เรือนไทย

รบกวนท่านผู้รู้ อธิบายหลักการของชั้นสกุลยศและอิสริยยศ ของ "พระองค์เจ้าตั้ง" และ "โอรส/ธิดาของพระองค์เจ้าตั้ง" หน่อยครับ เหตุเกิดจากกระผมไปศึกษาประวัติของบางราชสกุล แล้วเกิดความสับสน ขอยกตัวอย่างสิ่งที่กระผมสับสนดังนี้

-พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุมภฎพงษ์บริพัตร ทรงมีสกุลยศหม่อมเจ้า แต่เหตุใดโอรสของพระองค์จึงเป็นหม่อมเจ้าครับ
-เทียบเคียงกัน พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงศ์ ทรงมีสกุลยศหม่อมเจ้า และธิดากำเนิดเป็นหม่อมราชวงศ์ (อันนี้เข้าใจ)
-เทียบเคียงกัน พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์ สกุลยศหม่อมเจ้า บุตรเป็นหม่อมราชวงศ์ (อันนี้เข้าใจ)

กระผมคุ้นๆ แต่หาเอกสารไม่พบ เกี่ยวกับการที่ ร.7 ทรงปรับเปลี่ยนธรรมเนียมการยกให้โอรสของเจ้าฟ้า (เฉพาะโอรสหัวปี) เป็นพระองค์เจ้าโดยสกุลยศ ไม่ทราบว่าถูกต้องหรือไม่ ท่านใดทราบกรุณาอธิบายเป็นวิทยาทานด้วยนะครับ 

เพราะ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุมภฏพงษ์บริพัตร ทรงมีพระมารดาเป็นเจ้าครับ คือหม่อมเจ้าประสงค์สม (ไชยันต์) บริพัตร

ส่วน "พระองค์เจ้าตั้ง" หมายถึงหม่อมเจ้า หรือแม้แต่สามัญชนที่ที่พระมหากษัตริย์พระองค์ใดทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกขึ้นให้มีฐานันดรศักดิ์เป็นพระองค์เจ้านั้น ก็เฉพาะตนผู้อื่นหาเกี่ยวด้วยไม่ ดังนั้น "โอรส/ธิดาของพระองค์เจ้าตั้ง" จึงดำรงศักดิ์ตามเดิม

ดูพระบรมราชโองการประกาศเป็นหลักครับ

โดยปกติ หลานหลวง (ลูกของพระโอรสของพระมหากษัตริย์) จะประสูติเป็นหม่อมเจ้าทุกพระองค์

แต่จะมีพระบรมราชโองการเลื่อนพระยศเป็นพระองค์เจ้าเป็นราย ๆ กรณีไป บางพระองค์ก็ยกทั้งสาย คือนับรวมบุตรที่ยังไม่เกิดด้วย

แต่ในพระบรมราชโองการต้องระบุยศของบุตรให้เป็นหม่อมเจ้าด้วย หากยกเป็นพระเจ้าวรวงศ์เธอ

ดังเช่นกรณีพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ ไม่ได้ระบุยศของบุตรไว้ ดังนั้นบุตรก็คงมียศ หม่อมราชวงศ์ ตามฐานันดรเดิม

ส่วนถ้ายกเป็นพระวรวงศ์เธอ ก็จะไม่มีการยกบุตรโดยธรรมเนียมอยู่แล้วครับ

ทั้งนี้ทั้งนั้น พระบรมราชโองการก็จะเป็นไปตามธรรมเนียมประเพณีครับ