศไทยได้บทพระราชนิพนธ์ในล้นเกล้ารัชกาลที่ 6 กลับมาจากกาลเวลาที่ล่วงไป

[เทาชมพู]

ขอบคุณมากค่ะ

[V_Mee]

 บทร้องลำปลาทองที่ทรงพระราชนิพนธ์ไว้สำหรับสมโภชเดือนสมเด็จเจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดาฯ นั้น  หม่อมหลวงปิ่น  มาลากุล ประธานคณะกรรมการอำนวยการจัดงานฉลองพระชนมายุ ๖๐ พรรษา ได้จัดให้วงดนตรีไทยกรมศิลปากรบรรเลงและขับร้องถวายหน้าพระที่นั่งเมื่อวันที่...(จำได้แต่ว่า ๒๐ กว่าๆ)  เดือนพฤศจิกายน  ๒๕๒๙  เนื่องในการฉลองพระชนมายุสมเด็จเจ้าฟ้าฯ ครบ ๖๐ พรรษา (แต่ต้องเลื่อนมาหนึ่งปี  เพราะพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี สิ้นพระชนมืฌมื่อต้นเดือนตุลาคม ๒๕๒๘ ก่อนวันประสูติครบ ๖๐ พรรษาไม่นานนัก  และสมเด็จเจ้าฟ้าฯ ได้ทรงไว้ทุกข์ถวายพระชนนีตามโบราณราชประเพณีเป็นเวลา ๑ ปีเต็ม  การฉลองพระชนมายุฯ จึงต้องเลื่อนมาเมื่อทรงออกทุกข์แล้ว) ที่สนามระหว่างหอประชุมกับตึกวชิรมงกุฎโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

บทร้องพระราชนิพนธ์ เพลงปลาทอง ที่คุณ V_Mee กล่าวถึงนั้น เป็นเนื้อเดียวกับที่ผมโพสไว้หรือเปล่าครับ  เพราะบทพระราชนิพนธ์ที่ผมได้มานี้  ภาษาบ่งชี้ชัดว่าเป็นการขับถวายพระราชโอรส โดยเฉพาะ ในวรรคที่พระราชนิพนธ์ว่า "หอมพระเดชทรงยศโอรสราช  แผ่เผยผงาดในแดนไตร" ซึ่งถ้าจะบรรเลงหน้าพระที่นั่งในงานเฉลิมพระเกียรติฯ ดังกล่าว ผมก็คิดว่าแปลก เพราะเท่าที่ทราบจากชีวประวัติของ มล.ปิ่น นั้น รู้สึกว่าท่านจะเป็นคนละเอียดรอบคอบ คงไม่ละเลยรายละเอียดเล็กๆน้อยๆในบทพระราชนิพนธ์เป็นแน่  แต่ถ้ามีการขับร้องเพลงปลาทองด้วยบทพระราชนิพนธ์ ก็น่าที่จะนำบทพระราชนิพนธ์อื่นมาใส่ทำนองเพลงปลาทอง เสียมากกว่า แต่อย่างไรก็ดีผมก็ไม่ทราบรายละเอียดเรื่องนี้มาก่อน ผิดพลาดประการใดก็กราบขออภัยไว้ ณ ที่นี้ เพราะข้อมูลของผม ได้มาจากการสัมภาษณ์ มิได้อ้างอิงตำราหรือหนังสือเล่มใดๆ

[V_Mee]

