เรือนไทย

General Category => ศิลปะวัฒนธรรม => ข้อความที่เริ่มโดย: ดาวกระจ่าง ที่ 23 ก.ย. 19, 11:09



กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 23 ก.ย. 19, 11:09
ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะว่าผ้าทอกับผ้าลายอย่างมันต่างกันอย่างไรคะในกรณีมองผ่านคอมพิวเตอร์ คือดิฉันเองเวลาดูชุดไทยที่นักแสดง นักร้องใส่กันตามเว็บไซด์ต่างๆทำให้สงสัยว่าหลายๆชุดที่พวกเขาใส่เป็นผ้าทอหรือผ้าลายอย่างกันแน่ เพราะเวลาค้นหาเรื่องผ้าไทยจากกูเกิ้ลในเรื่องผ้าทอ ผ้าลายอย่างเห็นว่าลวดลาย สีของชุดก็ไม่ได้ต่างกันนักผ้าทอสมัยนี้ก็ทำลายได้เยอะขึ้น ยากขึ้น สีผ้าก็ดูสดขึ้นไม่ต่างกับผ้าลายอย่าง เลยอยากทราบว่าจะมีวิธีดูอย่างไรคะว่าผ้าไทยชุดนี้ที่นักแสดง นักร้องใส่เป็นผ้าทอหรือผ้าลายอย่าง ผ้าสองแบบนี้มีจุดสังเกตที่แตกต่างกันอย่างไร



กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 11:28
ดิฉันรู้เรื่องผ้านิดหน่อย   ตอบได้ไม่มาก    แต่เดี๋ยวคุณเพ็ญชมพู หรือท่านอื่นๆคงเข้ามาอธิบายได้ค่ะ

เมื่อ 100  ปีก่อนนั้น ผ้าทอกับผ้าลายแตกต่างกันเห็นชัดค่ะ    เพราะวิธีทำเป็นแบบของใครของมัน   ผ้าทอก็คือใช้เส้นทอสลับสีกันให้เกิดลวดลายบนพื้นผ้า  ส่วนผ้าลายคือพิมพ์หรือเขียนลายลงไปบนผ้าพื้น   ลายผ้าทอและลายผ้าพิมพ์เป็นคนละอย่างไม่เหมือนกัน 
แต่ยุคนี้ การทำผ้าไทยพัฒนาไปมาก  ลวดลายต่างๆก็เกิดขึ้นมากมาย   ผ้ารุ่นใหม่ทำเทียมของเก่าก็มีมาก    ถ้าดูผ่านจอทีวีอาจไม่รู้ว่าอย่างไหนเป็นอย่างไหน  ต้องดูของจริงจึงจะรู้ค่ะ

ผ้าลาย กับผ้าลายอย่าง ไม่เหมือนกันนะคะ   
ผ้าลายอย่าง เป็นผ้าในราชสำนักในสมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์ตอนต้น เหตุที่เรียกว่าผ้าลายอย่าง เพราะว่าเป็นผ้าพิมพ์ที่ออกแบบโดยราชสำนักสยามแล้วส่งไปพิมพ์ที่อินเดีย (แหล่งผลิตสิ่งทอคุณภาพเยี่ยมในสมัยนั้น) จึงได้ชื่อว่าผ้าลายอย่าง คือ ทำตามอย่างที่ออกแบบไปให้
ภาพข้างล่าง คือผ้าลายอย่าง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 11:43
ซ้าย ผ้าลายอย่าง
ขวา  ผ้าลายธรรมดา

ผ้าลายอย่างรูปขวา ราคาไม่แพง  จำได้ว่าเมื่อก่อนมีร้านขายผ้าลายแบบนี้ทั้งในกรุงเทพและต่างจังหวัด  อยู่ตามตลาดใหญ่ๆ ค่ะ  ที่ประตูน้ำก็มี  ในยุคที่คุณป้าคุณย่าคุณยายทั้งหลายยังนุ่งผ้าถุงอยู่กับบ้านหรือออกไปไหนมาไหน ก็ผเ้าถุง  ไม่ใช่กางเกงอย่างในปัจจุบัน
เดี๋ยวนี้ไม่ค่อยเห็นร้านขายผ้าลายในกรุงเทพแล้ว


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เพ็ญชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 12:14
ในสมัยก่อนเรื่อยลงมาตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร์ ผ้าทอที่ใช้ในราชสำนักเรียกว่า ผ้าสมปัก ส่วนผ้าลายในราชสำนักเรียกว่า ผ้าลายอย่าง เคยสนทนาเกี่ยวกับเรื่องนี้ในกระทู้ "บุพเพสันนิวาส"

