เรือนไทย

เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) คือใครครับ

ไม่เคยได้ยินค่ะ  คุณได้ยินชื่อนี้มาจากไหนคะ

เอกสารของกระทรวงกลาโหมครับ ประวัติเจ้าพ่อหอกลองที่อยู่ภายในกระทรวงกลาโหม

ลองพิมพ์คำว่า เจ้าพ่อหอกลอง กระทรวงกลาโหม ในกูเกิ้ลดูครับ จะมีข้อมูลบางส่วน

ประวัติเดิม
          เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) ในรัชกาลที่ ๑ เกิดที่กรุงศรีอยุธยา เป็นทหารเอกในพระเจ้ากรุงธนบุรี เป็นพลรบฝ่ายซ้าย ต่อมาได้เลื่อนเป็นพลรบฝ่ายขวา แทนเจ้าพระยาพิชัยดาบหัก ซึ่งถึงแก่กรรม เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ได้ติดตามพระเจ้าตากสินมหาราชออกรบ มีความเชี่ยวชาญในทางหอก และชอบให้ทหารตีกลองศึกในเวลาออกรบ ทหารทั้งหลายในสังกัด จึงพร้อมใจกันตั้งชื่อว่า "เจ้าพ่อหอกลอง" ท่านเป็นกำลังสำคัญในการกอบกู้เอกราชของชาติไทย ต่อมาป่วยเป็นโรคลำไส้ สิ้นชีวิตที่พระราชวังเดิม จังหวัดธนบุรี เมื่อ พ.ศ.๒๓๔๑ อายุ ๕๘ ปี

สมัยเมื่อตั้งกรุงเทพมหานคร เป็นเมืองหลวง ได้แสดงอภินิหารต่าง ๆ เรื่อยมา เมื่อสร้างศาลาว่าการกลาโหม พ.ศ.๒๔๒๕ ได้สร้างหอกลองขึ้นไว้บนปลายสุดของยอดชั้นที่ ๓ ด้านสะพานช้างโรงสี ต่อมาตึกร้าวจึงรื้อออก เมื่อ พ.ศ.๒๕๐๐ แล้วสร้างศาลเจ้าพ่อหอกลองขึ้นใหม่ เมื่อ พ.ศ.๒๕๐๒

http://baanjompra.com/webboard/thread-6911-1-1.html

อ่านประวัติตามที่คุณเจ้าของกระทู้แนะนำให้ไปค้น     พบว่าเจ้าพ่อหอกลองซึ่งเดิมเป็นเทพารักษ์  กลายเป็นขุนนางไทยสมัยธนบุรีไปเสียแล้ว   ??? ???

ขอยกประวัติของหอกลองมาให้อ่านนะคะ
ประวัติเดิม
    เริ่มสร้างในสมัยรัชกาลที่ 1 เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างและสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นเมืองหลวง โดยสร้างพระนครขึ้นใหม่และทรงเห็นความสำคัญของ “หอกลอง” ที่จะต้องมีคู่พระนคร พระองค์ทรงโปรดฯ ให้สร้างหอกลองขึ้นทางด้านใกล้กับพระบรมมหาราชวัง ติดกับเนื้อที่วัดพระเชตุพนฯ หอกลองนี้ในสมัยก่อนจะมีพนักงานเจ้าหน้าที่มาทำงานประจำ โดยมีบรรดาศักดิ์เป็น “เจ้าหอกลอง” ทำหน้าที่ดูแลเหตุการณ์ต่าง ๆ ภายในพระนครคล้ายเป็นยามดูแลรักษาพระนคร คอยระแวดระวังภัย เช่น ไฟไหม้ รวมถึงบอกเวลา และเรียกหอกลองแห่งนี้ว่า “หอกลองประจำพระนคร”
   ภายในหอกลองนี้รัชกาลที่ 1 ทรงโปรดเกล้าฯ ให้นำกลองขนาดใหญ่มาไว้ทั้งหมด 3 ใบ ได้แก่ กลองย่ำพระสุริย์ศรี กลองอัคคีพินาศ กลองพิฆาตนารี ซึ่งกลองแต่ละใบจะใช้ตีเพื่อแจ้งเหตุแตกต่างกัน โดยกลอง “ย่ำพระสุริย์ศรี” ใช้ตีเพื่อบอกเวลาแก่คนในพระนครว่าเวลานั้น ๆ เป็นเวลาเท่าใด ซึ่งเสียงที่เป็นสัญญาณจะดัง ตุ้ม ๆ ๆ เลยกลายเป็นคำว่า “ทุ่ม” ในปัจจุบัน ส่วนกลอง “อัคคีพินาศ” ใช้ตีเมื่อเวลาบ้านเมืองมีเหตุเภทภัย สมัยก่อนหากเกิดไฟไหม้ขึ้นในพระนครก็จะต้องเกณฑ์แรงคนมาช่วยกันดับ และการที่จะบอกเหตุเร่งด่วนได้รวดเร็วที่สุด สมัยนั้นก็คือ จะต้องคอยฟังเสียงกลองที่หอกลองแห่งนี้ สำหรับ “กลองพิฆาตไพรี” จะใช้ตีเมื่อข้าศึกยกกำลังมาประชิดพระนคร จะใช้ตีเพื่อให้คนในพระนครทราบว่า ขณะนี้เกิดเหตุมีข้าศึกยกทัพมาให้ชาวพระนครเตรียมพร้อมรับศึกสงครามที่อาจเกิดขึ้น
  เมื่อได้สร้างหอกลองเสร็จแล้ว รัชกาลที่ 1 ยังทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานองค์เทพารักษ์มาประดิษฐานประจำหอกลองด้วย หอกลองนี้คงทำหน้าที่มาถึงรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯ ให้รื้อหอกลองออกเพราะทรงเห็นว่า ความจำเป็นที่จะใช้หอกลองแจ้งข่าวสารแบบโบราณนั้นหมดไปแล้ว หอ กลองดังกล่าวจึงถูกรื้อทิ้ง เพื่อนำมาสร้างสถานที่ราชการ คือ กรมการรักษาดินแดนนั่นเอง

