เรือนไทย

 บทความนี้ได้มาจากวารสารศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 5 ฉบับที่ 3 ม.ค. 2527 ครับ และสืบเนื่องมาจากกระทู้ กอสสิบนอกกำแพงวัง ที่ตกกระทู้ไปแล้วครับ เนื้อหาเป็นสำนวนของเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ เรียบเรียงเมื่อ พ. ศ. 2513 ครับ(สำนวนคงเดิมทุกประการ)

“บทนิพนธ์ของเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับในรัชกาลที่ ๕ เรื่องนี้มีรายละเอียดชีวิตในวังของ “คนัง” –ลูกเงาะป่า ซึ่งไม่เคยปรากฎมาก่อน”
เรื่องของนายคนังมหาดเล็ก
เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ ๕ เรียบเรียงเมื่อ พ. ศ. ๒๕๑๓

"“คนัง” เป็นชาวป่า ซึ่งเราเรียกว่า “เงาะ” มีถิ่นกำเนิดอยู่ในป่าจังหวัดพัทลุง ไม่ห่างไกลจากถ้ำพระวัดคูหาสวรรค์เท่าใดนัก เงาะป่าในถิ่นดังกล่าวนี้เขาเรียกตัวเขาเองว่า “ก็อย” รูปพรรณสัณฐาน ความเป็นอยู่ นิสัยใจคอ ตลอดจนการนุ่งห่มเป็นอย่างไร และตัวนายคนังกับพวกเมื่ออยู่ป่ามีเรื่องราวเป็นอย่างไรบ้างนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้ทรงพระราชนิพนธ์ไว้แล้วในหนังสือบทละครเรื่องเงาะป่า และโดยที่หนังสือได้พิมพ์เป็นที่ระลึกแพร่หลายอยู่มาก ดังนั้นคนส่วนมากจึงคงจะได้รู้จัก “เงาะป่า” พวกที่เรียกจนเองว่า “ก็อย”นี้ดีอยู่แล้วแต่เรื่องราวของ “คนัง” ตอนแกเข้ามาเป็นมหาดเล็กกันมาก และยิ่งทราบว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงโปรด-ปราน“เงาะป่า” ตัวน้อยที่ชื่อ “คนัง” นี้มาก ก็ยิ่งสนใจอยากรู้เรื่องราวเกี่ยวกับเขายิ่งขึ้น เคยมีมาถามถึงเรื่องราวต่าง ๆ ของนายคนังจากข้าพเจ้าอยู่เนือง ๆ จึงมาเกิดความคิดขึ้นว่า ถ้าข้าพเจ้าซึ่งเป็นผู้ที่อยู่ในพระราชสำนักสมัยที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงเลี้ยงคนัง และรู้จักตัวนายคนังดีจะถือโอกาสเขียนเรื่องของคนังตอนที่เป็นมหาดเล็กไว้ ก็คงไม่ไร้ประโยชน์เสียทีเดียว จึงได้รื้อฟื้นความจำเมื่อหกสิบปีกว่ามาเขียนขึ้นก่อน"

 ป.ล. (ปฐมลิขิตตามแบบฉบับของคุณขรรค์ชัย บุนปาน)
บทความที่ปรากฏข้างบนนี้ เป็นคำนำที่แต่งโดยเจ้าจอม ม.ร.ว.สดับครับ

"พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง เคยเสด็จพระราชดำเนินประพาสเมืองพัทลุง ครั้งหนึ่ง เมื่อ ร.ศ. ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒) ครั้งนั้นเสด็จ ฯ ขึ้นไปถึงถ้ำพระวัดคูหาสวรรค์ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จารึกพระปรมาภิไธยย่อ “จ.ป.ร.” ไว้ที่เพิงหินหน้าถ้ำ การเสด็จพระราชดำเนินครั้งนั้น จะได้ทอดพระเนตรเห็นพวกเงาะป่าบ้างหรือไม่ ไม่มีหลักฐานอะไรจะยืนยันได้ ต่อมาได้เสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมืองต่าง ๆ ในมณฑลปักษ์ใต้อีกหลายคราว คือในปี ร.ศ. ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๔๑) ร.ศ. ๑๑๙ (พ.ศ. ๒๔๔๓) ร.ศ. ๑๒๔ (พ.ศ. ๒๔๔๘) ทั้ง ๓ คราวนี้ตามที่จดหมายเหตุไม่ปรากฏว่าได้เสด็จฯ พัทลุง เสด็จฯ แต่นครศรีธรรมราชและสงขลา และก็เห็นจะเป็นในคราวเสด็จฯ เมืองนครศรีธรรมราช ระหว่างวันที่ ๓ ถึง ๘ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๒๔ (พ.ศ. ๒๔๔๘) นั้นเอง ทางบ้านเมืองได้นำพวกเงาะทั้งเด็กผู้ใหญ่ชายหญิงได้หลายรูปแต่ภาพฝีพระหัตถฟ์ที่ถ่ายภาพพวกเงาะครั้งนั้นไม่มีภาพนายคนังรวมอยู่ด้วย
พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ได้ทรงสังเกตรูปพรรณสัณฐานและบุคลิกลักษณะของพวกเงาะป่าอย่างถี่ถ้วนด้วยความสนพระราชหฤทัย ทรงพระราชดำริใคร่ที่จะลองเลี้ยงเงาะป่าดูบ้างดังนั้น เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับพระนครแล้ว จึงมีพระราชดำรัสสั่งเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ซึ่งขณะนั้นยังเป็นพระยาสุขุมนัยวินิต สมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลนครศรีธรรมราช ให้ส่งลูกเงาะป่าไปถวายสักคนหนึ่ง ไม่ได้ทรงเจาะจงว่าจะต้องเป็นเด็กชายเด็กหญิง ต้องพระาชประสงค์แต่เพียงให้ได้เด็กชายขนาดที่พอจะเเลี้ยงสะดวกไม่ใช่เด็กอ่อนเท่านั้นแต่ได้ทรงกำชับไปว่ามิให้เกณฑ์เกาะกลุ่มให้เป็นที่ตกอกตกใจจนพากันเตลิดเปิดเปิงไป ให้ใช้วิธีเกลี้ยกล่อมให้ผู้ใหญ่ยินยอมมอบเด็กให้ เจ้าพระยายมราชจึงได้สั่งการไปยังผู้ว่าราชการเมืองพัทลุงให้ดำเนินการสนองพระราชประสงค์"

ป.ล.โปรดติดตามตอนต่อไป .......และท่านจะเติมแต่งก็ได้
ส่วนกระทู้พระประวัติ (แบบเรียบเรียง) สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย จะนำข้อมูลทยอยลงประมาณเดือนตุลาคมนี้ครับ

 ต่อจากความเห็นที่แล้วนะครับ คอยดูว่าเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ จะเล่าเรื่องเกี่ยวกับนายคนังอย่างไร

