เรือนไทย

ภาพปูนปั้นนูนสูงตอนเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ์  ที่วิหารทรงม้านี้นับว่าเป็นงานศิลปะอยุธยาที่งดงามอีกแห่งหนึ่งที่ควรค่าแก่การไปชมดูผมเองตั้งแต่เห็นภาพถ่ายของวิหารม้าและเคยคิดว่าอยากไปชมดูให้เห็นเป็นความรู้สักครั้ง แต่จนแล้วจนรอดก็ไม่มีเวลาได้ไปเพราะไกลเหลือเกิน  แต่สุท้ายยังได้ไปชมจนได้ นึกถึงคนที่ยังไม่มีโอกาศได้ไปดูจึงนำรูปมาฝาก  อย่าเบื่อที่รูปมีรายละเอียดมากเนื่องจากเผื่อใครที่เรียนทางประติมากรรมจะเป็นประโยชน์บ้างไม่มากก็น้อยครับ
รูปแรกเป็นภาพถ่ายเต็มแบบไม่เต็ม(เนื่องจากที่ถ่ายไม่พอมีพื้นที่น้อยมาก ) อยู่ด้านซ้ายมือ (ภาพปูนปั้นมหาภิเนษกรมณ์  วิหารพระทรงม้านี้อยู่ตรงทางขึ้นไปองค์พระบรมธาตุเจดีย์ มี ทั้งด้านซ้ายด้านขวา)

ภาพปูนปั้นนี้เล่าเรื่องแบบภาพต่อเนื่องภาพด้านในเป็นภาพพระนางพิมพาทรงพระบรรทมอยู่โดยมีพระราหุลอยู่ข้างๆ ด้านขวามือคือเจ้าชายสิทธัตถะ 

นางสนองทั้งหลายหลับเป็นตาย

มโหรีขับกล่อม

นางระบำรำฟ้อน

ดูเต็มๆเจ้าชายสิทธัตถะ  เป็นการแก้ปัญหาความแข็งของเสาของช่างโบราณ

เหล่าเทวดาเหาะด้านบน

เทวดาด้านล่าง

นายฉันนะเกาะหางม้ากัณฑะกะ(ถ้าเขียนผิดขออภัย อ่อนภาษาไทยครับ )

จตุโลกบาลรองขาม้าทั้งสี่ด้าน

จตุโลกบาลอีกสององค์ ( ท้าวกุเวรหรือท้าวเวสสุวรรณ ) (ท้า้ววิรุณปักษ์ )  (ท้าววิรุณหก )  (ท้าวทตรฐ )รวมสี่องค์สังเกตว่ามีเบาะรองขาม้าด้วย

เจ้าชายสิทธัตถะและม้ากัณฑะกะ

พญามาร แต่ทำไมไม่เปฺ็นยักษ์ ( เขาบอกว่าเป็นเทวดาในชั้นปรนิมมิตวสวัตตี )

เทวดาด้านหน้าเป็นเทวดาองค์เดียวที่หัวหน้ามาทางซ้ายมือถือว่าเป็นเส็นขัดในองค์ประกอบภาพ ดูในภาพเขียนเทวดาองค์นี้คือพระอินทร์นั่นเอง

เทวดาถือพระขรรค์ ลอยอยู่เหนือพญามาร

รายละเอียด

หน้าของเจ้าชายสิทธัตถะเป็นของเดิมมิได้ถูกปั้นซ่อมหรือบูรณะ

ส่วนใบหน้าของพระพรหมครับงามไม่แพ้กัน

อีกหน้าหนึ่งที่งามมาก

ขอบคุณมากครับ ...หาดูยากนะเนี่ย...คุณ yutthana  ช่วยcrop ภาพ..รายละเอียดแต่ละส่วนได้ไหมครับ..เพราะงามจริงๆ...

หากเจ้าของกระทู้ ตัดส่วนภาพเอง ภาพนี้จะละเอียดกว่านี้...มากๆๆๆ

ขออนุญาตปรับสีภาพของเจ้าของกระทู้...ด้วยความเกรงใจ

เจ้าของกระทู้นำเสนอภาพเป็นโมโนโครม..ดีอยู่แล้ว..เหมาะกับการศึกษาลวดลาย..แต่เผลอปล่อยภาพที่ 18 มาให้เห็นสีจริง จึงบังอาจไปปรับสีขึ้นมา กราบขออภัยด้วยครับ...งานนี้หากครับคนคลั่งจตุคามมาเห็นจะบอกว่าเป็นศิลปศรีวิชัยเอาง่ายๆ