ดิฉันเข้าใจว่า เรื่องเจ้าพระยาสีห์ฯ คงเป็นเรื่องที่แต่งขึ้นในภายหลัง    สวมเข้าไปกับประวัติเจ้าพ่อหอกลอง ที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 1
ไม่เคยได้ยินชื่อเจ้าพระยาท่านนี้ในประวัติศาสตร์สมัยธนบุรี     ในสมัยนั้นเจ้าพระยามีไม่กี่ท่าน ล้วนมีผลงานปรากฏอยู่ในพงศาวดาร     แต่ท่านนี้ไม่มีค่ะ

คุณเพ็ญชมพูจะว่ายังไง   หาชื่อและผลงานท่านผู้นี้ในสมัยธนบุรี เจอไหมคะ

ประวัติของเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) มีข้อแตกต่างจากประวัติศาสตร์กระแสหลักหลายจุด ทำให้คิดว่าน่าจะเป็นเรื่องแต่งขึ้นมา


๑. ไม่มีเจ้าพระยาพิชัยดาบหัก
๒. พระยาพิชัยดาบหักเสียชีวิตในสมัยรัชกาลที่ ๑ ไม่ใช่สมัยพระเจ้าตากสิน

คุณ boringgob คงได้คำตอบแล้วนะคะ
1   เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ ไม่มีตัวตน ไม่ปรากฏชื่อและผลงานใดๆในสมัยธนบุรี
2   ไม่มีเจ้าพระยาพิชัยดาบหัก  มีแต่พระยาพิชัยดาบหัก
3   พระยาพิชัยดาบหักไม่ได้ถึงแก่กรรมในสมัยธนบุรี  ท่านมีชีวิตอยู่ตลอดสมัย    แต่ท่านขอตายตามสมเด็จพระเจ้าตากไปเมื่อสิ้นสุดสมัยธนบุรีแล้ว  ดังนั้นเป็นไปไม่ได้ที่จะมีขุนนางอีกคนมารับตำแหน่งของท่านตั้งแต่ท่านยังมีชีวิตอยู่
4   ประวัติอ้างว่าเจ้าพระยาสีห์ ถึงแก่กรรม พ.ศ. 2341  หลังตั้งกรุงเทพถึง 16  ปี  แต่เจ้าพ่อหอกลองมีมาตั้งแต่ตั้งกรุงเมื่อพ.ศ. 2325     ท่านจะกลายเป็นเจ้าพ่อหอกลองตั้งแต่ก่อนตายได้อย่างไร
5   เจ้าพ่อหอกลอง ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเป็นเทพารักษ์ ไม่ใช่มนุษย์  
     โปรดดูภาพข้างล่างนี้ค่ะ

