เรือนไทย

เห็นน้องเนบ่นว่ารอทริปจากหัวหน้าชมรมฯเลยจะไปหาชมของสวยของงามแถวบางขุนเทียนก็ให้ไปดูได้ที่นี่ทีนึง วัดศรีษะกระบือหรือวัดหัวกระบือ สมุดข่อยวัดหัวกระบือ เล่มที่1 เป็นงานจิตรกรรมชั้นเยี่ยมของสมัยอยุธยาตอนปลายแสดงให้เห็นอัจฉริยภาพของศิลปินในยุคนั้นได้อย่างชัดเจน ภาพต่างๆในสมุดเล่มนี้แบ่งออกได้เป็น 3 ตอน คือตอนแรก เป็นภาพทวยเทพและอัปสรประทับนั่งเหนืออาสน์ อยู่ในท่าประนมหัตถ์บูชาพระพุทธคุณ ตอนที่ 2 เป็นภาพในป่าหิมพานต์ประกอบด้วยพฤกษาบุปผาชาติ สิงสาราสัตว์ต่างๆ งามบรรเจิดยิ่งนัก ตอนที่3 เป็นภาพวิทยาธรเหาะลอยอยู่กลางอากาศประนมมือบูชาพระพุทธคุณ ตัวผมเองได้เข้าไปถ่ายภาพที่วัดนี้มาตั้งแต่ปี2528ได้ สมัยนั้นเข้าไปท่านเจ้าอาวาสท่านกำลังฉันเพลพอดีเลยพาลได้ลาภปากจากท่านไปด้วย อาหารที่ท่านฉันวางบนเตียบมุกดูหรูหราเหลือเกิน พอหลังจากนั้นไม่นานท่านก็เป็นข้าวหน้าหนึ่งว่าท่านสะสมรถเบนซ์ตั้งใจจะทำเป็นพิพิธภัณฑ์เป็นที่ครหาไปทั่วว่าไม่ใช่กิจของสงฆ์ ข้ามไปดีกว่า หลังจากท่านเลี้ยงอาหารพวกผมแล้วก็นำสมุดข่อยเล่มงามนั้นมาให้ชม เราถามท่านว่ามีกี่เล่ม ท่านบอกว่ามี2เล่มแต่อีกเล่มอยู่ในตู้เก็บเป็ญลิ้นชักมีกุญแจล๊อคแบบตู้ลิ้นชักทั่วไปแต่กุญแจหาย เราสู้อุตส่าห์ว่าให้ผมรื้อมั๊ยเเล้วจะซ่อมกุญแจให้แต่ท่านบอกว่าไม่ต้องก็เลยได้ชมเพียง1เล่ม ซึ่งก็เป็นเล่มที่เผยแพร่โดยทั่วไป มาทราบภายหลังว่าผู้สร้างจัดทำไว้4เล่มแต่คงเหลืออยู่เล่มเดียวซึ่งเป็นเรื่องที่บันทึกไว้เรียกว่าพุทธคุณคัมภีร์