ว่าด้วยเรื่องผ้าสมปัก

"ผ้าสมปัก ผ้านุ่งพระราชทานให้ขุนนางตามตำแหน่งใช้เป็นเครื่องแบบมาก่อนสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ จะใช้เฉพาะในเวลาเข้าเฝ้าหรือในพระราชพิธี เป็นผ้าทอด้วยไหมเพลาะด้วยวิธีมัดหมึกกลางผืนผ้าเป็นสีและลายต่างๆ สมปักมีหลายชนิด ได้แก่ “สมปักปูม ” ถือว่าเป็นชนิดที่ดีที่สุด "สมปักกล่องจวน” เป็นสมบักที่เป็นลายยาว เป็นสมปักชนิดท้องพื้น เชิงมีลาย นอกจากนี้มีสมปักลายและสมปักริ้ว ซึ่งเป็นผ้าสามัญที่บรรดา เจ้ากรมปลัดกรมนุ่งเท่านั้น มิใช่เป็นของขุนนางชั้นผู้ใหญ่"

และมีอธิบายอย่างละเอียดตรงเรื่องของผ้าปูมเจ้าค่ะ

"ผ้าปูม ประเทศที่ทอผ้าปูม มีประเทศไทย กัมพูชา และมาเลเซีย ด้วยเทคนิคมัดหมี่ ลายผ้าปูม เกิดจากการทอด้ายควบ คือเอาด้ายสีต่างกันทอไปตามอำนาจความลักลั่น จึงเกิดเป็นลายตาม ความคิด ผ้าปูมที่เห็นเป็นผ้าไหมทอ มีลวดลายเด่นด้วยไหมสีต่างๆ แต่ส่วนมากเป็นพื้นผ้าปูม (เส้นยืน) เป็นสีแดง ตัวผ้าปูมแบ่งส่วนผ้าออกเป็นส่วนขอบผ้า เชิงผ้า กับท้องผ้า ชายริม (เชิง) ผ้าเป็นลายเชิง หรือลายกรวยเชิง ขอบผ้าด้านยาวเป็นลายก้านแย่งขนาบด้วยลายแนวเส้นแคบๆ ต่อด้วยลายกรวยเชิงสั้นๆ ท้องผ้าปูมเองมักทอยกดอกลายเครือเถาก้านแย่งทั้งผืน ลายในผ้าปูมนี้จะไม่เห็นเป็นลายดอกเด่นชัด อย่างลายปักหรือลายพิมพ์ แต่จะเห็นเป็นลายโครงร่างคร่าวๆ เท่านั้น เพื่อให้ทราบว่าใช้เค้าโครงของ ลายอะไร คำว่า สมปัก บ้างว่าเพี้ยนมาจากภาษาเขมรที่ว่า สมปรต แปลว่า ผู้ชาย ปูมแปลว่าลาย ผ้าสมปักปูม หมายถึง ผ้าลายของผู้ชาย อย่างไรก็ดี ผ้าปูมนี้เดิมเป็นผ้าของหลวงที่ใช้พระราชทานเป็นเครื่องยศขุนนาง เดิมไทยเรามี โรงไหมของหลวงทอผ้าสมปักปูม และสมปักเชิงกรวยพระราชทานให้ขุนนางเป็นผ้าเบี้ยหวัดรายปี ทอด้วยไหมเพลาะ กลางผืนผ้าเป็นลายสีต่างๆ เชิงผ้ามีลายเป็นชั้นๆ แสดงถึงยศ ตำแหน่งของผู้นุ่ง มีสมปักปูมเป็นชนิดสูงสุด สมปักริ้วเป็นชนิดต่ำสุด ดังนั้นผ้าปูมคงหมายถึงเฉพาะผ้าสมปักปูมนั่นเอง ปัจจุบันเป็นผ้าหายากมาก"

ลายผ้าสมปักปูมพระราชทานคงประมาณนี้

https://youtu.be/oguesPlWIXg


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เพ็ญชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 12:17
ว่าด้วยเรื่องผ้าลายอย่าง

ผ้าลายอย่างเป็นผ้าที่ใช้ในราชสำนัก ส่วนมากเป็นลายพุ่มข้าวบิณฑ์ ลายก้านแย่ง หรือลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่ง ในสมัยกรุงศรีอยุธยามักเป็นลายเทพพนม และก้านแย่งเทพรำ ซึ่งเราส่งลายไปให้ทางอินเดียทำมาให้

