เรือนไทย

 ;D สวัสดีปีใหม่ครับผม

มาช้าหนึ่งวัน อย่างไรก็ขอโทษด้วยนะครับผม

ปีใหม่ไทย - ไต ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน อ้าย   

อย่างไรก็ขอให้มีความสุขกันมาก ๆ นะครับ ขึ้นใหญ่ใหม่สูง อยู่ดีกินหวานนะครับผม  ;D

ขออนุญาตยกคำถามของคุณนวรัตนจากกระทู้ เครื่องแบบทหารบกไทย (http://www.reurnthai.com/index.php?topic=6213.msg141101#msg141101) มาตอบให้กระทู้นี้ เผื่อว่าจะมีการอภิปรายกันยืดยาว จะได้ไม่เป็นการรบกวนกระทู้เดิม


จากหลักฐานความใน จดหมายเหตุของบาทหลวง เดอชวาสี  (http://culture.pn.psu.ac.th/culture/index.php?option=com_content&view=article&id=286:2555-01-06-20-m-s&catid=16:2009-12-03-07-03-13&Itemid=50) ได้บันทึกไว้เมื่อคราวเดินทางมาในประเทศไทยในตำแหน่งผู้ช่วยทูตของ มองสิเออร์ เดอ เชอวาเลีย เมื่อ พ.ศ. ๒๒๒๗-๒๒๒๙ ในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีความตอนหนึ่งว่า

คราวนี้เราได้พากันไปดูประทีปโคมไฟที่ช่องหน้าต่างตามบ้านเรือนของราษฎร.....พระเจ้าแผ่นดินสยามเสด็จออกประทับช่องพระแกลให้ข้าราชการเฝ้า และพระราชทานเสื้อกั๊กหลายชนิดให้แก่ข้าราชการตามลำดับยศ บรรดาภรรยาข้าราชการทั้งหลายพากันไปเฝ้าสมเด็จเจ้าฟ้าหญิง พระราชธิดาทำนองเดียวกันกับสามีของตน พระราชพิธีนี้เคยกระทำกันมาทุก ๆ ปี ในวันขึ้น ๑ ค่ำเดือนอ้าย ซึ่งมักตกอยู่ในเดือนพฤศจิกายนเสมอ วันนี้แหละจึงเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทย แต่จงจำไว้ด้วยคนไทยจะเถลิงศกต่อเมื่อถึงเดือน ๕ ขึ้น ๑ ค่ำ ซึ่งมักตกอยู่ในราวเดือนมีนาคม ดังอุทธาหรณ์ในเวลานี้ คนไทยยังใช้ศักราช ๒๒๒๙ อยู่ ศักราชนี้ตั้งต้นมาแต่แรกสถาปนาพระศาสนา เมื่อเดือน ๕ ขึ้น ๑ ค่ำ ในเดือนมีนาคม จึงเป็นศักราช ๒๒๓๐ ต่อไป การคิดคำนวณวันเดือนปีของชาวสยามนั้นเป็นไปตามจันทรคติ และปีใดมีพระจันทร์วันเพ็ญ ๑๓ ครั้ง ในระหว่างเส้นวิถันดรเหนือใต้อันได้รับแสงสว่างเท่ากันแล้ว (Les Deux’ Equinoxs De Mar) ปีนี้นมี ๓๘๔ วัน แต่ตามปกติแล้วมักจะมีวันเพ็ญเพียง ๑๒ ครั้ง และในปีนั้นก็มีเพียง ๓๕๔ วัน

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ท่านยังทรงใช้จุลศักราชอยู่ หากยังคงธรรมเนียมการเถลิงศกเช่นเดียวกับในสมัยสมเด็จพระนารายณ์แล้ว วันเริ่มต้นนับศักราชใหม่จะเป็นวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕ ประมาณเดือนมีนาคม-เดือนเมษายนนั่นแล  ;D