"“คนัง” เป็นผู้มีบุญได้สั่งสมอบรมมาแล้วแต่ปุรพชาติจึงดลบันดาลให้ผู้ว่าราชการเมืองเลือกสรรเจาะจงเอาตัวส่งเข้ามาถวาย การนำตัวมานั้นทำกันเป็นระยะ ๆ ผู้ว่าราชการเมืองพัทลุงนำส่งให้ท่านสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราช อยู่กับท่านสมุหเทศาภิบาลเป็นแรมเดือน ทั้งท่านเจ้าคุณและคุณหญิงช่วยปลอบโยนเอาใจให้หายเหงา จนกระทั่ง “เมื่อราบกว่าแต่ก่อนหย่อนตื่นเต้น” ดังกลอนพระราชนิพนธ์แล้วจึงพาเข้ากรุงเตรียมที่จะนำเข้าถวายตัว มีผู้เปรียบว่า การนำคนังเข้ากรุงเพื่อถวายตัวเป็นมหาดเล็กนี้เสมือนหนึ่งนำพระยาช้างเผือกมาส่งกรุงทีเดียว
ก่อนที่จะส่งตัวเข้าไปถวายที่ในพระบรมราชวังนั้น เจ้าพระยายมราชได้ส่งรูปคนังที่ท่านถ่ายไว้พร้อมทั้งได้มีหนังสือกราบบังคมทูลชี้แจงว่า จะให้ท่านผู้หญิงเป็นผู้นำตัวเข้าเฝ้าฯ ขอให้หาของเล่นสีแดง ๆ ไว้ล่อ และขอให้เตรียมข้าวสุกกับกล้วยน้ำว้าไว้ให้กิน ทั้งยังจำเป็นที่จะต้องมีพี่เลี้ยงเพราะยังเด็กอยู่ เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงทราบความในหนังสือกราบบังคมทูลแล้ว ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระวิมาดาเธอกรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ซึ่งขณะนั้นดำรงพระยศเป็น พระอัครชายาเธอพระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ ทรงรับเลี้ยง
ที่จริงเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๘ นั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังดุสิตขึ้นแล้วแต่ยังไม่แล้วเสร็จโดยสมบูรณ์ พระที่นั่งอัมพรสถานที่เริ่มสร้างแต่เมื่อเดือนธันวาคม ๒๔๔๕ ก็ยังไม่เสร็จ พระที่นั่งอนันตสมาคมเป็นแต่เตรียมการยังไม่ได้ลงมือสร้างเวลาเสด็จประทับที่พระราชวังดุสิตก็ประทับพระที่นั่งวืมานเมฆบางคราวก็เสด็จเข้าไปประทับในพระบรมมหาราชวัง ตอนที่เจ้าพระยายมราชส่งคนังเข้าถวายตัวนั้นประทับในพระบรมมหาราชวัง
ทางฝ่ายพระวิมาดาเธอฯ ได้ทรงเตรียมรับรองนายคนังเต็มที่ทีเดียว ทรงจัดสิ่งของเครื่องใช้สำหรับนายคนังไว้สารพัด ซึ่งจะได้กล่าวในภายหลังและได้ทรงจัดให้สตรีวัยกลางคนซึ่งมีนามว่า“พวง” เป็นพี่เลี้ยง แม่พวงนี้เคยเป็นข้าหลวง สมเด็จเจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร กรมขุนพิจิตรเจษฐ์จันทร์ มีหน้าที่ชักพัดในเวลาเสวย
เมื่อพูดถึงคำว่า“ชักพัด” คนสมัยนี้คงไม่เคยเห็น เพราะใช้พัดลมไฟฟ้าบ้าง เครื่องปรับอากาศกันบ้าง ดังนั้นพัดที่ใช้แรงคนชักจึงไม่เหลือให้เห็นในพระนคร แต่ตามวัดบ้านนอกยังมีอยู่บ้าง ที่วัดเขาบางทรายจังหวัดชลบุรีก็ที เพราะข้าพเจ้าเองเป็นผู้ติดถวายไว้ พัดชนิดนี้ทำโครงด้วยไม้สัก รูปร่างคล้ายบานหน้าต่างขนาดกว้างยาวตามความต้องการของเจ้าของ โครงนี้จะประดิษฐ์ให้งดงาม เช่นจะสลักเสลา หรือจะขัดเกลี้ยงหรือจะปิดทองล่องชาดก็สุดแล้วแต่จะคิดทำ ต่อจากตัวโครงด้านยาวติดระบายแพรหนา ๆ หรือผ้า หรือสักหลาดอะไรก็ได้ เหนือโครงด้านตรงข้ามกับที่ติดผ้าระบาย ติดห่วงสำหรับแขวนพัดห้อยกับฝ้าเพดานในลักษณะที่ให้โยนตัวแกว่งไกวอย่างเปลได้ ผูกเชือกเส้นใหญ่พอควรกับโครงพัดสำหรับเป็นสายชัก เชือกสายชักนี้ยิ่งยาวยิ่งดี เขามักหุ้มเชือกสายชักด้วยผ้า กันผงเชือกร่วงและกันเจ็บมือคนชักโดยมากเขานิยมซ่อนคนชัก จึงล่ามสายชักออกไปให้ห่างไกลบางแห่งก็เจาะฝาออกไปชักอีกห้องหนึ่ง บางแห่งก็เจาะพื้นให้คนชักลงไปชักอยู่ใต้ถุนบ้าน ในสมัยก่อนในห้องรับแขก ห้องอาหาร และห้องนอน ตามบ้านขุนนางผู้ใหญ่ ๆ หรือตามวังเจ้านาย ติดพัดชักทั้งนั้น"

โปรดติดตามตอนต่อไป

 ผมติดใจเรื่องคนังนี้มาหลายปีแล้ว  และไม่ทราบว่าจะไปถามท่านผู้ใด  ขอถือโอกาสนี้สอบถามไว้ ณ ที่นี้เลยนะครับ  คือว่า เมื่อครั้งที่รวบรวมนามสกุลพระราชทานในรัชกาลที่ ๖ นั้น  ผมไปสะดุดที่นามสกุลลำดับที่ ๒๑๐๙ ซึ่งทรงพระราชบันทึกไว้ว่า  ได้พระราชทานนามสกุล "กิราตกะ" แก่ พลเสือป่าคะนัง  กรมเสือป่าพรานหลวงรักษาพระองค์ และประจำกรมพิณพาทย์หลวง  เป้นชาติเงาะป่า  เมื่อวันที่  ๒๓  มีนาคม  ๒๔๕๗  
ขอเรียนถามท่านผู้รู้ว่า คนัง มหาดเล็กในรัชกาลที่ ๕ นั้น  เธอเสียชีวิตเมื่อไร  และจะเป็นคนเดียวกับพลเสือป่าคะนัง ที่ได้รับพระราชทานนามสกุล "กิราตกะ" หรือไม่?

ไม่ทราบเหมือนกันว่าคนังถึงแก่กรรมเมื่อไรค่ะ  จากกระทู้ ก็อสสิปนอกกำแพงวัง  หลวงอาจสงครามบอกน.อ. สวัสดิ์ว่า ตายตั้งแต่อายุไม่ถึง 20 ปี
เพิ่งรู้เดี๋ยวนี้เองว่า พระราชทานนามสกุลให้คะนังด้วย    จากรายละเอียดที่คุณ V_Mee บอกไว้  คงเป็นใครอื่นไปไม่ได้นอกจากคนัง
ไม่ปรากฏว่ามีลูกหลานสืบเชื้อสายมา

 ต่อเนื่องจากตอนที่แล้วครับ

 

"วันแรกที่ “คนัง” เข้าวังหลวง เอะอะเกรียวกราวกันมากพอถึงห้องรับแขกที่ตำหนักพระวิมาดาเธอฯ ผู้คนก็เข้านั่งล้อมดูกันแน่น ฝ่ายนายคนังนั่งมองหน้าคนที่ห้อมล้อมเฉยอยู่สักครู่หนึ่งก็ล้มตัวนอนหงายลงกับพื้น ทำตีนงุ้มกำมือแน่น ต่างคนต่างตกใจคิดว่าเป็นลม พระวิมาดาเธอฯ ท่านจะทรงทราบเล่ห์เหลี่ยมของนายคนังอย่างใดก็ไม่ทราบ รับสั่งให้เอาของกินที่เตรียมไว้มาตั้งให้ พอแกเห็นกล้วยเป็นหวีก็ลุกขึ้นกินทันที เป็นอันรู้ได้ว่าที่นอนทำตีนงุ้มกำมือแน่นแกล้งทำ นับว่าเป็นเด็กที่มีมารยาพอดู ขณะที่เข้าอยู่ในวังตอนแรกนั้นจะอายุเท่าใดไม่มีใครทราบ เพราะพวกเงาะไม่รู้จักนับเดือน นับปี แต่ถ้าจะดูตามรูปร่างก็ขนาดเด็ก ๗ ขวบเรานี่เอง กิริยาที่เปิบข้าวเข้าปากเหมือนพวกแขกยามที่เห็นกันอยู่ในกรุงเทพฯ คือกำใส่ฝ่ามือแล้วแบมือส่งอาหารเข้าปาก ไม่ใช้ปลายนิ้วส่งอาหารเข้าปากอย่างไทยเรา"

ป.ล. ลืมกด[/quote]ครับ

 วันนี้ไปพบเอกสารเรื่องคนังที่หอจดหมายเหตุเข้าโดยบังเอิญครับ  ในเอกสารนั้นระบุว่า พระยาสุขุมนัยสินิต (เจ้าพระยายามราช - ปั้น  สุขุม) สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราช เป็นผู้นำคนังเข้ามาถวายตามพระราชประสงค์ในรัชกาลที่ ๕  เมื่อ ร.ศ. ๑๒๔ (พ.ศ. ๒๔๔๘)  เวลานั้นคนังมีอายุ ๙ ปี  ฉะนั้น จึงเชื่อได้ว่า พลเสือป่าคะนังที่ได้รับพระราชทานนามสกุลว่า "กิราตกะ" นั้นเป็นคนเดียวกับ คนัง เงาะป่า ในรัชกาลที่ ๕ แน่นอนครับ

 ขอบพระคุณคุณลำดวนฯ เป็นอย่างสูงครับ หลังจากหายไปนาน
มาต่อกันเลยครับ (รูปต่าง ๆ จะส่งให้ทีหลังครับ)