แต่เมื่อลายอย่างเหล่านี้ขายดีขึ้นมา พวกแขกอินเดียก็ออกแบบพิมพ์ลายเองขึ้นมา โดยพยายามปรับลายให้เข้ากับลายไทย เมื่อส่งมาขายในบ้านเราก็ดูคล้ายลายของเรา จึงเรียกว่า "ลายนอกอย่าง" ต่อมาชาวบ้านที่มีเงินก็ซื้อหามาใช้ได้  

กำลังมีการฟื้นฟูผ้าลายอย่างในเมืองไทย แต่อาจารย์ประภัสสร ผู้ศึกษาผ้าลายอย่างในสยาม ได้ให้ข้อมูลว่าผ้าลายอย่างนั้นเป็นผ้าเขียนลาย ทางราชสำนักไทยออกแบบลายส่งไปให้ทางอินเดียเขียนลายตามนี้โดยส่งไปแถบโจฬะมณฑลเจ้าค่ะ

https://youtu.be/f-Bg_9faVio


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: naitang ที่ 23 ก.ย. 19, 19:05
น่าสนใจ ขอตามอ่านด้วยคนครับ

ผมมีความสนใจเรื่องผ้าทอของไทยมานาน แต่เป็นเพียงระดับผิวเผินที่พอจะคัดแยกงานระหว่างธรรมดากับที่ไม่ธรรมดา  ปัจจุบันนี้ก็ยังนิยมจะแวะไปเที่ยวชมแหล่งทอแหล่งผลิตเมื่อมีโอกาสขับรถเดินทางผ่าน  กล่าวได้แต่เพียงว่า รู้เท่าที่ได้จากการได้เห็นและจากการพูดคุยกับผู้เฒ่าผู้แก่ที่ยังทอผ้าอยู่ แล้วที่แย่ไปกว่านั้นก็คือ จำได้บ้าง ไม่ได้บ้าง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 19:48
ถือโอกาสพูดถึงผ้าลายอย่างอีกอย่างคือผ้าเขียนทอง  
ผ้าเขียนทอง คือการนำผ้าลายอย่างที่สำเร็จบริบูรณ์แล้วทั้งผืน มาเขียนลายทองทับลงไปอีกที   มีทั้งสั่งให้เขียนทองมาจากเมืองเทศ หรือเอามาแต่ผ้าแล้วเขียนทองลงไปด้วยฝีมือช่างไทย
ผ้าเขียนทองเป็นผ้าชั้นสูง   ใช้เป็นพระภุษาของเจ้านาย      ไม่เคยเห็นขุนนางหรือเศรษฐีใช้ผ้าเขียนทองเป็นผ้านุ่ง   แต่จะว่าคนธรรมดาสามัญไม่มีเลยก็ไม่ใช่    คุณศุภร บุนนาคเคยเล่าว่าในบรรดาข้าวของของบรรพบุรุษฝ่ายมารดา ที่พังพินาศไปพร้อมกับลูกระเบิดในตอนสงครามโลก  ส่วนที่รอดมาได้มีผ้าเขียนทองผืนหนึ่งรวมอยู่ด้วย  ไม่ทราบความเป็นมาว่าเป็นผ้าพระราชทานหรือว่าได้มาจากไหน    


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 23 ก.ย. 19, 20:40
ขอบคุณค่ะ สรุปว่าสมัยนี้ดูผ่านทีวี ผ่านคอมยากใช่ไหมคะว่าเป็นผ้าทอ หรือผ้าลายอย่าง

ในส่วนผ้าปูมมักจะทอกันกี่ลวดลาย มีความหลากหลายในลวดลายแค่ไหนคะเมื่อเทียบกับผ้าทอ ผ้าลายอย่างในรูปแบบต่างๆ


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 20:50
ผ้าปูม (มัดหมี่)

ผ้าปูม หรือปัจจุบันทราบกันในชื่อมัดหมี่ ในประเทศไทยมีผลิตมาก ทั้งผ้าไหม และผ้าฝ้าย โดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือส่วนล่างแทบทุกจังหวัด

