เรือนไทย

พอดีกำลังทำงานวิจัยอยู่อยากได้ภาพหรือข้อมูลเรื่องธงในการรบสมัยอยุธยา มากเลยครับ

ดิฉันไม่เคยรู้ว่าอยุธยามีธงรบด้วย   เพราะเข้าใจว่าธงเป็นของฝรั่ง       การถือธงนำหน้าทัพก็นึกออกแต่ในทัพฝรั่ง

ใน"หนังสือความทรงจำ" พระนิพนธ์ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าว่า

"ฉันมาทราบในภายหลังว่า การทำเสาธงนั้น เกี่ยวกับการเมือง เป็นข้อสำคัญ ควรจะเล่าให้ปรากฏ คือในเมืองไทยแต่ก่อนมา การตั้งเสาธงมีแต่ในเรือกำปั่น บนบกหามีประเพณีเช่นนั้นไม่

มีคำเล่ากันมาว่า เมื่อในรัชกาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดขนบธรรมเนียมฝรั่ง ให้ทำเสาธงขึ้น ณ พระราชวังเดิม อันเป็นที่เสด็จประทับ และชักธงบริวารเป็นเครื่องบูชาในเวลาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จ ไปทอดพระกฐิน

เมื่อสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทอดพระเนตรเห็น ตรัสถามผู้อยู่ใกล้พระองค์ว่า

“นั่นท่านฟ้าน้อย เอาผ้าขี้ริ้วขึ้นตากทำไม?”

พิเคราะห์เห็นว่า มิใช่เพราะไม่ทรงทราบว่า ทำโดยเคารพตามธรรมเนียมฝรั่ง ที่มีพระราชดำรัสเช่นนั้น เพราะไม่โปรดที่ไปเอาอย่างฝรั่งมาตั้งเสาชักธงเท่านั้นเอง

คุณเอนก นาวิกมูล บันทึกเรื่องนี้ไว้ใน หมายเหตุประเทศสยามเล่ม 8 ว่า เวลานั้น พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ยังไม่ได้เป็นวังหน้า ส่วน ร.4 ยังทรงผนวช

ครั้นถึงรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำรัสสั่งให้ทำเสาธงขึ้นทั้งในวังหลวงและวังหน้า เสาธงวังหลวงให้ชักธงตราพระมหามงกุฏ เสาธงวังหน้าให้ชักธงจุฑามณี (ปิ่น)

http://b-eng.diaryis.com/?20090813

ถ้าใครทราบว่าอยุธยามีธงรบ  ช่วยเล่าด้วยนะคะ

น่าจะเป็นธงสามชาย ใช้ในลักษณะนี้กระมังครับ

รูปขยาย

คัดลอกมาจากในเวปครับ

พระมหากษัตริย์สมัยโบราณ  จะมีธงประจำพระองค์อยู่คู่หนึ่งคือ  ธงกระบี่ธุช กับธงพระครุฑพ่าห์  ลักษณะธงเป็นแผงมี 3 ชาย  หุ้มด้วยสักหลาดสีแดง  ปักดิ้นทองลายกนก  ยอดเป็นปลายหอก  ธงพระครุฑพ่าห์  มีรูปพระนารายณ์ทรงครุฑหล่อด้วยโลหะสำริด เป็นแผ่นติดอยู่ที่คอคันธง  ส่วนธงกระบี่ธุช  มีรูปหนุมาน หล่อด้วยโลหะสำริด ในท่ายืนก้าวเท้าออกไปข้างหน้า  เท้าอีกข้างหนึ่งติดอยู่ที่คอคันธง  สมัยโบราณใช้ธงคู่นี้สำหรับแห่นำเสด็จในกองทัพ  ถือว่าเป็นธงชัยสำคัญประจำพระองค์พระมหากษัตริย์  ผู้เป็นจอมทัพ

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า ฯ  ขึ้นครองราชย์  พระองค์ได้โปรดเกล้า ฯ  ให้สร้างขึ้นไว้สำรับหนึ่ง  เป็นธงชัยประจำพระองค์ตามประเพณี  สำหรับแห่นำกระบวนพยุหยาตรา  หน้าพระที่นั่งราชยาน และใช้ผูกในมณฑล พระราชพิธีบรมราชาภิเษก และพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ  ธงชัยประจำพระองค์ที่สร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า ฯ  เรียกว่า  ธงชัยพระครุฑพ่าห์  ธงชัยกระบี่ยุทธสำรับใหญ่

น่าสนใจครับ ขอบพระคุณครับ
มานิต

ขออนุญาตเรียนถามคุณ NAVARAT C. ครับ ว่าเหตุของเรื่องที่อาจารย์เทาชมพูเล่ามา
จะเกิดเพราะว่า "ธง" ของ "ฝรั่ง" กับ "ไทย" หน้าตาต่างกันหรือเปล่าครับ ?