"นายคนังตื่นนอนเวลาราว ๆ ๐๘.๐๐ น. เมื่อตื่นแล้วจะต้องลงไปเล่นน้ำในคลองหลังพระที่นั่งอัมพร เลิกเล่นน้ำแล้วอาบน้ำสะอาด แต่งตัวรับประทานอาหารเช้า เสร็จแล้วเข้าเฝ้าฯ สมเด็จหญิงพระองค์เล็ก (สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าเยาวมาลย์นฤมลพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงที่ประสูติแต่พระอัครชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอัครวรราชกัลยา พระเชษฐภคินีของพระวิมาดาเธอฯ)
สมเด็จหญิงพระองค์เล็กท่านประทับที่มุขขวางพระที่นั่งอัมพรสถานชั้นล่าง เหตุที่ลงมาประทับชั้นล่างนี้ก็เพราะพระอนามัยไม่ค่อยแข็งแรง ท่านไม่อยากจะขึ้นลงอัฒจันทร์ ขอพระราชทานประทับชั้นล่าง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็ต้องพระราชทานพระบรมราชานุญาตตามที่ท่านขอแต่ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดที่ประทับพระราชทานอย่างที่จะให้ประทับอยู่อย่างทรงพระสำราญที่สุด มีพร้อมทั้งห้องรับแขก ห้องทรงพระอักษร ห้องบรรทม ห้องสรง ห้องเก็บของ และห้องพักข้าหลวงแต่ละห้องกว้างขวาง เป็นที่ประทับที่น่าสบายกว่าที่ประทับของพระพี่นางน้องนางของท่านทุกพระองค์ ความที่สมเด็จหญิงพระองค์เล็กไม่ค่อยจะแข็งแรงจึงทำให้พระสิริรูปผอมบาง จนกระทั่งนายคนังเรียกท่านว่า “คุณพี่ผอม”
พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงโปรดทรงงานในเวลากลางคืนเกินกว่าจะได้เข้าที่พระบรรทมก็จวนรุ่ง บางวันก็เข้าที่พระบรรทมในเวลาราวบ่ายโมง พอได้เวลาที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงตื่นพระบรรทม นายคนังก็ต้องขึ้นไปที่ห้องของตนบนพระที่นั่ง เพื่อแต่งตัวเข้าเฝ้าฯ ในเวลาเสวยพระกระยาหาร ตอนเสวยกลางวันนี้โดยปรกติประทับเสวยกับพื้น เจ้านายชั้นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอและพระเจ้าลูกเธอร่วมโต๊ะเสวยด้วย พระราชวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าที่ทรงชุบเลี้ยงใกล้ชิดเฝ้าปฏิบัติรับใช้ นายคนังมหาดเล็กก็เฝ้าปฏิบัติรับใช้ ใกล้ชิดขนาดพระราชวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าเหมือนกัน โดยปรกติจะรับสั่งให้เข้าไปนั่งชิดพระยี่ภูที่ประทับ ทรงซักถามถึงเรื่องต่าง ๆ เช่นเรื่องความเป็นอยู่ของพวกเงาะป่าที่พัทลุงเป็นต้น และที่จะต้องมีพระราชดำริดำรัสถามอยู่เป็นประจำก็คือถามว่า “เมื่อเช้านี้กินข้าวกับอะไรบ้าง”

ในตอนที่เข้าไปอยู่ใหม่ ๆ อาหารคือข้าวสุกกับกล้วยน้ำว้า  ต่อมาพระวิมาดาเธอฯ ท่านก็ให้หัดกินอาหารอย่างอื่น ๆ ด้วยก็รู้สึกว่ากินได้ทุกอย่าง แต่ของหวานที่ต้องมีเป็นประจำเพราะชอบเหลือเกินก็คือข้าวเม่าคลุกกับกล้วยน้ำว้าหรือกล้วยไข่ วันไหนมีอาหารอะไรแปลก ๆ กินแล้วก็ถามชื่อไว้ ตอนแรก ๆ ไม่มีใครทราบว่าแกถามทำไม ภายหลังจึงทราบว่าต้องการรู้จักจะได้กราบบังคมทูลตอบได้ ยิ่งอยู่นานเข้าก็เป็นที่ประจักษ์ว่าคนังเป็นเด็กฉลาดมากที่สุด มีไหวพริบทันคน และรู้จักประจบประแจงเก่งที่สุด ทำตัวให้เป็นที่ตลกขบขันได้ต่าง ๆ โวหารปฏิภาณดีโต้ตอบใครไม่มีจนแต้ม ความจำแม่นยำ สังเกตจิปาถะ แม้กิริยาท่าทางของคนคนังก็สังเกตจดจำทำท่าได้เหมือนหมด การเรียกใครว่าอย่างไรก็ไม่มีใครสอนคิดเรียกเองทั้งนั้น จากคำที่แกเรียกใครต่อใคร ทำให้เห็นว่าเข้าใจประจบ เข้าใจเรียก และเรียกอย่างมีเหตุผลอยู่ไม่น้อย แกเรียกพระบามสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงว่า “คุณพ่อหลวง เรียกพระวิมาดาเธอฯ ว่า “คุณแม่” เรียกเจ้าพระยายมราชและท่านผู้หญิงว่า “คุณพ่อ-คุณแม่ที่บ้าน” เรียกสมเด็จเจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศร์ว่า “คุณพี่เผือก” เรียกสมเด็จเจ้าฟ้ามาลินีนพดารากรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญาว่า “คุณพี่ขาว” เรียกสมเด็จเจ้าฟ้านิภานพดลกรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารีว่า “คุณพี่ดำ” เพราะพระฉวีท่านคล้ำกว่าพระเชษฐาและพระเชษฐภคินีที่กล่าวพระนามมาแล้ว เป็นที่น่าประหลาดใจเหลือเกินที่เฉพาะเจาะจงเรียกคุณพี่แต่พระโอรสพระธิดาในพระวิมาดาเธอฯ  ซึ่งเขาเรียกว่าคุณแม่ กับพระธิดาในพระอัครชายาเธอซึ่งเป็นพระเชษฐภคินีของพระวิมาดาเธอฯ เท่านั้น เจ้านายพระองค์อื่นไม่เรียกคุณพี่สักพระองค์เดียว แล้วยังซ้ำเรียกว่าอ้ายไม่ว่าใครเสียด้วยเช่นเรียก สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธว่า“ อ้ายตาขยิบ” เรียกสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ว่า “อ้ายนอนนะนิล” เรียกกรมหมื่นมหิศรราชหฤทัยว่า “อ้ายนิลนะหับ” เรียก กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธินว่า “อ้ายกำแพงหัก” เรียก เจ้ากรมเอี่ยมว่า “อ้ายหมอนวด”เพราะท่านมีหน้าที่ถวายงานนวด เรียกหม่อมศิริวงศ์วรวัฒน์  (ม.ร.ว. ฉายฉาน ศิริวงศ์) ว่า “อ้ายอา”
หม่อมศิริวงศ์ฯ ผู้นี้ พระราชโอรสพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทุกพระองค์ ตลอดจนพระโอรสพระธิดาในสมเด็จเจ้าฟ้าร่วมพระราชชนนีเดียวกับพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเรียกว่า “อา” ทั้ง ๆ ที่พระชันษามากกว่าหม่อมศิริวงศ์ฯ มูลเหตุที่ท่านจะเรียกกันอย่างนั้นคือ วันหนึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงมีกระแสพระราชดำรัสเป็นเชิงสัพยอกหม่อมศิริวงศ์ฯ เมื่อยังเด็กอยู่ว่า “ตาฉาย เจ้ารู้ไหมว่าเจ้าเป็นอะไรกับข้า” หม่อมศิริวงศ์ฯ กราบบังคมทูลว่า “เป็นน้อง” ที่กราบบังคมทูลดังนั้นก็เพราะเธอลำดับสายสัมพันธ์ของเธอว่า พระบิดาของเธอคือพระองค์เจ้าฉายเฉิด กรมหมื่นนฤบาลมุขมาตย์ทรงเป็นพระอนุชาในสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ พระบรมราชชนนีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ดังนั้นเธอก็ต้องเป็นน้องพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงด้วย แม้ในความจริงสายสัมพันธ์จะเป็นดังนั้น แต่ธรรมเนียมไทยแต่ไหนแต่ไรมายกย่องเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน ถ้ามิใช่พระราชวงศ์ที่สูงศักดิ์แล้วก็ไม่มีใครที่อาจเอื้อมไปลำดับญาติกับท่าน ต้องถือว่าตัวเป็นเพียงข้าแผ่นดินของท่าน เมื่อหม่อมศิริวงศ์ฯ กราบบังคมทูลด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ลำดับญาติกับท่านเข้า ก็ทำให้ผู้หลักผู้ใหญ่หลายคนที่ได้ยินตกอกตกใจกันมาก เกรงว่าจะทรงพระพิโรธในความบังอาจไม่รู้จักที่ต่ำที่สูงของหม่อมศิริวงศ์ฯ แต่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงไม่กริ้วกลับพอพระราชหฤทัยเป็นนักหนา ตรัสชมว่าฉลาด และยิ่งทรงพระเมตตาหม่อมศิริวงศ์ฯ ยิ่งขึ้น ส่วนพระราชโอรสพระราชธิดาของท่านตลอดจนพระโอรสพระธิดาในสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระจักรพรรดิพงศ์ และสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภานุพันธุวงศ์วรเดชก็เลยทรงเรียกหม่อมศิริวงศ์ว่า “อา” กันแทบทุกพระองค์  นายคนังได้ยินเจ้านายท่านเรียก“อา” ก็เลยเดาะ “อ้ายอา” เข้าบ้าง
ผู้ที่คนังไม่เรียกอ้ายเลยก็มีเหมือนกัน เช่น เรียกสมเด็จเจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิตว่า “ตุ๊กกระหม่อมชาย” เข้าใจว่าคงจะได้ยินคนอื่นเขาเรียกท่านว่าทูนกระหม่อมชายคิดไม่ออกว่าจะตั้งฉายาท่านว่ากระไรก็เลยตามเขา เรียกกรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ พระเจ้าน้องยาเธอในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงว่า “ดุ๊ก” เรียกเจ้าจอมจรวยว่า “นางรวย” เรียกเจ้าจอมมารดาวาดว่า “ปลาไหล” เหตุที่คนังเรียกเจ้าจอมมารดาวาดว่าปลาไหล ก็เพราะท่านมีหน้าที่แต่งพระภูษาประจำวันถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง คือพอจะทรงเครื่องเสด็จออกข้างหน้าท่านก็จะเชิญพระภูษาเข้าไปแต่งถวาย เวลาแต่งพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็จะมีกระแสพระราชดำรัสกับท่าน บางทีท่านก็กราบบังคมทูลเรื่องราวต่าง ๆ วันหนึ่งทรงพระภูษาต่อหน้าคนัง เผอิญวันนั้นท่านเจ้าจอมมารดาท่านกราบบังคมทูลถึงเรื่องแกงปลาไหล กราบบังคมทูลพลางแต่งพระภูษาไปพลาง นายคนังเลยคิดว่าการแต่งพระภูษา (โจงกระเบน) นั้นเรียกว่าปลาไหลก็เลยตั้งชื่อคุณจอมผู้มีหน้าที่แต่งภูษาว่า “ปลาไหล” ส่วนเจ้าจอมสมบูรณ์ คนังเรียกว่า “ท่านบุญอาคุณ” ดูเต็มยศเต็มอย่างกว่าใคร ๆ หมด ทั้งนี้ไม่ใช่อะไร เป็นความฉลาดช่างประจบประแจงของเขาเอง เจ้าจอมสมบูรณ์ท่านเป็นหลานเจ้าสัวร่ำรวยมากทั้งยังเป็นคนใจใหญ่ใจกว้างเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ท่านจึงเป็นเจ้าบุญนายคุณของคนมาก นายคนังอยากได้อะไร พี่เลี้ยงสอนให้ไปประจบขอเอาจากท่าน นายคนังก็เข้าไปประจบแล้วก็ได้อะไรต่ออะไรที่อยากได้เสมอ และเห็นทีแกจะได้ยินใคร ๆ พูดว่า ท่านเป็นเจ้าบุญนายคุณเป็นแน่ จึงเลยเรียก “ท่านบุญอาคุณ” สำหรับตัวข้าพเจ้าเองคนังเรียกว่า “ดาบ” ไม่มีอ้ายไม่มีท่าน ผู้หญิงก็เรียกว่า อ้าย แต่ถ้าเขาเล่าเรื่องของพวกเขา เขาจึงจะใช้ “อี”เช่นเรียก “ลำหับ” ว่า “อีลำหับ” ที่เป็นเช่นนี้จะมีเหตุผลอย่างไรก็ไม่ทราบ"