ผ้าปูมนี้เดิมเป็นผ้าส่วยของหลวงมาจากเมืองเขมร ที่ใช้พระราชทานเป็นเครื่องยศขุนนาง เดิมไทยเรามีโรงไหมของหลวงทอผ้าสมปักปูม และสมปักเชิงกรวยพระราชทาน ทอด้วยไหมเพลาะ กลางผืนผ้าเป็นลายสีต่างๆ ใช้ตามยศตามเหล่า มีสมปักปูมเป็นชนิดสูงสุด สมปักริ้วเป็นชนิดต่ำสุด ดังนั้นผ้าปูมคงหมายถึง เฉพาะผ้าสมปักปูมนั่นเอง อันเป็นของหายากมาก

ลักษณะการทอ และรูปแบบของผ้ามัดหมี่นี้พบว่า เป็นเทคนิคที่มีอยู่ทั่วโลก ในประเทศที่มีอารยธรรมโบราณ ไม่ว่าจะเป็นประเทศในทวีปเอเชีย ทั้งจีน อินเดีย อินโดนิเซีย หรือในทวีปยุโรป และแอฟริกาด้วย ซึ่งจัดเป็นเทคนิคที่มีต้นกำเนิดที่น่าสนใจยิ่ง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 23 ก.ย. 19, 20:54
ผ้าปูมแบบเดิม คงมีลายเฉพาะตัว    เพราะเป็นผ้านุ่งบอกยศบอกเหล่าของขุนนาง  เทียบได้กับเครื่องแบบ   เพราะฉะนั้นจะทอลายตามใจชอบของช่างทอไม่ได้
ส่วนมัดหมี่ในปัจจุบันทอกันอยู่หลายจังหวัดทั้งภาคอีสานและภาคกลาง   แม้กรรมวิธีจะเหมือนเดิมคือมัดแล้วย้อมสี  แต่การออกแบบลายก็คงไม่จำกัด   แล้วแต่ช่างจะได้ไอเดียใหม่ๆแบบไหนขึ้นมาค่ะ   


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 24 ก.ย. 19, 11:34
ขอถามเพิ่มเติมนะคะ ถ้าผ้าลายมีทั้งผ้าลายอย่างกับผ้าลายธรรมดา แสดงว่าในสมัยอยุธยานั้นคนไทยก็สามารถทำผ้าลายธรรมดาได้เองถูกไหมคะเพียงแต่อาจไม่สวยเท่าผ้าลายอย่างที่เป็นของนอก

และผ้าลายนอกอย่างที่แขกอินเดียออกแบบพิมพ์ให้เหมือนลายไทยมาขายให้ชาวบ้าน ทางราชการไม่ว่าอะไรหรือคะดิฉันเข้าใจว่าน่าจะมีบางลวดลายที่อาจจะมีการห้ามทำเหมือนกับทางในวัง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: siamese ที่ 24 ก.ย. 19, 11:56
ตัวอย่างหนึ่งของผ้าลายอย่างที่พบในงานจิตรกรรมฝาผนังวัดใหญ่สุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 24 ก.ย. 19, 12:19
ขอเชิญคุณหนุ่มสยามไขข้องข้องใจให้คุณดาวกระจ่างในค.ห. นี้ค่ะ

ขอถามเพิ่มเติมนะคะ ถ้าผ้าลายมีทั้งผ้าลายอย่างกับผ้าลายธรรมดา แสดงว่าในสมัยอยุธยานั้นคนไทยก็สามารถทำผ้าลายธรรมดาได้เองถูกไหมคะเพียงแต่อาจไม่สวยเท่าผ้าลายอย่างที่เป็นของนอก

และผ้าลายนอกอย่างที่แขกอินเดียออกแบบพิมพ์ให้เหมือนลายไทยมาขายให้ชาวบ้าน ทางราชการไม่ว่าอะไรหรือคะดิฉันเข้าใจว่าน่าจะมีบางลวดลายที่อาจจะมีการห้ามทำเหมือนกับทางในวัง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: siamese ที่ 24 ก.ย. 19, 13:00
ขอเชิญคุณหนุ่มสยามไขข้องข้องใจให้คุณดาวกระจ่างในค.ห. นี้ค่ะ

ขอถามเพิ่มเติมนะคะ ถ้าผ้าลายมีทั้งผ้าลายอย่างกับผ้าลายธรรมดา แสดงว่าในสมัยอยุธยานั้นคนไทยก็สามารถทำผ้าลายธรรมดาได้เองถูกไหมคะเพียงแต่อาจไม่สวยเท่าผ้าลายอย่างที่เป็นของนอก