การใช้รัตนโกสินทร์ศกถูกบัญญัติในสมัยรัชกาลที่ ๕ เป็นศักราชที่นับว่ากรุงรัตนโกสินทร์ดำรงสถาพรอยู่ยั่งยืนยงมาแล้วกี่ปี และเมื่อทรงมีพระราชกำหนดให้ตั้ง "รัตนโกสินทร์ศก" แล้วให้มีผลเรียกย้อนหลังไปถึงแผ่นดินรัชกาลที่ ๑ ได้ แต่ไม่ใคร่เรียกกัน

การใช้รัตนโกสินทรศกเป็นไปตาม ประกาศให้ใช้วันอย่างใหม่ (http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2431/052/451_1.PDF) ประกาศมา ณ วันพฤหัสบดี แรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๔ ปีชวดสัมฤทฺธิศก จุลศักราช ๑๒๕๐ และบังคับใช้ตั้งแต่วันจันทร์ ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕ ปีฉลูยังเป็นสัมฤทธิศก จุลศักราช ๑๒๕๐ ตรงกับวันที่ ๑ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พุทธศักราช ๒๔๓๒)

โปรดสังเกตตรงนี้


ระยะหลังนี้การกำหนดวันขึ้นปีใหม่ของไทยค่อนข้างยุ่งยาก กล่าวคือเรากำหนดสองครั้งสองตอน คือครั้งแรกกำหนดเอาวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕ (วันตรุษ) เป็นวันขึ้นปีใหม่ แต่ก็เป็นวันเปลี่ยนปีนักษัตร (คือนับเป็นปีชวด ฉลู ฯลฯ) เท่านั้น ยังไม่เปลี่ยนศักราช เพราะพระอาทิตย์ยังไม่ยกขึ้นสู่ราศีเมษ จนวันสงกรานต์จึงเปลี่ยนศก คือวันที่ ๑๕ เมษายน เรียกว่าวันเถลิงศก วันขึ้นปีใหม่ทั้งสองนี้ ตามปกติจะห่างกัน ๑๕ วัน แต่ก็ไม่แน่นอน ถ้าห่างกันเพียง ๒-๓ วันหรือติดต่อกันพอดีก็มีการทำบุญแล้วเฉลิมฉลองติดต่อกันเป็นงานเดียว แต่ถ้าห่างกันหลายวัน วันตรุษก็เป็นแต่เพียงทำบุญทำทานพอเป็นพิธี จะมีการเฉลิมฉลองกันอย่างเอิกเกริกในวันสงกรานต์

จาก บทความเรื่อง "กว่าจะมาเป็น.....วันปีใหม่ไทย" ของ คุณอ้อมใจ วงษ์มณฑา (http://culture.pn.psu.ac.th/culture/index.php?option=com_content&view=article&id=286:2555-01-06-20-m-s&catid=16:2009-12-03-07-03-13&Itemid=50)

สรุปว่า ในสมัยรัชกาลที่ ๕ แต่เดิม วันขึ้น ๑ ค่ำเดือน ๕ เป็นเพียงวันเปลี่ยนปีนักษัตรเท่านั้น ยังไม่เปลี่ยนจุลศักราช จนกว่าจะถึงวันสงกรานต์  ;D

ดังนั้น การเทียบร.ศ.ตั้งแต่ประกาศในรัชกาลที่๕ เป็นพ.ศ.ในปัจจุบัน ต้องสังเกตุว่า วันนั้นอยู่ก่อนหรือหลังวันที่ ๑๕ เมษายน
ถ้าก่อนก็ใช้ร.ศ. + ๒๓๒๕  ถ้าหลัง ก็ใช้ร.ศ. + ๒๓๒๔

ส่วนย้อนหลังจากประกาศไปจนรัชกาลที่ ๑ ถ้าเอามั่วๆคร่าวๆก็ได้อยู่ แต่จะให้แม่นเป็ะต้องเปิดปฏิทิน ๑๐๐ ปีของโหร จึงจะทราบวันเถลิงศก หรือวันขึ้นปีใหม่ของแต่ละปี นำมาบวกลบกับตัวเลขมาตรฐาน คือ ๒๓๒๔