 

"ไม่ว่าคนังจะเล่นพูดจาอะไรกับใครว่าอย่างไร ก็ไม่มีใครถือสายกให้เสียว่าเป็นคนป่าไม่รู้จักขนบธรรมเนียม กิริยาท่าทางของแกดูจะเป็นครึ่งลิงครึ่งคน แต่ก็ค่อนมากทางคนมากหน่อยดังนั้น ไม่ว่าจะทำอะไรคนก็เอ็นดูขบขันไปหมด ผมของแกก็ไม่เหมือนของคนเราชาวกรุงมันขมวดม้วนไปหมด เวลาพี่เลี้ยงล้างผมจะเห็นยาวสักคืบกว่า ๆ แต่พอเช็ดให้แห้งแล้วก็ไม่ต้องหวีเพียงใช้มือตบ ๆ ก็จะม้วนขมวดกลมเข้ารูปกะโหลกศีรษะได้เองอย่างเรียบร้อยดูลักษณะของผมที่หยิกขมวด ใคร ๆ ก็ลงความเห็นว่าน่าจะเป็นที่เก็บเหาแต่ไม่ปรากฏว่าเป็นเหา แม้แต่ร่องรอยว่าจะเคยเป็นเหาเมื่ออยู่ป่ามาบ้างก็ไม่มี เพราะผมอย่างนี้ถ้าเคยเป็นเหามาแล้ว ใครจะรูดไข่ออกอย่างไรก็ไม่หมดเกลี้ยงได้คงต้องเหลือให้เห็นบ้าง และที่น่าแปลกอย่างมากก็คือกลิ่นตัวกลิ่นหัวไม่มี ไม่เหม็นสาบเหม็นสางเลย เพราะอย่างนี้พระวิมาดาเธอฯ ท่านถึงได้กอดด้วยความเมตตาปรานีอย่างหลานได้

นิสัยที่น่าเกลียดก็ตอนเล่นน้ำนี่แหละ เล่นน้ำทีไรเป็นดำน้ำแล้วถ่ายอุจจาระออกมาในขณะที่ตัวเองดำอยู่ใต้ผิวน้ำ เมื่อถ่ายออกมาอุจจาระก็จะลอยขึ้นบนผิวน้ำตรงหัวแต่ก็ไม่ปรากฏว่าแกโผล่ขึ้นมาให้อุจจาระกองอยู่บนหัวแกสักที แกดำหนีไปเสียไกลจนพ้นแล้วจึงโผล่ พอโผล่ขึ้นมาแล้วก็ไปนั่งเอาก้นไถไปไถมากับเชือกผูกเรือ อาการอย่างนี้ใกล้ทางสัตว์มากกว่าคน เรื่องอุจจาระในน้ำนี่ห้ามกันอย่างไรก็ไม่ฟัง เวลาที่แกอยู่ในพระราชวัง ต้องนั่งถ่ายในหม้อพอถ่ายเสร็จจะให้ล้างน้ำเป็นไม่ยอม เช็ดด้วยกระดาษก็ไม่ยอมอีกเหมือนกันต้องใช้ไม้เช็ด

ข้อที่น่าแปลกอีกอย่างหนึ่งก็คือ เมื่อเข้ามาเป็นมหาดเล็กนั้นตัวนิดเดียว ไม่มีใครคิดว่าว่ายน้ำเป็น และก็ยังไม่เคยคิดที่จะหัดให้ว่ายน้ำ ทั้งตัวคนังเองก็ไม่เคยบอกเล่าว่าว่ายน้ำได้ แต่พอเห็นแม่น้ำเข้าเท่านั้น แกกระโดดลงไปดำผุดดำว่ายอย่างคนที่ว่ายน้ำแข็งมาก"

วันนี้พอเท่านี้ก่อนครับ ไว้โอกาสน่าจะมาพิมพ์ต่อ

 คุณศรีปิงเวียง เวลาโพสต์ช่วยขึ้นย่อหน้าใหม่บ้างสิค่ะ เวลาอ่านจะได้กวาดสายตาได้ง่าย ไม่ต้องเอาไม้บรรทัดมาทาบน่ะคะ

 ต้องขออภัยด้วยครับ ผมไม่ทราบวิธีการย่อหน้า พอกด

" แล้วมันก็เป็นดังฉะนี้ คราวหน้าจะพยายามแก้ไขครับ

อ้างถึง

    คนังเป็นเด็กที่ไม่มีความอายความเก้อเขิน แต่มีความเสียใจความเศร้าโศกเหมือนเรา ๆ โลภมาก แต่อารมณ์เย็นมาก ไม่เคยแสดงกิริยาโมโหโทโสเลย ชอบเย้าแหย่หยอกล้อคนมากทีเดียว วาจาที่เย้าแหย่ก็ค่อนข้างคมคายเช่นพูดล้อหม่อมเจ้าชายทองต่อทองแถมว่า “ตาต่อ มึงลูกข้าวเม่า” ทีแรกคนฟังก็ไหวไม่ทันว่าแกหมายความว่าอย่างไร ต่อเมื่อแกพูดต่อของแกว่า “ข้าวเม่า-ข้าวเม้า” เพราะหม่อมมารดาของท่านทองต่อฯ ท่านมีนามว่า หม่อมเม้า คล้ายชื่อ ข้าวเม่า ที่แกชอบกินเป็นที่สุดก็เลยเรียกท่านทองต่อฯ ว่า ลูกข้าวเม่า"

ป.ล. หาพระรูปท่านไม่เจอครับ ถ้ามีโอกาสจะลงให้ทีหลังครับ

 โอ ! ทำไมถึงเป็นอย่างนี้ได้ เดี๋ยวจะพิมพ์ใหม่ครับ
ต้องขออภัยด้วยครับ ผมไม่ทราบวิธีการย่อหน้า พอกด(

 เออเฮอแฮะ ! คุณ Nuchan ครับ คงต้องใช้ไม้บรรทัดทาบแล้วละครับ เพราะยังหาวิธีแก้ไขไม่ได้ครับ

 เรียน คุณ nuchan และ อ.เทาชมพู ที่เคารพ
ผมหาวิธีแก้ไขไม่ได้จริง ๆ ครับว่า ทำอย่างไรจึงจะย่อหน้าได้ faq ก็ใช้ไม่ได้เลยไม่รู้จะทำประการใดครับ
ในความเห็นที่ 18 ฉายขณะทรงพระยศเป็นหม่อมเจ้าครับ

 ขอบคุณค่ะ ถึงว่าสิค่ะ...เอ แล้วทำไมนั่งเก้าอี้กษัตริย์ได้ล่ะค่ะ

 เมื่อสิ้นแผ่นดิน ร.5 การที่เจ้าจอมจะไปแต่งงานใหม่กับชายอื่น ถือว่า ok ไหมค่ะ
อ่านบทความของอาจารย์แล้ว แต่ยังฟันธงไม่ได้ค่ะ ว่า norm เรื่องนี้เป็นอย่างไร