 เมื่อพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ทรงพระครรภ์นั้น  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมุ่งหวังเป็นอย่างยิ่งว่า จะทรงมีพระประสูติกาลพระราชโอรสเพื่อสืบทอดราชบัลลังก์  จึงได้ทรงพระราชนิพนธ์บทลำปลาทองไว้ดังนั้น  และเมื่อประชวรหนักก่อนจะเสด็จสวรรคตนั้นได้ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทว่า พระนางเจ้าสุวัทนาจะมีพระประสูติกาลในวันนั้น  พอถึงตอนเที่ยงทรงได้ยินเสียงปืนเที่ยงก็ทรงเข้าพระทัยว่า เป็นการยิงสลุตถวายพระราชกุมารที่มีพระประศุติกาล  ครั้นเจ้าพระยารามราฆพกราบบังคมทูลพระกรุณาว่ายังไม่มีพระประสูติกาลก็มิได้รับสั่งอะไร  ครั้นมีพระประสูติกาลจริงในตอนใกล้บ่ายโมง  ได้สดับเสียงประโคมซึ่งแสดงว่าประสูติเป็นพระราชกุมารีก็มีรับสั่งสั้นๆ ว่าดีเหมือนกัน  หลังจากนั้นอีกราว ๓๖ ชั่วโมงก็เสด็จสวรรคต  จึงไม่ทันได้ทรงแก้บทพระราชนิพนธ์ดังกล่าว  ในคราวฉลองพระชนมายุเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๙ ก็ได้ขับลำตามบทพระราชนิพนธ์เดิมทุกประการ
ปีนี้สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ จะทรงเจริญพระชนมายุครบ ๘๐ พรรษาในเดือนพฤศจิกายนนี้  ยังไม่ทราบว่าจะมีผู้ใดจัดถวายอีกหรือไม่  เพราะท่านผู้ใหญ่ที่เคยร่วมกันจัดงานถวายคราวนั้นต่างก็ล่วงลับไปหมดแล้ว  ที่เหลืออยู่ก็ไม่พร้อมที่จะสนองพระเดชพระคุณได้อีกต่อไป

[UP]

 การขับลำปลาทองบทกล่อมพระบรรทมซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ไว้นี้ ได้เคยจัดแสดงถวายเฉพาะพระพักตร์ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ในคราวฉลองพระชนมายุ ๖๑ พรรษา ๒๔ พฤศิจากยน ๒๕๒๙ (เลื่อนการฉลองพระชนมายุ ๕ รอบไปหนึ่งปี ตามเหตุผลที่คุณ V_Mee ได้กรุณาชี้แจงไว้) นั้น จัดขึ้นโดยสมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ร่วมกับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กรมศิลปากร และมูลนิธิญี่ปุ่น ในคอนเสิร์ตที่ชื่อว่า "รื่นฤดี คอนเสิร์ต" ซึ่งจัดเมื่อวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๒๙ ณ หอประชุมจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

การแสดงในครั้งนั้นได้ดัดแปลงให้บรรเลงร่วมกับวงดนตรีสากล เสียงประสานและเรียบเรียงโดย ดร.ประทักษ์ ประทีปะเสน และร้องโดย น.พ.พูนพิศ อมาตยกุล

และด้วยความเคารพ ต่อคุณลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว และครูเลื่อน ผมเข้าใจว่าเนื้อร้องซึ่งยกมากล่าวไว้ในกระทู้นี้ คลาดเคลื่อนไปจากบทพระราชนิพนธ์อยู่หลายตอน

ทั้งนี้ ต้นฉบับตัวเขียนลายพระราชหัตถ์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว นั้น สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ ยังทรงเก็บรักษาไว้เป็นอย่างดี ในวังรื่นฤดี สุขุมวิท ๓๘ ดังนั้น จะเรียกว่าบทพระราชนิพนธ์นี้สูญหายไปแล้วเพิ่งได้กลับคืนมาก็ไม่ใคร่จะตรงกับข้อเท็จจริงนัก

เข้าใจว่าในหมู่นักดนตรีไทยหลายท่านเท่าที่ผมรู้จัก ก็ยังพอจะทราบเนื้อร้องดังกล่าวอยู่ และที่สำคัญ บทขับลำนี้เป็นส่วนหนึ่งของพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖ เรื่อง "พระเกียรติรถ" ครับ หากท่านใดต้องการอ่าน ก็เข้าใจว่ายังพอหาซื้อได้ที่มูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในพระบรมราชูปถัมภ์ หอวชิราวุธานุสรณ์ ในบริเวณหอสมุดแห่งชาติ หน้าปกเป็นพระรูปสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ มีชื่อหนังสือว่า เฉลิมพระเกียรติเจ้าฟ้าฯ ครับ

ขออนุญาตอัญเชิญบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖ ซึ่งทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในเรื่องพระเกียรติรถ สำหรับแสดงเฉลิมฉลองในพระราชพิธีสมโภชเดือนของพระหน่อ ตัวสะกดการันต์ตามต้นฉบับลายพระราชหัตถ์มาเผยแพร่ไว้ให้ปรากฏ ดังต่อไปนี้ครับ