และผ้าลายนอกอย่างที่แขกอินเดียออกแบบพิมพ์ให้เหมือนลายไทยมาขายให้ชาวบ้าน ทางราชการไม่ว่าอะไรหรือคะดิฉันเข้าใจว่าน่าจะมีบางลวดลายที่อาจจะมีการห้ามทำเหมือนกับทางในวัง

ทำผ้าลายได้เองแต่จะลายจะต้องไม่ตรงกับลายที่ราชสำนักกำหนด นอกจากนี้ยังมีพ่อค้าชาวยุโรปนำผ้าพื้นเมือง ผ้าแพร ผ้าลายต่างๆ จากเมืองท่าทั่วโลกนำมาขายในอยุธยาด้วย
ผ้าลายอย่างที่ราชสำนักสั่งทำจากต่างประเทศจะถุกกำกับดูแลจากกรมท่าขวา


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เพ็ญชมพู ที่ 24 ก.ย. 19, 13:13
ตัวอย่างหนึ่งของผ้าลายอย่างที่พบในงานจิตรกรรมฝาผนังวัดใหญ่สุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี

หัวใจในลายผ้า : "ผ้าลายอย่าง" จากจิตรกรรมวัดใหญ่สุวรรณาราม

https://youtu.be/RfCzPxHtspk


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 24 ก.ย. 19, 17:22
ขอบคุณสำหรับคำตอบค่ะคุณ siamese

ถ้าคนอยุธยาสามารถทำผ้าลายธรรมดาเองได้ พอจะทราบไหมคะว่าสมัยก่อนนิยมทำผ้าลายธรรมดาในลายอะไร และผ้าลายนอกอย่างที่แขกอินเดียออกแบบพิมพ์ให้เหมือนลายไทยพอจะมีตัวอย่างลายไหมคะ ดิฉันไปค้นที่กูเกินส่วนใหญ่จะไม่ค่อยกล่าวถึงเท่าผ้าลายอย่างเลย


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: siamese ที่ 24 ก.ย. 19, 17:57
ขอบคุณสำหรับคำตอบค่ะคุณ siamese

ถ้าคนอยุธยาสามารถทำผ้าลายธรรมดาเองได้ พอจะทราบไหมคะว่าสมัยก่อนนิยมทำผ้าลายธรรมดาในลายอะไร และผ้าลายนอกอย่างที่แขกอินเดียออกแบบพิมพ์ให้เหมือนลายไทยพอจะมีตัวอย่างลายไหมคะ ดิฉันไปค้นที่กูเกินส่วนใหญ่จะไม่ค่อยกล่าวถึงเท่าผ้าลายอย่างเลย

จะเก็บข้อมูลทำอะไรหรอ  ??? ??? ??? ???


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 24 ก.ย. 19, 20:37
ไม่ได้เอาไปทำอะไรหรอกค่ะแค่สงสัยเพิ่มเติมเรื่องผ้าเฉยๆค่ะ


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 25 ก.ย. 19, 18:40
  การศึกษาผ้าพิมพ์ลาย

      ผ้าลาย คือ ผ้านุ่งที่มีลายเป็นดอกดวงต่างๆ และผ้าพิมพ์ คือผ้าลายที่ไทยสั่งพ่อค้าชาวอินเดียไปจัดทำตาม
แบบและลายไทยที่สั่งไป เช่น ลายพุ่มข้าวบิณฑ์พรหมก้านแย่ง ลายดาราราย ลายแก้วชิงดวง ลายกินรีรำ เป็นต้น
ผ้าพิมพ์ที่มีลายตามกระบวนลายไทยดังกล่าว เรียกว่า ผ้าลายอย่าง ต่อมาพ่อค้าชาวอินเดียคิดทำาลายผ้าพิมพ์ขึ้น
ตามลายไทย แต่มีการนำเอาแบบลวดลายผ้าอินเดียมาผสมแต่งเติมเข้ากับลายไทย ผ้าลายดังกล่าวนี้จึงเรียกว่า
ผ้าลายนอกอย่าง

