เรือนไทย

เมื่อกลางสัปดาห์ที่ผ่านมา คุณหนุ่มรัตนะพันทิป หรือหนุ่มสยามแห่งเรือนไทยได้โพสต์ภาพนี้ลงในหน้าFB ชื่อ “สยามพหุรงค์” ที่คุณหนุ่มได้นำภาพโบราณมาให้สีดูมีชีวิตชีวา แล้วนำลงเผยแพร่ให้สาธารณะชนได้ชื่นชม ซึ่งผมก็เป็นหนึ่งที่ได้ add friend กับเพจนี้ รู้สึกมีความสุขมาก รวมถึงที่ได้เห็นภาพปริศนานี้ อาจจะเป็นด้วยว่าผมไม่เคยเห็นมาก่อน หรือเคยเห็นแล้ว แต่ไม่สะดุดตาสะดุดใจเท่าครั้งนี้ โดยเฉพาะเมื่อได้อ่านคำบรรยายว่าเป็นภาพพระมหาพิชัยราชรถ อัญเชิญพระบรมโกศพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวลงจากราชรถ ด้านหลังเป็นพระมหาราชรถอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์

ผมไม่เคยอ่านพบว่ามีโบราณราชประเพณีที่จะปฏิบัติเช่นนี้มาก่อน โดยเฉพาะการนำพระมหาพิไชยราชรถมาใช้ในการออกพระเมรุคู่กับพระมหาเวชยันตราชรถ หากมิได้ทรงพระศพเจ้านายมายังพระเมรุมาศในคราวเดียวกัน จึงคิดว่าน่าจะเป็นคราวออกพระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (ทรงพระโกศทองใหญ่ บนพระมหาพิไชยราชรถ) และ สมเด็จเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์(ทรงพระโกศทองน้อย บนพระเวชยันตราชรถ) มากกว่า

แต่คุณหนุ่มยังยืนยันความเห็นเดิม แม้จะมีการแลกเปลี่ยนเหตุผล และหลักฐานต่างๆ ทั้งในหน้าFB และในข้อความส่วนตัวแล้ว และได้มี คุณประสบโชค (Jook Prasobchoke) นำพระราชกิจจานุเบกษาในตอนต้นรัชกาลที่ ๕ มาแสดงให้ผมดูว่า ในการพระศพเจ้านาย ได้มีการนำพระโกศไม้จันทน์ตามมาในขบวนแห่ด้วย ทำให้ผมต้องหยุดเพื่อค้นคว้าทบทวนเอกสารของผมเป็นการใหญ่ แม้จะเจอข้อความสำคัญหลายแห่งที่ยืนยันถึงขนบประเพณีดังกล่าว แต่ก็ยังไม่ทำให้ผมเปลี่ยนความเห็นเดิมข้างต้นได้

แต่การจะอภิปรายกันต่อใน FB มันไม่มีความสะดวกด้วยประการทั้งปวง จึงขออนุญาตคุณหนุ่มแล้ว ที่จะนำมาถกกันต่อในเรือนไทยดอทคอม ซึ่งจะได้มีหลากหลายความเห็นมากขึ้น เกิดประโยชน์แก่ผู้สนใจมากกว่า ซึ่งคุณหนุ่มก็มิได้ขัดข้อง

ต่อไปนี้เชิญอ่านเรื่องเดิมก่อนครับ

.

แล้วคุณประสบโชคก็ส่งสำเนาพระราชกิจจานุเบกษานี้มาแสดง

ความสำคัญอยู่ในข้อความนี้ครับ

.

.

ครับ ต่อไปนี้ต้องให้เกียรติคุณหนุ่มมาให้เหตุผลก่อนว่า ทำไมจึงคิดว่างานออกพระเมรุนี้ เป็นคราวถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

   ในเรือนไทย คงมีสมาชิกจำนวนมาก รวมทั้งดิฉันด้วย ที่ยังงงงวยกับโบราณราชประเพณีในเรื่องนี้     อยากจะเข้าใจขั้นตอนเสียก่อน ว่าการอัญเชิญพระบรมโกศพระบรมศพพระเจ้าแผ่นดิน กับการอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์นั้นคืออะไร ทำกันอย่างไร   ทำไมถึงต้องมี 2 อย่าง     ทำไมเชื่อและไม่เชื่อว่ามี
    ท่านทั้งสามคือคุณนวรัตน คุณหนุ่มรัตนะและคุณประสบโชค  ต่างคนต่างรู้เส้นทางกันดี  จึงเดินลิ่วๆนำหน้ากันไปไกลแล้ว    โปรดสงสารพวกเกาะกลุ่มต้วมเตี้ยมอยู่ตรงจุดสตาร์ทบ้าง   
    ถ้าจะกรุณาอธิบายความเป็นมาทั้งหมด ก็จะเป็นวิทยาทานอันเป็นพระคุณยิ่ง

นี่เป็นเพียง Overture ยังไม่ได้เข้าเนื้อเรื่องไปถึงไหน คนที่จะตอบคำถามแรกนี้ควรจะเป็นคุณหนุ่ม ผู้ที่ทำให้ผมรู้(เมื่อสามสี่วันมานี้)ว่าสมัยโบราณ มีขนบเช่นนี้อยู่ แต่เลิกไปแล้ว(คง)ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕

มารายงานตัวว่า ยังมาเข้าเรียนบ้างนะครับ

และจากที่ไปเดินเที่ยวที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

ราชรถโถง คือ ราชรถอีกคันต่างหากนี่ครับ

จากประเด็นนี้ ที่ปรากฎในเอกสารราชกิจจาฯ
บอกว่า "รถโถงทรงพระโกษจันทน์ฯ"  ผมว่าน่าจะหมายถึงราชรถโถงองค์นี้หรือเปล่าครับ
(http://www.atom.rmutphysics.com/charud/oldnews/259/pic3/Isariyayos14.jpg)