อุ๊ย มาทันด้วยวันนี้

พี่ยีนส์ สบายดีไหมคะ ยังขยันเอารูป นำข้อมูลมาลงอยู่เหมือนเดิม  ขอบคุณมากๆเลยคะ


เกาะกระทู้ รอชม

สมุดข่อยวัดหัวกระบือ เล่มที่1 มีข้อความเขียนด้วยตัวอักษราไทยย่อแบบสมัยอยุธยาตอนปลายไว้ในบานแพนก ว่า "ข้าพเจ้า นายบุญคำ ได้สร้างพระพุทธคุณคัมภีร์ ๑ พระวินัยคัมภีร์ ๑ พระสูตรคัมภีร์ ๑ พระบรมัตถ์คัมภีร์ ๑ จบพระไตรปิฎก และพระอภิธรรมนี้ จงเป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่พระนิพพานแก่บิดามารดาข้าพเจ้าเถิด..............
........พระพุทธศักราชได้ ๒๒๘๖ พระวษา...วันพฤหัส เดือนสี่ เพ็งสิบห้าค่ำ จุลศักราช ๑๑๐๕ ปีกุน เบญศก"
       ความในบานแพนกนี้บ่งชัดเจนว่า "นายบุญคำ"สร้างหนังสือไว้รวมทั้งสิ้น4เล่ม แต่เหลือตกทอดถึงวัดเพียง1เล่มคือพุทธคุณคัมภีร์ ส่วนอีก3เล่มสันนิษฐานว่าคงมีภาพเขียนที่งดงามเช่นกันแต่ได้สูญหายไปเสียสิ้นแล้ว วันเดือนปีที่บันทึกไว้นั้นตรงกับสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศซึ่งถือเป็นช่วงนึงที่ศิลปกรรมสมัยอยุธยาเจริญถึงขีดสุด ตัวอักษรไทยย่อที่บันทึกในบานแพนก มีลักษณะใกล้เคยงกับตัวอักษรไทยย่อในสมุดนันโทปนันทสูตรคำหลวง พระนิพนธ์ในเจ้าฟ้าธรรมมาธิเบศร(เจ้าฟ้ากุ้ง)กรมพระราชวังบวรและพระราชโอรสในพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศและยังมีลักษณะใกล้เคยงกับตารางแจกลูกอักษร ในแผ่นเงินขดปรอท ซึ่งทำขึ้นในรัชกาลเดียวกันด้วย

สวัสดีน้องแพร พี่ยังไม่สบาย เพราะกำลังจน กำลังจะหาคนเลี้ยงอยู่ว่าแต่ทริลครั้งที่3นี่อยากจะไปวันอาทิตย์นี้ใครหยุดบ้างละ มีให้เลือก3ที่ สมุทรสงคราม สุพรรณบุรีและสระบุรี เอาที่ไหนดี
รูปแรกในสมุดข่อย เป็นรูปท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์)จอมเทพแห่งสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ผู้มีบทบาทมากในพุทธประวัติคงรู้กันอยู่ไม่ต้องเล่า

ภาพนางอัปสรบูชาพระพุทธคุณ เป็นภาพคู่กับพระอิทร์(สมุดเปิดหน้านึงจะมีภาพด้านขวาและซ้ายตัวหนังสืออยู่ตรงกลาง)ในภาพนี้จึงสันนิษฐานว่าน่าจะเป็นชายาพระอินทร์องค์ใดองค์หนึ่งใน4นางหลัก คือ นางสุนันทา นางสุธรรมา นางสุจิตราและนางสุชาดาเพราะนอกจาก4นางนี้แล้วพระอินทร์ยังมีบริวารนางฟ้านางสนมอีกตั้ง24ล้านองค์

รูปพระพรหม ในภาพนี้มี4กร4พักตร์ เป็นพรหมในชั้นรูปภูมิ สุนทรภู่กล่าวไว้ในนิราศเจ้าฟ้าว่า
                                    "ถึงบางพรหมพรหมมีอยู่สี่พักตร์
                                      คนรู้จักแจ้งจิตทุกทิศา
                                      ทุกวันนี้มีมนุษย์อยุธยา
                                      เป็นร้อยหน้าพันหน้ายิ่งกว่าพรหม"

ภาพนี้น่าจะเป็นชายาพระพรหมชื่อพระสรัสวดี(ที่เราเอามาทำเป็นตุ๊กตาทองแจกรางวัล)เนื่องด้วยเขียนอยู่คู่กันเช่นเดียวกับรูปพระอินทร์ สันนิษฐานว่าน่าจะมีเค้าของความเชื่อตามคติพราหมณ์ปนอยู่

ภาพคู่นี้และต่อไปรวมทั้งสิ้น3คู่6ภาพ มีลักษณะใกล้เคียงกันคือเป็นรูปเทพยดาประทับบนอาสน์ ประนมมือ สองข้างเป็นเครือลดาทิพย์อันวิจิตรพวยพุ่งถวายเป็นพุทธบูชาภาพเทพยดาทั้ง6นี้อาจเป็นสัญลักษณ์แทนสวรรค์ทั้ง6ชั้นหรือฉกามาพจรภพ อันได้แก่ สวรรค์ชั้นที่ 1 จาตุมหาราชิกก 2ดาวดึงส์ 3ยามา 4ดุสิต 5นิมานรดี และชั้นที่6ปรนิมมิตวสวัตดี

............