หอกลองถูกรื้อลงในสมัยรัชกาลที่ 5   เทพารักษ์ประจำศาลถูกย้ายมาประดิษฐานที่ศาลหลักเมืองแทน   บริเวณที่เป็นศาลหอกลองกลายเป็นที่ตั้งของกรมรักษาดินแดน 
ในปี พ.ศ.2509 เจ้ากรมรักษาดินแดน พล.ท.ยุทธ สมบูรณ์ ดำเนินการในการจัดสร้างศาลเจ้าพ่อหอกลองขึ้นในบริเวณกรม   โดยได้สร้างแบบจตุรมุข และมีมณฑปแบบของเดิม ส่วนองค์เจ้าพ่อหอกลองนั้น ไม่ได้อัญเชิญองค์เดิมมาจากศาลหลักเมือง แต่ได้สร้างองค์เจ้าพ่อหอกลองขึ้นมาใหม่ เป็นคนละแบบกับของเดิม  คือสร้างเป็นแบบคนโบราณนุ่งผ้ากระโถงผ้าขาวม้าพาดไหล่ซ้าย นั่งขัดสมาธิ มือทั้งสองข้างวางบนเข่า ทั้งซ้ายและขวา หล่อด้วยทองเหลือง หน้าตักกว้าง 29 นิ้ว นั่งบนแท่นแปดเหลี่ยม
ตำนานเจ้าพระยาสีห์ ก็คงจะแต่งขึ้นหลังปี 2509  ให้เข้ากับรูปหล่อเจ้าพ่อหอกลองท่านใหม่   แต่คนแต่งคงไม่มีความรู้ด้านประวัติศาสตร์  จึงมีข้อผิดพลาดอย่างในค.ห.ข้างบนนี้

ผมอ่านแล้วก็เห็นว่าข้อมูลโยงกันแบบไม่สมเหตุสมผล ข้อมูลบางประการก็น่าสงสัย เช่น เคยเป็นทหารเอกของพระเจ้าตากสิน? เสียชีวิตที่พระราชวังเดิม?

เป็นไปได้หรือไม่ครับ ที่ท่านอาจเป็นแค่พระยา แต่มีคนเพิ่มให้เป็นเจ้าพระยา มีเพื่อนแนะนำให้สืบค้นใน พงศาวดารฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ) แต่ผมจนปัญญาที่จะหาเอกสารดังกล่าว

ีคงไม่ใช่หรอกค่ะ    ถ้าเป็นขุนนางชั้นทหารเอก จะเป็นเจ้าพระยาหรือพระยา  ก็ต้องมีชื่อปรากฏในพงศาวดารอยู่ดี

ส่วนเรื่องพระราชวังเดิมนั้น     เมื่อสิ้นสมัยธนบุรี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯทรงย้ายเมืองหลวงมาที่กรุงเทพ   ทรงแต่งตั้งพระราชวงศ์ชั้นสูงมาประทับแทน คือสมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงธิเบศรบดินทร์ พระโอรสในกรมพระเทพสุดาวดี ประทับอยู่จนสิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. 2328
เมื่อกรมหลวงธิเบศรบดินทร์สิ้นพระชนม์แล้ว  เจ้านายที่เสด็จมาประทับอยู่แทนคือสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฉิม กรมหลวงอิศรสุนทร   ต่อมาคือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

จะเห็นได้ว่าพระราชวังเดิมไม่ใช่ที่อยู่ของสามัญชน  ต่อให้เป็นขุนนางก็ไม่มีสิทธิ์เข้าไปอยู่   อย่าว่าแต่จะตายที่นั่นเลย

ถ้าหาพงศาวดารฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์มาอ่านไม่ได้  ขอให้เข้าไปใน facebook  มีกลุ่มศึกษาพระราชประวัติและพระวีรกรรมของสมเด็จพระเจ้าตากสิน ชื่อ "ตามรอยสมเด็จพระเจ้าตากสิน"  เขาค้นคว้าละเอียดพอสมควร   และยินดีตอบข้อซักถามผู้สนใจใคร่รู้
ลองเข้าไปถามถึงทหารเอกชื่อเจ้าพระยาหรือพระยาสีห์สุรศักดิ์ดูนะคะ  เผื่อเขาจะรู้จักมากกว่าที่เรือนไทย

https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://m.facebook.com/thairathtv/videos/246291406000786/&ved=2ahUKEwja186r6eXqAhXXZSsKHZgpBqEQo7QBMAB6BAgAEAE&usg=AOvVaw0-jH9mDJmLw6SRH5wQGFL6

