เรือนไทย

        ในปี พ.ศ. ๒๔๓๕  เมื่อมีการประชุมกรรมสัมปาทิกา  ๑๖ รายที่พระตำหนักสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชเทวี

เรื่องส่งงานฝีมือหญิงไทยไปงานโคลัมเบียนที่สหรัฐอเมริกา    เพิ่ม  ภรรยาของพระบริบูรณ์โกษาพรณ์  

ได้เข้าร่วมประชุมและอาสาจะมวนบุหรี่ใส่กล่องให้    ท่านผู้หญิงเปลี่ยนเปรซิเดนของที่ประชุมดำเนินการประชุมอย่าง

มีประสิทธิภาพ    ท่านได้ซักไซ้ไต่ถามกวดขันกรรมการทุกคน

ขอความกรุณาว่า  คุณพระและคุณเพิ่ม เป็นใคร  มาจากไหน  สกุลอะไร  สาแหรกทั้งแปดครบถ้วนแข็งแรงหรืออย่างไร

บันทึกของงานแสดงสินค้าเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๕  มีอยู่สองเล่มความก็ไม่สมบูรณ์     เข้าใจว่ากรรมการรู้จักกันทั้งหมด

ดิฉันไม่รู้จัก คุณนายเพิ่มค่ะ   คุณพระมาจากไหนก็ไม่ทราบ  สงสัยอยู่แถว ๆ กรมท่า

  
        บันทึกรายงานการประชุมนั้น  ทำไว้ครบถ้วนทันสมัย  ตามหลักการจดบันทึกการประชุมทุกประการ

        หม่อมเฉื่อย หม่อมมารดาของหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัยก็ได้รับเชิญมาร่วมประชุมด้วย

(เมื่อคืนหาประวัติหม่อมเฉื่อยอยู่นาน)    ท่านเสนอว่าจะถักถุงตาชุนสนองพระเดชพระคุณ

ท่านประธานพูดว่า  รับ ๔ - ๕ ใบได้อย่างไร  น้อยนัก     ถ้าจะรับถุงตาชุนต้องรับการถักด้วย

เรื่องการประชุมนี้แสดงประสิทธิภาพของท่านผู้หญิงเปลี่ยนว่ามีความสามารถในการบริหารจัดการ

และแก้ไขปัญหาได้ว่องไว


ประวัติหม่อมเฉื่อยมีแล้วนะคะ   คัดมาจากหนังสือสำคัญฉบับหนึ่ง

ท่านผู้หญิงสุ่นภรรยาพระยาโชฎึกราชเศรษฐี  กล่าวว่า  ถ้าผลผักหวานผลมะนาวเทศเป็นของมีน้อย

จะหาได้ฤา  ๑๐ ขวด


ท่านผู้หญิงเปลี่ยน กล่าวว่า  ถึงทำได้น้อยก็ทำพอเป็นตัวอย่าง   สิ่งที่หาได้มากก็เติมจำนวนให้มากขึ้น

ลูกจันทน์เทศก็มีที่สวนครูสมิทพอซื้อได้


ท่านผู้หญิงสุ่น          ถ้าจะถักแกะมะละกอก็ทำได้   ถึงหมากกำยานก็ใช้ได้ดี   แต่มะนาวเทศงามดีไม่รู้ว่าจะมีที่ไหนได้มาก

ท่านผู้หญิงเปลี่ยน     ที่วัดประยูระวงศ์ก็มี(สะกดตามต้นฉบับ)   บ้านหมอปรัดเลก็มีต้นใหญ่ ๆ                                                   

สมาชิกท่านใดอื้อ ๆ อ้า ๆ     อาสาจะจัดทำของมุข  ของทองเหลือง   ท่านผู้หญิงเปลี่ยนขัดคอทันที

ว่ามิใช่งานฝีมือลูกผู้หญิง  ไปคิดมาใหม่         ท่านผู้หญิงกล่าวว่าเครื่องมุขจะแต่งมุข  ฝนมุขที่ไหนไหว