ขอบคุณคุณเพ็ญสำหรับการค้นข้อมูลมาให้ดูกันครับ

ใหม่สูงค่า เจ้า ;D

เอาครับ กันงง

ดูแล้วยิ่งงง  

ดังได้กล่าวไว้แล้วว่าวันขึ้นปีใหม่ของเรา ได้กำหนดเป็นสองครั้ง และเลื่อนไปเลื่อนมาไม่แน่นอน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นความสับสนนี้ และเมื่อเรามีการติดต่อกับต่างประเทศมากขึ้น ก็ยิ่งทวีความลำบากในเรื่องที่ไทยเรามีวันขึ้นปีใหม่ไม่แน่นอน แต่พระองค์ก็ยังทรงหาหนทางขจัดปัญหานี้ไม่ได้ เผอิญ ร.ศ. ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒) วันขึ้นหนึ่งค่ำเดือนห้า (ตรุษ) มาตรงกับวันที่ ๑ เมษายนพอดี จึงได้ทรงประกาศพระบรมราชโอกาส ให้ถือเอาวันที่ ๑ เมษายน เป็นวันขึ้นปีใหม่ตั้งแต่นั้นมา

ในระยะนั้น การขึ้นปีใหม่ก็เป็นแต่เพียงขึ้นรัตนโกสินทร์ศกเท่านั้น พุทธศักราชก็ยังไม่เปลี่ยน พระที่เทศน์บอกศักราชจะเปลี่ยนพุทธศักราชเมื่อแรมหนึ่งค่ำเดือนหก เพราะเป็นวันวิสาขะที่เป็นเกณฑ์นับปีเกี่ยวกับการปรินิพพานของพระพุทธเจ้า แต่ในระยะนั้นไม่มีปัญหาเกิดขึ้น เพราะทางราชการยังใช้รัตนโกสินทร์ศกอยู่ ครั้ง พ.ศ. ๒๔๕๓ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้เลิกใช้รัตนโกสินทร์ศก ให้ใช้พุทธศักราชแทน จึงเกิดปัญหาขึ้น พระองค์จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้ถือวันที่ ๑ เมษายนเป็นวันเปลี่ยนพุทธศักราชด้วย ต่อมาไทยเราเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่อีก โดยเปลี่ยนเป็นวันที่ ๑ มกราคม

จาก บทความเรื่อง "กว่าจะมาเป็น.....วันปีใหม่ไทย" ของ คุณอ้อมใจ วงษ์มณฑา (http://culture.pn.psu.ac.th/culture/index.php?option=com_content&view=article&id=286:2555-01-06-20-m-s&catid=16:2009-12-03-07-03-13&Itemid=50)

ในสมัยรัชกาลที่ ๕ พุทธศักราชใช้เพียงในการพระศาสนาเท่านั้น มาใช้เป็นทางการในรัชกาลที่ ๖ รูปแบบการเปลี่ยนพุทธศักราช น่าจะเป็นดังข้างล่างนี้

สรุปก็คือ

การเทียบ รศ เป็น พศ ในยุคสมัยรัชกาลที่ ๕ แม้จริงๆแล้วจะเปลี่ยนปีในวันที่ ๑ เมษายน ก็ต้องคำนึงถึงหลักปัจจุบันที่เรานับการเปลี่ยนปีในวันที่ ๑ มกราคม ด้วย มิฉะนั้นเหตุการณ์ที่เกิดในปีนั้นๆ บวกเลขผิดจะกลายเป็นเกิดคนละปี

เวลาเขียนเรื่องราวในประวัติศาสตร์ จึงต้องเรียบเรียงเหตุการณ์ตาม time line ไว้ก่อน จึงจะไม่พลาดในการลำดับไม่ว่าจะ รศ หรือ คศ มาเป็น พศ

ขออนุญาตแก้ตารางของคุณเพ็ญนิดนึงครับ

อยากทราบเหตุผลที่คุณนวรัตนแก้ตารางเทียบการนับ ร.ศ. และ พ.ศ. ในรัชกาลที่ ๕   ???

