เรือนไทย

ปีนี้ครบ 60 ปีที่ญี่ปุ่นบุกไทย เปิดฉากสงครามมหาเอเชียบูรพา หรือสงครามโลกครั้งที่ 2 ในไทย

ใครเคยรับทราบประสบการณ์เกี่ยวกับสงครามโลกบ้างมั้ยคะ    บอกเล่ากันหน่อย

เกิดไม่ทันครับผม

แต่คุยกันเรื่องนี้ ขอถามหน่อย อาจจะไม่เกี่ยวกับเรื่องเท่าไหร่
ตำแหน่ง ผู้บัญชาการทหารสูงสุด Supreme Commander นั้น ผมเข้าใจว่าตั้งขึ้นในสมัยสงครามมหาเอเชียบูรพาของคุณดอกกระออมนี่แหละ ดูเหมือนตอนแรกจะเรียกว่า ผู้บัญชาการทหารแห่งประเทศไทย หรือยังไงนี่แหละนะครับ ก่อนจะเปลี่ยนมาเรียกอย่างที่เรียกเดี๋ยวนี้
ผมพอจะพยายามเข้าใจได้ครับว่าในยามศึกสงคราม เพื่อความรวดเร็วฉับไวในการดำเนินการศึก กำลังของหน่วยต่างๆ ทั้งบกเรืออากาศต้องมีการบังคับบัญชาแหล่งเดียวที่จะสั่งได้ทุกเหล่า โดยเฉพาะในการยุทธที่ต้องใช้กำลังผสม
แต่ว่านี่ 60 ปีมาแล้ว ไทยยังรบสงครามมหาเอเชียบูรพาไม่เสร็จอีกหรือครับ? สถานการณ์เมืองไทย ทั้งในด้านการทหารและการเมืองเปลี่ยนไปจากสมัยท่านจอมพล ป. (ซึ่งขณะนั้นเป็นทั้งนายกฯ และ รมต.กลาโหม และผู้บัญชาการทหารสูงสุด แล้วก็เป็น "ท่านผู้นำ" ด้วย) ตั้งเท่าไหร่แล้ว
เมื่อไหร่จะเปลี่ยนคำเรียกชื่อตำแหน่งนี้เสียที?

ตำแหน่งนี้เดี๋ยวนี้มีอำนาจสั่งทหารได้ทุกเหล่าทัพจริงๆ แค่ไหน? แล้วในระบบประชาธิปไตยที่ไทยเราใช้อยู่สมัยนี้ ไม่ใช่สมัย60 ปีโน้นน่ะ เราถือหลัก Civilian supremacy อยู่หรือเปล่า คือ รัฐบาล (พลเรือน) ที่มาจากการเลือกตั้ง สั่งทหารได้ ทหารเป็นเครื่องมือหนึ่งของรัฐ ใช่ไหม อย่างน้อยก็ในทางทฤษฎีแหละ ผมว่า เราก้าวพ้นยุคทหารทำปฏิวัติมานานแล้วนะครับ
ถ้า ผบ. "สูงสุด" จริง ถามว่า สูงกว่ารัฐมนตรีกลาโหมที่มาจากกระบวนการทางการเมืองหรือเปล่า ใครสูงกว่าใครครับ
และที่สำคัญที่สุด ติดอยู่ในใจผมมานานมากแล้ว ก็คือว่า คุณจะแปลยังไงระหว่างผู้บัญชาการทหาร "สูงสุด"  กับ ... องค์จอมทัพไทย
ทำไมต้องใช้คำว่า "สูงสุด" ? ทำไม?
เมื่อไม่กี่ปีก่อน เคยพบเอกสารเผยแพร่ของทางกองทัพเองนั่นแหละ เป็นภาษาอังกฤษ กล่าวถึงพระราชฐานะทางทหารของในหลวงที่เป็นสัญลักษณ์ (คือแปลมาจากคำว่า "ทรงเป็นจอมทัพไทย") ไว้ ว่า "the Highest Commander of All Armed Forces" - ประดักประเดิดที่สุด แล้วก็ไม่รู้ว่าใครสูงกว่าด้วยระหว่าง Supreme กับ Highest เพราะผมเปิดพจนานุกรมดูแล้ว ความหมายหนึ่งของ Supreme ก็คือ Highest.... กรรม...

เลิกใช้คำนี้เสียเหอะน่า ทั้งไทยทั้งอังกฤษแหละ จะเปลี่ยนเป็นแบบอเมริกันก็ได้ ไหนๆ ก็เลียนแบบเขามาเยอะแล้ว อเมริกันเขาเรียกตำแหน่งนี้ พอแปลได้ว่า ประธานคณะเสนาธิการทหารผสม ครับ ผู้บัญชาการสูงสุดของทหารหรือ Commander-in-Chief นั้น เขายกให้เกียรติประธานาธิบดีเขาไป เหมือนกับที่เราถวายพระเกียรติในหลวงว่าจอมทัพไทย

นี่เอาแค่เรื่องคำๆ เดียวคือคำว่า "สูงสุด" นะครับ ยังไม่ได้พูดถึงว่าที่จริงแล้วมีไว้ทำอะไร ทั้งตัวท่าน ผบ.สูงสุดเอง และลูกน้องท่านในกอง บก.สูงสุด นั่นแหละ เพราะจะกลายเป็นการชวนให้รื้อโครงสร้างกองทัพไป จะเป็นเรื่องยาวมากๆ เอาแค่ว่าขอให้เอาคำว่า สูงสุด ออกจากตำแหน่งท่านก็พอแล้ว แค่นี้ก็หลุดประเด็นกระทู้ไปแยะแล้ว

เคยได้ยินว่าตอนที่กองทัพญี่ปุ่นยกพลขึ้นบก เอ...ที่ใหนน้า
รู้ว่าจะเป็นอ่าวมะนาวใช่ไหมครับ? จะมีการปะทะกับทหารไทยด้วย
ใช่ที่เรียกว่ายุวชนทหารหรือเปล่าครับ ถ้าเรื่องไม่ยาวไปนัก
ผู้ที่มีข้อมูลกรุณาช่วยเล่าให้เพื่อนๆ ฟังหน่อยจะขอบคุณมากครับ

อยากทราบว่าถ้าเป็นยุวชนจริงๆ ทำไมต้องยุวชน แล้วทำไมไม่เอาทหารจริงๆ
ออกไปรบละครับ?

