การสร้างเมือง สุโขทัย อโยธิยา กรุงรัตนโกสินทร์ มีการวางระบบทักษาเมืองไหมครับ

[ศศิศ]

 ทักษาเมือง หมายถึงชื่อเรียกอัฐเคราะห์ คือ อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ เสาร์ พฤหัสบดี ราหู ศุกร์ ที่จัดเข้าระเบียบเป็นบริวาร อายุ เดช ศรี มูล อุตสาหะ มนตรี กาลกิณีเวียนขวาไปตามทิศทั้ง 8 ซึ่งก็คล้ายกับการวางตำแหน่งในร่างกายคนด้วยเช่นกัน มีการกำหนดตำแหน่งองค์ประกอบของเมือง คือ กำแพงเมือง ประตูเมือง วัง หรือ คุ้ม ข่วงเมืองหรือลานโล่งขนาดใหญ่ของเมือง และวัด ให้สอดคล้องกับหลักทักษาหรือตำแหน่งการตั้งบ้านเมืองตามหลักโหราศาสตร์ เพื่อความเป็นมงคลต่อบ้านเมือง ผู้ครองนครและราษฎร

โดยจะผูกกับดาวประจำเมืองนั้น ๆ

เมืองต่าง ๆ ในล้านนา จะมีระบบทักษาเด่นชัด ไม่ว่า จะเป็นเมืองน่าน เชียงตุง เชียงใหม่เป็นต้น

อย่างเชียงใหม่ การกำหนดจะเด่นชัดมาก ที่ด้านหัวเวียงอยู่ด้านเหนือ... แต่ผมก็จำได้ไม่หมดว่า ทั้งแปดว่างอยู่แนวไหน

เช่น อุสสาหะเมือง อยู่ด้านตะวันออก ก็ทำเป็นตลาดค้าขาย
ศรีเมือง อยู่ด้าน ตะวันออกเฉียงเหนือ
กาลกิณี อยู่ตะวันตกเฉียงใต้ อันเป็นสุสานหายยา
เป็นต้น

และก็อยากจะทราบว่า ในการวางผังเมือง ในสามเมือง อันได้แก่ สุโขทัย อโยธิยา กรุงรัตนโกสินทร์  มีระบบทักษาเมืองด้วยหรือไม่ครับผม

[เทาชมพู]

สุโขทัย _ ไม่ทราบ
รัตนโกสินทร์  มีการวางดวงเมือง
เคยอ่านพบจากงานของ "พลูหลวง"?หรือ อ.ประยูร อุลุชาฎะ ศิลปินแห่งชาติ ว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ทรงเน้นเรื่องวางดวงเมืองให้แข็ง
ไม่ตกเป็นเมืองขึ้นใคร
แต่ไปมีจุดอ่อนในเรื่องเกี่ยวกับศิลปะหรือความสวยงาม
เสียดายจำไม่ได้แล้วว่าหนังสือเล่มไหนของอาจารย์

รัตนโกสินทร์ ถอดแบบวัฒนธรรมมาจากปลายอยุธยา
ทำให้คิดว่าเมื่อมีการสร้างอยุธํยาก็อาจมีการวางดวงเมืองเหมือนกัน
แต่อยุธยาตอนต้นนั้น มีอิทธิพลวัฒนธรรมของเขมรเข้ามาสูงมาก
เห็นตัวอย่างจาก ลิลิตโองการแช่งน้ำ และบทบาทของพระเจ้าแผ่นดินในฐานะสมมุติเทวราช
เขมรรับอิทธิพลจากอินเดียอีกต่อหนึ่ง
ก็อาจจะมีระบบนี้ด้วยเหมือนกัน

[ลำดวนเอ๋ยพี่จะด่วนไปก่อนแล้ว]