สุดยอดครับ เกินบรรยาย

จัดให้จะ

เคยไปเมื่อร่วม30ปีมาแล้วก็ไม่ได้เหยียบย่างไปอีกเลย เอาไว้อะไรเข้าที่เข้าทางแล้วรับรองจะเก็บให้หมด

ขอบคุณหลายครับ ;D

เช้านี้มาต่อกันอีกหน่อยครับอย่างที่เล่าให้ฟังว่ารูปปูนปั้นมีสองด้านครับคราวนี้เรามาดูด้านฝั่งขวากันครับ

ฝั่งนี้ฝีมือค่อนข้างแปลกเหมือนปั้นเพิ่มยังไงก็ไม่รู้(แต่เป็นการปั้นเพิ่มในสมัยก่อนไม่ใช่สมัยนี้ )ถ้าดูเปรียบเทียบกันจะเห็นว่าแปลก

ลายช่วงลำตัว

ช่วงขา

เทวดาร่ายรำตามมาส่ง

ผมอยากให้เปรียบเทียปให้เห็นว่าเป็นช่างคนละฝีมือเนื่งจากการปั้นลายผิดแผกแตกต่างกันโดยสิ้นเชิงแต่ก็มีบางส่วนเป็นฝีมือช่างเดียวกันเหมือนบางส่วนมาปั้นซ่อมทีหลังดูภาพแรกเป็นภาพที่ถุกซ่อมต่อเติมอยู่ทางด้านขวา ในขณะที่ภาพที่สองเป็นภาพที่อยู่ฝั่งซ้ายเป็นฝีมือช่างเดิมเกือบทั้งหมด

เปรียบเทียบจากการปั้นลายผ้าครับภาพที่๑ .คือการปั้นซ่อม และภาพที่๒ คืองานปั้นเดิม  ดูยังไง ลองสังเกตดังนี้ครับ ภาพปั้นซ่อมเป็นงานที่ปั้นลงไปในระนาบเดียวกันทั้งหมดไม่มีชั้นเชิงหลายระนาบเหมือนของเดิม ประติมากรรมเป็นงานสามมิติเพราะฉะนั้นแสงจึงทำให้เกิดความลึกและน้ำหนักไม่เท่ากัน เวลาช่างปั้นปั้นงานจะคำนึงถึงโครงระนาบโดยรวมก่อนซึ่งระนาบนั้นจะมีทั้งหนาและบางตามค่าของแสงเงา   งานซ่อมใหม่นั้นปั้นลายลงไปโดยไม่รักษาระนาบของลายผ้า เนื่องจากช่องไฟห่างมากจนทำลายระนาบของภาพเวลาแสงตกกระทบครับ อีกอย่างหนึ่งคือปั้นเหมือนปั้นแปะลงไปเลย(การปั้นปูนปั้นจะคัดขอบลายที่ปั้นให้เกิดเป็นสันเพื่อรับแสงและเกิดมิติของภาพแต่ถ้าไม่เข้าใจให้เรานึกภาพ ถ้าเราปั้นดินน้ำมันเป็นลูกกลมแล้วกดลงไปให้แบนในตัวประติมากรรมเลยมันจะมนตามมือไม่มีสันสำหรับรับแสงทำให้เกิดน้ำหนักและระยะ  แต่ถ้าเราปั้นลูกกลมแล้วทำให้แบนก่อนแล้วคัดสันให้คมจะทำให้เกิดระยะแล้วค่อยแปะลงไปในประติมากรรมจะมีน้ำหนักของแสงเงามากกว่า ซึ่งงานปูนปั้นของเดิมจะเป็น อย่างนี้ทั้งหมด ลองดูภาพเปรียบเทียบกันเองแล้วกันครับ )

รูปต่อมาเลยดีกว่าครับ ไม่รู้ว่าที่เทวดาท่านถืออยู่ในมือนั้นคืออะไร  ใครรู้ช่วยบอกทีครับ

นายฉันนะ

พระพรหม

เจ้าชายสิทธัตถะกับม้ากัณฑะกะ

ลายละเอียดครับ

อีกรูป ซึ่งลายบางส่วนน่าจะเป็นของเดิมสมัยอยุธยา เพราะลายต่างจากที่ซ่อมครับ

จตุโลกบาล โปรดสังเกตว่าลายผ้าต่างกันจากของเดิม(ภาพล่าง)