อ่านแล้วก็อดหัวเราะไม่ได้    ท่านขัดแบบไม่ไว้หน้าใครเลย

เรียนคุณวันดี ข้าพเจ้าพบชื่อ พระยาบริบูรณ์โกษากร ที่วชิรญาณวิเศษ ร.ศ. ๑๑๐ ตรงกับ พ.ศ. ๒๔๓๔ ดังนี้

รายงาน

     ตั้งแต่วันที่  ๑  ถึงวันที่  ๗  มกราคม  รัตน
โกสินทร์ศก๒๔ ๑๑๐ ในระหว่าง ๗ วันนี้  ท่านสมาชิก
ได้มายังหอพระสมุดวชิรญาณ ๔๘ ท่านได้ลงชื่อ ๑๐๘
ครั้ง แลหนังสือที่ได้ให้ยืม ๒๒ ครั้ง
     อนึ่ง สมาชิกที่กรรมสัมปาทิกได้เก็บเงินบำรุงหอ
พระสมุดวชิรญาณ จำนวนปีที่ ๑๑ นี้ จำนวนหนึ่ง
เปนเงิน ๒๐ บาทดังมีรายพระนามแลนามแจ้งต่อไปนี้คือ

ภาคีสมาชิก

พระเจ้าราชวงษ์เธอ  กรมขุนบดินทร์ไพศาลโศภน ๑
--------------------------------
พระยามนตรีสุริยวงษ์      ๑
พระยามหาอำมาตยาธิบดี ๑
พระยาสวัสดิ์วามดิฐ       ๑
พระยาบริรักษ์ราชา        ๑
พระยาไพบูย์ลสมบัติ      ๑
พระยาราชพงษานุรักษ์    ๑
พระยาสมุทบุรานุรักษ์     ๑
----------------------
หม่อมทศทิศฦๅเดช      ๑
----------------------
พระผดุงศุลกกฤตย์       ๑
พระอังคนิศรชลารักษ์     ๑
พระโทรเลขธุรการี        ๑
พระอาณัตินรากร         ๑
พระบริบูรณ์โกษากร      ๑
พระพรหมสุรินทร์         ๑
พระวรราชนุรักษ์          ๑

ทั้งยังดำรงตำแหน่งรองเหรัญญิก อีกด้วย

รัตนโกสินทร์ศก ๑๑๒ ในระหว่าง ๗ วันนี้ท่านสมาชิก
ได้มายังหอพระสมุดวชิรญาณ ๕๐ ท่าน ได้ลง
ชื่อ ๑๑๑ ครั้ง แลหนังสือที่ได้ให้ยืม ๓๘ ครั้ง   

แลได้นำเงินค่าเก็มบิลเลียด มาส่ง  ๕ ท่าน รวม
เปนเงิน ๔๔ บาท ๒๔ อัฐ     

สมาชิกได้นำเงิน บำรุงหอพระสมุดวชิรญาณ
จำนวนปีที่ ๑๓ มาส่งยังหอพระสมุดวชิรญาณ
 เปนเงินรายล ๒๐ บาท ดังจะมีรายนามแจ้งต่อ
ไปนี้ คือ
     เจ้าพระยารัตนบดินทร์    (บุญรอด)    ๑
     เจ้าพระยาพลเทพ        (พุ่ม)              ๑
     พระยานรรัตน์ราชมานิต   (โต)           ๑
     พระยาอิศรานุภาพ        (เอี่ยม)         ๑
     พระยาเทพประชุน         (ปั้น)            ๑
     พระยาวรเดชศักดาวุธ      (เจ๊ก)         ๑
     พระยาประชุมประชานารถ  (เอี่ยม)    ๑
     พระยาโยธาเขื่อนขันธ์       (โต)         ๑
     พระยาสวัสดิ์วามดิฐ         (ฟัก)          ๑
     พระยาพิไชยสุนทร          (ชื่น)          ๑
     พระยาไพบูลย์สมบัติ      (เดช)          ๑
     พระรักษ์เสนา               (แย้ม)        ๑
     พระภักดีพัฒรากร           (โอจิว)      ๑     
     พระนรนารถภักดี            (เอม)        ๑
     พระบริบูรณ์โกษากร       (ฮวด)       ๑
     พระภิรมย์ราชา              (สุด)         ๑
     พระอังคนิศราพลารักษ์    (เปีย)       ๑
     หลวงฤทธิจักรกำจร       (เป๋า)        ๑
     หลวงไพศาลศิลปสาตร   (อ่อน)      ๑
     พลวงภักดีนฤเบศร          (จ่าง)       ๑