 เจ้าจอมสดับนั่งพระเก้าอี้ได้ เป็นพระกรุณาโปรดเกล้าฯเป็นกรณีพิเศษเพื่อถ่ายภาพค่ะ

เจ้าจอมตั้งแต่รัชกาลที่ ๔ สามารถกราบถวายบังคมลาจากราชการฝ่ายใน กลับไปบ้านเพื่อสมรสใหม่ได้ค่ะ  มีพรบรมราชานุญาต
เว้นแต่ว่าเป็นเจ้าจอมมารดามีพระองค์เจ้าแล้วเท่านั้น ที่ทำไม่ได้    พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯไม่โปรดฯในเรื่องนี้ ด้วยว่าจะเสื่อมเสียพระเกียรติยศถึงพระเจ้าลูกยาเธอ/พระเจ้าลูกเธอ
ได้ยินมาว่าในรัชกาลที่ ๕ ก็มีเจ้าจอมบางท่านกราบถวายบังคมลากลับไปอยู่กับพ่อแม่  แต่ไม่ทราบว่าสมรสกับใครหรือเปล่า  

เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๕ แล้ว   ถ้าคุณจอมม.ร.ว. สดับจะแต่งงานใหม่จริงๆก็คงได้    ดิฉันนึกไม่ออกว่ามีกฎหมายหรือกฎมณเฑียรบาลห้ามไว้  
แต่แน่นอนว่าก็ต้องมีเสียงติฉินนินทา และเจ้านายผู้ใหญ่ก็คงไม่ทรงเห็นด้วย เพราะทรงได้เครื่องเพชรเป็นของพระราชทานมากมาย  เกรงว่าจะเป็นที่หมายปองของชายที่หวังเรื่องสมบัติ

 จำได้ว่า เคยอ่านเจอว่า หลังจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เจ้าอยู่หัว เสด็จสวรรคต เจ้าจอมสดับก็ได้ทูลเกล้าฯถวายเครื่องเพชรเพื่อขาย เอาเงินสบทบทุนสร้างโรงพยาบาลจุฬาฯ แล้วท่านเองก็ถือบวชรักษาอุโบสถศีล อยู่ที่วัดเขาบางทราย เมืองชลฯ แต่ท่านก็ยังคงสวมกำไลทองคำพระราชทานไว้มิได้ถอด ด้วยเพราะเป็นพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว ซึ่งพระราชนิพนธ์กลอนจารึกไว้บนกำไล ในคำสุดท้ายว่า "....แม้นรักร่วมสวมไว้ให้ติดกาย เมื่อใดวายสวาทวอดจึงถอดเอย" ซึ่งในงานพระราชทานเพลิงศพท่าน ก็นำกำไลพระราชทาน จากข้อมือท่าน มาวางไว้ที่หน้ารูป นับว่า เจ้าจอมสดับ เป็นผู้ที่จงรักภักดีต่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ พระเจ้าอยู่หัวมากคนหนึ่ง

 คุณลำดวนคงเคยอ่านพบเช่นกันว่าครั้งหนึ่งมีพระยา ป. ไปพบคุณจอมสดับด้วยกิจธุระบางอย่าง
ตอนนั้นสิ้นรัชกาลที่ ๕ แล้ว  คุณจอมท่านอยูที่วังสวนสุนันทา  พึ่งบารมีพระวิมาดาฯ
ก็มีข่าวเล่าลือเป็นการใหญ่จนถึงพระกรรณของสมเด็จพระพันปีฯ  ว่าพระยาท่านนั้นมาติดพัน
ทั้งที่คุณจอมท่านไม่ได้รู้อีโหน่อีเหน่ด้วย  
ท่านก็เลยถวายเครื่องเพชรพระราชทานทั้งหมด  สมทบทุนสร้างตึกโรงพยาบาลจุฬา  เพื่อตัดข่าวครหานินทาให้หมดไป
น่าเสียดายว่าไม่ยักมีชื่อของท่านอยู่ในรายชื่อผู้บริจาค

 ถึง อ. เทาชมพู ครับ
ผมได้ยินเรื่องราวที่ท่านถวายเครื่องเพชรแก่สมเด็จพระพันปีหลวงเพื่อลบคำครหาดังกล่าวนี้
ค้นดูแล้วพบว่า ตอนแรกเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับทูลเกล้าฯ ถวายแก่ ร .6 แต่พระองค์ไม่ทรงรับเพราะเห็นว่า เมื่อพระราชบิดาพระราชทานให้แก่เจ้าจอม ม.ร.ว. สดับแล้ว ถือว่าเป็นสิทธิ์ขาด พระองค์รับไว้ไม่ได้ ต่อมาจึงถวายดังที่กล่าวมาครับ (แต่ที่ไม่มีชื่อท่านอาจเป็นเพราะท่านไม่คาดคิดว่าพระพันปีหลวงจะนำไปสมทบทุนสร้างโรงพยาบาล ท่านทราบแต่เพียงว่าพระพันปีหลวงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้านายพระองค์หนึ่งนำเครื่องเพชรไปขายเมืองนอก ไม่แน่ว่าพระพันปีหลวงอาจจะนำทรัพย์ที่ได้ดังกล่าวมาสมทบทุนในพระนามของพระองค์ก็เป็นได้ครับ ท่านก็เลยไม่มีชื่อในนั้น)
อ้างจากชีวประวัติเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ โดยกองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม
พ.ศ. 2527 (อ่านจากวารสาร)

มาถึงเรื่องของนายคนังมหาดเล็กต่อ (ต่อจากความเห็นที่ 18 )

"เด็กคนนี้มีความจำดีอย่างน่าอัศจรรย์ ไม่ใช่แต่เพียงจำท่าคนมาทำท่าล้อ ท่ารำละครไทยซึ่งค่อนข้างยากก็จำได้อย่างดี เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่องเงาะป่าขึ้นแล้วทรงกำหนดให้คนังเล่นเป็นตัวของตัวเองในเรื่องนั้นจึงต้องฝึกรำ หม่อมเพื่อน บุนนาค หม่อมในสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เป็นครูผู้สอน ทีแรกครูผู้สอนก็ออกจะวิตกว่าจะหัดยากเหมือนหัดลิงเล่นละคร แต่แล้วก็ผิดคาด ทั้ง ๆ ที่ไม่ค่อยจะได้เคี่ยวเข็ญเอาจริงเอาจังและมีเวลาฝึกน้อยแต่เมื่อเวลาออกโรงแสดงจริง ๆ นายคนังก็รำเข้าจังหวะจะโคนถูกต้องแม่นยำทุกระยะ ไม่ว่าเป็นการรำหน้าพาทย์ หรือรำใช้บท ทำเอาคนที่คุ้นเคยและเอ็นดูแกถึงกับน้ำตาไหลด้วยความสมเพชเวทนาว่า ตัวนิดเดียวซ้ำเป็นคนป่าดงยังอุตส่าห์ทำได้ดีถึงเพียงนั้น"

ป.ล. ไม่มีรูปเพราะคอมพิวเตอร์เกิดอาการผิดสำแดงครับ ไม่รู้จะเซฟไว้ที่ไหนอีกทั้งดึงออกมาไม่ได้อีกครับ

 

"พวกเงาะเมื่ออยู่ป่าไม่ค่อยได้ใช้เสื้อห่อหุ้มร่างกายตอนบนไม่ว่าจะหนาวหรือร้อน นายคนังเมื่อเข้าไปอยู่ในพระราชฐานใหม่ ๆ แกก็ไม่ค่อยชอบสวมเสื้อ กลางคืนในฤดูหนาวอากาศเย็นจนใคร ๆ หนาวแต่คนังอยู่ได้โดยไม่สวมเสื้อ ต้องค่อย ๆ หัดให้สวม และในที่สุดเมื่อเคยเข้าหน่อยก็สวมได้ เมื่อสวมใส่ได้แล้วก็เลยมีเครื่องแต่งกายมากมาย ทั้งชุดลำลองสำหรับขึ้นเฝ้าฯ ในพระที่นั่งชุดปรกติสำหรับแต่งตามเสด็จเวลาเสด็จออกฝ่ายหน้า ชุดครึ่งยศเต็มยศสำหรับตามเสด็จในงานเครื่องยศเต็มยศมีทั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระราชดำริออกแบบพระราชทานทั้งสิ้น ขอเล่าลักษณะเครื่องแต่งตัวตามโอกาสต่าง ๆ ให้ทราบไว้โดยสังเขป ณ ที่นี้ด้วย

เครื่องแต่งกายลำลอง
เครื่องแต่งกายชุดนี้สำหรับนุ่งอยู่กับที่ หรือนุ่งขึ้นเฝ้าฯ ในพระที่นั่ง นุ่งกางเกงขากว้างเป็นกางเกงผ้าเกลี้ยงบ้าง ผ้าย่นบ้าง ผ้าดอกบ้าง ผ้าริ้วบ้าง แต่ทุกชนิดต้องเป็นสีแดงสด หรือแดงเข้มเสื้อใช้ผ้าสาลูขาวหรือเสื้อยืดแขนยาวแขนสั้นบ้างยาวบ้าง ใช้ผ้าคาดพุงสีเขียวบ้าง ตาสก็อตบ้าง แต่ไม่ใช้เข็มขัดเลย