ขอบพระคุณที่กรุณาตอบคำถามและให้คำแนะนำครับ

ช่วยเปิดคลิปในความคิดเห็นที่ ๑๔  ;D

https://www.facebook.com/thairathtv/videos/246291406000786/

กลาโหมคงมีความรู้เรื่องนี้มากกว่าดิฉัน

คงจะต้องไปสอบถามรายละเอียดจากผู้เขียนบทความนี้  ;D

จาก ปกิณกะกระทรวงกลาโหม ๖๐ ปี เจ้าพ่อหอกลอง โดย พลตรี ชัยวิทย์ ชยาภินันท์ วารสารหลักเมือง สำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม พฤศจิกายน ๒๕๖๒ หน้า ๑๗

https://www.yumpu.com/xx/document/read/62918599/62

ผมสืบค้นจากพระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ) รัชกาลที่ ๑ รวมถึงหลักฐานอื่นๆ ในสมัยธนบุรีถึงรัชกาลที่ ๑  และเอกสาร "เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์" ไม่มีชื่อของ เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) หรือ  พระยาสีห์สุรศักดิ์  แต่อย่างใดครับ


ผมเห็นตรงกับคุณเทาชมพูและคุณเพ็ญชมพูว่าประวัติน่าจะถูกแต่งเติมโดยคนสมัยหลังครับ  เพราะข้อมูลคลาดเคลื่อนกับหลักฐานประวัติศาสตร์อยู่หลายประเด็นดังที่คุณเทาชมพูอธิบายมาแล้ว


สันนิษฐานว่าอาจจะนำเอาตำแหน่ง เจ้าพระยาสุรสีห์  ของกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท ซึ่งเป็นทหารเอกของพระเจ้ากรุงธนบุรีมาเป็นต้นแบบดัดแปลงอีกต่อหนึ่งครับ


มีขุนนางผู้ใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๑ อีกท่านที่อาจจะเป็นต้นแบบคือ  เจ้าพระยาสุรินทราชา (จันทร์)  เป็นบุตรชายเจ้าพระยาชำนาญบริรักษ์ (อู่) ในรัชกาลพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ  ในช่วงเสียกรุงเจ้านครศรีธรรมราชตั้งเป็นอุปราชเมืองนคร  ภายหลังพระเจ้ากรุงธนบุรีตีเมืองนครศรีธรรมราชแตกจึงถูกจับเป็นเชลย มารับราชการในกรุงธนบุรีได้เป็นที่พระยาอินทรอรรคราช  ต่อมาในรัชกาลที่ ๑ ได้เป็นที่พระยาราชวังเมือง สมุหพระคชบาลขวา  แล้วเลื่อนเป็น พระยาสุรินทราชานราธิบดีศรีสุริยศักดิ์ สมุหพระคชบาลจางวางซ้าย   ได้ออกไปอยู่เมืองถลางเป็นจางวางผู้สำเร็จราชการหัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันตกแปดหัวเมือง แล้วได้เลื่อนเป็นเจ้าพระยาสุรินทราชาฯ   ภายหลังเมื่อเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (ปลี) สมุหพระกลาโหม สิ้นชีพในสงครามเมืองทวายเมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๖  จึงมีตราเรียกไปที่กรุงเทพฯ จะแต่งตั้งเป็นที่อรรคมหาเสนาแทน  แต่เจ้าพระยาสุรินทราชาฯ ทำเรื่องกราบทูลไปว่าตัวชราแล้ว ขอรับราชการอยู่หัวเมืองจนถึงแก่อสัญกรรม

น่าสังเกตว่า เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) มีประวัติใกล้เคียงกับเจ้าพระยาสุรินทราชา (จันทร์) อยู่หลายส่วน  คือมีชื่อจริงเหมือนกัน  เป็นคนกรุงศรีอยุทธยาเหมือนกัน  ได้รับราชการที่กรุงธนบุรี มีชีวิตอยู่จนถึงสมัยรัชกาลที่ ๑ และเป็นเจ้าพระยา เหมือนกัน  

ขอต้อนรับคุณศรีสรรเพชญค่ะ  ดีใจที่แวะเข้ามาร่วมวงอีกครั้ง   ไม่ได้ข่าวคราวเสียนานจนลืมไปเลยว่าใน Facebook มีคุณที่จะพึ่งพาอาศัยได้อีกคนเรื่องประวัติศาสตร์ไทย

ดิฉันก็สงสัยอย่างคุณศรีฯ ว่า คือชื่อเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์น่าจะดัดแปลงมาจากชื่อขุนนางไทยสมัยธนบุรี  ให้มีเค้าชื่อโบราณ  และราชทินนามก็ฟังดูสง่างามสมเป็นเจ้าพระยานักรบ  
ดิฉันนึกไว้ 2 ชื่อว่านำมาบวกไว้ด้วยกัน คือเจ้าพระยาสุรสีห์ กับเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีสมัยรัชกาลที่ 5  
ส่วนชื่อเดิม เอามาจากเจ้าพระยาสุรินทราชา ก็เป็นไปได้