ส่วนจากในหัวข้อกระทู้ ที่ท่านอาจารย์สงสัยว่า ทำไมมีพระมหาราชรถทั้ง 2 องค์ในกระบวน

เท่าที่ผมพอจะจำได้จากที่อ่านเมื่อนานมาแล้วนะครับ
คือในตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์

งานพระเมรุใหญ่ครั้งแรก คืองานของสมเด็จพระพี่นางทั้ง 2 พระองค์ของรัชกาลที่ 1
จึงต้องใช้พระมหาราชรถทั้ง 2 เชิญพระโกศของทั้ง 2 พระองค์

จากนั้นก็เลยกลายเป็นธรรมเนียมไปเหมือนกับ ขบวนเสด็จทางอื่นๆ คือต้องมีพระมหาราชรถรอง เข้าในกระบวนด้วย
แบบเดียวกับขบวนเรือ ที่ต้องมีเรือพระที่นั่งรอง ในขบวน

ผมเข้าใจว่า ขบวนแห่พระบรมศพ แต่แรกเริ่มเดิมที จะต้องมีราชรถ 5 องค์ในขบวนเสมอ
คือ
พระมหาพิไชยราชรถทรงพระบรมโกศ 
พระเวชยันต์ราชรถ  เป็นราชรถรอง
ราชรถน้อย 3 องค์ สำหรับพระสังฆราช สำหรับโยงผ้า และสำหรับโปรยทาน หรือโปรยข้าวตอกดอกไม้

แล้วธรรมเนียมนี้ มาเปลี่ยนในสมัยงานพระบรมศพของรัชกาลที่ 6 ซึ่งขณะนั้นพระมหาพิชัยราชรถชำรุดทรุดโทรมมาก(เพราะไม่ได้ใช้ถึง 45 ปี)
จึงได้ใช้เวชยันต์ราชรถแทนและขนานนามว่าเป็น พระมหาพิไชยราชรถ
ตอนนั้น ขบวนบรมศพ จึงไม่มีราชรถรอง ในขบวนแห่
แล้วหลังจากนั้นไม่มีงานพระบรมศพไปอีกนาน
เมื่อมีงานพระเมรุในยุคหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
จึงได้ใช้ธรรมเนียมปฏิบัติ ตามแบบในงานพระบรมศพของรัชกาลที่ 6


ส่วนราชรถโถงนี่ ปกติสำหรับเชิญพระโกศเจ้านายอยู่แล้วครับ
ดังนั้นหากจะมีบันทึกว่า ในงานขบวนใหญ่มีการใช้ราชรถโถงในการเชิญพระโกศจันทน์ ก็น่าจะเป็นไปตามนั้นแหละครับ



ท่านอาจารย์เห็นว่าอย่างไรบ้างครับ

ขอบคุณอาหน่อ Navarat ที่นำมาเสริมต่อยอดข้อสงสัยที่ว่า
1. มีธรรมเนียมการอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์ อัญเชิญบนราชรถตามหลังพระบรมโกศด้วยหรือไม่ ?
2. พระเมรุนี้เป็นพระเมรุหรือพระเมรุมาศงานใคร ?

++++++

ทั้งนี้ในเบื้องต้นแล้ว อาหน่อ Navarat ให้ความเห็นว่าเป็นภาพพระเมรุเมื่อครั้งในสมัยรัชกาลที่ 5 คราวงานสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ แต่ผมเจ้าของกระทู้ภาพลงสีให้ความเห็นว่าเป็น "งานพระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว"

ดังนี้แล้วในขั้นต้นเราต้องมาดูกว่าพระเมรุนี้เป็นของใคร โดย

1. ภาพนี้เบื้องต้นอยู่ในงานภาพถ่ายของวิลเลียม เบอร์เกอร์ ผู้เข้ามาถ่ายภาพสยามในช่วง พุทธศักราช 2412 จะเข้ามาพบเห็นงานออกพระเมรุหรือไม่ ?
2. พระเมรุมาศเป็นของใคร จึงขอขยายภาพสิ่งก่อสร้างด้านขวามือรูปเป็นยอดปรางค์มีหลังคาลด 2 ชั้น (ภาพขยายจากไฟล์ต้นฉบับ) นำมาให้ชมกันก่อนครับ เพื่อจะได้วิเคราะห์ว่าเป็นงานใคร

แนบภาพสองเมรุ เปรียบเทียบระหว่างพระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ กับ พระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์

เอาละครับ ก่อนที่จะไปลึกขนาดนั้น ผมต้องขอตอบท่านอาจารย์เทาชมพูเสียก่อน

หากใครได้อ่านการเขียนสนทนาในFB ก็คงจะงงงวยไม่มากก็น้อยทุกคน ผมแต่แรกก็เช่นกัน ความที่ไม่เคยคิดว่าจะมีการแห่พระโกศไม้จันทน์มาพระเมรุ จึงเกิดคำถามว่า อ้าวแล้วพระศพอยู่ในพระโกศใดกันล่ะ คุณหนุ่มก็ตอบว่าพระโกศในพระมหาราชรถองค์หลังบรรจุไม้จันทน์มา(ตามที่เพื่อนบอก) ผมยิ่งไม่เชื่อเข้าไปใหญ่จนกระทั่งคุณประสบโชค(ผมไม่รู้จักท่านมาก่อน)เข้ามาแปะพระราชกิจจานุเษกษาฉบับหนึ่ง ความสำคัญในนั้นเฉลยว่า การแห่พระศพไปยังพระเมรุนั้น เคยมีธรรมเนียมที่จะนำพระโกศไม้จันทน์(ที่จะนำขึ้นไปหุ้มพระลองในบนจิตกาธาน)ตามท้ายขบวนมาด้วย ผมเห็นเอกสารชั้นต้นดังนี้ก็จำต้องถอยไปตั้งหลักใหม่