.............

.............

..............

............. เรื่องสวรรค์ชั้นต่างๆเป็นอย่างไรคงหาข้อมูลอ่านกันเอาเองได้นะครับโดยเฉพาะในไตรภูมิพระร่วง ข้อไม่ลงรายละเอียดดูรูปกันดีกว่า

ภาพต่อไปนี้จำนวน8คู่16ภาพเขียนเป็นรูปสำสัตว์วิหคปักษาในป่าหิมพานต์ประกอยด้วยโขดหินเขามอเหล่าพันธุ์พฤกษานานาพันธุ์บางภาพช่างเขียนใช้สีในการผลักระยะจนดูเป็นมิติสวยงามจับใจ เชิญทัศนาได้เลยครับ

..............

......

............

สองรูปต่อไปนี้จะเห็นอิทธิพลของภาพเขียนอย่างจีนในการใช้สีเขียนดอกไม้ ต้นไม้ เขามออย่างจีนค่อนข้างชัดเจน

............

ลืมกลับรูปเอาใหม่

ถ้าสังเกตกันสิ่งที่น่าชมของสมุดข่อยวัดหัวกระบือนี้อีกอย่างคือลายกรอบของภาพแต่ละภาพช่างบรรจงเขียนลวดลายลงไปให้แตกต่างกันเป็นส่วนใหญ่แต่โทนสียังสามารถควบคุมให้กลมกลืนกับภาพได้อย่างน่าอัศจรรย์เป็นอัจฉริยะของช่างโดยแท้

.............

สองรูปต่อไปนี้แหละครับที่ผมเห็นว่าช่างได้ให้น้ำหนักในการใช้สีจนดูเหมือนภาพมีระยะใกล้ไกลดูเหมือนภาพถ่ายจากกล้องถ่ายรูปที่ถ่ายภาพทิวทัศน์ได้อย่างงดงามทีเดียว

อีกรูปที่งดงาม

รูป2รูปต่อไปเป็นรูปช้างมงคลในป๋าหิมพานต์คือช้าง10ตระกูลแต่มิได้เขียนครบทุกตระกูล เขียนเพีงแต่พอให้รู้ที่รู้จักกันมากก็น่าจะเป็นช้างสีขาวนามว่าฉัททันต์มีสีกายขาวปากแดง

.....

2รูปต่อไปเป็นภาพสิงห์โตอย่างจีน คลัายกับที่วัดใหม่เทพนิมิตร สัตว์หิมพานต์ที่ปรากฎในจิตรกรรมไทยนั้น มักมีรูปร่างพิสดารอันเกิดมาจากจินตนาการของช่าง โดยการเอาสัตว์ต่างชนิดมาผสมกันเป็นสัตว์ชนิดใหม่ สัตว์บางชนิดมิได้มีชื่อกล่าวไว้ในคัมภีร์ไตรภูมิเช่น ทักทอ อรหันต์ กิหมี ฯลฯก็ล้วนเกิดจากจินตนาการของช่างทั้งสิ้นแม้กระทั่งต้นไม้ดอกไม้ที่ปรากฎอยู่ในภาพเขียนจิตรกรรมไทยก็มักมิใช่ต้นไม้จริงเพียงแต่เป็นต้นไม้ในความนึกคิดเท่านั้น

.............

