เรือนไทย

โกศ หีบศพ
ที่มา : http://www.finearts.go.th/…/parameters/คลังภาพทรงคุณค่า.html
คลังภาพทรงคุณค่า สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม

พระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ ๑ ครับ...

พระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ ๕ ครับ...

...

...

...

พระโกศกุดั่นใหญ่ ครับ...

พระโกศกุดั่นน้อย ครับ...

พระโกศมณฑป ครับ...

...

...

โกศราชวงศ์ ครับ...

โกศราชวงศ์เล็ก ครับ...

พระโกศราชินิกุล ครับ...

โกศแปดเหลี่ยม ครับ...

...

ขอบคุณที่นำมาให้ดูครับ เป็นภาพที่ชัดกว่ารูปเดิมๆที่นำมาลงในเน็ตมาก

พระโกศไม้สิบสอง ครับ...

...

โกศเกราะ ครับ...

...

ภาพถ่ายเก่าโดยเดอร์หริง ซึ่งบรรยายใต้ภาพว่า โกศเจดีย์ วัดรามัญ

ดูภาพของอาจารย์ประพัฒน์พงศ์ชุดนี้แล้ว เสียดายที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติไม่มีบันทึกว่าได้ถ่ายทำเมื่อไหร่ ซึ่งผมประมาณว่าน่าจะเป็นสมัยรัชกาลที่ ๗ ไม่ก็ ๘
ประเทศสยามตอนนั้นผจญสภาพเศรษฐกิจตกต่ำ งบประมาณที่รักษาศิลปวัฒนธรรมจึงขัดสน ของพวกนี้จึงขาดงบซ่อมบำรุง ดูจะอยู่ในสภาพเก่าน่ากลัวมากกว่าขลัง ประกอบกับฉากหลังซึ่งเป็นโกดังของแผนกสนมพนักงาน ก็ราวกับโรงทึมในวัด แค่เห็นก็หลอนแล้ว

ลองชมฝ่ายสนมพลเรือนในปัจจุบันบ้าง

ฝ่ายนี้อยู่ทางกลุ่มอาคารทางทิศตะวันตก นอกเขตพระราชฐานในพระบรมมหาราชวังครับ แต่ไม่ใช้ที่ใครจะไปเดินผ่านง่ายๆถ้าไม่ได้มีหน้าที่เกี่ยวข้อง

ข้างในอาคารก็เป็นลักษณะโกดังแหละครับ

จะเห็นว่าโกศประเภทเดียวกัน เช่นโกศราชวงศ์ที่ทรงสี่เหลี่ยม หรือโกศแปดเหลี่ยมสำหรับขุนนาง ซึ่งเดี๋ยวนี้คือพวกข้าราชการชั้นสายสะพาย ก็มิได้เหมือนกันเป็นพิมพ์เดียว แต่จะต่างกันที่ฝีมือช่างที่สร้างขึ้นในแต่ละยุคสมัย
ในภาพนี้ โกศราชวงศ์ โกศราชินีกุล โกศย่อมุมไม้สิบสอง และโกศมณฑป เรียงกันไปครับ

นี่ก็โกศราชวงศ์อีกโกศหนึ่ง สำหรับทรงพระศพเจ้านายชั้นพระองค์เจ้า หรือหม่อมเจ้าที่มีความดีความชอบได้รับพระราชทานพระมหากรูณาธิคุณเป็นพิเศษ

ส่วนพระโกศสำหรับพระศพพระราชวงศ์ชั้นสูงขึ้นไปจากนั้นก็จะเก็บรักษาดียิ่งขึ้นไปอีก พระโกศที่อยู่ด้านใกล้คงเป็นพระลองใน

นี่เป็นลองในที่เดี๋ยวนี้มีที่ทำด้วยไฟเบอร์กลาส แต่ติดทองคำเปลว ดูไม่ออกว่าเป็นพลาสติก เดี๋ยวนี้นิยมไปตั้งประกอบกับโกศลองนอกเพื่อเป็นเกีรยติแก่ผู้วายชนม์เท่านั้น โปรดสังเกตุฐานที่อยู่ด้านซ้ายสุด จะเห็นเป็นรูปท้องกระทะหงาย ตรงกลางมีช่่องให้บุพโพไหลลงไป มีท่อต่อระบายไปลงโถ ซึ่งเรียกว่าถ้ำพระบุพโพอยู่ภายใต้ชั้นแว่นฟ้าที่วางโกศอีกทีหนึ่ง เชือกขวั้นขาวๆนั้นใช้ประโยชน์ในการหิ้วโกศของพวกสนมพนักงานครับ

ขอบพระคุณสำหรับภาพที่นำมาให้ชมค่ะ

ขอบคุณสำหรับภาพหายากค่ะ

ติดใจภาพที่ 21 ของคุณหนุ่มสยาม

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=6615.0;attach=63335;image)

หมายความว่าเป็นถาวรวัตถุ ทำด้วยปูน(?) ตั้งอยู่ในวัด  เป็นที่เก็บกระดูกของเจ้าของโกศนั้น
ซึ่งเป็นคนสามัญก็เป็นได้  ไม่จำเป็นว่าต้องเป็นผู้มีบรรดาศักดิ์
แปลอีกทีคือใครมีฐานะพอจะสร้างโกศเหล่านี้เก็บกระดูกตัวเองหรือญาติผู้ใหญ่ ก็ทำได้  อย่างนั้นใช่ไหมคะ
เป็นธรรมเนียมของคนไทยเชื้อสายมอญ?

หีบทองทราย ครับ...

หีบทองทึบ ครับ...

หีบศพลายจำหลักปากผาย ครับ...

หีบศพลายจำหลักปากผาย ครับ...

หีบศพลายกุดั่น ครับ...