บทกล่อม
(ลำปลาทอง)

พระเอยพระหน่อนาถ    
งามพิลาสดังดวงมณีใส
พระเสด็จจากฟ้าสุราลัย   
มาเพื่อให้ฝูงชนกมลปรีดิ์

ดอกเอยดอกจัมปา      
หอมชื่นจิตติดนาสา
ยิ่งดมยิ่งพาให้ดมเอยฯ  

หอมพระเดชทรงยศโอรสราช  
แผ่เผยผงาดในแดนไกล
พึ่งเดชพระหน่อไท           
เปนสุขสมใจไม่วางวายฯ
         
รูปลม้ายคล้ายพระบิตุราช      
ผิวผุดผาดเพียงชนนีศรี
ขอพระจงทรงคุณวิบุลย์ทวี   
เพื่อเป็นที่ร่มเกล้าข้าเฝ้าเทอญฯ

ดอกเอยดอกพุทธิชาต         
หอมเย็นใจใสสอาด
หอมบ่มิขาดสุคนธ์เอยฯ

หอมพระคุณการุญเปนประถม   
เย็นเกล้าเหมือนร่มโพธิ์ทอง
เหล่าข้าทูลลออง         
ภักดีสนองพระคุณไทฯ

(พระบรมนามาภิไธย) ราม วชิราวุธ ปร.

วันที่ ๕ ตุลาคม, พ.ศ.๒๔๖๘.

หากคุณลำดวนฯ มีข้อชี้แนะ หรือข้อสงสัยประการใดก็เชิญพูดคุยแลกเปลี่ยนกันได้ตามอัธยาศัยนะครับ

[UP]

สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

ขอบคุณครับ

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

 ตั้งแต่การเปลี่ยนการปกครอง ครูเลื่อน ฯ ท่านออกจากวงการดนตรีไทย และไม่ได้ข้องแวะกับเรื่องในรั้วในวังอีกเลย แล้วท่านก็ไปเป็นครูอยู่เสียที่ต่างจังหวัด เรื่องราวที่ท่านรู้ท่านทราบก็คงเป็นข้อมูลเก่าเท่าที่ท่านรู้ ท่านจำได้ เท่านั้น ซึ่งผมก็ออกตัวแล้วว่า เป็นข้อมูลที่ได้มาจากการสัมภาษณ์จริงๆ ซึ่งก็ยังไม่ได้สอบจากตำราหรือหนังสือเล่มใด ส่วนเรื่องหนังสือที่แนะนำผมเองก็เพิ่งไปเจอเมื่อไม่นานมานี้ ก็เห็นจะเป็นจริงดังคำว่า ขอบคุณครับที่เข้ามาแนะนำให้ ความรู้ไม่ควรจะหยุดนิ่ง ความรู้ความที่จะมีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นเสมอ เพื่อประเทศชาติจักได้เดินหน้าต่อไป

[UP]

 ปีนี้เป็นปีที่สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี จะทรงเจริญพระชนมายุ ๘๐ พรรษา หากคุณลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้วรู้จักคุ้นเคยกับบ้านสุนทรวาทิน ผมว่าเราน่าจะมาคิดอ่านหาทางเฉลิมพระเกียรติกันนะครับ เพราะเป็นตระกูลที่ได้รับพระมหากรุณาในรัชกาลที่ ๖ แถมยังมีหน้าที่เกี่ยวเนื่องในการรับพระประสูติการของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ โดยตรง

เพลงไทยเดิมที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงใส่เนื้อร้องเอาไว้ มีที่ไพเราะจับใจอยู่ไม่น้อย หากรวบรวมลงซีดีบันทึกไว้ให้ปรากฏ ก็น่าจะเป็นการสืบอายุมรดกของชาติได้อีกทางหนึ่ง

ขอบพระคุณ และขอแสดงความนับถือที่คุณลำดวนได้อุตสาหะสืบเสาะข้อมูลและค้นคว้าในเรื่องที่ไม่ใคร่จะมีใครสนใจและกำลังจะสูญไปให้กลับมาเป็นที่รู้จักแพร่หลายยิ่งขึ้นครับ