เครื่องแต่งกายปกติ
เครื่องแต่งกายชุดนี้ สำหรับแต่งตามเสด็จออกข้างหน้าเป็นประจำวัน ใช้กางเกงแดงขาแคบสั้นครึ่งแข้งอย่างแต่งไทยแต่วิธีนุ่ง ๆ อย่างกางเกงจีน สวมเสื้อนอกทำนองเดียวกับเสื้อนอกทรงกระบอกแต่ไม่รัดอย่างเสื้อทรงกระบอก ตัดให้ได้ทั้งตัวและแขนหลวมหน่อย เพื่อให้สวมสบาย ใช้ผ้าสีแดงอย่างเดียวกับกางเกงดุมเสื้อ บางชุดก็ดุมทองเหลือง บางชุดก็ดุมผ้าหุ้ม บางชุดก็ดุมมุก สุดแต่คุณจอมช่วงบุตรีพระอินทรเดช (สังวาลย์) ซึ่งเป็นผู้ตัดเสื้อผ้าให้นายคนังท่านจะทำให้

เครื่องแต่งกายครึ่งยศ
เครื่องแต่งกายชุดนี้ สำหรับแต่งตามเสด็จในงานพิธีที่หมายกำหนดการกำหนดให้แต่งกายครึ่งยศ กางเกงเป็นกางเกงต่วนเกลี้ยงก็มี ต่วนดอกก็มี กำมะหยี่ก็มี แต่ไม่ว่าจะใช้ผ้าอย่างหนึ่งอย่างใดก็ใช้สีแดงทั้งนั้น เป็นกางเกงแบบขาแคบครึ่งน่องอย่างกางเกงไทย นุ่งแบบใช้ผ้าคาดเอวเหน็บชาย สวมเสื้อนอกผ้าชนิดเดียวสีเดียวกับกางเกง ดุมเสื้อใช้ดุมเงิน ถุงเท้ายาวสีขาว รองเท้าหนังสีดำ หมวกทำนองหมวกแขกแต่ทรงเตี้ยกว่า เย็บด้วยผ้าชนิดเดียวสีเดียวกับเสื้อกางเกง เวลาสวมครอบศีรษะลงได้มากกว่าหมวกแขก สวมสายห้อยล็อกเก็ตแก้วใสทรงรูปไข่ขนาดใหญ่ในเนื้อแก้วมีอักษรพระปรมาภิไธยย่อ  “จ.ป.ร.” อยู่ภายใน ข้อมืออีกข้างหนึ่งใส่สายสร้อยฝักแคทองคำเกลี้ยง อีกข้างหนึ่งใส่กำไลปลอกมีดทองคำเกลี้ยง ทั้งสายสร้อยและกำไลล้วนแต่ขนาดใหญ่กว่าที่เด็กผู้ใหญ่ชายหญิงสวมกันอยู่ในสมัยนั้น
เมื่อทรงพระราชดำริที่จะให้คนังสวมรองเท้าหนังนั้น เป็นที่วิตกกันอยู่ว่าแกจะสวมไม่ได้ อยู่ป่าอยู่เขาไม่เคยสวมรองเท้ามาเลยในชีวิต จะมาจับสวมคงได้หกล้มหกคะเมนกันบ้าง แต่แล้วก็ผิดคาด ตั้งแต่ครั้งแรกแกสวมรองเท้าแกเดินได้ฉับ ๆ อย่างองอาจ ไม่มีท่าเก้งก้างเหมือนเด็กใส่เกือกไม่เป็นเลย

เครื่องแต่งกายเต็มยศ
เครื่องแต่งกายชุดนี้ สำหรับแต่งตามเสด็จในงานเต็มยศ กางเกงเป็นต่วนเกลี้ยงหรือเป็นกำมะหยี่สีแดงรัดใต้เข่า ถุงเท้ายาวสีขาว รองเท้าหนังสีดำ เสื้อนอกผ้าเหมือนกางเกงยาวถึงตะโพกเป็นเสื้อผ้าอก แต่ผ่าป้ายค่อนไปทางขวาอย่างเสื้อจีน แต่ใช้ดุมเงินอักษรพระปรมาภิไธยย่อ จ.ป.ร. ภายใต้พระจุลมงกุฎด้วยดิ้นทองคาดรัดประคดแพรขาวและแพรแดงขวั้นเกลียวและสลับสี ปล่อยสองชายของรัดประคดห้อยลงมาทางเอวด้านซ้ายยาวลงไปเกือบถึงเข่า สวมหมวกแพรแดงสลับขาว เย็บในรูปลักษณะของผ้าโพกศีรษะของแขก เครื่องประดับนอกจากล็อกเก็ตแก้วพระปรมาภิไธยย่อดัวที่สวมกับเครื่องครึ่งยศแล้ว ยังสวมสายสร้อยยาวห้อยล็อกเก็ตรูปพรรณต่าง ๆ เป็นพวงอีก ๑ สาย ดังที่ปรากฏในรูปที่ตีพิมพ์ไว้ในหนังสือนี้แล้ว
สร้อยห้อยล็อกเก็ตต่าง ๆ เป็นพวงนี้มีประวัติว่า ในสมัยนั้นข้าน้ำคนหลวงของเจ้านายที่อยู่ในราชสำนักนิยมใช้สร้อยข้อมือและสายนาฬิกาที่มีล็อกเก็ตรูปร่างลักษณะต่าง ๆ ห้อยอยู่ด้วยหลาย ๆ อัน ตัวล็อกเก็ตมีชนิดต่าง ๆ เช่นฝังเพชรฝังพลอยก็มีเป็นทองรูปพรรณต่าง ๆ ก็มี และเป็นของเก๊ก็มี รูปร่างนั้นมีสารพัดอย่าง ใครมีล็อกเก็ตห้อยมากก็ถือกันว่าเก๊ แต่ก็ไม่นิยมไปซื้อหามาใส่เองให้มาก นิยมใส่ที่เป็นของให้แลกเปลี่ยนกันมีจารึกชื่อ จารึกคำหวาน ๆ แก่กัน และเป็นที่นิยมว่าถ้าใครยิ่งห้อยมากยิ่งเก๋ เพราะเป็นการแสดงว่า คนนั้นเป็นผู้ได้รับความนิยมจากเพื่อนฝูงมากนั่นเอง พอนายคนังมาอยู่เห็นสายสร้อยผูกล็อกเก็ตอีรุงตุงนัง ก็ชอบใจ เลยขอพระราชทานบ้าง แกเรียกสร้อยอย่างที่กล่าวนี้ว่า “ลูกห้อย” ซึ่งก็ออกจะตรงความหมายดีอยู่มาก พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงพระราชทานสายสร้อยคอมีล็อกเก็ตบ้างสองสามอันเป็นการประเดิม แล้วก็ทรงสอนให้คนังเที่ยวขอใคร ๆ เขาต่อไป ทำนองเดียวกับที่ชาววังเขาใส่มาก ๆ โดยวิธีขอซึ่งกันและกัน นายคนังก็เลยเที่ยวประจบขอคนนั้นบ้างคนนี้บ้าง ไม่กี่วันก็เต็มสาย เรื่อง “ลูกห้อย”  ของนายคนังนี้ ถ้าแกไปขอใคร ๆ ไม่มีให้ หรือว่าแกไม่ขอคนไหนทั้งที่อยู่ในราชสำนักอยู่ด้วยกัน คนนั้นก็ชักจะเป็นคนแหยไปทีเดียว
คนังเป็นเงาะป่าที่มีโชคดี และมีบุญหนักศักดิ์ใหญ่ไม่ใช่เล่น เพราะพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระเมตตามากโปรดให้เข้าเฝ้าฯ รับใช้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคบาทเป็นประจำและโปรดให้ตามเสด็จในโอกาสเสด็จออกฝ่ายหน้าหรือเสด็จในงานต่าง ๆ เนือง ๆ ในเวลาปรกติคนังจะเฝ้าอยู่จนถึงเวลาเสวยพระกระยาหารค่ำ คือราว ๒๒.๐๐ น. จึงจะกราบถวายบังคมลาไปนอน ที่จริงก็นับว่าดึกมากสำหรับเด็กตัวเท่านั้น แต่แกก็อยู่ได้ด้วยความสมัครใจอย่างยิ่งเสียด้วย"

 

"     ในการที่แกมีโอกาสได้ตามเสด็จออกไปให้ข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายหน้าเฝ้ากราบบังคมทูลข้อราชการนั้น แกได้ยินคำกราบบังคมทูลและพระราชกระแส แต่ใครอย่าไปถามแกให้ยากเลยว่ามีใครกราบบังคมทูลว่ากระไร และพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงตรัสว่าอย่างไร แกไม่ยอมบอกทั้งนั้น เว้นแต่พระวิมาดาเธอฯ ซึ่งแกเรียกว่าคุณแม่รับสั่งถามแกจึงจะบอก แล้วจะทำท่าทางของผู้เฝ้าฯ ถวายทอดพระเนตรด้วย นับได้ว่าเป็นผู้รักษามรรยาทของมหาดเล็กได้ดีอย่างเหลือเกิน