      ลายไทยเดิมอาจจะออกแบบเพื่อใช้เป็นลายผ้ามาก่อนแล้วเพราะมีผู้เชี่ยวชาญหลายท่านที่ศึกษาวิจัยลาย
ไทยในภาพจิตรกรรมฝาผนังบนผนังอาคาร โบสถ์ วิหาร ตลอดจนขื่ออาคาร พบว่ามีการตกแต่งด้วยลายดังกล่าว
ซึ่งแสดงให้เห็นว่าอาคารต่างๆแต่เดิมคงตกแต่งโดยใช้ผ้าพิมพ์ลายหุ้มคลุมส่วนต่างๆของอาคาร เพื่อความสวยงาม
ต่อมาเมื่อช ารุดไปจึงเกิดการเขียนลายผ้านั้นด้วยสีต่างๆ ลงบนขื่อหรือเพดาน เพื่อจะได้ไม่ต้องเปลี่ยนหรือซ่อมแซม
ลายบ่อยๆ เราจึงเห็นลายประดับอาคารมีรูปแบบคล้ายลายผ้าอยู่มากมายหลายแห่ง อันเป็นต้นแบบของพัฒนาการ
ลวดลายภาพจิตรกรรมฝาผนัง ที่มีต้นก าเหนิดมาจากลวดลายผ้าก่อนที่จะเขียนเป็นภาพพระพุทธเจ้า หรือเรื่องเล่า
ชาดกต่างๆ

อ่านต่อได้ที่นี่ค่ะ

https://www.sacict.or.th/uploads/items/attachments/b219f59c2dd596abfadbcecfc2277659/_c51433679c37a58bbf1c49099a0a404d.pdf


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 25 ก.ย. 19, 18:42
ผ้าพิมพ์ลายอย่าง สมัยอยุธยาตอนปลาย


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: siamese ที่ 25 ก.ย. 19, 19:23
ขุนช้างขุนแผน / นุ่งผ้าตามะกล่ำ / นุ่งผ้าตาบัวปอก


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 25 ก.ย. 19, 19:37
ผ้ายกทองของขุนช้าง เห็นจะเป็นผ้าทอกับเส้นทอง   ไม่ใช่ผ้าพิมพ์ลายใช่ไหมคะ คุณ Siamese


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 25 ก.ย. 19, 19:41
นางพิมก็นุ่งผ้ายกทองพื้นสีแดง   หรูหราไม่ใช่เล่นเหมือนกัน


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 25 ก.ย. 19, 19:47
ศรีประจันตอนแรกก็จะนุ่งผ้ายกตานี  ห่มดอกคำ  แต่ลูกสาวหัวเราะว่าแม่แก่แล้ว แต่งเว่อวังคนจะหัวเราะได้   แม่ก็เลยรีบเปลี่ยนเป็นนุ่งผ้าฝ้ายตารางดำ ห่มผ้าขาวม้า  น่าจะเป็นผ้าฝ้ายทอ

สงสัยมานานแล้วว่าชาวบ้านอย่างขุนช้าง นางพิม และนางศรีประจัน  มีผ้ายกทองนุ่งด้วยหรือ  มันออกจะเกินหน้าไปหน่อยมั้ง   เพราะแม้แต่ขุนนางก็ยังไม่นุ่งผ้ายก ยกเว้นในงานพระราชพิธี
แต่จะว่ากวีท่านแต่งผิด    ก็ไม่น่าใช่ เพราะสมเด็จกรมพระยาดำรงฯ และคณะกรรมการหอพระสมุดคงไม่ปล่อยอะไรที่แต่งผิดๆขนาดนี้ออกมาเป็นเล่มได้
คุณหนุ่มสยาม Siamese  มีความเห็นว่ายังไงคะ


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: siamese ที่ 27 ก.ย. 19, 11:41
ผมนึกถึงผ้าสไบปักเส้นไหมทองเป็นดอกๆ


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 27 ก.ย. 19, 17:28
   นึกภาพตามที่คุณ Siamese บอก   เห็นภาพขึ้นมาทันที
   ก่อนอื่น  ขอแยกเครื่่องแต่งกายของนางศรีประจันก่อนนะคะ
แม่ของนางพิมนุ่ง "ผ้ายกตานี"  ส่วนท่อนบน ห่มดอกคำ   คุณหนุ่มสยาม Siamese บอกว่าเห็นผ้าสไบยกดอกด้วยไหมทองเป็นดอกๆ    ก็น่าจะใช่  เพราะระบุไว้ชัดว่า ดอกคำ คือลายดอก สีทอง