พญามาร ฝั่งนี้ทำเป็นรูปยักษ์ ซึ่งดูจากลวดลายและฝีมืิอน่าจะเป็นของเดิมครับ

ภาพขยายลายละเอียด

ภาพขยายลายละเอียด

ภาพขยายลายละเอียด

ภาพขยายลายละเอียด

ภาพขยายลายละเอียด

หงส์จะ

ภาพขยายลายละเอียด

สวัสดีตอนเช้าครับ พี่ยุทธ น่่าสนใจมากครับ มองดูก็รู้นะครับว่ามันต่างกัน แต่ยังมองไม่ค่อยเข้าใจ
โดยเฉพาะเรื่องการวางระนาบระนาบ มันมีเทคนิคยังไง??
ที่วัดพระบรมธาตุยังมีอะไรน่าสนใจอีกหรือเปล่าครับ ยังไม่เคยไปเลย

 ภาพพระอินทร์ครับ

มีอีกเป็นกระตักเลยครับคุณเน โดยเฉพาะบานประตูแกะไม้รูปพระอิศวรกับพระนารายณ์  (อันนี้จะไปลงในห้องลายแกะไม้ครับ) พระพุทธรูปปูนปั้นในซุ้มจรนำรอบระเบียงคต  พระพุทธรูปโลหะพอกปูนปั้นติดกระเหนะรัก   ตู้ลายรดน้ำ และพิพิธภัณฑ์ (อันนี้ถ่ายไม่ได้เขาไม่ยอมให้ถ่ายภาพ)

 สวัสดีตอนเช้าครับ ดูลักษณะยักษ์ของด้านนี้ผมว่ามันรัตนโกสินทร์เลยนะเนี่ย คงมีการซ่อมแซมในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นแน่ๆ ต้องไปดูประวัติวัดกันอีกที

สวัสดีครับพี่ยีนส์  เห็นด้วยครับเนื่องจากลักษณะโครงหน้าของยักษ์และลวดลายน่าจะเป็นรัตนโกสินทร์ครับ น่าจะประมาณรัชกาลที่๒-๓ครับอาจเป็นการปั้นซ่อมจากของเดิมเพราะพระอินทร์ยังมีเค้าของอยุธยาอยู่

 ??? ดูไม่ออกครับ??
ถามพี่ยุทธนินึงครับ ว่าภาพสลักบานประตูที่ว่านี้มีคู่เดียวใช่ไหมครับ
และเป็นอยุธยาตอนต้น ..?
รีบๆลงนะครับ รอชมๆ

สวัสดีครับ
ดูภาพปูนปั้นนุนต่ำแล้ว
ก็เห็นอีกหลายอย่าง
เห็นภาพเทวดาพนมกรพร้อมช่อดอกไม้แล้ว
นึกถึงวิหารพระพุทธชินราช-ชินสีห์-ศรีศาดาอย่างไรก็ไม่รู้
อีกทั้งพลอยนึกไปถึงภาพจิตรกรรมในวิหารหลายๆวัดทางลำปางโน่น

สังเกตุเห็นภาพมารทั้งสองด้านแล้ว
มีจุดเล็กเล็กนิดหนี่ง
ด้านแรก คห. 12 มารประทับยืนบนหน้ากาล(ราหู) สะท้อนถึงความชั่วร้าย
อีกด้านยืน คห. 41 มีหงส์อยู่ข้างข้าง ช่างปั้นพยายามแสดงนัยแฝงไว้หรือเปล่าว่า
มารนี้เป็นมารชั้นพรหม(เพราะหงษ์เป็นพาหนะของพรหม)

ภาพทั้งสองด้านเป็นภาพพุทธประวัติตอนเดียวกันการปั้นโครงเรื่องคล้ายคล้ายกัน
แต่ลวดลายฝีมือแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด

น่าเสียดายที่ไม่มีความรู้เรื่องลวดลวยผ้าเครื่องประดับ
ไม่งั้นคงดูได้สนุกได้อรรถรสยิ่งกว่านี้

ภาพ คห. 34 และ 6
เป็นภาพเทวดาเล่นเครื่องดนตรีสายประเภทดีดอยู่ (ผมดูคล้ายพิณ)

ตอบคุณเนครับว่าบานประตูมีอยู่คู่เดียวครับอยู่ตรงทางเข้าไปสู่องค์พระธาตุครับ  เขาบอกว่าเป็นอยุธยาตอนต้นแต่ก็น่าจะเป็นช่วงปลายในสมัยพระบรมไตรแล้วครับ
ส่วนการมองศิลปะในแต่ละยุค คงต้องค่อยๆดูไปนะครับเพราะลักษณะโครงหน้าและลวดลายเป็นตัวบ่งบอกสมัยอย่างหนึ่งต้องอาศัยประสบการณ์และการเห็นงานสมัยต่างๆมากๆครับ