รูปนี้เป็นราชสีห์อย่างไทยสวยงามเป็นลักษณะสิงห์อย่างครูคล้ายกับสิงห์ที่วัดใหม่ชุมพลเลยครับ(ดูรูปถัดไป) เห็นรูปนี้ก็ให้นึกถึงตอนสอบเข้าเพาะช่างคุณครูผู้ออกข้อสอบคือ อาจารย์ วุฒิชัย พรหมะลา(เสียชีวิตแล้วท่านออกข้อสอบเป็นกลอนว่า(เท่าที่จำได้)
"คำสั่งข้อสอบในปีนี้ ให้วาดรูปราชสีห์อยู่ในป่า
 เดินกับลูกน้อยในพนา มีบึงกว้างขวางนาทางขวามือ ประมาณนี้ฯ

รูปนี้น่าจะเป็นแพะหรือเลียงผาละเนี่ย

.............

...........

รูปชุดสุดท้าย3คู่6ภาพเขียนเป็นรูปนักสิทธิ์วิทยาธร เป็นผู้วิเศษจำพวกหนึ่งที่พำนักอยู่ในป่าหิมพานต์ นักสิทธิ์แปลว่าผู้สำเร็จ วิทยาธรแปลว่าผู้ทรงไว้ซึ่งวิทยา ทั้ง2พวกนี้แต่งตัวคล้ายเทวดาแต่สวมชฎาเป็นดอกลำโพง หรือโพกผ้าแบบฤษี ตาทภาพจิตรกรรมไทยที่พยเห็นทั่วไปมักถือพระขรรค์เป็นอาวุธ บรรดาวิทยาธรทั้งหลาย อาศียอยู่เชิงเขาสุทัศน์ อันเป็นหนึ่งในเจ็ดของเขาสัตบริภัณฑ์ที่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุ ในวรรณคดีไทยเมื่อกล่าวถึงนักสิทธิ์มักมีคำว่าวิทยาธรต่อท้ายเสมอ เพราะการจะเป็นวิทยาธรต้องผ่านการเป็นนักสิทธิ์มาก่อน ในจิตรกรรมฝาผนังนิยมเขียนภาพนักสิทธิ์วิทยาธรไว้แถวบนสุดต่อขากภาพเทพชุมนุมบนผนังด้านซ้ายและขวามือพระประธาน

คติความเชื่อของไทยแต่โบราณตามข้อเขียนของพระยาอนุมานราชธน กล่าวว่าวิทยาธรแบ่งออกเป็นหลายพวกตามเชื่อชาติ เรียกว่าวิทยาธร12ภาษา มีทั้งวิทยาธรแขก ฝรั่ง จีนฯลฯ บางตนมีหน้าเป็นยักษ์ก็มี นักสิทธิ์วิทยาธรไม่ใช่ฤาษีเป็นผู้สำเร็จพวกหนึ่ง ดังั้นไม่ว่ามนุษย์ชาติใดภาษาใดหรือแม้แต่ยักษ์ก็เป็นผู้สำเร็จได้

.............

..........

นักสิทธิ์วิทยาธรในสมุดข่อยวัดหัวกระบือทุกตนจะประนมมือถือช่อดอกไม้บูชาพระพุทธคุณทุกภาพมีหน้าตาแปลกๆแตกต่างกันไปแต่ไม่ครบ12เชื้อชาติ2รูปสุดท้ายนี้จะเหล่าวิทยาธรจะเทิดมือทั้ง2ขึ้นเหนือศีiษะแบบ"อุตตมางคศิโรตม์"เฟื่องช่อดอกไม้ที่อ่อนโน้มลงมาให้ความรู้สึกถึงศรัทธาอันบริสุทธิ์โดยแท้