ส่วนที่มาของเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์  ดิฉันสันนิษฐานว่าต้นกำเนิดมาจากตรงนี้

 ต่อมาในปี พ.ศ.2509 ท่านเจ้ากรมรักษาดินแดน พล.ท.ยุทธ สมบูรณ์ จึงได้มอบหมายให้ พ.ต.ฟื้น แสงรักษ์ เป็นผู้ดำเนินการในการจัดสร้างศาลเจ้าพ่อหอกลองขึ้น โดยได้สร้างแบบจตุรมุข และมีมณฑปแบบของเดิม ส่วนองค์เจ้าพ่อหอกลองนั้น ไม่ได้อัญเชิญองค์เดิม มาจากศาลหลักเมือง เพราะเกรงว่าจะผิดพระราชประสงค์ขององค์รัชการที่ 5 จึงได้สร้างองค์เจ้าพ่อหอกลองขึ้นมาใหม่ โดยคณาจารย์ที่ทรงคุณวุฒิวิทยาคมหลายท่าน ช่วยตรวจดูพระรูปลักษณะของเจ้าพ่อหอกลอง พระคณาจารย์ได้เห็นพ้องต้องกันว่า ให้สร้างพระรูปเจ้าพ่อหอกลองเป็นแบบคนโบราณนุ่งผ้ากระโถงผ้าขาวม้าพาดไหล่ซ้าย นั่งขัดสมาธิ มือทั้งสองข้างวางบนเข่า ทั้งซ้ายและขวา องค์หล่อด้วยทองเหลือง หน้าตักกว้าง 29 นิ้ว ประทับนั่งบนแท่นแปดเหลี่ยม


  หลักฐานตรงนี้ ระบุว่า พระคณาจารย์ (น่าจะหมายถึงเกจิอาจารย์ ที่เป็นบรรพชิต หลายรูปด้วยกัน) เห็นพ้องกันว่าให้สร้างรูปเจ้าพ่อหอกลองให้เป็นคน แทนที่จะเป็นเทวดาอย่างเทพารักษ์ประจำหอกลององค์แรกในสมัยรัชกาลที่ 1
แต่ในประวัติตอนนี้ไม่ได้ระบุว่า รูปหล่อที่สร้างขึ้นมาเป็นรูปหล่อของใคร
  ก็คงจะมีใครในยุคหลังจากปี 2509  เพิ่มประวัติเจ้าพ่อหอกลองเข้ามา ให้มีชื่อเสียงเรียงนามและหน้าที่การงาน เพื่อเพิ่มความขลัง
   น่าสังเกตว่า รูปหล่อเจ้าพ่อหอกลองที่สร้างขึ้นมา ไม่มีอะไรบ่งชี้ว่าเป็นนักรบ   แต่งกายแบบสามัญชนธรรมดา  ไม่มีการแต่งกายแบบออกศึก   ไม่มีหอก  หรืออาวุธอื่นใดที่สอดคล้องกับประวัติเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์  
  

" ตีกลอง" กับ "หอกลอง" คนละความหมาย คนละเรื่องกันนะคะ

ดิฉันยังสงสัยอีกว่า ในการรบสมัยธนบุรี  เขาเอาทหารไปตีกลองให้จังหวะในการรบที่จะต้องประชิดติดพัน แบบไหนอย่างไร  
ทหารกลองยืนอยู่ตรงไหน  จึงจะหลบอาวุธพ้น โดยไม่เสียจังหวะตี   
ในความชุลมุนวุ่นวายของการประจัญบาน แม่ทัพได้ยินเสียงกลองด้วยหรือ
คุณศรีสรรเพชญพอจะนึกออกไหมคะ

เรื่องนี้ไม่ทราบเลยครับ ในพระราชพงศาวดารฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) มีเขียนเหตุการณ์ตีกลองตอนรบกับพม่าที่ปากน้ำโจ้โล้ หลังจากเสด็จหนีจากพระนครไม่นานไว้สั้นๆ เพียงว่า