    คนังเป็นเด็กซึ่งปกครองง่าย ไม่ดื้อรั้น ไม่ขวางหูขวางตารู้จักทีขึ้นทีลง ผ่อนผันตัวเองได้ไม่ว่าเรื่องใดและในสถานที่อย่างใด ไม่กำเริบโอหังถือตัวว่าเป็นคนที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงโปรดปราน ประจบเก่งเข้าใกล้ชิดสนิทสนมได้หมดไม่ว่าใคร ๆ นับได้ว่าเป็นนักสังคมที่เก่งมาก
    เมื่อเดือนธันวาคม ร.ศ. ๑๒๔ (พ.ศ. ๒๔๔๘) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ถ่ายรูปคนังพิมพ์ขายที่ร้านถ่ายรูปหลวงในงานวัดเบญจมบพิตรราคาขายถึงแผ่นละ ๓ บาท ซึ่งนับได้ว่าเป็นราคาที่สูงมากในสมัยนั้น เพราะค่าของเงินยังไม่สูงมากไม่ต่ำเหมือนเดี๋ยวนี้ ข้าวสารถังหนึ่งราคายังไม่ถึง ๓ บาท แต่ก็ปรากฏว่าขายดีจนไม่พอขาย แต่เดิมโปรดให้พิมพ์รูปได้เพียง ๒๓๐ รูป แต่ขายดีจนไม่พอขายต้องพิมพ์เพิ่ม ได้เงินค่าขายรูปเกือบ ๑,๒๐๐ บาท ทรงแบ่งเงินเป็น ๓ ส่วน ถวายวัด ๑ ส่วน ใช้จ่ายเป็นค่ากระดาษน้ำยาที่ใช้ถ่ายรูป ๑ ส่วน พระราชทานแก่คนัง ๑ ส่วน ครั้นเมื่อคราวแสดงละครเรื่อง “เงาะป่า” เงินดูละครทั้งสิ้นก็พระราชทานแก่คนัง นับได้ว่ารวยมากทีเดียวเพราะมีแต่ได้ไม่มีเรื่องจะต้องใช้เงินเลย
    แม้ว่าการมาอยู่ภายใต้พระบรมโพธิสมภารจะมีความผาสุกอย่างไร แต่คนังก็ยังหาได้เคยลืมพี่น้องพวกพ้องและถิ่นเดิมของเขาไม่ เขากราบบังคมทูล ขอให้เขาส่งรูปเขาไปให้พี่น้องพวกพ้องบ้าง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็ทรงส่งรูปนั้นไปให้เจ้าพระยายมราชพร้อมทั้งมีลายพระราชหัตถเลขากำกับไปด้วย"

 พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์
วันที่ ๒๕ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๔
พระยาสุขุมนัยวินิต
ด้วยอ้ายคนังฝากรูปไปให้พี่น้อง  ได้สั่งออกมาด้วยแล้วถ้ามีช่วงที่ใครจะไปตรวจราชการถึงที่นั่น ขอให้นำไปส่งให้มันด้วย

สยามมินทร์

ป.ล. ต้นฉบับไม่ได้เป็นเช่นนี้นะครับ

 โพสต์อีกทีครับ
ในความเห็นที่ 31 พยายามจะจัดให้คำว่า
1. พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์อยู่ทางขวาสุด
2. วันที่ 25 อยู่ตรงกลาง
3. สยามมินทร์ อยู่ตรงกับ พระที่นั่งบรรณาคมฯ
ด้วยเหตุนี้ ท่านผู้ชมอาจจะเกิดปัญหาในการชม คงต้องยื่นคำร้องแก่ทางคุณอ๊อฟแล้วครับ

 คุณ ศรีปิงเวียง โพสต์มาเป็นปีๆแล้ว คุณน่าจะรู้จัก "ธรรมชาติ" ของบอร์ด
และวิธีที่จะเอาชนะมัน อาจโดยใช้ทริคเล็กๆน้อยๆ ช่วยบ้าง อย่าตรงเป็นไม้บรรทัด
หรือสแควร์เสียจนเกินไป มีของฟรีใช้ ถ้าเราตะโกนขอบ่อยๆ เดี๋ยวคำขอจะไม่ศักดิ์สิทธิ์ค่ะ

สงสัยว่า
1. ค.ห. 18 ตัวยึกยือการ์เบจนั้นออกมาได้อย่างไร คุณพิมพ์ลงโดยตรงในช่องโพสต์
หรือพิมพ์ลง word/pad ก่อนแล้วยกมาใส่คะ?

2. เวลาพิมพ์เป็นพืด อย่าให้ text มัน overflow ไปบรรทัดใหม่ ให้พยายามทำเป็นคอลัมน์
แคบๆ โดยการกด enter คุณไปดูคอลัมน์ในหนังสือพิมพ์ คอลัมน์จะไม่กว้างเพื่อให้
กวาดสายตาอ่านได้เร็วๆ และไม่หลงบรรทัด

โปรดจำไว้ พิมพ์ได้หน่อย กด enter (แล้วสังเกตนะว่า คอลัมน์ของดิฉันจะแคบกว่าของคุณ)
วันหนึ่งอยู่หน้าจอหลายๆชม. ช่วยทำให้อ่านง่ายหน่อย ขี้เกียจหยอดกระปุกไปยิงเลสิคอีกครั้งหนึ่งนะ


......................................พระที่นั่งบรรณาคมสรณีย์
................วันที่ ๒๕ ตุลาคม ร.ศ. ๑๒๔
พระยาสุขุมนัยวินิต

ด้วยอ้ายคนังฝากรูปไปให้พี่น้อง ได้สั่งออกมาด้วยแล้วถ้ามีช่วง
ที่ใครจะไปตรวจราชการถึงที่นั่น ขอให้นำไปส่งให้มันด้วย

.......................................สยามมินทร์

 

".....ข้าพเจ้าคิดว่าเรื่องของนายคนังมหาดเล็กนี้ เห็นจะสมบูรณ์ไม่ได้ถ้าจะละเว้นไม่อัญเชิญลายพระราชหัตถเลขาฉบับหนึ่ง ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงมีไปถึงเจ้าพระยายมราช เมื่อครั้งท่านยังเป็นพระยาสุขุมนัยวินิต มาพิมพ์ลงไว้ด้วย พระราชหัตถเลขาฉบับนี้ นอกจากจะมีเรื่องที่คนังเล่าถึงตอนที่เขาเอาตัวมาจากป่าแล้ว ยังทรงเล่าถึงคุณสมบัติในตัวคนังไปให้เจ้าพระยายมราชทราบด้วยดังมีข้อความต่อไปนี้

..........................................................................................สวนดุสิต
..................................วันที่ ๑๔ ธ.ค. รัตนโกสินทร์ศก  ๑๒๔
.............ถึง พระยาสุขุมนัยวินิต
...........ได้รับหนังสือลงวันที่ ๒๕ พฤศจิกายนนั้นแล้ว
.....เรื่องนี้ตรงกับที่อ้ายคนังเล่า เดี๋ยวนี้เข้าใจภาษามากขึ้นไล่เลียงค่อยได้ความ ถามถึงเวลาที่จะเอามานั้นอย่างไร ให้การเชือน ๆ ไปบ้าง เมื่อเวลาพูดถึงเรื่องใดที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่จะมาคงได้รูปว่า เมื่อแม่ตายแล้วนั้นตัวอยู่กับพี่ ไปเที่ยวป่ากับอ้ายไม้ไผ่ซึ่งเป็นเพื่อนเพื่อที่จะตัดกระบอก มีเสียงคนเอะอะไล่เข้าไปวิ่งหนีกันหกล้มหกลุก คืออ้ายยางซึ่งมันเรียกว่าอ้ายยัง ชวนให้มาดูโนราที่บ้านอ้ายยาง มันหายตกใจเลยมาดูโนรา อ้ายยางให้กินมะพร้าวแล้วมันหาวนอน ๆ หลับ อ้ายยางไปอุ้มทั้งหลับส่งให้คนคุณพ่อหลวง มันตื่นขึ้นถามว่าอ้ายยางทำพรือ อ้ายยางบอกว่าเขาจะเอาตัวไป เวลานั้นมันกำลังตกใจ ดิ้นรนเท่าไรเขาก็ไม่ปล่อยได้ทำหอบรวนอะไรเต็มที่เหมือนอย่างที่มาทำ เมื่อจะเข้ามาอยู่ในวังแล้วเอาไปใส่คุกไว้หลายคนด้วยกัน ภายหลังคุณพ่อหลวงจึงไปรับ ให้สนับเพลาให้นุ่ง
............ข้อที่มันอยากพบพวกพี่น้องเหล่านั้น อยากจะถามว่า เมื่อเขาจับมันพากันไปอยู่ที่ไหนเท่านั้น พูดถึงอ้ายยาง แสดงกิริยาไม่ชอบมาก ทั้งที่พูดว่าไม่ชอบใครไม่เป็นแต่สังเกตได้ จึงสันนิษฐานว่า ไนยหนึ่งอ้ายยางจะตกลงกับพี่ แต่ไม่บอกอ้ายคนังรู้ แต่สังเกตดูข้อที่ย้ายไป น่ากลัวจะเป็นด้วยเข็ด บางทีจะไม่ได้บอกให้รู้ทีเดียว ก็เอาเป็นถูกตามที่ได้ข่าวนี้ เรื่องที่จะเอารูปไว้แห่งใดนั้น อ้ายคนังได้คิดแล้วเหมือนกัน มันคิดถึงแปลนบ้านเก่า ว่าจะเอาไว้ในทับไม่ได้ เปียกฝน จะต้องเอาไปไว้ที่ซอกหินในถ้ำ ซึ่งเป็นที่เคยหลบฝน การที่แสดงกิริยาเศร้าโศรกเวลาพูดถึงบ้านอย่างแต่ก่อนไม่มี ด้วยว่ารู้จักคนกว้างขวาง ตั้งแต่เจ้านายข้าราชการผู้ใหญ่ลงไปจนถึงผู้น้อย ทั้งข้างหน้าข้างในเขาแสดงความเมตตาปรานีเล่นหัวได้ทั่วไป อยู่ข้างจะเพลิดเพลินมากอดนอนก็ทน แลคุณสมบัติในส่วนตัวซึ่งได้สังเกตเห็นแต่แรกไม่มีเสื่อมทรามลงไป คือตาไวความคิดเร็ว จงรักภักดีฤๅตัญญูมากนับว่าเป็นเฟเวอริตของราชสำนักนี้ได้  ได้ถ่ายรูปแต่งตัวเป็นเจ้าเงาะละคอนสำหรับจะให้มันขายเองในงานวัดแล้วแบ่งเงินออกเป็น ๓ ส่วน ๆ หนึ่งเป็นค่ากระดาษน้ำยา ส่วนหนึ่งให้ทำบุญเข้าในงานวัด อีกส่วนหนึ่งจะเป็นทุนซึ่งคิดจะรวบรวมไว้ให้ เสียแต่อย่างไร ๆ ก็ยังนับเงินไม่ถูกอยู่เช่นนั้นเอง หนังสือเห็นพอจะสอนง่ายกว่าเลข เลขนั้นดูเหมือนไม่มีกิฟสำหรับชาติของมันทีเดียว ได้ลองให้ขายของซ้อมกันอยู่หลายวันก็ยังราง ๆ อยู่เช่นนั้น  สาเหตุนั้นด้วยเรื่องมันไม่มีรู้จักรักเงิน ยังไม่รู้เลยว่าเงินมีราคาอย่างไรจนเดี๋ยวนี้
.............ผู้หญิงอีกคนหนึ่งนั้น ถ้าได้มาก็ดี ถ้าเด็กเสียทีเดียวดูเหมือนจะง่าย แต่นึกกลัวอยู่ว่าอ้ายพวกนี้จะเข็ดเสีย ขอให้คิดการให้ดีถ้าจะไม่ชอกช้ำตกอกตกใจจึงค่อยเอามา แต่การเลี้ยวนั้นเห็นจะไม่เป็นไร อ้ายคนังตั้งแต่มายังไม่ได้เจ็บเลย เจ้าสายนั้นรักหลงเหลือเกินทีเดียว เพราะมันไม่ได้ไปเที่ยวข้างไหนเลย อยู่แต่บนเรือนช่างประจบด้วยความรู้ประมาณตัวมีเองในสันดาน ทั้งที่ถือตัวว่าเป็นลูกข้า ไม่ได้ไว้ตัวเทียบเทียมกับเจ้านายลูกเธอรักแลนับถือไม่เลือกว่าใคร ไว้ตัวของตัวเสมอหม่อมเจ้า ไม่มีใครสั่งสอนเลย