ไม่ได้คิดหรอกค่ะว่าบนเรือนไทยนี้จะมีใครผ่านช่วงสงครามโลกครั้งที่สองมา ( หรือจะมี?)  แต่อย่างน้อยคิดว่าทุกคนต้องอยู่ในครอบครัวที่มีประสบการณ์ร่วมนี้  

เท่าที่เรารับทราบเรื่องราวก็จะเป็นคำบอกเล่า  ข่าวสาร หรือแม้แต่นวนิยาย อ่านวนไปวนมาก็แค่นั้ น   ทั้ง ๆ ที่เหตุการณ์นี้มีผลกระทบทุกพื้นที่ของประเทศไทยก็ว่าได้

เรื่องสงครามโลกครั้งที่ 2 กับเมืองไทย เรียกได้ว่า รู้น้อยมาก เพราะ ไม่ได้มีใครเคยสอนผมเลย เอาง่าย ๆ มีสักกี่คน เด็กรุ่นนี้ทีรู้ว่า เมืองไทย เคยมีการเขียนคำว่า วัฒนธรรม ว่า
วัฒนธัม (ถูกเปล่า) ตอนญี่ปุ่นเข้ามา ประเทศไทย มีผลกระทบน้อยมาก เพราะเรายอมเค้า ให้เค้าผ่านประเทศไปได้ เซ็นสัญญาเป็นพันธมิตรกับเค้า แต่ตอนหลัง เราก็มีเสรีไทย มาช่วยไว้โดยสหรัฐฯ เท่านี้ที่ผมรู้ ไม่มีการสอนเรื่องนี้ สมัยเรียน ไม่ว่าจะระดับประถมหรือมัธยม ผมก็ไม่ทราบว่าเพราะอะไร
เพราะว่าไม่อยากให้เด็กรุ่นหลังรู้หรือครับ ว่า ประเทศไทย ใช้นโยบายนกสองหัวในการเอาตัวรอดจากการเป็นผู้แพ้สงครามที่ผ่านมา

คุณปะกากะออม อ่านบทความเรื่องเสรีไทยหรือยังคะ เป็นส่วนหนึ่งของสงครามมหาเอเชียบูรพา

http://vcharkarn.com/reurnthai/free_thai.php



ถ้าจะเอาประสบการณ์    เอาวันแรกก็แล้วกันนะคะ

ถ่ายทอดคำบอกเล่าจากคุณปู่ของดิฉัน ผ่านมาทางคุณอาสู่หลานอีกที

ว่าคนไทยในกรุงเทพไม่รู้เรื่องนี้เลย   อยู่ในระหว่างรื่นเริงกับงานรัฐธรรมนูญ

ตื่นเช้าขึ้นมา ทหารญี่ปุ่นเต็มเมืองหลวง   แม้แต่คนญี่ปุ่นที่เราเข้าใจว่ามาทำงานประกอบอาชีพ อย่างหมอฟัน จู่ๆก็เปลี่ยนเป็นแต่งเครื่องแบบทหารกันหมด

บ้านของคุณปู่อยู่ที่ศรีย่าน  บอกว่าเห็นทหารญี่ปุ่นยกขบวนผ่านไปด้วย  คนไทยอยู่ในภาวะตกตะลึง   จะฟังแถลงการณ์จากรัฐบาล  ก็เงียบกริบ



ดิฉันมีเอกสารร่วมสมัย "บันทึกการประชุมคณะรัฐมนตรี วันที่ ๗ และ๘ ธันวาคม ๒๔๘๔ เวลาเช้า"

อ่านพบว่าคณะรัฐมนตรีอยู่ในภาวะยุ่งยากใจอย่างหนักในการตัดสินปัญหาเฉพาะหน้าว่าจะทำอย่างไรดี  เพราะเราถูกยื่นคำขาดจากญี่ปุ่นให้ตอบภายในวันนั้น



ญี่ปุ่นส่งเรือรบมา ๓ ขบวน  ขบวนหนึ่งประมาณ ๑๕ ลำมุ่งหน้าไปทางสงขลา  ขบวนที่สองตรงมาที่อ่าวไทยบริเวณเกาะสมุย  ขบวนที่ ๓ มาที่ปากน้ำสมุทรปราการ และมาขึ้นที่บางปู

รัฐบาลไทยรับทราบว่า ญี่ปุ่นขึ้นที่สงขลา ปะทะกับทหารและตำรวจ  รบกันที่แม่น้ำน้อย   ส่วนที่ไปขึ้นที่ปัตตานีก็รบและยึดได้แล้ว