ส่วนจะจริงหรือไม่ แค่ไหนอย่างไร ความรู้ต่อไปนี้ ผมได้จากหนังสือครู ๓ เล่มนี้ครับ
ปกเหลือง พระเมรุมาศและพระเมรุ และเมรุในสมัยรัตนโกสินทร์ เรียบเรียงโดยศาสตราจารย์ พลเรือตรีสมภพ ภิรมย์ ราชบัณฑิต อดีตอธิบดีกรมศิลปากร
เล่มใหญ่สุดคือ สถาปัตยกรรมพระเมรุในสยาม โดยศาสตราจารย์กิตติคุณ หม่อมราชวงศ์แน่งน้อย ศักดิ์ศรี และคณะ
และเรื่อง เครื่องประกอบพระราชอิสริยยศ ราชยาน ราชรถ และพระเมรุมาศ  รัฐบาลจัดพิมพ์ทูลเกล้าฯถวาย เนื่องในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเด็จพระศรนครินทราบรมราชชนนี

จากหนังสือของอาจารย์แน่งน้อย ผมพบข้อความดังนี้

ส่วนร่องรอยของขนบประเพณีดังกล่าวที่เป็นประวัติศาสตร์ ผมพบในหนังสือของอาจารย์สมภพ  เป็นจดหมายเหตุคราวถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ มีใจความที่สำคัญคือ ต่อจากราชรถพระบรมศพ จะมีราชรถบรรทุกท่อนจันทน์และเครื่องหอมที่จะใช้ในการถวายพระเพลิงตามมา โดยมีเทวดานั่งชูท่อนจันทน์ไปด้วย

ส่วนท่อนจันทน์ตามความหมายในบทความทั้งสอง มีลักษณะดังนี้

ในหนังสือเล่มที่สาม มีแผนผังริ้วขบวนแห่พระบรมศพและพระศพที่ถ่ายภาพมาจากต้นฉบับสมุดไท คราวพระบรมศพสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ พระพุทธเลิศหล้า และพระนั่งเกล้า ภาพไม่สู้จะชัด ผมถึงถ่ายสำเนามาจากคราวพระศพกรมพระราชวังบวรสถานภิมุข วังหลังในรัชกาลที่ ๑ แต่ทั้งกระบวนก็ยังยาวมากอยู่ดี ผมจึงตัดตอนมาเฉพาะที่ปรากฏภาพราชรถ ซึ่งก็เหมือนๆกับกระบวนของพระมหากษัตริย์ที่ได้เอ่ยพระนามไปแล้ว

ราชรถสามองค์หน้า องค์แรก รถอ่านหนังสือ คือองค์ที่พระสังฆราชประทับนั่งอ่านพระคัมภีร์ องค์ที่สอง เจ้านายพระยศสูง ประทับนั่งโปรยทาน องค์ที่สามเป็นราชรถเชิญพระภูษาโยง (สามัญชนเรียกสายสิญจน์)

โปรดสังเกตในลำดับต่อมา ราชรถองค์ประธานนั้นจะเห็นพระโกศด้วย  ส่วนราชรถองค์สุดท้าย เขียนใต้ภาพว่า รถเครื่องหอม

ผมพบจดหมายเหตุงานพระบรมศพพระมหากษัตริย์ทุกรัชกาลในอดีตของรัตนโกสินทร์ทุกฉบับในหนังสือของอาจารย์สมภพ ท่านที่เคยอ่านคงจะจำได้ที่อาลักษณ์บันทึกไว้อย่างละเอียดลออยิ่ง แต่ไม่มีเลยที่จะกล่าวถึงราชรถรอง(หมายถึงสำรองเผื่อองค์จริงขัดข้องในวันงาน) หรือราชรถที่จะเชิญพระโกศไม้จันทน์มาแห่ในขบวน ซึ่งเท่าที่ทราบจะเก็บรอไว้ในศาลาเปลื้องเครื่องที่พระเมรุมาศ ผมคงไม่จำเป็นต้องเอามาลงนอกจากของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ซึ่งมีบันทึกไว้คล้ายๆกัน ข้อความที่เกี่ยวข้องก็เพียงเทานี้

หลักฐานเอกสารในเรื่องการอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์(ว่าจะมีหรือไม่มี)เท่าที่เจอก็มีเท่านี้ หลักฐานภาพถ่ายไม่มีเลย นอกจากที่คุณหนุ่มนำภาพปริศนามาอ้าง ซึงผมไม่เชื่อ เราสองคนจึงจะหาเหตุผลอื่นๆมาสนับสนุนความเห็นของตนต่อไป

ท่านที่ตามทันแล้วจะเข้ามาแสดงความเห็นได้นะครับ อย่างคุณ Divali เอาราชรถโถงมาให้ดูก็ใช่  และชวนให้ตีความที่อ่านได้จากพระราชกิจจาฯที่ว่า "แลรถโถงทรงพระโกฐจันทน์เสลี่ยงไม้หอม" คือว่าออกพระเมนูคราวนั้นพร้อมกันสองพระองค์ พระศพนั้นอัญเชิญไปโดยพระมหาพิไชยราชรถและพระเวชยันต์ราชรถ และราชรถโถงนั้นจะบรรทุกไปเฉพาะเครื่องหอม หรือเชิญโกศไม้จันทน์ไป(กี่องค์) แล้วเครื่องหอมเอาใส่เสลี่ยงให้คนแบกไป