คุณติบอครับ ผมไม่ได้เป็นผู้รู้เรื่องธงแต่ประการใด เคยแต่เห็นในหนังในละคร และก็ในหนังสือแบบผ่านๆ ธงไทยที่สิบแปดมงกุฏโผล่มารำนำขบวนทัพพระรามนั้น บ่งชี้ว่าในกองทัพโบราณน่าจะมีธงชัยรูปลักษณะเช่นนี้นำทัพเหมือนกัน ธงสามชายของไทยนั้นแตกต่างกับธงของฝรั่งมากแน่นอน วิธีใช้ก็น่าจะต่างกันด้วย แต่ผมไม่ทราบละเอียดลงไปลึกกว่านี้ดอกครับ ขออภัย

ในจดหมายเหตุต่างประเทศแห่งหนึ่งได้กล่าวว่า ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยา (พ.ศ. 2199 - พ.ศ. 2231) เรือค้าขายของฝรั่งเศสลำหนึ่งได้เดินทางมากรุงศรีอยุธยา เมื่อมาถึงที่ป้อมแห่งหนึ่งของไทย เรือฝรั่งเศสก็ชักธงชาติของตัวเองขึ้น ฝ่ายไทยยิงสลุตคำนับตามธรรมเนียม แต่เมื่อฝ่ายไทยชักธงขึ้นตอบบ้าง ฝ่ายฝรั่งเศสกลับไม่ยิงสลุตคำนับตอบ เพราะได้ชักเอาธงชาติฮอลันดา (เนเธอร์แลนด์) ขึ้นเหนือป้อมด้วยเหตุว่าไทยไม่มีธงชาติของตนใช้ (ขณะนั้นฝรั่งเศสกับฮอลันดาเป็นศัตรูกัน) ฝ่ายไทยได้แก้ไขปัญหาโดยชักผ้าสีแดงขึ้นแทนธงชาติฮอลันดา ฝรั่งเศสจึงยอมยิงสลุตคำนับตอบ เหตุการณ์ดังกล่าวจึงถือกันว่าเป็นจุดเริ่มต้นของประวัติศาสตร์ธงชาติไทย  แต่ในจิตกรรมฝาผนังนี่ซิครับ ปรากฎมีธงรบอยู่มากมายในขบวนทัพ ถ้าเป็นอยุธยาก็อย่างณุปจิตรกรรมฝาผนังที่วัดประดู่ทรงธรรม ภาพนี้ ขบวนทัพหนึ่งเข้าใจว่ามีทหารต่างชาติในทัพอยู่ด้วยดูที่ธงฉฉก แต่จะเห็นธงนำทัพเป็นธงรูปหนุมานอย่างชัดเจน

เอ นี่ธงกระบี่ธุช ธงพระครุฑพ่าห์ รู้สึกก่อนที่เป็นธงผืนผ้า  เคยใช้เป็นรูปหล่อหรือรูปจำหลักใช้ในถือนำขบวนทัพ  ที่ภาพสลักที่นครวัดจำได้ว่ามีภาพที่ว่านี้ด้วยเหมือนกัน

ต่อมาสมัยหลังจึงใช้เป็นธงผืนผ้าปักรูปกระบี่และครุฑพ่าห์ และมีฐานะเป็นเครื่องราชูปโภค มิได้ใช้ทั่วไป

ขอบคุณครับผม

น่าสนใจมาก ไม่มีความเชี่ยวชาญขอแต่นำภาพมาแจมครับ   :D

...

...

ลองมาดูภาพธงในทัพไทยสมัยอยุธยา

จาก

ภาพยนตร์ ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ครับ

ประกาศอิสรภาพ

ธงลักษณะแบบเดียวกับธงในคห. ๓ ของคุณ N C

ไปเจอธงสามชายของฝรั่งเข้า เลยนำมาให้ดูกัน
เป็นธงยุคกลางของยุโรป ที่เรียกว่า Medieval banner ค่ะ
ธงในหนังสมเด็จพระนเรศวร เห็นแล้วนึกถึงธงฝรั่งยุคกลาง

ธงไชยกระบี่ธุช กับ ธงไชยพระครุฑพ่าห์ มีตั้งแต่ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชครับ กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้ากุ้งก็มีบอกไว้

สำหรับธงที่ใช้จริง ๆ จะเป็นธงสามชาย ไว้สำหรับส่งอาณัติสัญญาณในการแปรกระบวนพยุหเพื่อเข้าตี / ล่าทัพ ครับ

ดังเช่นในหนังสือตำราพิไชยสงคราม ฉบับ ร.๒ ตอนหนึ่งกล่าวถึงไว้ เช่น พลสัญญาณบนหลังม้าศึก ถ้าแม่ทัพจะสั่งให้ตะลุมบอน ก็ให้ยกธงทั้งซ้ายและขวาพร้อม ๆ กัน แล้วก็หมุนวนเป็นสัญญาณให้บรรดาเหล่าทัพต่าง ๆ เข้าตะลุมบอน ครับ  แบบนี้เป็นต้น