คุณพระนาย  สะกดว่า"วัธนธัม "ค่ะ  หารายละเอียดเพิ่มเติมได้ในบทความ "ยุคไม่ขำ"

http://vcharkarn.com/reurnthai/no_joking.php

ถ้าเป็นอย่างนั้นแสดงว่าเราถูกญี่ปุ่นยึดได้แล้ว แต่ว่าญี่ปุ่น ยังอุตส่าห์ยื่นข้อเสนอให้ไทยเราเข้าร่วมด้วยเพราะอะไร ผมเดาว่าคงเพราะเห็นว่าไทยเราเป็นประเทศอิสระไม่ได้เป็นเมืองขึ้นของชาติตะวันตกอย่างประเทศเพื่อนบ้าน หรือเปล่าครับ เราเลยมีโอกาส ดิ้นไปได้ ทั้งสองทาง ผมคิดเสมอว่า ถ้าญี่ปุ่นกับเยอรมัน ชนะสงคราม ไทยเราก็คงเอาด้วย กลายเป็นประเทศที่ตามเยอรมันกับญี่ปุ่นแทน เหมือนตอนที่ผมอ่านสี่แผ่นดิน คุณเปรมนั้นเหมือนตอนแรกจะเอาใจช่วยเยอรมันในสงครามโลกครั้งที่ 1 แต่สุดท้ายไทยเราก็เข้าร่วมกับฝ่ายชนะ คืออังกฤษกับฝรั่งเศส

ผมว่าเรื่องเราเข้าทั้งสองฝ่ายไม่น่าจะเป็นเรื่องเสียหายหรือน่าอับอายตรงไหน
ถ้าจะว่ากันตามจริงแล้ว สงครามที่เกิดขึ้นไม่เกี่ยวกับไทย เป็นเรื่องของ
พวกจักรวรรดิ์นิยมสมัยนั้น การที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งแพ้ แล้วเราต้องแพ้ไปด้วย
ดูจะไม่ค่อยแฟร์ ผมมองว่าเหมือนคนไทยนั่งอยู่ในบ้านของเรา มีญี่ปุ่นกับ
ฝรั่งปีนข้ามรั้วมาทะเลาะกันในบ้านเรา พอต่อยกันรู้แพ้รู้ชนะแล้ว เราต้องจ่ายค่า
ทำแผลให้ด้วยหรือ?  บ้านเมืองเราถูกลูกระเบิดถล่มไม่รู้กี่ลูก แค่นี้ก็ช้ำพอแล้วครับ

ผมว่าประเทศเล็กๆ อย่างไทยดำเนินนโยบายยืดหยุ่นดีอย่างนี้ดีแล้วครับ
ไม่เห็นจะเป็นเรื่องต้องปกปิดไม่ให้เรียนเลย
ผมได้ยินมาว่าในปัจจุบัน ประเทศไทยมีสนธิสัญญาเป็นพันธมิตรทั้งกับ
จีน และ สหรัฐอเมริกา ( ต้องให้คุณ นกข. หรือ ผู้รู้ท่านอื่นมายืนยันอีกที )
ดังนั้นถ้าในอนาคตเกิดวิกฤตการณ์ (ใต้หวัน ?) ไทยก็ไม่เกี่ยว เพราะเรามี
สัญญาไม่รบกับทั้งสองฝ่าย ( ใช้เทคนิคเดิม ฮี่ๆๆ )

ผมว่าแฟร์ดีออก ใครอยากรบก็รบกันไปสิ เราไม่ได้เกี่ยว

ขอยกความเห็นของหลวงอดุลย์เดชจรัส อธิบดีกรมตำรวจซึ่งอยู่ในที่ประชุมคณะรัฐมนตรี มาลงในนี้ค่ะ

" ...สำหรับความรู้สึกของผมนั้น  การที่ญี่ปุ่นไม่กล้าทำอะไรรุนแรงอย่างอเมริกและอังกฤษนั้น
เข้าใจว่านโยบายของรัฐบาลญี่ปุ่นไม่อยากจะให้มีอะไรระหว่างชาวเอเชียด้วยกัน  มิฉะนั้นก็จะเสียวาจาว่าที่ลั่นเอาไว้ว่าจะช่วยชาวเอเชียด้วยกัน
จึงเป็นอันว่าข้อเสนอที่เขายื่นแก่เรานั้น ไม่ใช่ว่าเขากลัวเรา  เพราะในเมื่อเขาประกาศรบกับอเมริกาและอังกฤษซึ่งเป็นประเทศมหาอำนาจได้แล้ว ก็เป็นอันว่าเขาให้เกียรติยศเราในฐานะที่เป็นชาวเอเซียด้วยกัน
การที่เขาส่งกองทัพเรือ ๑๕ ลำ เข้ากั้นบริเวณสงขลาและปัตตานีก็แสดงให้เห็นแล้วว่า กองทัพเรือของอเมริกาก็ดี ดัทช์ก็ดี กองทัพเรืออังกฤษก็ดี  ไม่สามารถจะมาช่วยไทยในอ่าวไทยได้
ปรากฏผลในขณะนี้จะเห็นว่าอังกฤษไม่สามารถจะช่วยไทยได้ทั้งๆที่แลเห็นอยู่แล้วว่าเขามาขึ้นที่สงขลาและปัตตานี  ไม่ปรากฏว่าทหารอังกฤษได้ล้ำแดนเข้ามาแม้แต่คนเดียว"

ตอบคุณ Jor
ถ้ามองในสายตาประเทศเล็กๆอย่างเราก็ไม่แฟร์ค่ะ เพราะเราบอบช้ำมาพอสมควรกับสงคราม
แต่ถ้ามองในสายตาฝ่ายชนะ  เขาถือว่าเราเปิดบ้านให้ญี่ปุ่นเข้ามานั่งนอนตั้งกองทัพ ให้กินให้อยู่ตามสบาย
ถือว่าพวกเดียวกันนี่นะ ก็ต้องโดนด้วยกัน
พอเขาชนะ เขาก็เลยลงโทษทั้งฝ่ายแพ้และฝ่ายร่วมมือ  ส่วนข้าวของเฟอร์นิเจอร์ในบ้านเราที่หักพังตอนเขาเข้ามาตีกันในบ้าน-ก็ซ่อมกันไปเองซี

นึกถึงพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๖ ค่ะ ทรงประชดประชันได้ตรงดี

"กำหมัดคือยุติธรรมจงจำไว้
ใครหมัดใหญ่ได้เปรียบเรียบเทียวเกลอ"

หลังสงคราม ไทยโดนอังกฤษปรับเสียอาน   แต่จะด้วยโชคดีของไทย หรือเราดำเนินนโยบายถูก หรือนายพลนากามูระใช้นโยบายประนีประนอม ไม่รุกรานก้าวร้าวรุนแรง   (หรือ ๓ อย่างรวมกัน)
ไม่รวมอีกอย่างคือเราไม่ได้ให้ความสำคัญกับประวัติศาสตร์ช่วงนี้เท่าไร
ผลคือไทยมีความทรงจำที่ขมขื่นกับญี่ปุ่นน้อยกว่าที่จีนและเกาหลีมี
มีจำนวนมากที่เป็นหนุ่มสาวรุ่นหลัง  จำญี่ปุ่นได้ชัดก็คือภาพพระเอกโกโบริเสียด้วยซ้ำไป

ผู้ใหญ่ไทยสมัยโน้นส่วนหนึ่งคิดว่า สาเหตุที่ฝรั่งเขาพลอยโกรธเราไปด้วย เพราะว่าตอนหลัง เรา คือ รัฐบาลท่านจอมพล ป. ไปตกลงปลงใจร่วมหัวจมท้ายกับญี่ปุ่นประกาศสงครามกับฝรั่งด้วยครับ ไม่ใช่ทำตัวเป็น occupied territory เฉยๆ เราไม่ได้อยู่เฉยๆ ให้ฝรั่งกับญี่ปุ่นปีนรั้วเข้ามาตีกันเท่านั้น ต่อมารัฐบาลเรารู้เห็นเป็นใจและสนับสนุนเข้าข้างฝ่ายหนึ่งด้วย (จึงมีความจำเป็นที่ต้องมีพวกใต้ดินที่ไม่เห็นด้วยกับรัฐบาลยุคนั้น คือเสรีไทย ต้องติดต่อกับสัมพันธมิตรไว้ ให้เขารู้วาไทยทั้งประเทศไม่ได้คบญี่ปุ่นไปหมด)

ต่อข้อนี้เห็นได้ชัดว่า ระหว่างสงครามและหลังสงครามท่าทีของฝรั่งเองก็ไม่เหมือนกัน ฝ่ายหนึ่งคือ อังกฤษฝรั่งเศส มีท่าทีว่าไทยเป็นหนึ่งในประเทศศัตรู เพราะร่วมกับญี่ปุ่นรบกับเขา อีกฝ่ายคืออเมริกาไม่ได้ถืออย่างนั้น อเมริกาถือว่าไทยอยู่ในฐานะจำยอม และท่านทูตประจำวอชิงตัน คือคุณชายเสนีย์ ปราโมชท่านไม่ยอมยื่นประกาศสงครามกับอเมริกาด้วย หลังสงครามอเมริกาจึงออกจะเห็นใจไทยมากกว่าผู้ชนะชาติอื่นๆ และช่วยผ่อนหนักเป็นเบาให้เราไปได้มาก ทำให้นำไปสู่การกระโดดกอดคอร่วมรบกับอเมริกามหามิตร ในสงครามเย็นอย่างเต็มตัวในสมัยต่อมา


เรื่องโกโบริ อาจารย์คึกฤทธิ์น้องคุณชายเสนีย์ เขียนเรื่องความไม่มีปมของไทยไว้ คลับคล้ายคลับคลาว่าจะตอนที่ท่านไปเล่นหนังกับมาร์ลอน แบรนโดที่ฮอลลีวู้ด ทำนองว่า มาร์ลอน แบรนโด และคนต่างชาติอีกหลายคน ทั้งญี่ปุ่นทั้งฝรั่งชอบคบคนไทย ตรงที่เป็นตัวของตัวเองและไม่มีปมขมขื่นมากมายกับต่างชาติ เราคบเขาได้ทั่วไปหมด (ญี่ปุ่นขึ้นเราก็สงสารเอากล้วยไปให้เชลยฝรั่ง พอญี่ปุ่นแพ้ฝรั่งขึ้นเราก็สงสารเอากล้วยไปให้เชลยญี่ปุ่น- อันนี้ผมว่าเอง ไม่ใช่อาจารย์คึกฤทธิ์ว่า) เราไม่มีปมเรื่องเคยเป็นเมืองขึ้นฝรั่ง (แม้จะมีแผลเล็กๆ กับฝรั่งเศสอังกฤษที่มาเฉือนดินแดนบ้าง แต่น้อยกว่าอดีตอาณานิคมแถวนี้เยอะ) และไม่มีปมกับทหารญี่ปุ่นสมัยสงครามโลก (โชคดีของเราที่ญี่ปุ่นไม่ได้แสดงความโหดร้ายในบ้านเราเมืองเราเหมือนที่อื่น) เราจึงพร้อมจะคบกับเขาได้อย่างสนิทใจในฐานะเป็นเพื่อนกันเสมอกัน ไม่ต้องโกรธฝรั่งหรือหงอฝรั่ง (ว่าเป็นนายเก่า) และไม่ต้องเคียดแค้นญี่ปุ่น

สมัยนายกทานากะ แถวๆ ก่อน 14 ตุลา 16 มีการประท้วงต่อต้านสินค้าญี่ปุ่นกันมาก และหลายประเทศในเอเชียก็มีเหตุรุนแรง ของไทยเราก็มี แต่ไม่ได้ต้านญี่ปุ่นรุนแรงมากเหมือนประเทศเอเชียอื่น
และ - ดูเหมือนไทยจะเป็นประเทศเดียวเท่าที่ผมทราบ ในเอเชียอาคเนย์ ที่ทหารพระจักรพรรดิญี่ปุ่นกลายเป็นพระเอกไปได้ ที่อื่นมีแต่เขาเห็นเป็นผู้ร้ายทั้งนั้น