มันผิดกันตรงไหนหรือครับ

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=2506.0;attach=54525;image)

ในตารางข้างบน วันที่ ๑ เมษายน (วันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕) เป็นวันเปลี่ยนรัตนโกสินทร์ศกเป็น ร.ศ. ๑๐๘ แทนจุลศักราช ๑๒๕๐ ส่วนพุทธศักราชยังคงเป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ อยู่ ต่อเมื่อวันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๖ อันเป็นวันหลังวันวิสาขบูชาซึ่งถือเป็นวันปรินิพพานของพระพุทธเจ้า ๑ วัน พระสงฆ์จึงประกาศเปลี่ยนพุทธศักราชเป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ ซึ่งเป็นเรื่องของศาสนาจักรไม่เกี่ยวข้องกับอาณาจักร ในปีต่อ ๆ มา การนับพุทธศักราชก็ถือตามหลักนี้จวบจนสิ้นรัชกาลที่ ๕

ส่วนในตารางข้างล่างที่คุณนวรัตนแก้ไข เมื่อเริ่มวันที่ ๑ เมษายน ร.ศ. ๑๐๘ จนถึง ๓๑ ธันวาคม เป็น พ.ศ. ๒๔๓๑

สรุปที่ต่างกันคือ ในตารางข้างบน ร.ศ. ๑๐๘ ตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๖  จนถึง ๓๑ ธันวาคม นับเป็น พ.ศ. ๒๔๓๒  ส่วนตารางข้างล่างนับเป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ และปีต่อ ๆ มาก็นับในลักษณะเดียวกัน ซึ่งไม่ถูกต้อง

ตารางข้างบนของคุณเพ็ญชมพู วันที่ ๑ เมษายน (วันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕) เป็นวันเปลี่ยนรัตนโกสินทร์ศกเป็น ร.ศ. ๑๐๘ แทนจุลศักราช ๑๒๕๐ ส่วนพุทธศักราชยังคงเป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ อยู่ ต่อเมื่อวันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๖ อันเป็นวันหลังวันวิสาขบูชาซึ่งถือเป็นวันปรินิพพานของพระพุทธเจ้า ๑ วัน พระสงฆ์จึงประกาศเปลี่ยนพุทธศักราชเป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ ซึ่งเป็นเรื่องของศาสนาจักรไม่เกี่ยวข้องกับอาณาจักร ในปีต่อ ๆ มา การนับพุทธศักราชก็ถือตามหลักนี้จวบจนสิ้นรัชกาลที่ ๕  

ถูกต้องตามนั้น ในสมัยรัชกาลที่๕จริงๆไม่มีใครใช้พุทธศักราช นอกจากในวงการพระพุทธศาสนา

ส่วนในตารางข้างล่างที่ผมแก้ไข เมื่อเริ่มวันที่ ๑ เมษายน ร.ศ. ๑๐๘ จนถึง ๓๑ ธันวาคม เป็น พ.ศ. ๒๔๓๑ เป็นพุทธศักราชเวลาที่คนสมัยนี้ใช้อ้างอิงในเหตุการณ์สมัยรัชกาลที่ห้า

ยกตัวอย่างดังคคห.ของคุณตองฮอคุโรบุตะ

ถ้าเป็นพุทธศักราชที่คนสมัยนี้ใช้อ้างอิงเหตุการณ์ในสมัยรัชกาลที่ ๕  ๑ เมษายน ร.ศ. ๑๐๘ ถึง ๓๑ ธันวาคม ร.ศ. ๑๐๘ ก็ต้องเป็น พ.ศ. ๒๔๓๒ และ ๑ มกราคม ร.ศ ๑๐๘ ถึง ๓๑ ธันวาคม ร.ศ. ๑๐๙ อยู่ใน พ.ศ. ๒๔๓๓ ดังตารางของคุณนวรัตนข้างล่าง