        "ครั้นเพลาบ่ายโมงเศษพะม่ายกกองทัพมาถึง จึงเสด็จนำหน้าพลทหารด้วยหลวงชำนาญไพรสณฑ์ พระเชียงเงิน นายบุญมี นายทองดี นายแสง ทหาร ยกออกรับล่อพม่านอกปืนใหญ่น้อยซึ่งตั้งดาไว้ประมาณ ๖-๗ เส้น พะม่ายกทัพเรียงเรื่อยมาจำเพาะในพงแขม ครั้นเข้ามาใกล้ได้ทีแล้ว ก็ยิงปืนใหญ่น้อยพร้อมกันถูกพะม่าล้มตายเป็นอันมาก พะม่าที่ยังเหลืออยู่นั้นอุดหนุนกันเข้ามาอีก จึงล่อให้ไล่เข้ามาแล้วยิงปืนใหญ่น้อยถูกพะม่าล้มตายทับกันเป็นอันมาก พะม่าหนุนเข้ามาอีก วางปืนตับคำรบ ๓ ครั้ง พะม่าแตกกระจัดกระจายไป จึงรับสั่งให้พลทหารโห่ร้องตีฆ้องกลองสำทับ พะม่าแตกจะคุมกันเข้ามิได้ จึงให้ยกพลนิกายมาประทับตามลำดับ"


ทหารกลองที่ออกศึกในราชการสงครามเห็นจะเป็นทหารใน กรมกลองชนะ ที่เป็นกรมฝ่ายทหารกรมหนึ่ง  ในพระบรมราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดินในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวระบุว่า เป็นหนึ่งในกรมทหารกลางที่ไม่ใช่ทหารหน้า (หมายถึงทหารกรมอาสาหกเหล่าที่เป็นกำลังรบหลัก) ซึ่งสำหรับเกณฑ์ไปรบในการทัพเสมอ และไม่ใช่ทหารรักษาพระองค์ เป็นทหารสำหรับเข้ากระบวนตามเสด็จพระราชดำเนินในราชการสงคราม

ขอบพระคุณสำหรับทุกความคิดเห็นครับ

การที่เราค้นหาข้อมูลเพื่อให้ได้ข้อเท็จจริง แต่อาจเป็นการไปกระทบกับความเชื่อเดิมว่าเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์มีตัวตนจริง แล้วก็กราบไหว้เคารพบูชากันมาจนถึงปัจจุบัน คุณเทาชมพูมีข้อคิดเห็นประการใดมั้ยครับ หรือว่าควรปล่อยไปตามกระแสของสังคมนั้น ๆ

ความเชื่อและศรัทธาบางทีก็อธิบายด้วยเหตุผลได้ยาก     ต่อให้อธิบายได้ ก็ไม่ได้หมายความว่าศรัทธาและความเชื่อนั้นจะหายไป
เรื่องนี้ ดิฉันถือว่าเป็นสิทธิ์ส่วนตัวของแต่ละบุคคล   ใครจะเชื่อก็เป็นสิทธิ์ของคนนั้น   ใครไม่เชื่อก็เป็นสิทธิ์ของเจ้าตัวอีกเช่นกันค่ะ

ขอบพระคุณครับ

ความเชื่อมีหลายหลาก ผิดถูกมากน้อยต่างกัน  ;)


ตามความเชื่ออีกกระแสหนึ่ง รูปหล่อเจ้าพ่อหอกลองคือ เจ้าพระยาสุรสีห์ (ต่อมาคือ กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท)

จากหนังสือ เทพ-เทวะ ศักดิ์สิทธิ์-สักการะ (https://books.google.co.th/books?id=4A5dDwAAQBAJ&pg=PA80&hl=th&source=gbs_toc_r&cad=4#v=onepage&q&f=false) โดย กองบรรณาธิการข่าวสด หน้า ๘๘
 

ถ้าอย่างนั้นก็น่าจะระบุเสียแต่แรกว่า เป็นศาลกรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท 

ตามความเชื่อของคุณพลาดิศัย สิทธิธัญกิจ รูปหล่อเจ้าพ่อหอกลองคือ สมเด็จพระชนกาธิบดี (ทองดี)  ???

จากบทความเรื่อง ภูมิบ้าน ภูมิเมือง : ๑๓ มิถุนายน ๒๓๒๕-วันสมเด็จพระชนกาธิบดี (ทองดี) โดย พลาดิศัย สิทธิธัญกิจ หนังสือพิมพ์แนวหน้า วันอาทิตย์ที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๖๒

https://www.naewna.com/lady/418646

อ่านแล้วยังไม่เข้าใจ
คุณเพ็ญชมพูกรุณาอธิบายอีกทีได้ไหมคะ ว่าทำไมเจ้าพ่อหอกลองจึงเป็นสมเด็จพระชนกาธิบดี (ทองดี)   เจ้าพ่อหอกลองที่สร้างในรัชกาลที่ 1  เป็นเทพารักษ์  ไม่ใช่มนุษย์
เจ้าพ่อหอกลองท่านที่ 2 ในรัชกาลที่ 9 ต่างหาก สร้างเป็นมนุษย์  แต่ไม่มีชื่อระบุไว้