ความรู้สึกไม่มีปมของเราต่อคนต่างชาติที่อาจารย์คึกฤทธิ์ว่ามานั้น มาถึงสมัยนี้ยังจะจริงอยู่หรือไม่ หรือมีอะไรเปลี่ยนไปบ้างผมก็ไม่ทราบ ส่วนตัวผมเองรู้สึกว่าความรู้สึกต่อมหามิตรสหรัฐฯ ของเราชักจะเจือจางลง ตั้งแต่สักราวๆ สมัยที่อเมริกาจะใช้กฎหมายการค้า ซูเปอร์ 301 กับไทย และตอนไทย ศก. ตก ก็มีคนไทยด่าจอร์จ โซรอส ไอเอ็มเอฟ และอเมริกา กันมาก

หนังสือเรื่องไทยกับสงครามโลกครั้งที่สองที่ผมเห็นว่าละเอียดดี โดยเฉพาะในแง่การดำเนินนโยบายทางทูต คือเล่มที่เขียนโดยท่านทูตกนต์ธีร์ ศุภมงคลครับ แต่ตอนนี้ไม่ได้มีอยู่กับตัวผมเสียด้วย ใครอยู่ที่เมืองไทยลองหาดูครับ

เรื่องยุวชนทหารที่คุณจ้อถามนั้น ผมก็ยังไม่ได้ดูหนังเรื่อง ยุวชนทหาร เขาว่ากันว่าดี แต่เข้าใจว่ายุวชนทหารสมัยนั้นก็คล้ายๆ รด. สมัยนี้ คือการหัดให้เยาวชนของชาติมีความรู้ทางทหารไว้เป็นกำลังสำรอง เพราะก่อนญี่ปุ่นขึ้นก็มีสถานการณ์โลกหน้าสิ่วหน้าขวานอยู่ รัฐบาลจอมพล ป. เองก็ไม่ไว้ใจเหมือนกันไม่รู้ฝรั่งหรือญี่ปุ่นจะมาขึ้นไทยเมื่อไหร่ จึงมีการประกาศให้ไทยเป็นกลางและประกาศจะรักษาความเป็นกลางอย่างเคร่งครัด ประกาศหน้าที่ของคนไทยในเวลาสงคราม (เป็นการเตรียมไว้ - ตั้งแต่ก่อนเกิดสงครามจริง) และคงจะจัดตั้งกองกำลังยุวชนทหารขึ้นมาในบรรยากาศการเตรียมพร้อมเช่นนี้ (มีบางคนวิเคราะห์ว่า จอมพล ป. ท่านไปเอาแบบมาจากเยาวชนฮิตเล่อร์ของนาซีเยอรมัน แต่ผมไม่ค่อยเห็นด้วย เพราะยุวชนทหารอย่างน้อยเมื่อแรกตั้ง ตั้งขึ้นเป็นกำลังสำรองของกองทัพ คือของชาติ จริงๆ ไม่ใช่เพื่อหนุนท่านในฐานะบุคคล ต่อๆ มาจะเป็นยังไงผมก็ไม่แน่ใจ ใครทราบบ้างครับว่าสมัยหลังยุวชนทหารกลายเป็นยุวชนของท่านผู้นำไปหรือเปล่า)

พอถึงวันที่ถูกญี่ปุ่นบุกจริง ในสถานการณ์สงครามจริง กำลังทุกส่วนที่เรามี ต้องปะทะใช้ต่อต้านข้าศึกคือญี่ปุ่นหมดครับ (ตอนนั้นยังไม่ได้สงบศึกระดับรัฐบาล และไทยยังไม่ได้ถือว่าญี่ปุ่นเป็นมิตรร่วมรบ) กองทหารจริงๆ ก็สู้กับญี่ปุ่น ตำรวจก็รบด้วย ในกองกำลังยุวชนทหารก็มีทหารจริงๆ เป็นครูฝึกหรือผู้บังคับหน่วยอยู่ อย่าว่าแต่ยุวชนทหารเลย ผมจำได้ว่าเคยผ่านตาวีรกรรมของลูกเสือไทยด้วยซ้ำ สรุปว่ามีหลายหน่วยทั้งทหารและยุวชนทหารครับ ที่ต่อสู้รบกับญี่ปุ่นอยู่ - รู้สึกจะ 1 คืน - ก่อนที่จะเจรจาสงบศึกหยุดยิงกันได้ในระดับรัฐบาล
มีเกร็ดสนุกๆ ผู้ใหญ่ของผมเล่าว่า ยุวชนทหารไทยได้แสดงความห้าวหาญในการรบกับญี่ปุ่นไว้มากในคืนละเลงเลือดนั่น จนญี่ปุ่นจำได้ดี จนเมื่อไทยญี่ปุ่นเป็นพันธมิตรกันแล้ว ทหารญี่ปุ่นในเมืองไทยเดินผ่านเด็กที่แต่งเครื่องยุวชนทหาร ทหารญี่ปุ่นต้องตะเบ๊ะให้ทุกที ด้วยความนับถือว่ามันใจถึงจริงและกล้าจริง