คำว่าราชรถโถง โถงความหมายคือโล่ง ความจริงคือตัวรถที่โล่งๆคล้ายรถกระบะ สุดแล้วแต่จะเอาองค์ประกอบไปใส่ข้างบนแล้วแต่วัตถุประสงค์ของการนำไปใช้ ตัวเบญจาหรือบุกษกข้างบนต่างหากที่จะบ่งบอกฐานันดรศักดิ์ของผู้ใช้ แล้วก็เรียกเสียใหม่เป็นราชรถบ้าง รถพระวอสีวิกาบ้าง รถพระประเทียบหรือรถโถงเฉยๆบ้าง ลองมโนภาพดูนะครับว่าถ้านำรถโถงไปบรรทุกพระโกศไม้จันทน์ ถึงแม้จะไม่มีอะไรข้างใน แต่ก็คงจะเอิกเริกพอดู ถ้ามีตามกระบวนแห่พระบรมศพแล้ว ใยจึงไม่มีการบันทึกไว้บ้าง

ยิ่งในภาพปริศนา หากนำพระมหาเวชชยันต์ราชรถมาเชิญพระโกศไม้จันทน์ด้วยแล้ว จะต้องใช้คนชักอีกร่วมร้อย คนเดินในริ้วขบวนอีกเท่าไหร่ แต่ไม่มีจดหมายเหตุใดบันทึกไว้สักคำ มันน่าสงสัยไหมละนั่น

นี่เป็นขบวนแห่รถโถงที่บรรทุกเครื่องหอมและเครื่องสังเค็ดที่จะนำไปถวายพระสงฆ์ ในงานระดับเจ้าจอมมารดาท่านหนึ่งครับ

การเปรียบเทียบภาพถึงพระเมรุทิศหลังคาลด 2 ชั้นเมื่อเทียบภาพระหว่างพระเมรุมาศพระจอมเกล้าฯ กับพระเมรุพระนางเจ้าสุนันทากุมารรีรัตน์แล้วจะเห็นว่า เป็นพระเมรุมาศพระจอมเกล้าฯ แน่นอนครับ

งานเขียนชิ้นนี้เป็นของหมอบรัดเล ซึ่งบรรยายไว้ว่าหลังราชรถเป็นรถบรรทุกไม้จันทน์ที่ใช้ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ

ในงานแห่พระบรมศพสมเด็จพระศรีสุลาลัย ช่วงรัชกาลที่ 3 ก็มีรถตามหลังเรียกว่า “รถเครื่องหอม” บรรทุกไม้จันทน์ ไม้กฤษณา เครื่องหอมต่างๆ ใส่พานแว่นฟ้ามาแล้วมีเจ้าหน้าที่ช่วยประคองอีกด้วย
ที่มา จดหมายเหตุรับสั่ง ร.3

ผมยอมรับว่าเคยมีราชรถ(รถโถง)ที่เชิญไม้จันทน์และไม้เครื่องหอมตามหลังพระมหาพิไชยราชรถ แต่เอกสารที่นำมานี้ก็ไม่มีที่เอ่ยถึงว่าใช้เวชยันต์ราชรถเชิญพระโกศไม้จันทน์มาด้วย แต่เชิญคุณว่าต่อให้จบก่อนครับ แล้วบอกด้วย ผมจะได้แสดงมุมมองของผมบ้าง

ภาพการอัญเชิญพระศพพระเจ้าลูกเธอพระองค์เจ้าประไพพรรณพิลาศ ลงจากเกรินไปยังพระเมรุบรรพตที่สุสานหลวงวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม (พ.ศ. 2429) กระบวนหลังเห็นโกศไม้จันทน์อัญเชิญตามมาอยู่ด้านหลัง

^ เก่งมากครับที่หาเจอ ผมเห็นภาพนี้หลายทีแล้วแต่ไม่เห็นโกศข้างหลัง

เชิญว่าต่อครับ

จากหนังสือของอาจารย์แน่งน้อย(เฉพาะงานนี้) เป็นอันว่าเรื่องการนำโกศไม้จันทน์เข้าขบวนแห่นี้มีจริง แต่จะทุกงานหรือเปล่ายังสงสัยอยู่นะครับ

เมื่อดูจากงานพระเมรุแล้วพอจะสรุปคร่าวๆ ดังนี้

1. งานพระบรมศพระดับพระมหากษัตริย์ จะอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์และเครื่องหอมอัญเชิญใส่ราชรถ ซึ่งอยู่ท้ายกระบวน
2. งานพระศพพระเจ้าลูกเธอนั้น จะอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์ใส่รถโถง ส่วนเครื่องหอมใส่เสลี่ยง
2. งานพระศพพระองค์เจ้าต่างๆ อัญเชิญเครื่องหอมโดยชาวสนมพลเรือน เดินตามหลังพระโกศ

ข้อ๑ ยังไม่พบเอกสารใดที่กล่าวถึงเลยนะครับ มีกล่าวแต่รถบรรทุกไม้จันทน์มีเทวดาชู หลายสำนวน แต่ไม่กล่าวถึงพระโกศไม้จันทน์เลย

พ.ศ. 2443 งานพระเมรุพระเจ้ามหัยยิกาเธอกรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร และสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระจักรพรรดิพงษ์ มี "ราชรถรับพระโกศจันทน์ ๒ รถ" และเสลี่ยงไม้หอม ๒ เสลี่ยง
ที่มา ราชกิจจานุเบกษา รศ. ๑๑๙

งานพระศพกรมขุนสุพรรณ (ลูกคู่ทุกข์คู่ยาก) ในหลวงรัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้จัดงานพระเมรุที่บางปะอิน ดังนั้นจึงต้องแห่จากกรุงเทพขึ้นรถไฟไปบางปะอิน และลงกระบวนเรือแห่ ในการนี้มีการอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์ร่วมในเรือกระบวนแห่ด้วย

