ลอยกระทงเป็นมายังไง

[เปี้ยว]

เมื่อวานเพื่อนฮ่องกงของผมถามว่าลอยกระทงคืออะไร
ผมก็ไดแต่ เอ่อ.. อ่า.. อืมม พยายามคิดไปคิดมาก็พอนึกได้นิดๆ เลยตอบไปว่า
ลอยกระทงมีมาแต่สมัยสุโขทัย เริ่มจากผู้หญิง... หรือ เจ้าหญิง หรือ ใครบางคน
ที่เป็นเพศหญิงเป็นคนลอย แล้วก็เริ่มลอยมาแต่ตอนนั้น
คล้ายๆกับเป็นการเอาความทุกข์ โชคร้ายใส่กระทงแล้วลอยไป

พอจะมีส่วนถูกหรือไม่ครับ ผมบอกเขาแล้วว่าจะมาถามผู้รู้ให้ )

[หนุงหนิง]

จำไม่ค่อยได้เหมือนกันค่ะ แต่คิดว่าปรมาณนั้น
น่าจะเป็นเหตุผลเพื่อ ขอคมาพระแม่คงคา
เสียดายที่ไม่ได้อยู่ประเทศไทย เลยไม่ได้ลอยกระทง
ชอบมากเลยค่ะ โรแมนติกมาก

มานั่งฟังด้วยคนดีกว่า

[แนน]

อีกไม่นานก็จะลอยกระทงแล้วนี่ค่ะ ถ้าจำไม่ผิด ชื่อยาวๆนี่รู้สึกจะลอยกระทงตามประทีป
เป็นพิธีโบราณมากๆ เพื่อบูชาฝ่าพระบาทของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ประดิษฐานอยู่
ฝั่งแม่น้ำ (จำชื่อไม่ได้) ในชมพูทวีป ของไทยนี่ก็เริ่มจากสุโขทัยนั่นแหละค่ะ คนแรก
ที่ทำกระทงก็ ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ หรือ นางนพมาศ เย็บเป็นรูปดอกบัวรู้สึกจะเรียกว่าดอกกมุท (ไม่แน่ใจ
ถ้าผิดพลาดต้องขออภัยด้วย)
แต่ก็เคยได้ยินมาอีกค่ะว่า เป็นพิธีทางพราหมณ์ ที่ผู้คนต้องการขอบคุณแม่น้ำคงคา
แล้วก็เชื่อว่าเป็นการลอยโชคร้ายออกไปพร้อมกับกระทง อืมม แล้วก็ยังเคยได้ยินมา
อีกว่า น่าจะมาจากพิธีจองเปรียง ซึ่งอันนี้ก็ของพราหมณ์เหมือนกัน เลยเริ่มงงๆ ว่่าตกลงเป็นยังไงกันแน่นี่
ทั้งหมดนี้เกี่ยวข้องกันรึเปล่าค่ะ อันไหนถูกค่ะ ไม่ได้ตอบคำถามพี่เปี้ยวเลย รอคนอื่นมาตอบให้ชัดค่ะ
คิดว่าพี่ๆในนี้น่าจะให้คำตอบได้ว่าประวัติของลอยกระทงเป็นอย่างไร

[วราลี]

ดิฉันเคยทราบมาว่า ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ กับ นางนพมาศ เป็นคนละคนกันค่ะ ไม่แน่ใจว่าถูกหรือเปล่าคะ

[เด็กวิทย์ฮาเฮ]

ผมคิดว่าการลอยกระทงตามตำรับนางนพมาศนี่ คงจะได้รับแนวคิดมาจากพิธีจองเปรียงของลัทธิพราหมณ์นั่นแหละครับ

[พวงร้อย]

แล้วของจีนที่ลอยกระทงหลังเทศกาลกินเจนี่ล่ะคะ  ใครทราบว่าคนจีนเค้าทำกันมานานแล้วยัง  หรือได้รับอิทธิพลจากอินเดีย

[เทาชมพู]

ในพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕ " พระราชพิธีสิบสองเดือน" เรียกพิธีลอยกระทงว่า " การลอยพระประทีปลอยกระทง"  แต่ไม่ถือว่าเป็นพระราชพิธี เพราะไม่มีพิธีสงฆ์ หรือพิธีพราหมณ์ประกอบ
เชื่อว่ามีมาแต่อยุธยาตอนต้น เพราะในกฎมณเฑียรบาลซึ่งตราขึ้นในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เรียกว่า " พิธีจองเปรียงลดชุดลอยโคม"

ิพิธีนี้ สำหรับชาวพุทธ  มีจุดมุ่งหมาย เพื่อบูชาพระบรมสารีกธาตุที่ประดิษฐานอยู่ ณ เจดีย์มหาจุฬามณีบนสวรรค์ชั้นดาวดีงส์  อาศัยแม่พระคงคาเป็นสื่อพากระทงขึ้นไปได้ถึงสวรรค์  เพราะแม่พระคงคาเป็นแม่น้ำที่เชื่อมต่อระหว่างสวรรค์กับโลก
ส่วนเหตุผลอีกอย่างคือขอสมาลาโทษแม่พระคงคา
หรือแม่น้ำที่มนุษย์ได้ใช้มาตลอดปี อาจทำให้สกปรกหรือทำสิ่งไม่สมควรบ้าง