อ่านแล้วได้ความรู้ขึ้นเยอะครับ
ผมเพียงแต่เสียดายที่ สมัยเรียน เรื่องนี้ไม่ได้บรรจุถึงไม่ว่ายุคที่ภาษาไทยวิบัติ คำว่าวัฒนธรรม เขียนไปเป็นอย่างอื่น
หรือที่ไทยเรานั้น ตอนหลังจากให้ญี่ปุ่นผ่านแดน ผมอ่านจากสามเกลอ ไทยเรายังไปรบยึดเอา ลาว เขมร เวียดนามมาจากฝรั่งเศสด้วย หรือเปล่าครับ โชคดีที่อเมริกา มาช่วยไม่ให้เราโดนอังกฤษกับฝรั่งเศสแบ่งประเทศออกครึ่งนึงไปได้ นโยบาย ยืดหยุ่นนั้นก็ดีนะครับ แต่มันก็กลับเป็นข้อเสียของคนไทยไปได้ด้วยเหมือนกัน ส่วนผมนั้นไม่เกลียดอเมริกา หรืออังกฤษเท่าไหร่ แต่ผมไม่ชอบคนฝรั่งเศสเลยจริง ๆ เคยเจอบางคนมันก้นิสัยหยิ่งจริง ๆ ดูถูกคนอื่นด้วย

ถ้าอ่านสามเกลอตอนสงครามอินโดจีน หรือตอนไหนๆ ก็ตาม จะได้ข้อมูลที่มีค่ามากอย่างหนึ่ง คือ ความคิดความอ่าน ความรู้สึก ความเห็น ความเชื่อ ความฝันของคนไทยธรรมดาๆ สมัยนั้น ตามการรับรู้ของคนธรรมดาขณะนั้น ไม่ว่าจะผิดพลาดหรือตรงกับข้อเท็จจริงมากน้อยแค่ไหนก็ตาม

กระแสประชามติหรือความเห็นของสังคมไทย มันเปลี่ยนไปได้ต่างๆ ตามความเปลี่ยนแปลงทางการเมือง หรือตามที่ผู้มีอำนาจทางการเมืองขณะนั้นตั้งใจจะให้คนไทยรับรู้อะไร
 
สมัยสงครามอินโดจีน มีการปลุกกระแสชาตินิยม ฝรั่งเศสเป็นผู้ร้าย คุณ ป. อินทรปาลิตก็ถ่ายทอดออกมาให้เราได้รู้ สามเกลอได้เป็นทหารไปรบลุยเข้าไปในอินโดจีนฝรั่งเศส (ในนิยายบุกเข้าไปมากกว่าในความเป็นจริงมาก) จนถึงเมื่อไทยร่วมรบกับฝ่ายอักษะ เจ้าคุณปัจจนึกฯ ก็เรียกเยอรมันและญี่ปุ่นว่า "พี่ชายของเรา" อย่างเต็มปากเต็มคำ แต่พอหลังสงคราม กระแสสังคมเปลี่ยน สามเกลอก็เอ่ยถึงจอมพล ป.ที่ตกอำนาจไป ว่า "นายกรัฐมนตรีก๊วยเตี๋ยว"  มีเรื่องสามเกลอไปฟิลิปปินส์ไปเกิดเรื่องชกต่อยกับนักเลงบาร์ที่นั่นด้วยความรักชาติต้องการปกป้องศักดิ์ศรีของชาติ เพราะนักเลงมะนิลาด่าเอาว่าไทยเป็นชาติขี้ขลาด "เป็นลูกน้องอ้ายยุ่น"...

ในแง่ประวัติศาสตร์ สมรภูมิสงครามอินโดจีนในสามเกลอ อ่านเอาสาระมากนักไม่ได้ครับ เพราะแต่งให้ไทยบุกกินแดนฝรั่งเศสเข้าไปมากเกินไป เก่งเกินไป ถ้าคุณพระนายเชื่อคุณ ป. ท่านจริงๆ คุณพระนายก็ต้องเชื่อด้วยว่า ยอดนักบินฝรั่งเศสชื่อ โก๊สสับปะแรง แปลว่าแกงสับปะรด หรือนายพลผู้บัญชาการทหารอินโดจีนฝรั่งเศสคนหนึ่งชื่อนายพลเดอกู อีกคนเป็นน้องชาย ชื่อนายพลเดอมึง...

คุณ ป. ท่านก็บอกแล้วว่าท่านแต่งนิยายโกหกสนุกๆ  แต่ข้อมูลที่มีค่าที่สุดที่ท่านสะท้อนไว้ คือบรรยากาศสังคมไทยสมัยนั้น แล้วก็ความรู้สึกนึกคิดของคนไทยธรรมดาตอนนั้น

เรื่องข้อตกลงที่ไทยทำกับจีนและสหรัฐฯ ที่คุณจ้อพูดถึง ผมคิดว่า กับสหรัฐฯ เรายังมีสนธิสัญญาป้องกันร่วมที่เราเรียกว่า ถนัด-รัสก์ ที่ทำไว้ตั้งแต่สมัยรัฐมนตรีต่างประเทศ ดีน รัสก์กับพันเอกถนัด คอมันตร์ อดีตรัฐมนตรีต่างประเทศไทย อันน้นค่อนข้างเฉพาะเจาะจงว่าเป็นเรื่องความมั่นคง การทหาร
กับจีนใหม่กว่านั้นครับ เพิ่งทำเร็วๆ นี้เอง เรียกว่าอะไรผมก็จำไม่ได้แม่น ดูเหมือนจะเรียกว่าแผนการความร่วมมือไทย-จีนในศตวรรษที่ 21 หรือยังไงนี่แหละ พูดกว้างๆ ถึงความสัมพันธ์ทุกด้านไม่เฉพาะแต่ด้านความมั่นคงเท่านั้น
เราเป็นประเทศเล็ก คงไม่อยากจะทะเลาะกับใครทั้งนั้นครับ ต่อให้ไม่ต้องทะเลาะกับใคร แค่ประเทศใหญ่เขาทะเลาะกันเองเราก็ไม่อยากให้เกิดขึ้นด้วย เพราะมันกระทบสันติภาพส่วนรวมทั้งโลก โดยเฉพาะถ้ามาทะเลาะกันใกล้ๆ เรา