จากภาพในหนังสือของอาจารย์แน่งน้อย ซึ่งอาจารย์มิได้อธิบายอะไรเป็นพิเศษ แต่เมื่อได้ความข้างบน ผมจึงขยายให้ใหญ่ขึ้น เห็นรายละเอียดที่ชัดเจน เรือที่เห็นแต่ไกลว่ามีโกศอยู่ นั่นคือโกศไม้จันทน์ ส่วนเรือทรงพระศพ เห็นพระโกศและฉัตรประดับพระเกียรติยศ

ตามนี้ครับ

เชื่อว่าหลักฐานเรื่องการนำพระโกศไม้จันทน์ตามขบวนแห่พระศพเจ้านายคงมีเท่านี้ หากคุณหนุ่มพบอีกก็เอามาลงก็แล้วกัน

ในประเด็นนี้ผมยอมรับว่าไม่เคยทราบมาก่อน แต่ก็ยังไม่เต็มร้อยว่ามีการเชิญพระโกศไม้จันทน์มากับฟืนไม้จันทน์(มีเทวดาชู)และเครื่องหอมต่างๆในรถตามขบวนพระบรมศพพระมหากษัตริย์  โดยเฉพาะในการออกพระเมรุของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ อันเป็นหัวเรื่องที่เรากำลังถกกัน นอกจากจะปรากฏหลักฐานใหม่ในเวทีเรือนไทยคราวนี้

เหตุผลของผมก็คือ การออกพระเมรุของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯก่อนหน้านั้นไม่นาน ก็ยังใช้พระมหาพิชัยราชรถองค์เดียว จากภาพหลักฐานนี้ หาได้มีเวชยันตราชรถตามหลังเชิญพระโกศไม้จันทน์มาด้วย

จากออกพระเมรุของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯก็มาถึงงานพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ถือว่าเป็นแผ่นดินของรัชกาลที่ ๕ แล้ว ในรัชกาลนี้ต่อมามีการออกพระเมรุเจ้านายระดับสูงพระองค์ ระดับพระราชินี ต่อมาคือ งานสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ทรงพระโกศทองใหญ่ บนพระมหาพิไชยราชรถ  และสมเด็จเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์ ทรงพระโกศทองน้อย บนพระเวชยันตราชรถ

งานนี้แหละที่ผมเชื่อว่าเป็นงานเดียวกับภาพปริศนาของกระทู้นี้

ในภาพจะเห็นราชรถ ๓ องค์ องค์หน้าเป็นราชรถน้อยเชิญภูษาโยงมีเจ้านายนั่งนำ

ถัดมาคืองานออกพระเมรุเจ้านายระดับพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร ในภาพจะเห็นราชรถน้อยเชิญพระภูษาโยงนำพระมหาพิไชยราชรถมาองค์เดียว  หาได้เห็นพระเวชยันตราชรถหรือราชรถอื่นตามหลังมาไม่

ถ้าไม่มีผู้ใดติดใจในประเด็นนี้ต่อ

เข้ามาคราวหน้าผมจะเข้ามาตอบคุณหนุ่ม ประเด็นสถาปัตยกรรมของพระเมรุมาศตามที่เห็นในภาพปริศนาครับ

ต้องมีราชรถอัญเชิญพระโกศไม้จันทน์ตามประเพณีครับ หากแต่ไม่ได้มีการถ่ายภาพมาให้เห็นเท่านั้นเอง

เขาไม่ถ่ายภาพให้เห็นหรอกครับ แต่ในราชกิจจานุเบกษา บรรยายไว้เลยว่า ในงานพระบรมศพสมเด็จพระบรมโอสราธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศนั้น ได้อัญเชิญพระมหาพิไชยราชรถพระบรมศพ เวชยันต์ราชรถรับพระโกษจันทน์ ราชรถเล็กอีก ๒ รถรับไม้หอม ซึ่งแน่นอนว่าเหล่านี้ล้วนเป็นธรรมเนียมระดับเจ้าฟ้าและพระมหากษัตริย์ตลอดจนเจ้านายชั้นสูง หากแต่อัญเชิญมาในรูปแบบใดก็แล้วแต่ฐานะศักดิ์นั้นๆ ซึ่งภาพถ่ายก็มักจะไม่ปรากฎให้เห็น งานเขียนที่ลอกๆกันไปก็ไม่ให้ความสนใจ จึงน้อยคนที่จะรับทราบเรื่องสิ่งนี้

เยี่ยม
หากคุณมีสำเนาหลักฐานในพระราชกิจจาอีกว่าในงานพระเมรุพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ มีการนำเวชยันต์ราชรถมาทรงพระโกศไม้จันทน์อีกละก็ นำมาแสดงเลยครับ จะได้จบได้ในตอนนี้ ไม่ต้องเสียเวลาไปตรวจสอบหลักฐานอื่นๆ

เสียดายที่ผมไม่มีมานะเหมือนเมื่อก่อน  มิฉะนั้นผมจะไปหาหลักฐานต่อ หากท่านผู้ใดเข้ามาเห็นและสะดวกที่จะไปหามาลงเป็นวิทยาทานได้ ก็กรุณาด้วยแล้วกัน

คือสิ่งที่ทำให้ผมเอะใจนั้น คือการจัดขบวนในภาพปริศนา  ช่างเหมือนกับ คราวออกพระเมรุในภาพด้านซ้าย ของพระเจ้ามหัยยิกาเธอกรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร และสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระจักรพรรดิพงษ์    กับภาพด้านขวา งานสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ และสมเด็จเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์