สวัสดีครับ
ดูภาพปูนปั้นนุนต่ำแล้ว
ก็เห็นอีกหลายอย่าง
เห็นภาพเทวดาพนมกรพร้อมช่อดอกไม้แล้ว
นึกถึงวิหารพระพุทธชินราช-ชินสีห์-ศรีศาดาอย่างไรก็ไม่รู้
อีกทั้งพลอยนึกไปถึงภาพจิตรกรรมในวิหารหลายๆวัดทางลำปางโน่น

สังเกตุเห็นภาพมารทั้งสองด้านแล้ว
มีจุดเล็กเล็กนิดหนี่ง
ด้านแรก คห. 12 มารประทับยืนบนหน้ากาล(ราหู) สะท้อนถึงความชั่วร้าย
อีกด้านยืน คห. 41 มีหงส์อยู่ข้างข้าง ช่างปั้นพยายามแสดงนัยแฝงไว้หรือเปล่าว่า
มารนี้เป็นมารชั้นพรหม(เพราะหงษ์เป็นพาหนะของพรหม)

ภาพทั้งสองด้านเป็นภาพพุทธประวัติตอนเดียวกันการปั้นโครงเรื่องคล้ายคล้ายกัน
แต่ลวดลายฝีมือแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด

น่าเสียดายที่ไม่มีความรู้เรื่องลวดลวยผ้าเครื่องประดับ
ไม่งั้นคงดูได้สนุกได้อรรถรสยิ่งกว่านี้

ภาพ คห. 34 และ 6
เป็นภาพเทวดาเล่นเครื่องดนตรีสายประเภทดีดอยู่ (ผมดูคล้ายพิณ)
 
อยากตอบเป็นข้อๆพอจำแนกได้ถือเป็นการแลกเปลี่ยนความรู้กันครับ อย่างภาพเทวดาเหาะและพนมมือพร้อมช่อดอกไม้ หรือดอกบัวก็ตามเป็นท่าที่ได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะปาละของอินเดีย   ซึ่งท่าเหล่านี้ ถือเป็นท่าครู (คือท่านาฎลักษณ์ที่ใช้กันจนเป็นแบบแผน)  เพราะฉะนั้นไม่แปลกเลยที่เราจะเห็นท่านาฎลักษณ์รูปแบบนี้ในหลายๆที่
ส่วนมารที่มีหน้าราหู(หรืออาจเป็นตัวกาละ) นั้นเป็นฐานที่พญามารยืนนั้นอาจเป็นการเปรียบเทียบแสดงให้เห็นว่าเป็นพญามารและแสดงถึงกิเลส ที่พระพุทธเจ้าทรงสละเพพื่อตรัสรู้ครับ
ภาพหงส์นั้นเป็นการแก้ปัญเรื่องพื้นที่ว่างมากกว่าเนื่องจาก  พระพรหม(ที่มีพาหนะเป็นหงส์ )อยู่สวรรค์คนละชั้นกับพญามาร
เรื่องลวดลายผ้าเครื่องประดับ นั้นเป็นการนุ่งแบบของจริงในสมัยอยุธยา  ผมจำชื่อการนุ่งแบบนี้ไม่ได้แล้วต้องนึกทวนดูก่อน  เมื่อก่อนอ.วีรธรรมเคยสอนการนุ่งผ้าแบบนี้ครั้งหนึ่งแต่ไม่ไดนุ่งนานแล้ว ต้องลองทบทวนดูน่าจะยังจำได้อยู่ครับ ส่วนลักษณะลวดลายและใบหน้าน่าจะมีลักษณะผสมของอยุธยาและนครศรีธรรมราชอยู่ครับ

ภาพปูนปั้นพระพุทธรูปยืนในซุ้มจระนำซึ่งอยู่ติดกัน

ทาสีน้ำมันใหม่หมดทำให้ถ่ายรูปออกมาลวดลายเลือนไม่ชัดเจน

ด้านล่าง

ภาพขยายลายซึ่งเห็นไม่ชัดนัก

ภาพขยายลายซึ่งเห็นไม่ชัดนัก

ภาพขยายลายซึ่งเห็นไม่ชัดนัก

ภาพขยายลายซึ่งเห็นไม่ชัดนัก

อันนี้เป็นฐานด้านล่างเป็นรูปพระเเม่ธรณีและหมู่มารแบกทั้งหลายรูปถ่ายเก่าสวยงามมากปัจจุบันทาสีน้ำมันเสีย คิดว่าดีว่าสวยตามแบบช่างเลว กลับทำลายคุณค่าของประติมากรรมไปเสียสิ้น

รูปนี้ของเดิมถ่ายเมื่อปี๒๕๑๐ สภาพเดิมๆเห็นอย่างนี้แล้วอยากลอกสีน้ำมันออกจริงๆ

แม่พระธรณี

มารแบกด้านขวา

มารแบกด้านซ้ายครับ