รูปหล่อเจ้าพ่อหอกลองที่ศาลในบริเวณกรมรักษาดินแดนที่สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๙ ได้เกจิอาจารย์ตรวจดูรูปลักษณ์ แต่ไม่เป็นที่กระจ่างว่า เกจิอาจารย์ท่านบอกว่าเป็นผู้ใดในอดีตหรือไม่ จะเป็น เจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน), เจ้าพระยาสุรสีห์ (บุญมา), สมเด็จพระชนกาธิบดี (ทองดี) หรือบุคคลอื่น

สำหรับท่านแรกและท่านที่สอง ผู้กล่าวอ้างให้เหตุผลว่าเป็นผู้ชื่นชอบในการตีกลองศึก ส่วนท่านที่สาม ไม่มีเหตุผลใดรองรับ

เรื่องการได้มาซึ่งรูปลักษณ์ของเจ้าพ่อ อาจจะพูดได้ว่าเป็น "ประวัติศาสตร์จากโลกวิญญาณ" (โดยผ่านการรับรองจากกองทัพ) ได้เหมือนกัน  ;D

ขอบคุณค่ะ
วิชานี้ เรือนไทยไม่ได้เปิด    นักเรียนทั้งหลายไม่ต้องมาจองแถวหน้าหรือแถวหลังนะคะ

หากความเชื่อเรื่องเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ (จัน) เป็นประวัติศาสตร์จากโลกวิญญาณ หรือ ประวัติศาสตร์ฉบับนั่งทางใน  อาจารย์คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง ภาควิชาปรัชญา คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ให้คำตอบเกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้

เวลาเราพูดถึง “ความจริง” คล้าย ๆ มันมีหลายระดับ เช่น ระดับ fact คือระดับข้อเท็จจริง หมายถึงสิ่งที่พิสูจน์ได้ในทางประสาทสัมผัสและสามารถโต้แย้งถกเถียงกันได้หากมีหลักฐานที่ถูกต้องหรือดีกว่า ระดับ reality หรือความจริงที่ไม่เกี่ยวกับมุมมองของเรา เพราะเป็นความจริงนอกตัวเราที่จริงอยู่อย่างนั้น เรื่อยไปจนถึงระดับ truth หรือสัจธรรมอันเป็นความจริงนิรันดร คล้าย ๆ ความจริงสูงสุดที่มีลักษณะนามธรรมยิ่งกว่าทุกระดับ

ในชีวิตประจำวันดูเหมือนเราใช้ความจริงระดับ “ข้อเท็จจริง” มากกว่าระดับอื่น ส่วนศาสนาและปรัชญานั้นล่วงล้ำเข้าไปถึงเขตแดนความจริงระดับสัจธรรม ทว่าปรัชญาต่างกับศาสนาตรงที่ไม่ได้อ้างสัจธรรมหนึ่งเดียวโดยอาศัยความเชื่อ แต่ถือว่าแม้แต่การพูดถึงสัจธรรมก็อยู่ในข่ายแห่งการถกเถียงโต้แย้งด้วยเหตุผลได้

เดิมทีนักปรัชญาพยายามหาเส้นแบ่งระหว่าง “ความจริง” กับ “ความเชื่อ” ให้ชัดเจน ต่อมาดูเหมือนจะให้ความสนใจความสัมพันธ์ระหว่างสองสิ่งนี้มากกว่า เพราะเส้นแบ่งที่ว่านี้พร่าเลือนลงหลังยุคโพสต์โมเดิร์น

การแยกแยะหาเส้นแบ่งระหว่างความเชื่อกับความจริงยังคงเป็นเรื่องจำเป็นมากโดยเฉพาะในสังคมไทยที่ดูเหมือนความเชื่อจะนำความจริงไปซะทุกเรื่อง ถึงขนาดแม้จะมี “ข้อเท็จจริง” ที่ขัดแย้งกับความเชื่อนั้นก็ตาม ยิ่งหากความเชื่อนั้นถูกตอกย้ำจนกลายเป็นศรัทธาแล้วมีธงความดีหรือ “เจตนาดี” นำไปด้วย คนก็จะยิ่งละเลยทั้งข้อเท็จจริงหรือความจริงออกไปอีก