ยิ่งไปกว่ากัน เมื่อซูมภาพปริศยาให้ใหญ่ขึ้น จะเห็นพระโกศในราชรถองค์หลัง มีรูปร่างคล้ายกับพระโกศทองน้อยที่ทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์ เป็นสัดส่วนเดียวกัน

เปรียบเทียบกับพระโกศไม้จันทน์ จากภาพที่ผมนำมาจากงานออกพระเมรุพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล  ที่เลือกอย่างนั้นเพราะเป็นการถ่ายมุมสูงเช่นเดียวกัน จะเห็นความแตกต่างของสัดส่วนอย่างชัดเจน

ต่อไปผมจะกล่าวในมุมมองด้านสถาปัตยกรรมบ้าง
ผู้ใดเห็นภาพเปรียบเทียบนี้แล้วคงฉงนไม่ใช่น้อยใช่ไหมครับ

แต่ภาพของคุณหนุ่มที่เอามาอธิบายมาจากมุมนี้ ของภาพคนละมุมมองกับภาพที่แล้ว

ขอหยุดสักครู่ครับ
ก่อนอื่น ผมต้องการจะบอกเจตนารมณ์ของผมอีกครั้ง ว่าการที่ชวนคุณหนุ่มนำประเด็นนี้มาคุยกันต่อที่เรือนไทย แทนเวทีเดิมในfbซึ่งมิได้ออกแบบไว้สำหรับการสนทนาลงลึกขนาดนี้ ผมหวังที่จะข้อสรุปที่ต่อไปคนจะใช้อ้างอิงต่อได้โดยมิกังขา ส่วนผมเคยมีข้อกังขาก็จะต้องหมดข้อกังขาที่จะยอมรับข้อเท็จจริงนั้นด้วย
การกระทำทั้งหมดไม่ได้หวังที่จะเอาชนะคะคาน  ประวัติศาสตร์ชนะกันด้วยหลักฐาน มิใช่การสันนิษฐาน ซึ่งภาพถ่ายจะเป็นหลักฐานที่ดีที่สุดในบรรดาเอกสารด้วยกัน


ซึ่งผมดีใจมากที่ผมพบมันแล้วเมื่อสักครู่นี้เอง เป็นอันว่าการบ้านที่ผมเตรียมมาก็ไม่ต้องเอามาแสดงอีกให้เลอะหน้าเว็บ นอกจากภาพที่ทำมาสดๆนี้

ภาพซ้ายคือของคุณหนุ่ม ภาพขวา ผมตัดขยายมาจากภาพพระเมรุมาศงานพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯภาพหนึ่ง

พระเมรุมาศในภาพอธิบายของคุณหนุ่ม มาจากภาพในหนังสือ Siam through the Lens of John Thomson 1865-66 ซึงคำบรรยายในหนังสือระบุว่าเป็นพระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯไปซะอีก แต่นั่นเราก็พิสูจน์ทราบกันไปแล้วว่าไม่ใช่ หากเป็นพระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ

นี่ก็แสดงว่าฝรั่งก็มั่วเหมือนกัน จะเชื่อโดยไม่พิจาณาก็ไม่ได้

ความจริงที่เห็นตามนี้ ภาพของคุณหนุ่มไม่ใช่ยอดพระปรางค์ของเมรุประตู แต่เป็นเมรุทิศที่อยู่หัวมุมสุด

พระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯจากกล้องตัวนี้ มีอยู่ด้วยกันสองภาพ

จากภาพถ่ายแทบจะเป็นจุดตั้งกล้องเดียวกัน สามารถนำภาพมาต่อเป็น panorama ได้ดังนี้

จากภาพเมรุทิศที่อยู่ท้ายสุด ผมได้ตัดขยายขึ้น แล้วกลับซ้ายเป็นขวา นำไปเทียบกับที่ตัดขยายจากภาพของคุณหนุ่ม ภาพปริศนาก็สิ้นปริศนานับแต่นั้น(ภาพก่อนหน้าโน้น)
และเป็นคำตอบด้วยว่า ทำไมจึงไม่ปรากฏภาพสถาปัตยกรรมอื่นๆต่อจากนั้น เพราะมันสุดมุมแล้วนั่นเอง

แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น ตัวภาพปริศนาเองก็กลับซ้ายเป็นขวา แก้ให้ถูกต้องจะเป็นดังนี้

กลับทิศแบบนี้ ดูเหมือนจะอัญเชิญมาจากถนนฝั่งวังหน้าเลยนะครับ

ภาพขยายพระโกศจันทน์ บนเวชยันต์ราชรถ ในงานออกพระเมรุมาศ ร.4

ถ้าเช่นนั้น ภาพในหนังสือ Siam through the Lens of John Thomson (และหนังสือครูทุกเล่ม) ก็พิมพ์กลับทิศทั้งสองภาพ

หนังสือและรูปเก่าไม่ได้กลับด้านหรอกครับ

ผมขอนำแปลนจากสถาปัตยกรรมพระเมรุมาศ (อ.แน่งน้อย) หันหน้าไปทิศเหนือ และมุมมองภาพกระจก ผนวกกับทิศการตั้งกล้องถ่ายภาพซึ่งสอดคล้องกันดีครับ ภาพไม่กลับ มุมกล้องได้ชัดเจนครับ

จากผังบริเวณที่ทำมา ช่วยใส่ตำแหน่งแปลนศาลาหลังคาจากด้วยครับ

ผมทำแล้ว ได้อย่างนี้ครับ

คือภาพของคุณถูกทิศ ถ้าเรายืนอยู่หลังกล้อง จะต้องหันหน้าไปทางวัดพระแก้ว หันหลังให้ทิศเหนือ ต้องตามจดหมายเหตุว่าราชรถเทียบพระเมรุมาศด้านทิศตะวันออก
ภาพนี้ไม่เห็นเมรุประตู เพราะตำแหน่งกล้องล้ำไปข้างหน้าแล้ว