 เคยทราบว่า กรุงเทพฯ มีการตั้งผังเมืองตามตำราพิชัยสงครามครับ คือตั้งเหมือนรูปแบบการจัดทัพ แต่ไม่ทราบว่าเป็นรูปแบบอะไร เพราะตำราพิชัยสงครามนั้นมีรูปแบบการจัดทัพอยู่หลายแบบตามชัยภูมิ ต้องลองศึกษาดูให้ละเอียดอีกครั้งหนึ่ง

[หยดน้ำ]

 กรุงศรีอยุธยา

    "จะกล่าวถึงกรุงศรีอยุธยา  ท่านสาบสันมาแต่ปางก่อน  (ดุจ)  รูปสำเภา  (นาวา)  มีคงคาล้อมรอบพระนคร  (เป็น)  แปอยู่ทิศอุดร  ด้านแป  (โดยหมาย)  เป้นปากสำเภาอยู่รีมษาคร  หัวสำเภาด้านขื่อ  (บวร)  อยู่ที่บูรรภา  ด้านขื่อ  (ท้ายเภทตรา)  อยู่ปัดจิม  (สาทร)  มีกำแพงอิดลีลาล้อมรอบเป้นขอบพระนคร"
    แปลนเมืองกรุงศรีอยุธยานั้น  ท่านวางเป็นรูปสำเภาหัวเรือสุ่ทิศตะวันออก  แม่น้ำที่โอบนครด้านทิศนั้นจึงคงเรียกว่า  ลำคูขื่อหน้า  ทิสตะวันตกเรียก  ลำคูขื่อหลัง
    สำเภาลำนี้แล่นอย่างประหลาด  คือแล่นขวางแม่น้ำ  เพราะแม่น้ำสามสายพุ่งลงทางทิศเหนือสู่ด้านข้างสำเภาอันเป้นด้านแปเมือง  มีแม่น้ำเจ้าพระยา  ซึ่งบริเวณนั้นเรียกว่า  แม่น้ำบ้านป้อม  อยุ่ค่อนไปทางทิสตะวันตก  ส่วนค่อนมาทาทิศตะวันออก  มีแม่น้ำลพบุรีกับแม่น้ำป่าสักไหลมาบรรจบกัน  ทิศใต้ก็มีแม่น้ำเจ้าพระยาแยกออกไปจากด้านแปเมืองตอนใต้  บริเวณนั้นเรียกว่าตำบลสำเภาล่ม  สำเภากรุงศรีอยุธยาจึงแล่นตรงไปสู่แผ่นดิน  ไม่มีทางน้ำ  นอกจากคลองเล็กๆ  สู่อำเภออุทัย  ...  นาวากรุงศรอยุธยาลึงล่มถึงสองครั้งเพราะแล่นขวางแม่น้ำ  เป็นเคล้ดอาถรรพ์อย่างหนึ่งของบ้านเมือง

ที่มา ...  คติสยาม  ของพลูหลวง

[หยดน้ำ]

 กรุงรัตนโกสินทร์

การสร้างพระบรมมหาราชวัง   รัชกาลที่  1  โปรดเกล้าฯ  ให้ยึดหลักเช่นเดียวกับการตั้งทัพให้เหมาะกับภูมิประเทศตามตำราพิชัยสงคราม  ซึ่งชัยภูมิของพระบรมมหาราชวังนั้นเป็นแบบนาคนาม  คืออยู่ใกล้แม่น้ำ

โดยพระบรมมหาราชวัง  เปรียบเสมือนค่ายหลวง  และจัดวางที่ตั้งของวังหน้า  วังริมป้อมพระสุเมรุ  ไว้ทางทิศเหนือ  บ้านเสนาบดี  วังริมป้อมจักรเพ็ชร  ทางด้านใต้  ฝั่งตะวักตกของแม่น้ำ  มีวังหลัง  พระนิเวศน์เดิมของสมเด็จพระพี่นาง  พระนิเวศนืเดิม  พระราชวังเดิม  อยู่ริมแม่น้ำ  วางเรียงกันจากเหนือลงใต้