ข้อความจากเรื่องกระเบื้องถ้วยกะลาแตก ปรากฎชื่อดังนี้

"ยี่ห้อกิมตึ๋งฮกกี่ แปลว่า ของอันวิเศษอย่างดีที่สุด เป็นอีกยี่ห้อหนึ่งที่สั่งตรงจากเมืองกังไส โดยพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (พุก โชติกะพุกกณะ) ต้นสกุล โชติกะพุกกณะ  ซึ่งเป็นเจ้ากรมท่าซ้ายมีหน้าที่เป็นผู้พิพากษาคดีจีน สั่งมาขายให้เจ้านาย ขุนนาง พ่อค้าคหบดี ต่อมาได้เปลี่ยนยี่ห้อเป็นกิมตึ๋งฮวดกี่ แปลว่า ของอันเป็นวิจิตร ในสมัยของ พระยาบริบูรณ์โกษากร (ฮวด โชติกะพุกกณะ) ผู้เป้นบุตร ซึ่งต่อมาภายหลังได้เป็นพระยาโชฎึกราชเศรษฐี เช่นกัน ซึ่งในสมัยนั้นนิยมสั่งกันมากเป็นพิเศษและท่านผู้นี้เองที่ได้รับพระราชโองการไปจัดการสร้างเครื่องถ้วย จปร  อันโด่งดังและมีค่านิยมสูงมาก"

อื้อฮือ    เก่งวันเก่งคืนคุณหนุ่มสยาม  ขอบคุณยิ่งนัก

หามิได้ ไม่ขนาดนั้นดอกขอรับ

ออกขุนนี่  ท่าทางจะสะสมศัสตราวุธไว้จนล้นคลังแสง 
จึงได้หยิบมาสำแดงเพลงอาวุธให้ชมเป็นขวัญตาแก่เรือนไทย
นี่นานไปเห็นจะเป็นยอดฝีมือได้  (ยอไว้ๆ)

เทียบกับคุณหลวงนั้น เราเป็นดั่งแสงหิ่งห้อย ไฉนเลยเปล่งแสงเทียบสุริยา

เจ้าคุณโชฎฎึก (ฮวด) เป็นโชฎึกคนที่เท่าไรหนอ  ???

อยากจะรู้จักว่าโชฎึกในกรุงรัตนโกสินทร์นั้นมีท่านผู้ใดบ้าง

ใครหนอจะพอหาคำตอบให้คนผู้น้อยได้  :(

เรียง ๆ อยู่ในสยามประเภทเล่มใดเล่มหนึ่งค่ะ 

หิ่งห้อยส่งแสงเมื่อมืดมิใช่หรือ

แสดงว่าหิ่งห้อยน้อยตนนี้ ชอบอยู่ในทางลับ

(ประมาณจารบุรุษ  ;D)

ตรวจสอบจากทะเบียนนามสกุลพระราชทาน  พบชื่อพระยาโชฎึกราชเสรษฐี รวม ๔ ชื่อ ดังนี้
พระยาโชฎึกราชเสรษฐี (เล่าเถียน) ต้นสกุล โชติกเสถียร
พระยาโชฎึกราชเสรษฐี (พุก) และ พระยาโชฎึกราชเสรษฐี (ฮวด)  ต้นสกุล โชติกพุกกณะ
พระยาโชฎึกราชเสรษฐี (ฟัก)  ต้นสกุล  โชติกสวัสดิ์

ไปตามหาห้องแสดงใบยาสูบในงานแสดงนิทรรศการสินค้าพื้นเมืองไทยในพระราชพิธีสมโภชพระนครครบร้อยปี

พบว่าอยู่ที่ห้อง ๓๐  ของกรมหมื่นภูธเรศ​ฯ    มีทั้งใบยาที่หั่นหยาบ  หั่นเป็นฝอย  และที่ทำเป็นก้อน

คำอธิบายบอกว่าชาวสยามสูบบุหรี่ไม่มากเท่าชาวยุโรปและอเมริกัน