รูปสุดท้าย้เปรียบเทียบกับนักสิทธิ์ในจิตรกรรมฝาผนังวัดไม้รวก

รูปราชสีห์แบบไทยลืมลงรูปเปรียบเทียบที่วัดใหม่ชุมพลดูอีกครั้งครับ

ข้อมูลโดยละเอียดสามารถหาอ่านเพิ่มเติมในหนังสือสมุดข่อยของมูลนิธิมรดกไทย โครงการสืบสารมรดกวัฒนธรรมไทยได้ครับ เพราะนอกจากสมุดข่อยวัดหัวกระบือแล้วยังมีอีกหลายเล่มที่น่าสนใจครับ สำหรับสมาชิกชมรมผมตั้งใจว่าวันอาทิตย์ที่25นี้เราน่าจะรวมตัวกันเดินทางไปชมของสวยของงามกันก่อนเปิดเทอม โครงการถ้าเอาใกล้ก็สมุทรสงคราม ไกลหน่อยก็สุพรรณบุรีกับสระบุรี ว่างกันรึเปล่าคอนเฟิร์มด่วนครับทุกท่านตอบรับกันที่หน้าเว็ปเลยเพื่อโทรนัดกัน เป็นอันจบกระทู้วัดหัวกระบือแต่เพียงเท่านี้

ปรากฎว่าไปเปิดดูข้อมูลเก่าของเรือนไทยปรากฎว่าคุรโพธิ์ประทับช้างเคยโพสต์เรื่องสมุดข่อยวัดหัวกระบือไว้ในห้องประวัติศาสตร์ ตั้งแต่ปี2006ที่ห้องประวัตืศาสตร์ การที่ผมเอามาโพสต์ในครั้งนี้ก็เอามามุ่งเน้นในด้านศิลปกรรมเป็นหลักตามจุดมุ่งหมายของชมรมฯคงไม่เป็นการโพสต์ซ้ำนะครับ

สวยมากๆขอบคุณครับพี่ แต่เก่าแก่ขนาดนี้ผมจะได้ไปเปิดดูของจริงไหมเนี่ย
แต่ก็อยากไปตระเวณดูแถวบางขุนเทียนมาก แต่ไม่ค่อยมีข้อมูลครับ

ผิดแผนครับพี่กลายเป็นไปแถวนครชัยศรี ไปดูวัดกลางบางแก้วมา เห็นมัดห่อคัมภีร์เก่าๆ
เป็นร้อยเล่มเลยแต่เนื่องจากเขาจัดเป็นพิพิธภัณฑ์อย่างเป็นทางการ เลยขอเปิดดูไม่ได้
ผมอยากชวนพี่ๆไปรื้อดูจัง เพราะดูท่าทางแล้วเป็นวัดโบราณมากๆ อาจย้อนไปยุคอยุธยาตอนต้นหรือก่อนนั้น?
แต่แปลกใจที่ไม่เจอตู้พระธรรมสมัยอยุธยาสักตู้เลยครับ วันนี้เลยได้แต่ถ่ายรูปธรรมาสน์สมัยอยุธยาตอนกลางมา

อาทิตย์นี้ก็ว่างครับ แต่ไม่รู้ท่านอื่นๆจะว่ายังไง ผมเองอยากไปสมุทรสงครามไม่รู้ทำไม 55

จริงๆแล้วนครปฐมก็เป็นที่นึงที่ตั้งใจจะจัดทริป เพราะมีของเก่าแก่อยู่มาก ที่วัดกลางบางแก้วนี่ก็เป็นวัดนึงที่มีของดีเหลืออยู่ที่ดังก็คือธรรมมาสน์นี่แหละ เพื่นสนิทของพี่สนิทกับท่านเจ้าอาวาสดีถ้ามีโอกาสจะนัดกันไปอีกสักครั้งครับ ไหนเอารูปธรรมมาสน์มาโชว์หน่อยซิครับ ที่วัดหัวกระบือเท่าที่ทราบยังมีสมุดข่อยพระมาลัยอยู่อีกแต่ไม่มีข้อมูลภาพอยู่ว่ากันว่ามีทั้งสมัยอยุธยาและสมัยรัตนโกสินทร์ ถ้าได้ไปสมุทรสงครามทางผ่านพอดี แวะไปขอท่านดูน่าจะดี ว่าแต่ไม่มีใครเข้ามาชมเลยเหรอ สงสัยทริปนี้จะแห้วอีกแล้วมั๊ง