จำได้ว่าอ่านหนังสือผ่านๆตามาว่า  ตอนที่ญี่ปุ่นบุกมีการสู้รบกันที่ประจวบด้วยมังคะ

และก็จะเป็นที่สงขลารึไงเนี่ยะค่ะ ไม่แน่ใจ  ญี่ปุ่นขึ้นไปที่จวนผู้ว่าจะยึดเมืองเป็นทางการ  แต่มีข้าราชการชั้นผู้ใหญ่สองท่านไม่ยอม  และยืนหยัดในความเป็นเอกราชของชาติไทย  ผู้นำทหารญี่ปุ่นนั่นก็ฟันหัวขาดด้วยดาบซามูไรทั้งสองท่านไปเลยค่ะ  หลังจากที่รัฐบาลกลางยอมจำนนแล้ว  ทางญี่ปุ่นก็จ่ายเงิน(ที่พิมพ์เองมั้ง)ให้ครอบครัวผู้ตายไป  ด้วยความที่จะเอาใจญี่ปุ่น  วีรกรรมของผู้รักชาติทั้งสองก็ถูกลืมเลือนไปไม่มีการกล่าวถึงอีก

ใครเคยได้ยินเรื่องนี้บ้างคะ  ดิฉันยังมีหนังสืออยู่แต่จำไม่ได้ว่าเป็นเล่มไหน  จะเป็นประวัติคุณควง อภัยวงศ์ หรือ ประวัติคุณ ป อินทรปาลิต(โดย เริงไชย พุทธาโร) หรือไงนี่ก็ไม่ค่อยแน่ใจค่ะ  แต่คิดว่าคงจะไปค้นได้  แต่หากใครเคยได้ยินมาจากแหล่งอื่นก็อยากฟังด้วยค่ะว่ามีเรื่องทำนองนี้หรือเปล่า

การรับรู้เรื่องราวของสงครามโลกในบ้านเรา ดิฉันคิดว่าเราได้จากการอ่านเป็นหลักนะคะ  โดยเฉพาะในระดับมหาวิทยาลัย ทั้งค้นคว้าจากหอจดหมายเหตุ  เอกสารร่วมสมัยต่าง ๆ  และงานเขียนมากมาย  ที่ทำให้เราสามารถให้ข้อมูลได้ตรงกันเป็นส่วนใหญ่

น่าสนใจที่คุณพระนายบอกว่าไม่เคยมีใครสอนเรื่องนี้เลย   ดิฉันลองนึกย้อนไปสมัยนักเรียนก็จำไม่ได้ว่าในหนังสือเรียนมีหัวข้อนี้หรือเปล่า  ไม่ทราบว่านักเรียนรุ่นนี้มีเรียนหรือไม่คะ

สำหรับเกร็ดที่เกี่ยวกับทหารญี่ปุ่นกับคนไทย ดิฉันคิดว่าน่าจะมีอีกมาก  อย่างเช่นที่นครนายกซึ่งเป็นที่ตั้งกองกำลังใหญ่ของญี่ปุ่นแห่งหนึ่ง  ชาวบ้านเดี๋ยวนี้ยังทำขนมโมจิได้อยู่เลย  เคยไปสัมมนาหลายปีก่อนที่ จปร. มีขนมโมจิให้รับประทานด้วย

หรืออย่างเหตุการณ์ที่บ้านโป่ง  เล่ากันว่าทหารญี่ปุ่นตบหน้าเณร  เป็นเรื่องใหญ่โต ชาวบ้านไม่ยอมจะเอาเรื่อง ทหารญี่ปุ่นต้องหนีออกจากพื้นที่     เรื่องนี้มีทั้งในบันทึกทางการและคำบอกเล่าของชาวบ้าน  แต่เชื่อไหมคะ คนละเรื่องกันเลย  แน่นอนว่าของชาวบ้านตื่นเต้นกว่าเยอะ

เกิดไม่ทันหรอกครับ
คุณยาย(ท่านเสียไปนานแล้ว)เล่าให้ฟังถึงคนไทยไปขโมยตาปู
ญี่ปุ่นจับได้บังคับให้กลืนตาปู สุดท้ายก็ตายเพราะพอกลืนแล้วถูกเหยียบท้อง
ให้ตาปูตำออกมาจากข้างใน ถ้าขโมยน้ำมันก็ต้องกินน้ำมัน โหดไหมล่ะ
หรือจะสมน้ำหน้าที่ไปขโมยของเขา

ญี่ปุ่นซื้อของให้ราคาดีเพราะเงินไทย ญี่ปุ่นก็พิมพ์ใช้เองแบบตั๋วรถเมล์
อยากได้กี่บาท ก็ฉีกเอาได้ตามใจชอบ

กลางคืนจุดตะเกียงไม่ได้ กลัวฝรั่งเอาระเบิดมาลง
ต้องพรางไฟ คือเอาอะไรมาหุ้มไม่ให้ตะเกียงปล่อยแสงออกไปมาก

ทั้งคุณพวงร้อยทั้งอาจารย์นิรันดร์มาเยี่ยมพอดี ขอถามเรื่องเครื่องยนต์กลไกครับ มีใครทราบไหมครับว่า รถเครื่องสมัยสงครามโลกที่เราขาดแคลนน้ำมัน แต่คนไทยดัดแปลงปรับเครื่องยนต์ใหม่ใช้แก้ขัดได้ มันเป็นยังไง ผมเข้าใจว่าใช้ถ่านหินแทน หรือใช้น้ำมันอะไรไม่ทราบ จะเป็นน้ำมันก๊าดหรืออะไรไม่รู้ ที่หาง่ายกว่าน้ำมันเบนซินดีเซลเติมแทน ก็คงวิ่งไม่เรียบไม่เร็วเหมือนของเดิมหรอกครับ ใช้พอแก้ขัดไปยามสงคราม