ประวัติศาสตร์ถกเถียงกันด้วย “หลักฐาน” เท่าที่มี แต่แน่นอนว่าหลักฐานอาจไม่สมบูรณ์หรือขัดแย้งกัน มันจึงถูกตีความหรือโต้แย้งได้ การสร้างเรื่องราวขึ้นมาลอย ๆ โดยอำนาจวิเศษจึงไม่ควรถูกเรียกว่าประวัติศาสตร์ด้วยซ้ำ เพราะมันอยู่ในฟากของความเชื่อเต็ม ๆ ใครอยากจะเชื่ออะไรก็เชื่อไป เป็นสิทธิของท่าน หากความเชื่อนั้นมันไม่ไปละเมิดสิทธิของคนอื่น แต่ท่านเชื่ออะไร คนอื่นก็มีสิทธิที่จะไม่เชื่ออย่างท่าน แล้วก็ไปบังคับเขาไม่ได้ รวมทั้งหากเขาจะโต้แย้งวิพากษ์วิจารณ์ก็เป็นสิทธิของเขาด้วย

การเลือกเอาศรัทธาและความดีเป็นข้ออ้าง เราก็ได้สร้างสังคมที่ปฏิเสธความรู้ขึ้นมา แม้ความรู้นั้นอาจสร้างขึ้นจากข้อเท็จจริงและหลักฐานก็ตาม สังคมเราจะเป็นอย่างไร มันจะไม่กลายเป็นสังคมแห่งความรู้หรือสังคมแห่งปัญญาในความหมายที่ควรเป็น เพราะสุดท้ายความรู้บางอย่างจะถูกปฏิเสธหากมันขัดกับความศรัทธาหรือความดี ในขณะเดียวกัน ความรู้ที่เหลืออยู่จะถูกเอาไว้รับใช้ความเชื่อหรือความดีเท่านั้น

ตัวแปรสำคัญอีกอย่างในการก่อรูปสังคมที่ปฏิเสธความรู้คือบรรดาผู้วิเศษนี่แหละ การอ้างคุณวิเศษที่พิสูจน์ไม่ได้เป็นอำนาจอย่างหนึ่งของสังคมที่ถูกฝึกไม่ให้พึ่งตัวเอง เราต่างถูกฝึกให้พึ่งผู้วิเศษอยู่เสมอโดยไม่รู้ตัว พึ่งในครอบครัว ในระบบการศึกษา ในศาสนา ในการเมือง ไปจนระดับรัฐ

จากบทความเรื่อง ประวัติศาสตร์ฉบับนั่งทางใน บนเส้นแบ่งของความรู้-ความจริง-ความเชื่อ กับข้ออ้างแห่งศรัทธาในสังคมอุดมผู้วิเศษ โดย คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง

https://www.matichonweekly.com/column/article_325686

ดิฉันจบแล้วนะคะ เรื่องเจ้าพ่อหอกลอง    ยิ่งออกความเห็นมากเดี๋ยวจะกลายเป็นข้อขัดแย้งระหว่างศรัทธากับความเชื่อในเรื่องที่อธิบายไม่ได้
ไม่มีอะไรทำให้คนทะเลาะกันง่ายเท่ากับคุยกันเรื่องการเมืองและศาสนา
ก็ขอจบแค่นี้ค่ะ

คุณเพ็ญชมพูครับ เจ้าพ่อหอกลองที่ผมกล่าวถึง เป็นเจ้าพ่อหอกลองที่ตั้งอยู่ในกระทรวงกลาโหมครับ ซึ่งรูปปั้นนั้นอ้างถึงเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์ ทหารในสมัยกรุงธนบุรี
ไม่ใช่เจ้าพ่อหอกลองที่ตั้งบริเวณด้านหลังหน่วยบัญชาการรักษาดินแดน ซึ่งรูปปั้นนั้นอ้างถึงเจ้าพ่อหอกลองเดิมที่เป็นเทพารักษ์ แต่แปลงมาเป็นมนุษย์โดยการนำเรื่องจิตวิญญาณมาพิจารณาครับ

คุณเพ็ญชมพูยังไม่เข้ามาตอบ   ดิฉันตอบแทนให้ก็แล้วกัน
ไม่ว่าจะเป็นเจ้าพ่อหอกลององค์ไหนก็ตาม คำตอบยังคงเดิม คือเจ้าพระยาสีห์สุรศักดิ์(จัน) ไม่ปรากฏตัวตนในพงศาวดารฉบับไหนๆ ที่เล่าถึงสมัยธนบุรี ทั้งสิ้น ค่ะ