ขึ้น ๑ ค่ำ เดือนอ้าย ปีนี้ตรงกับวันพุธที่ ๑๓ ธันวาคม ๒๕๖๖ ไทใหญ่ยังคงถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ ในเมืองไทย พี่น้องไทใหญ่ก็จัดงานเฉลิมฉลองกันครึกครื้น

https://youtu.be/iftlFaVR3PQ

ใหม่สูงปี๋ใหม่ไต
อยู่หลีกิ๋นหวานกั๊ดเหย็นซามส่ากั๋นกูปา กูก้อ

สวัสดีปีใหม่ไต
อยู่ดีกินหวาน ร่มเย็นเป็นสุข ทุก ๆ ท่านเทอญ ;D

น้องโมอธิบายเรื่องการนับศักราชของชาวไทใหญ่ไว้เมื่อปีที่แล้ว (อาจจะพูดผิดพูดถูกไปบ้าง ให้อภัยน้องเถิด ;D)

https://youtu.be/EtE8fw2DxZ0

วันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ นับเป็นวันขึ้นปีใหม่ของคน "ไทย-ไท-ไต" แรกสุด

ร่องรอยของการนับวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ เป็นวันขึ้นปีใหม่ในประเทศไทย ปรากฏอยู่ใน หนังสือเวียนกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ที่ มท ๐๓๑๐.๑/ว๔ ออกเมื่อ ๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๙ โดยแนวทางปฏิบัติการลงวันเดือนปีทางจันทรคติ (ปีนักษัตร) ให้ยึดตามปฏิทินหลวงเป็นหลัก ซึ่งกำหนดให้วันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ (อ้าย) เป็นวันเปลี่ยนนักษัตรใหม่

ดังนั้น 'ปีมะโรง' ในประเทศไทยเริ่มแล้วเมื่อวันพุธที่ ๑๓ ธันวาคม ๒๕๖๖ ;D

ว่าด้วย ปฏิทินหลวงพระราชทาน (https://www.matichon.co.th/court-news/news_2506864) กับการกำหนดปีนักษัตรของไทย

วันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ เป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทยมาแต่เดิมอีกทั้งยังเป็นวันเปลี่ยนปีนักษัตรด้วย ภายหลังเมื่อได้รับอิทธิพลของพราหมณ์จากอินเดียทำให้เปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นเดือน ๕ จึงทำให้โหรเริ่มนับปีนักษัตรใหม่ที่เดือน ๕ ตามไปด้วยเช่นกัน

ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีพระบรมราชโองการประกาศให้วันที่ ๑ เมษายน เป็นวันขึ้นปีใหม่ เพื่อไม่ให้เกิดความคลาดเคลื่อนจากการนับวันขึ้นปีใหม่ตามวัน เดือน ปี ของทั้งทางจันทรคติและสุริยคติที่ใช้ปะปนกันจนเกิดความสับสน จนกระทั่งภายหลังไทยได้ประกาศใช้วันขึ้นปีใหม่ตามแบบสากลที่ยึดเอาวันที่ ๑ มกราคม เป็นวันขึ้นปีใหม่ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๔ จึงทำให้เกิดความสับสนเกี่ยวกับความเข้าใจในการเปลี่ยนปีนักษัตรตามไปด้วย ดังปรากฎภาพในบัตรอวยพรปีใหม่ตามสื่อออนไลน์ที่มีการใช้ภาพของปีนักษัตรใหม่มาใช้อวยพรกันในวันที่ ๑ มกราคม

อย่างไรก็ดีปฏิทินหลวงพระราชทานยังคงกำหนดไว้อย่างชัดเจนว่าวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ เป็นวันขึ้นปีนักษัตรใหม่ ซึ่งนับเป็นร่องรอยหลักฐานสำคัญอันแสดงให้เห็นว่าวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑ เป็นวันขึ้นปีใหม่ และวันขึ้นนักษัตรใหม่ของไทยมาแต่เดิม

นายเอกลักษณ์ ลอยศักดิ์ (https://www.finearts.go.th/literatureandhistory/view/22641-ปฏิทินหลวงพระราชทานกับการกำหนดปีนักษัตรของไทย)
นักอักษรศาสตร์ปฏิบัติการ กลุ่มประวัติศาสตร์
สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร

ปฏิทินหลวง พุทธศักราช ๒๕๖๓ หน้า ๓๑