ธรรมาสน์ถูกซ่อมใหม่ทั้งหลังครับ ปิดทองติดกระจกเอี่ยมอ่อง
ส่วนวัดเก่าๆแถบนครชัยศรี บูรณะเป็นของใหม่เกือบหมดแล้วครับ
แต่ทำอย่างเดิมไม่ได้เปลี่ยนทรง แค่ดูใหม่ๆบางจุดก็ดูไม่ถูกต้อง
(พูดเรื่องนี้มากไม่ดีครับ)

อาจารย์ น ณ ปากน้ำ ท่านว่าน่าจะเป็นของในสมัยสมเด็จพระมาจักรพรรดิ ซึ่งตัวกระจังยังดูป้อมๆ
เพิ่งพัฒนามาจากแบบกระทง แต่ผมชอบยอดธรรมาสน์มากๆเลย ออกแบบได้สวยงามลงตัวจริงๆครับ

ส่วนยอดครับ..

ยังไม่มีใครเข้ามาพูดคุยชัดเจนว่าจะเอายังไง พอดีไม่ได้ขับรถมาหลายวัน วันนี้ตั้งใจจะไปทัวร์นครปฐมปรากฎว่ารถแอร์เสียซะงั้น วันอาทิตย์นี้คงจะไม่มีรถถ้าจะเดินทางไป เอายังไงกันดี เห็นทีจะล้มซะละมั้งงานนี้ เซ็งชีวิต ครั้นจะเอารถตู้ก็ต้องรู้ล่วงหน้ามากกว่านี้ ช่วงนี้ยิ่งจนๆอยู่

สมุดข่อยวัดกลางฯครับพี่

ภาพมันไม่ค่อยชัดนะครับ ได้แค่นี้จริงๆ 55

ดูเป็นภาพเขียนด้วยเส้นดำไม่ลงสี แต่สไตล์อยุธยาเลย มิน่าน้องเนถึงอึ้ง วางสายจากเนน้องแพรโทรมาบอกว่าว่างวันอาทิตย์แต่สามทุ่มเข้าเวรไปไกลไม่ได้ เลยขอให้พี่ตั้งกระทู้เรียนเชิญสมาชิก จึงขอเชิญทุกท่านที่สนใจไปรวมตัวที่กระทู้ทริปครั้งที่3ด่วนครับ

อยากดูรายละเอียดของภาพเลยมือบอนปรับแต่ง..ขออนุญาตคุณvirainด้วย...อ.กมล กมลวัฒนะ คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน ม.ธรรมศาสตร์ เคยถ่ายภาพวัตถุมงคลและของต่างๆในพิพิธภัณฑ์ของพระพุทธวิถีนายก(หลวงปู่บุญ)ไว้ทำเป็นหนังสือประกอบประวัติหลวงปู่..น่าจะยังพอหาได้แถวแผงพระท่าพระจันทร์ ดูเหมือนจะมีภาพสมุดข่อยด้วย ถ้าจำไม่ผิด.....เห็นด้วยมากๆที่คิดจะไปเก็บ เพราะเท่าที่เห็น ของต่างๆไม่ค่อยจะเหมือนเดิมตามที่อ.กมลเคยถ่ายไว้ในหนังสือดังกล่าว

www.wkk.ac.th เป็นเว็บของวัดกลางฯครับ ที่วัดมีงานปูนปั้นฝีมือช่างเพชรบุรี(ยุคปัจจุบัน)มากมาย งามๆทั้งนั้น

กลับจากทริปกับชมรมถึงกทม.ฝนก็ตกหนักเลย ภาพสมุดข่อยวัดกลางนี่คิดอย่างไรก็ไม่น่าพลาดที่จะต้องหาโอกาสศึกษา
หัวหน้าชมรมคงหาหนทางให้ไปศึกษาภาพเขียนชุดนี้ได้ ไปทริปคราวนี้พี่ยีนส์ก็พาไปชมของดีแปลกตามาเพิ่มเติม สนุกมากๆ