ว่าด้วยโล่ และตราต่างๆ

[นิลกังขา]

 พระคาถาในตราแผ่นดิน ในแถบริบบิ้นเบื้องล่าง (ไม่เห็นในรูปนี้) ว่า สัพเพสัง สังฆภูตานัง สามัคคี วุฑฒิสาริกา แปลอย่างที่ผมแปลไว้ข้างบนนะครับ ว่า ความพร้อมเพรียงกันของหมู่คณะ ยังให้เกิดความเจริญ

[ภูมิ]

 เขน ในความรู้สึกผมน่าจะเป็นสี่เหลี่ยมนะครับ (รูปว่าว)
อย่าง ไม้กางเขน ก็น่าจะมาจากรากศัพท์เดียวกัน

[นิลกังขา]

 ในพจนานุกรมราชบัณฑิตยฯ บอกไว้ว่าเขนเป็นเครื่องกันอาวุธ รูปสี่เหลี่ยม จริงครับ

แต่เมื่อ ร. 6 พระราชทานตราให้กรมพลตระเวณ ซึ่งต่อมารวมกับกรมตำรวจนั้น ออกชื่อตราว่าตราพระแสงเขน แต่เป็นโล่กลม ผมเลยไม่แน่ใจว่าเขนมันเป็นรูปอะไรกันแน่

ส่วนคำว่า กางเขน นั่นก็น่าคิด แต่มีผู้ใหญ่บางท่านสันนิษฐานอีกทางหนึ่งว่า อาจจะมาจากคำว่า กางแขน

ที่กำลังคิดอยู่อีกทางคือ พลลิงพลยักษ์ในการเล่นโขนพวกตัวไม่สำคัญหรือตัวไพร่พลนั่น (เรียกว่าพลเขน) เวลาเขาเต้นเขน เขนบนเวทีโขนเป็นโล่รูปอะไร

เมื่อเร็วๆ นี้มีประเด็นเรื่องฉัตรกี่ชั้น ลงในหนังสือพิมพ์มติชน ว่าตราพระราชสัญลักษณ์การฉลองให้สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ปีนี้นั้น ฉัตร 2 ข้างตราควรจะเป็นกี่ชั้นกันแน่ ผู้เชี่ยวชาญท่านหนึ่งบอกว่า ฉัตรคันใหญ่กันเบื้องบนเหนือพระเศียรของพระเจ้าแผ่นดินคือฉัตรเก้าชั้นสีขาว (ขลิบทอง) เรียกว่านพปฎลมหาเศวตรฉัตร เฉพาะองค์พระเจ้าแผ่นดินเท่านั้นใช้ได้ เมื่อทรงใช้ฉัตรเก้าชั้นกั้นเหนือพระเศียรแล้ว ฉัตรบริวาร 2 ข้างของพระเจ้าแผ่นดินก็เป็นฉัตรเจ็ดชั้น ส่วนเครื่องประกอบพระอิสริยยศสมเด็จพระอัครมเหสีนั้น ฉัตรองค์กลางเป็นฉัตรเจ็ดชั้น ฉัตรประกอบ 2 ข้างเป็นฉัตร 5 ชั้น

ตราพระราชสัญลักษณ์ปีนี้ที่เขาออกแบบกันถวายสมเด็จฯ ฉัตร 2 ข้างเป็นฉัตรเจ็ดชั้นด้วย ก็เลยมีการถามไถ่กันว่าถูกต้องแน่หรือเปล่า ฉัตรข้าง 2 คันเป็นเจ็ดชั้นนี้น่าจะสำหรับเฉพาะพระมหากษัตริย์เท่านั้น

ผมเลยต้องมานับชั้นฉัตรในตราแผ่นดิน ได้ความว่าเป็นฉัตร 7 ชั้นขนาบสองข้าง ซึ่งถ้าคำอธิบายที่ลอกมาข้างบนนี้ถูกต้อง ก็แปลว่า มุ่งออกแบบให้หมายถึงพระมหากษัตริย์สยาม (ฉัตรเก้าชั้นคันกลางไม่ต้องแล้ว มีพระมหาพิชัยมงกุฏอยู่แล้ว)