หีบศพลายเถาองุ่นและหีบศพลายก้านขด ครับ...

หีบศพเชิงชายล่องชาดดอกไม้ร่วง ครับ...

หีบศพเชิงชายล่องชาดปากผาย ครับ...

ชั้นแว่นฟ้าลายจำหลัก และแว่นฟ้าฐานเขียง ครับ...

ชั้นแว่นฟ้าลายจำหลัก และแว่นฟ้าฐานเขียง ครับ...

ชั้นแว่นฟ้า และชั้นรองหีบศพ ครับ...

ชั้นแว่นฟ้า และชั้นรองหีบศพ ครับ...

โกศบรรจุอัฐิรูปทรงสถูป ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเชียงใหม่ ครับ...

โกศบรรจุอัฐิรูปทรงสถูป ขุดได้ที่วัดพระศรีสรรเพ็ชญ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครับ...

โกศบรรจุอัฐิรูปทรงสถูป ขุดได้ที่วัดพระศรีสรรเพ็ชญ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครับ...

โกศบรรจุอัฐิรูปทรงสถูป ขุดได้ที่วัดพระศรีสรรเพ็ชญ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครับ...

ภาพหีบศพชของโบราณที่คุณประพัฒน์พงศ์เอามาให้ดูคราวนี้ หลอนยิ่งกว่าชุดที่แล้วมากนัก ผมจะลองแกะมาอธิบายให้ฟังเพิ่ม

ในโรงเก็บของสนมพลเรือนสมัยปัจจุบัน หีบศพสำหรับพระราชทานแก่ผู้วายชนม์ในระดับที่ไม่ถึงสายสะพาย จะเห็นหีบทองทึบและหีบเชิงชายวางคู่กันในภาพ

หีบทองทึบนั้นสำหรับหม่อมเจ้า ส่วนหีบเชิงชายสำหรับนายทหารชั้นยศนายร้อย

หีบเชิงชายให้ดูแบบเต็มๆครับ

สองใบด้านใกล้คือหีบทองลายสลักสำหรับนายทหารชั้นยศนายพัน ด้านไกลคือหีบกุดั่นสำหรับผู้ได้รับตราทุติยจุลจอมเกล้า

เมื่อไหร่ว่างมือแล้ว และเรือนไทยกลับมาเป็นภาพสี ผมจะสแกนภาพทั้งโกศและหีบศพบรรดาศักดิ์ที่สวยงามทั้งหมดมาลงให้ สำหรับผู้สนใจจะเซฟไว้เป็นความรู้ครับ

ปัจจุบันนี้หีบเหล่านี้ก็คงนำไปตั้งไว้หน้าหีบศพของผู้วายชนม์ เพื่อประกอบเกียรติยศเหมือนอย่างการตั้งโกศใช่ไหม

แสดงว่าในสมัยโบราณนั้นหีบหลวงเหล่านี้ก็ย่อมถูกประกอบกับโลงศพของจริงซ้อนกันสองชั้นใช่ไหมครับ

สมัยโบราณเป็นโลงศพ แล้วประกอบหีบหุ้มชั้นนอก

สมัยนี้ ถ้าเลือกโลงศพที่ไม่ใหญ่เกินหีบ ก็ทำอย่างโบราณ แต่ผมไม่เคยได้ยินว่าจะใช้หีบพระราชทานมาวางหน้าโลงศพหลังม่าน

ภาพหีบศพก็น่ากลัวอยู่แล้ว นี่เป็นภาพเก่าแก่อีก อย่างรถยนต์ในฉากหลังก็เห็นแล้วว่าถ่ายไว้ราว 80 ปีก่อน ทั้งความเก่าของภาพ ฉากหลัง ทำให้ดูน่ากลัวมาก แต่ก็น่าดูและน่าสนใจมากขึ้นไปอีก ไม่ทราบว่าโกศและหีบเหล่านี้ปัจจุบันยังเก็บรักษาไว้ครบไหม  และผมสงสัยอีกเรื่องครับ เวลาเค้าขุดเจอโกศบรรจุอัฐิเช่นในสมัยอยุธยา แล้วเค้าทำอย่างไรกับอัฐิภายในที่เจอครับ เพราะแม้จะไม่รู้ว่าของใคร แต่ก็น่าจะเป็นของระดับเจ้านายในสมัยก่อน

ภาพอย่างนี้ไม่น่ากลัวเท่าไหร่ เป็นหีบแบบเชิงชายครับ

หีบเก่าๆเข้าใจว่าคงจะไม่เก็บไว้ เพราะสมัยหลังๆ เจ้าภาพที่มีฐานะมักจะสร้างหีบแบบที่จะได้รับพระราชทานขึ้นใหม่ เมื่อเสร็จงานแล้วก็มอบให้สนมพลเรือนไว้ใช้ต่อไป ข่าวว่าหีบแต่ละแบบ แม้จะเซกกั้นแฮนด์แต่ก็ใหม่ปิ๊ง มีจำนวนพอสมควรที่จะให้บริการ

ส่วนเรื่องพระอัฐิที่พบ เจ้าหน้าที่อาจถ่ายใส่ภาชนะใหม่ แล้วนำไปเก็บในสถานที่เหมาะสมสักแห่ง
นี่คาดเดาเอาจากที่เขาปฏิบัติต่อพระอัฐิเจ้านายในสมัยกรุงเทพเป็นราชธานี ญาติๆเอามามอบคืนก็รวบรวมไว้ แล้วนำไปเก็บที่หอพระนาค ในบริเวณวัดพระแก้วครับ

งานพระราชทานเพลิงศพ ม.ล.เนื่อง นิลรัตน์ อยู่ในหีบทองลายเถาองุ่น ซึ่งเทียบเท่าหีบทองทึบระดับหม่อมเจ้า