  มาดูว่าผ้ายกตานีคืออะไร

  ผ้าจวนปัตตานี หรือ ผ้ายกตานี หรือ ผ้าล่องจวน  เป็นผ้าพื้นเมืองดั้งเดิมแบบหนึ่งของปัตตานี และจังหวัดภาคใต้ตอนล่าง ลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์ คือ มีสีล่องหรือลวดลายตามชายผ้า หรือที่ริมผ้า ช่างทอผ้าชาวเมืองปัตตานีรุ่นเก่าๆ เรียกผ้าดังกล่าวว่า "จูวา" จูวา หมายถึง ลวดลายที่ปรากฏอยู่บริเวณชายผ้าทั้งสองด้าน หากลวดลายวางเป็นแนวอยู่ในช่องขนานมีลักษณะเป็นร่องริ้วเรียกว่า "ล่องจูวา" ลายจูวาส่วนอื่นเป็นลายที่ใช้กรรมวิธีมัดหมี่ รูปแบบของลายจูวามีหลากหลายลักษณะ ผ้าที่เป็นลายจูวาเต็มผืนเรียกว่า "ผ้าลีมา" เป็นผ้าชั้นสูง ต้องใช้ความประณีต มีราคาแพง สำหรับกรณีที่เอาลายจูวาไปทำเป็นลายผ้าที่ตำแหน่งสะโพก(ปาต๊ะ) เรียกว่า "ปาต๊ะจูวา" หากเป็นโสร่ง เรียกว่า "ผ้าโสร่งปาต๊ะจูวา" ผ้าโบราณที่พบในปัตตานีพบว่า ผ้าโบราณมีหลากหลายแบบทั้งกรรมวิธีกาทอ เทคนิคพิเศษหรือวิธีการผลิตลวดลาย และ วัสดุหรือเส้นใยที่นำมาใช้

          สมัยอยุธยาและต่อมา เมืองไทยกลายเป็นตลาดผ้า พ่อค้าชาวอาหรับ เปอร์เซีย อินเดีย จีน และชาวยุโรปต่างนำสินค้าผ้าของตนเข้ามาจำหน่ายตามเมืองท่า โดยเฉพาะที่เมืองตานี ได้ชื่อว่าเป็น "แหล่งรวมสินค้าผ้าไหมชั้นนำนอกเหนือจากกวางตุ้ง" จึงเกิดมีผ้าแปลกแผกชนิดมีชื่ออย่างเทศและไทยมากมาย เช่น ผ้านุ่งซึ่งเป็นที่นิยมกันทั้งหญิงและชาย เพิ่งมาเลิกในปลายสมัยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ได้แก่ ผ้าที่ทอด้วยไหมล้วนๆ เรียกว่า ผ้าไหม ถ้าทอยกเป็นดอกแลดูเด่นด้วยไหมต่างสีเรียกว่า ผ้ายก ผ้าที่ให้มีลวดลายเต็มทั้งผืนผ้า เรียกว่า ผ้าปูม ถ้าทอเกลี้ยงๆ ไม่มีลาย เรียกว่า ผ้าม่วง ถ้าทอมีเชิง เรียกว่าผ้าม่วงเชิง ถ้าทอด้วยไหมปนเส้นด้าย เรียก ผ้าด้ายแกมไหม แต่ถ้าทอด้วยด้ายล้วนไม่จำกัดสี เรียก ผ้าพื้น ผ้าที่ทอประกายด้วยเส้นลวดทอง เรียก ผ้าทอง ถ้าทอเป็นดอกเรียก ผ้ายกทอง
     ผ้ายกตานีเป็นผ้าที่ทอด้วยไหมจากประเทศจีน และใช้เส้นลวดทองเงินจากอินเดีย เปอร์เซีย ทอด้วยฝีมือช่างชั้นดีจึงเป็นที่นิยมกันแพร่หลาย สาเหตุต้องเลิกทอ เลิกใช้ผ้าพื้นเมือง สรุปได้ว่าการช่างฝีมือเราไม่ด้อยไปกว่าชนชาติใด แต่ขาดผู้ผลิตวัตถุดิบ ต้องซื้อไหมเส้นลวดทองเงินจากต่างประเทศ และถูกพ่อค้าคนกลางขายวัตถุดิบและรับซื้อผ้าเอาเปรียบราคาของผ้าที่ผลิตออกมาต้นทุนสูงกว่าผ้าที่ผลิตจากต่างประเทศ เลยต้องเลิกกิจการ
https://www.gotoknow.org/posts/445029


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 27 ก.ย. 19, 17:33
ผ้ายกตานี


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 27 ก.ย. 19, 17:36
ห่มดอกคำ?