ลอยกระทงมีมาตั้งแต่สุโขทัยหรือไม่    ยังไม่แน่  เพราะไม่มีหลักฐานว่ามีการลอยกระทงสมัยสุโขทัย  มีแต่พิธีเผาเทียนเล่นไฟ
อีกอย่าง  เรื่องนางนพมาศหรือตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ที่บอกว่านางเป็นพระสนมเอกของพระร่วงสมัยสุโขทัย  และเป็นคนคิดกระทงรูปดอกบัวขึ้นลอยในพิธีนี้ เป็นเรื่องที่แต่งขึ้นในรัชกาลที่ ๓ นี่เอง  เข้าใจว่าเป็นพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๓ ด้วย

ส่วนตัวนางนพมาศที่เป็นตัวละครในหนังสือเรื่องตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์   ในเรื่องว่าเป็นพระสนมเอกของพระร่วงเจ้าแห่งสุโขทัย   เป็นธิดาพราหมณ์ปุโรหิต
จะเป็นตำนานเล่าต่อกันมาหรือเปล่าก็ไม่ทราบ  เพราะไม่ได้ระบุว่าเป็นกษัตริย์องค์ไหนของสุโขทัย และตำแหน่งของนางก็ค้นไม่พบว่ามีมาในหลักฐานสมัยสุโขทัย แต่สมัยอยุธยา มีแน่
คำว่า " พระร่วง" ของสุโขทัย เป็นกษัตริย์กึ่งจริงกึ่งตำนาน    ทำนองเดียวกับ King Arthur ของอังกฤษ
ตอบคุณวราลี
ส่วนท้าวศรีจุฬาลักษณ์เป็น "ตำแหน่งพระสนมเอก" หนึ่งในสี่ของกษัตริย์อยุธยาค่ะ     ไม่ใช่ชื่อผู้หญิงคนใดคนหนึ่ง    ใครที่เป็นพระสนมเอกในตำแหน่งนี้ก็เรียกด้วยชื่อนี้ได้
มีปรากฏใน "กำสรวลศรีปราชญ์ " (หรือเมื่อก่อนเรียก กำสรวล  เฉยๆ) เป็นนางที่กวีซึ่งเรียกตัวเองว่า ศรี คร่ำครวญถึง เรียกนางว่า ศรีจุฬาลักษณ์  ไม่ได้ระบุชื่อเดิมของนาง

[เปี้ยว]

ขอบคุณ คุณแนนและคุณเทาชมพูครับ คราวนี้จะได้อธิบายเพื่อนอย่างเต็มปากซะที
ไม่ต้องอ้อมแอ้ม แล้วมีอะไรสงสัยจะมาถามอีกนะครับ

แล้วปีนี้จะมีใครไปลอยกระทงที่ไหนบ้างเอ่ย..

[นกข.]

ขอความช่วยเหลือด่วนครับ
ใครมีเนื้อเพลงรำวงวันลอยกระทงที่ฝรั่งแต่งไว้เป็นภาษาอังกฤษ (ทำนองเดียวกับ วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำก็นองเต็มตลิ่ง...) บ้างครับ ดูเหมือนขึ้นต้นว่า November full moon shines, loy kratong loy kratong; And the water high , blah blah blah blah in the khlong ...
ขอเนื้อด่วนครับ จะเอาไปใช้ในราชการสำคัญทางการทูตด้านการเผยแพร่วัฒนธรรมไทยให้ปรากฏไปในนานาอารยประเทศ (เขียนให้มันฟังดูสำคัญไปงั้นแหละ)
ขอบคุณครับ
ที่จริง โดยส่วนตัวผมไม่ชอบเนื้อเพลงนี้เลย (จึงทำให้ไม่จำเนื้อเข้าหัว) เพราะคนแต่ง ซึ่งต้องเป็นฝรั่งแน่ๆ แต่งให้ kratong สัมผัสกับ khlong คือขืนจะให้ "กระทง" กับ "คลอง" สัมผัสกัน ในภาษาฝรั่งถ้าดัดจริตออกเสียง คระทอง ก็คงลากให้สัมผัสกับ คลอง ได้ หรือจะให้ กระโทง สัมผัสกับ โคลง ก็คงได้ แต่มันผิดภาษาไทยนี่ครับ
... แต่ไม่รู้จะทำยังไง ผมคิดว่ายังไม่มีใครแต่งเนื้อเพลงรำวงเดือนสิบสองเป็นภาษาอังกฤษอีกนอกจากสำนวนนี้ จะแต่งใหม่เองก็ไม่มีปัญญา

[Nan @^_^@]

November full moon shines,

Loy Krathong, loy Krathong

and the water's high in the river and local klong,

Loy loy Krathong, Loy Loy Krathong

Loy Krathong is here and everybody's full of cheer

We're together at Krathong,

Each one with his Krathong,

As we put away we pray,

We can see a better day

[นกข.]

ขอบคุณครับ
สุขสันต์วันลอยกระทงครับ