......................................................................................สยามมินทร์
..............จากลายพระราชหัตถเลขาฉบับนี้ ย่อมเป็นเครื่องยืนยันว่าคนังแม้จะเป็นคนป่ารูปชั่วตัวดำ แต่ก็มีนิสัยใจคอดี มีความเสงี่ยมเจียมตัว และมีความเฉลียวฉลาดมีความกตัญญูรู้คุณอย่างมาก โดยเหตุนี้เองจึงทำให้คุณพ่อหลวง (พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง) ทรงพระเมตตาโปรดปราน และทำให้คุณแม่ในวัง (พระวิมาดาเธอ กรมพระสุทธาสินีนาฏ) ทรงรักและเอ็นดูประดุจพระนัดดาพระองค์หนึ่ง

..............เรื่องของนายคนังมหาดเล็กเท่าที่ข้าพเจ้ารู้เห็นมีเท่านี้"

จบแล้วครับ คราวต่อไป คอยชม ประวัติเพิ่มเติมของเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ

เรื่องนี้ก็กระทู้เก่า แต่เก่าไม่มากนัก แค่ปลายปีที่แล้วเอง
ผมขอ "ขุด" ขึ้นมา ด้วยการเพิ่มความเห็น เท่าที่ผมพอจะแจมได้ว่า "ผู้ว่าราชการเมืองพัทลุง" ตาม คห. ที่ 1 ซึ่งดำเนินการหาเด็กชายเงาะมาถวายสนองพระราชประสงค์นั้น ที่จริงเป็น "ผู้รั้งเมือง" พัทลุง คือ ผู้รักษาราชการในหน้าที่เจ้าเมือง เรียกว่าเป็น Acting Governor คงจะได้ มิได้เป็นตัวท่านเจ้าเมืองเอง และท่านเป็นบรรพบุรุษคนหนึ่งของผมครับ

 ผู้ใหญ่ในวงศ์ญาติผมเล่าว่า การเอาตัวคนังมาตามคำสั่งท่านเจ้าพระยายมราชนั้น ไม่ได้ไปไล่จับเอาตัวมา แต่ทางราชการเมืองพัทลุงใช้วิธีการเล่นมหรสพ จะเป็นโนราหรือหนังตะลุงผมก็ลืมแล้ว น่าจะเป็นหนังตะลุง แต่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม เป็นที่รู้กันอยู่ว่า มหรสพชนิดนั้นพวกเงาะชอบใจ ชอบดู มีงานทีไรถ้าใกล้บริเวณที่พวกเขาอยู่ ก็จะมีเงาะลงมาจากป่ามานั่งดูเสมอ

ทางท่านผู้รั้งเมืองจึงให้มีการเล่นที่ว่านี่ ทั้งคืน เล่นกันโต้รุ่ง เงาะป่าก็ลงมานั่งดูกันจริงๆ แต่พอเช้าก็อุ้มลูกจูงหลานเข้าป่าไปหมด เหลือแต่ ดช. คนังคนเดียวนอนหลับอยู่กับพื้นดินหน้าโรง เลยได้ตัวมาถวาย

ทำไมท่านเจ้าเมืองขณะนั้นจึงเป็นผู้รั้งเมือง? ผู้ใหญ่ของผมท่านอธิบายว่า เดิมระบบเจ้าเมืองนั้นมักสืบต่อกันในสกุลที่ได้รับพระราชทานโปรดเกล้าฯ ให้ไป "กินเมือง" นั้น เช่น จากพ่อสู่ลูก จากพี่สู่น้อง จากลุงสู่หลาน ฯลฯ ท่านผู้รั้งเมืองก็เป็นเชื้อสายตระกูลเจ้าเมืองพัทลุงมาเก่า ถ้ายังเป็นระบบเก่าอยู่ก็คงจะได้กินเมืองเป็นเจ้าเมืองเหมือนกัน

แต่ขณะนั้นในหลวง ร. 5 กำลังจะทรงปรับเปลี่ยนระบบการบริหารราชการแผ่นดิน (โดยเฉพาะในส่วนภูมิภาค )ใหม่ คือการเริ่มต้นจัดตั้งระบบเทศาภิบาล เริ่มจะมีข้าหลวงออกไปเป็นเจ้าเมือง เริ่มจะตั้งกระทรวงมหาดไทย จัดมณฑลเทศาภิบาล อะไรทำนองนี้น่ะครับ ในระยะนั้นพอดี ในช่วงรอยต่อระหว่างระบบเก่ากับระบบที่กำลังจะเข้ามาใหม่นี้ ท่านเจ้าเมืองพัทลุงจึงเป็นเพียง "ผู้รั้งเมือง" และถือได้ว่าเที่ยบเท่ากับเป็นเจ้าเมือง คนสุดท้ายในระบบเดิมครับ

 ใครมีลิ๊งก์ ที่จะไปเปิดอ่านพระราชนิพนธ์เรื่อง เงาะป่า ได้บ้างครับ

 ตามลิงค์นี้ครับ ท่าน นกข.
 http://fulltext.car.chula.ac.th/toc.asp?dirid=I0033&dirname=เงาะป่า
เงาะป่า ภาพโดย ครูเหม เวชกร
 http://fulltext.car.chula.ac.th/toc.asp?dirid=I0035&dirname=บทลครเรื่องเงาะป่า
บทละครพระราชนิพนธ์เรื่อง เงาะป่า

 ขอบพระคุณครับท่าน นกข. (ทั้งเรื่องกระดังงา และผู้รังเมืองพัทลุง)

 ขอบคุณท่านจมื่นศรีปิงเวียง

ในพระราชนิพนธ์เรื่องเงาะป่า ทรงเรียกท่านปู่ทวดของผมว่า หลวงทิพกำแหง ผู้รั้งราชการเมืองพัทลุง ภายหลังท่านได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นคุณพระ ที่ "พระทิพกำแหงสงคราม" ผู้รั้งเมืองพัทลุง หรือเจ้าเมืองพัทลุงคนสุดท้ายในระบบเก่าครับ

 สวัสดีครับคุณพระ นกข.
จู่ ๆ ผมก็กลายเป็นจมื่น (ทั้ง ๆ ที่ไม่มีประกาศแต่งตั้ง)
แนะนำลิงค์http://www.vcharkarn.com/include/article/showarticle.php?Aid=215
บทความเจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ โดย อ.เทาชมพู