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 28 ก.ย. 19, 16:58
ขอบคุณสำหรับคำตอบเรื่องผ้าลายค่ะ

นางพิม นางศรีประจัน มีสถานะเป็นชั้นไหนในสังคมสมัยนั้นคะ ใช้ไหมทองได้คงจะเป็นระดับขุนนางขึ้นไปถูกไหมคะ



กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 28 ก.ย. 19, 20:08
ขุนช้าง นางศรีประจัน เป็นคหบดีค่ะ  เรียกว่าเป็นเศรษฐีเมืองสุพรรณทั้งสองคน
เมื่อขุนช้างรับเชิญไปงานแต่งงานของพลายแก้วกับนางพิม     ก็แต่งกายหรูหรา นุ่งผ้ายกทองที่ได้เป็นของกำนัลจากพระยานครศรีธรรมราช  ห่มส่านปักทอง
ถ้าเป็นยุคนี้เห็นทีขุนช้างจะแต่งทักซีโดของ Kiton ไปร่วมงานมั้งคะ

ข้อความตอนนี้ตีความได้ว่าขุนนางอย่างพระยานครฯ มีผ้ายกทองในครอบครอง  แล้วยกผ้านั้นให้ขุนช้าง จะด้วยเป็นเพื่อนสนิทหรือมีบุญคุณกันแต่ครั้งไหนในหนังสือไม่ได้บอก    
ข้อความตอนนี้บอกให้รู้ว่า ขุนนางระดับสูงมีสิทธิ์นุ่งผ้าทองได้  และจะมอบผ้านั้นให้เศรษฐีที่ไม่ได้มียศมีตำแหน่งแต่มีเงิน ให้ใช้นุ่งก็ได้เหมือนกัน


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 28 ก.ย. 19, 20:25
ส่วนผ้าส่าน เป็นผ้าอิมพอร์ต   คือผ้าทอด้วยขนอูฐปนไหม หรือทอด้วยขนแกะ หรือขนสัตว์อื่นๆ ปนกับไหม  มีชื่ออีกชื่อว่าผ้ากำมะหลิด
คำนี้มาจากภาษาอังกฤษว่า  camlet  หรือ camelot  หรือ camblet ค่ะ


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 30 ก.ย. 19, 09:19
ไปตรวจสอบเรื่องผ้าที่บรรยายไว้ในขุนช้างขุนแผนตอนเปรตนางวันทองห้ามทัพ   พบว่านางจำแลงแต่งตัวหรูหรามาก
นุ่งผ้ายกตานี สองสี  คือม่วงเหลือบทอง ทอเป็นลายก้านแย่งโคมเพชรเจ็ดเหลี่ยม มีกรวยเชิงด้วย   ส่วนผ้าห่มสองชั้นเป็นสีแสดกับทับทิมตัดกับสีผ้านุ่ง  ตามความนิยมสมัยก่อนที่ต้องใส่สีตัดกัน

แสดงว่าผ้ายกตานีเป็นผ้าแสดงฐานะของคนในสมัยนั้น


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 30 ก.ย. 19, 09:22
กรวยเชิง


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 30 ก.ย. 19, 15:14
อ่านกลอนแล้วสงสงสัยค่ะขอเรียนถามเพิ่มนะคะว่าคหบดีในสมัยอยุธยานี่มีชนชั้นเป็นไพร่ในสมัยนั้นถูกไหมคะหรือส่วนใหญ่จะเป็นชนชั้นขุนนาง อีกอย่างคนรวยในสมัยอยุธยาที่เป็นคหบดีได้แต่งตัวหรูหราขนาดนั้นแล้วไม่ใช่ชนชั้นขุนนางมีเยอะไหม ชนชั้นไพร่จะแต่งตัวหรู มีผ้าไหมทองกันไหม


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 30 ก.ย. 19, 16:19
คุณดาวกระจ่างถามแต่ละเรื่องกว้างมาก แสดงว่าสนใจความรู้อย่างกว้างขวาง 
ดิฉันขอแนะนำให้ค้นทางกูเกิ้ล จะได้คำตอบเร็วกว่ามาถามในเรือนไทยค่ะ   
https://sites.google.com/site/prawatisastrthiysmayxyuthya/5-sangkhm-ni-smay-xyuthya


กระทู้: ขออนุญาตเรียนถามถึงเรื่องผ้าทอกับผ้าลายอย่างของไทยค่ะ
เริ่มกระทู้โดย: ดาวกระจ่าง ที่ 30 ก.ย. 19, 16:45
ขอบพระคุณที่แนะนำค่ะคุณเทาชมพู