มีเรื่องเกี่ยวๆ เนื่องๆ กับสงครามมหาเอเชียบูรพา คือตอนสงครามอินโดจีน ก่อนญี่ปุ่นขึ้น ที่ทำให้ผมต้องมองประวัติศาสตร์ไทยอย่างพินิจใหม่ ตอนนั้น ฝรั่งเศสเป็นผู้ร้ายเอามากๆ ในสายตาไทย และกระแสปลุกชาตินิยมแรงมาก แรงจนถึงเกือบเป็นคลั่งชาติ (รัฐบาลฝรั่งเศสก็ไม่ได้ทำตัวน่ารักนักหรอก .. อันนี้ผมก็รู้) แต่กระแสแรงอันนั้นไม่ใช่พุ่งเป้าไปแค่ที่รัฐบาลอินโดจีนฝรั่งเศสหรือทหารอินโดจีนฝรั่งเศสเท่านั้น แต่กระเทือนมาถึงคนไทยกันเองที่เข้ารีตคาทอลิกด้วย ถูกสงสัยว่าฝักใฝ่ฝรั่งเศสด้วย

ศาสนจักรโรมันคาทอลิกเพิ่งประกาศเร็วๆนี้ ให้บาทหลวงไทยรูปหนึ่ง ชื่อคุณพ่อบุญเกิด มีสถานะในทางศาสนาของเขา เพราะท่านยอมรับทรมานเพราะความเชื่อของท่าน คุณพ่อบุญเกิดถูกทางการผู้มีอำนาจสมัยนั้นจับไปขังคุก เพราะสงสัยว่าท่านเป็นพวกฝรั่งเศส เข้าใจว่าขังจนท่านป่วย และตายไปในคุก โดยไม่ได้ไต่สวนคดีทางศาล อย่างน้อยนี่เป็นบันทึกของทางเขา เขาว่างั้น (พิจารณาบรรยากาศทางการเมืองสมัยจอมพล ป. แล้วก็เป็นไปได้)

เรื่องนี้เป็นเรื่องละเอียดอ่อน และสำหรับผมมากระทบภาพเดิมในใจผมว่าไทยเราใจกว้างต่อคนต่างศาสนานิดหนึ่ง เอาละครับ ผมยังถือว่านี่เป็นสถานการณ์พิเศษ ที่เป็นหน้าศึกหน้าสงคราม และวิจารณญาณของเจ้าหน้าที่หรือคนอื่นๆ อาจจะมัวไปได้บ้างเพราะความรักชาติ ทำให้ละเมิดเสรีภาพทางศาสนาของคนไทยด้วยกันได้ อีกอย่างหนึ่ง มันมีพื้นฐานอยู่ในความรู้สึกของคนตะวันออก ไม่เฉพาะไทย ว่าบางครั้ง ไม่ใช่ตัวพระศาสนาคริสตังเอง แต่บุคคลในศาสนจักรบางส่วน ได้เคยมีประวัติในการร่วมกับอำนาจทางการเมืองฝรั่ง ในการตีชิงดินแดนอาณานิคมอยู่

ผมอ่านเรื่องของคุณพ่อบุญเกิดแล้วก็เห็นใจท่าน แต่ผมยังคิดว่านี่เป็นกรณีพิเศษส่วนน้อย เพราะโดยปกติส่วนมากที่สุดแล้วคนไทยยังปฏิบัติต่อคนต่างศาสนาอย่างใจกว้างกว่าชาติเอเชียอื่นมาก

มีกรณีที่ถกเถียงได้คล้ายๆ อย่างนี้เหมือนกันในเมืองจีน เมื่อศาสนจักรวาติกันประกาศแต่งตั้งบาทหลวงที่เสียชีวิตในกรณีกบฏนักมวยให้มีสถานะสูงทางศาสนาเร็วๆ มานี้  รัฐบาลจีนปักกิ่งก็รับไม่ได้ ประท้วงรุนแรง เพราะในสายตารัฐบาลจีนเดี๋ยวนี้ พวกนักมวยเป็นพวกรักชาติ พวกบาทหลวง(ฝรั่ง) หลายคนเป็นพวกเดียวกับฝรั่งอื่นๆ ที่เข้ามาปล้นชาติจีน สำหรับกรณีไทย ผมเข้าใจว่าเราไม่ได้มีปฏิกิริยารุนแรงต่อต้านการแต่งตั้งคุณพ่อบุญเกิดเท่าจีน ซึ่งก็แสดงให้เห็นว่าเราค่อนข้างใจกว้างกว่า อีกประการหนึ่ง คุณพ่อบุญเกิดท่านเป็นไทย ในขณะที่บาทหลวงฝรั่งที่จีนโกรธพวกนั้นเป็นฝรั่ง หลักฐานว่าโบสถ์ฝรั่งได้ประโยชน์จากการเอาเปรียบจีนด้วย ทางจีนก็มีอยู่ แต่หลักฐานแน่นอนที่ว่าคุณพ่อบุญเกิดฝักใฝ่ฝรั่งเศสนั้นดูเหมือนทางไทยจะไม่มี  รูปการณ์ดูเหมือนคุณพ่อจะเป็นบาทหลวงธรรมดาจริงๆ ที่ถูกจับเพราะเข้าใจผิดจริงๆ ... ก็ต้องยอมให้ศาสนจักรของท่านให้เกียรติท่านไป