ส่วนภาพขาวดำ มุมกล้องถอยหลังออกมาทำให้มุมมองกว้างกว่า จะเห็นเมรุทิศและเมรุประตูเรียงกัน ๓ หลังทางด้านซ้าย เมรุทิศหลังไกลสุดที่มีศาลาหลังคาจากอยู่ข้างหน้าคือที่ปรากฏในภาพสี ส่วนทางด้านขวาของเมรุทิศ(ที่อยู่ตรงหน้า) เป็นพระที่นั่งทรงธรรมหลังคาจตุรมุขด้านทิศเหนือ สุดแต่นั้น ไม่เห็นเมรุทิศอีกหลังหนึ่งที่อยู่ถัดไป

จากหนังสืออาจารย์แน่งน้อยครับ

สนุกน่าติดตาม
ได้ความรู้มากเลยครับ
ขอบพระคุณอาจารย์ทั้ง 2 ท่านครับ

ขอบคุณคุณหนุ่มกับทีมงานสนับสนุน และผู้ที่สนใจติดตามอ่านด้วยครับ

ยกมือขอบคุณอีกหนึ่งเสียงค่ะ

ขอบคุณมากครับที่ให้ความรู้และได้เปิดหูเปิดตากับรูปที่ไม่เคยเห็นเลย  จากที่อ่านมาแสดงว่าจะต้องมีพระราชรถเชิญพระโกศจันทน์ทุกครั้งใช่มั้ยครับ  แต่ถ้าเชิญสองพระศพในครั้งเดียวกัน ก็ใช้ราชรถรองลงไปเชิญพระโกศจันทน์แทน

แล้วธรรมเนียมนี้ยกเลิกไปตอนไหนครับ

ผมยังมึนอยู่ไม่หายเลยครับ ตั้งแต่ศึกษาหาอ่านเรื่องนี้มา ไม่เคยผ่านสมองเลยว่ามีการเชิญพระโกศไม้จันทน์ในขบวนอัญเชิญพระบรมศพหรือพระศพ ไม่ว่าจะโดยเวชยันต์ราชรถ หรือรถโถงตามขบวน ความรู้ครั้งนี้ใหม่เอี่ยมจริงๆ แต่ก็ไม่ได้ทะลุปรุโปร่งไปหมดโดยเฉพาะประเด็นคำถามที่ว่า ต้องมีพระราชรถเชิญพระโกศจันทน์ทุกครั้งไหม อันนี้ผมคงยังตอบมิได้

แต่ที่ถามว่าธรรมเนียมนี้ยกเลิกไปตอนไหน เห็นจะกล้าตอบได้ว่าขึ้นรัชกาลที่ ๖ แล้ว ทรงตัดทอนโบราณราชประเพณีที่สิ้นเปลือง และพระพุทธเจ้าหลวงท่านทรงเคยตั้งข้อสังเกตุจะให้เลิกเสียนั้น งานพระเมรุและขบวนอิสริยยศต่างๆก็ได้ตัดทอนลงไปมาก น่าจะยกเลิกไปในครั้งนั้น หาไม่แล้วเราคงได้เห็นพยานหลักฐานที่เป็นรูปถ่ายอีกมาก

หากในงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ เวชยันต์ราชรถได้ถูกนำมาเชิญพระโกศไม้จันทน์ตามหลังพระมหาพิชัยราชรถติดต่อกันในขบวน แล้วใยงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ไม่นานก่อนหน้านั้น ซึ่งมีพระเมรุมาศที่ยิ่งใหญ่อลังการแทบจะดูไม่ออกว่าต่างกันอย่างไร เราจึงไม่เห็นเวชยันต์ราชรถ มีแต่พระมหาพิไชยราชรถ แม้ในภาพนี้จะถ่ายในวันเตรียมพร้อมก็ตามที

หรือจะเป็นด้วยว่า เพราะพระองค์เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๑ และพระองค์เดียวของสยามในเวลานั้น

เท่าที่ดูจากรูปของหลายๆพระเมรุท้องสานมหลวงในสมัยก่อนนั้นจะเป็นยอดปรางค์จะเล็กจะใหญ่ก็คงเป็นตามพระอิสริยยศ พระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ก็เป็นแบบโบราณยอดปรางค์
ถ้าเช่นนั้น พระเมรุกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ ก็น่าจะเป็นรูปแบบเดียวกันใช่หรือเปล่าครับ และในความเห็น 68 นั้นเป็นไปได้รึเปล่าครับว่า เป็นการเตรียมงานเลยยังไม่ครบทุกอย่าง แม้แต่ราชรถน้อยทรงโยง ทรงโปรย ก็ยังไม่มีเลย คนในริ้วขบวนเชิญเครื่องสูงก็โหรงเหรง

งานกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญปรากฏหลักฐานเพียงเท่านี้ ส่วนจะไปมีในพระราชกิจจาฯหรือหนังสือพิมพ์ฉบับใด ผมยังเข้าไม่ถึงข้อมูลนั้น

ส่วนในภาพข้างบนก็เป็นวันซ้อม จึงอาจจะเอย่างที่คุณว่า หรือไม่ก็ไม่ทราบได้

ผมขอเชิญกลับมาดูภาพที่ผมละเลยความพยายามที่จะอ่านบรรยายภาพให้ออกอีกครั้งนะครับ

โปรดสังเกตุความยาวของหน้ากระดาษที่พับไว้นี้

ตัดความสนใจองค์ประกอบอื่นๆในขบวนพระราชอิศริยยศออก โดยพิจาณาเฉพาะรถสององค์นี้

ก

ข้อความอ่านว่ากระไรครับ

ผมอ่านว่า พระมหาพิไชยราชรถทรงพระบรมศพเทียมม้า ๔ ..สารถี

ข

ข้อความอ่านว่ากระไรครับ

ผมอ่านว่า พระมหาพิไชยราชรถรองเทียม..๔ ...สารถี

ใครตาดี ปัญญาดี ช่วยอ่านด้วย

มีมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายแล้ว

ริ้วกระบวนแห่พระบรมศพสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ และสมเด็จพระพันวัสสา เมื่อ พ.ศ.๒๓๐๑ ในรัชกาลพระเจ้าเอกทัศ นั้น ปรากฏรายละเอียดดังนี้

ในงานพระบรมศพสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ และสมเด็จพระพันวัสสานั้น พระญาติ พระสนม นางกำนัล พระยาประเทศราช ราชนิกูล เสนาบดีทั้งปวง เศรษฐีคหบดี แต่งกายด้วยเครื่องขาวทุกสิ่ง

คนเกณฑ์แห่ แต่งเครื่องขาว ใส่ลอมพอก ถือพัด ทั้งด้านซ้ายและด้านขวา
เครื่องไทยทาน มีคนแห่ไปหน้าเครื่องดนตรี หรือพวกพิณพาทย์
ดนตรี ดนตรีในกระบวน มี ฆ้อง กลอง แตร สังข์ แตรงอน และพิณพาทย์

ถึงกระบวน พระมหาพิชัยราชรถ ๒ องค์ เทียมด้วยม้า ๔ คู่ ม้าผูกประกอบรูปราชสีห์ มีนายสารถีขับรถ แต่งตัวอย่างเทวดาข้างละ ๔ คน
ราชรถที่เข้าร่วมกระบวนมีตามลำดับจากหน้าไปหลัง มี รถสมเด็จพระสังฆราชอ่านพระอภิธรรม ตามด้วยรถเหล่าพระญาติวงศ์ ถือจงกล ปรายข้าวตอกดอกไม้ ด้วยรถพระญาติถือผ้ากาสา มีปลอกทองประดับเป็นเปราะๆ ห่างกันประมาณ ๓ วา แล้วถือซองหมากทองโยงไปด้านหน้าถึงรถพระบรมศพ และตามด้วยรถใส่ท่อนจันทน์และกฤษณากระลำพักปิดทอง มีรูปเทวดาถือกฤษณากระลำพัก ท่อนจันทน์ถือชูไปบนรถ

ผมก็นำมาให้ดูแล้วไง แล้วรถใส่ท่อนจันทน์และกฤษณากระลำพักปิดทอง แปลว่ารถเชิญพระโกศไม้จันทน์หรือไงครับ

ขออนุญาต นิดนึงนะครับไปเจอในงานพระเมรุเจ้าฟ้านภาจรจำรัสศรี มีการเชิญพระโกศจันทน์ในกระบวนด้วย ครับ

http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2432/045/384_1.PDF

ในหน้าที่ 4

ครับ ความสำคัญที่เท่านี้ ขอบคุณที่ช่วยกันรวบรวมให้คนรุ่นหลังครับ

อาจารย์แน่งน้อยท่านย่อมาเหลือแค่นี้เอง แต่ก็นั่นแหละ หลังสือของท่านเน้นสถาปัตยกรรมพระเมรุมาศและพระเมรุมากกว่าเรื่องอื่นๆ

อย่างน้อยก็มีข้อสังเกตุอย่างหนึ่ง เวลาโบราณท่านว่ารถทรงพระโกศจันทน์ ก็หมายถึงเฉพาะพระโกศจันทน์ ส่วนคำว่าไม้หอม ก็คือท่อนฟืนทำด้วยไม้จันทน์ก็ดี หรือไม้กฤษนาที่ทำให้ควันไฟมีกลิ่นหอม จะแยกใส่เสี่ยง หรือไม่ก็นำใส่รถไปต่างหาก ไม่ได้บรรทุกรวมไปกับพระโกศจันทน์ ยิ่งหากเชิญไปโดยเวชยันต์ราชรถด้วยแล้ว ยิ่งไม่ใช่ใหญ่

แล้วรถเครืองหอมในภาพนี้หมายถึงอะไร คงต้องสันนิษฐาน(เดา)กันต่อไป

.... มีราชรถ 2 คัน คันแรก ราชรถอัญเชิญพระโกศจันทน์ คันที่สองเป็นรถไม้หอม บรรทุกฟืน เครื่องหอมต่างๆ

ครับ ชัดเจน

 จากปุจฉาเริ่มต้นที่ว่าเป็นงานพระเมรุของพระองค์ใด จนถึงมีการเชิญพระโกศจันทน์ในกระบวนหรือไม่  มีการหยิบยกข้อมูลมากมายทำให้กระทู้นี้น่าสนใจและติดตามมาก ขอบพระคุณทุกท่านมากครับ

ผมก็เลยมีข้อสงสัยขอเรียนถามว่า
1.พระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ สูงใหญ่เท่าใดครับ มีพระเมรุทอง ภายในหรือไม่ เพราะดูจากทรงแล้วใหญ่โตมากเลย
2.พระโกศจันทน์ ใช้สำหรับเจ้านายชั้นใดบ้าง เฉพาะ ชั้นเจ้าฟ้าขึ้นไปหรือไม่
3.พระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ 9 ท่านใดมีรูปชัดๆบ้างครับ เพราะยังไม่เคยเห็นเลย ตอนที่ทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ ก็เห็นไกลๆ
ตอนเชิญออกพระเมรุ ก็ไปใช้ของรัชกาลที่ 1 และคราวทรงพระบรมศพครั้งนี้ก็ใช้องค์รัชกาลที่ 5 ซึ่งเห็นบ่อยครั้ง และมีรูปชัดๆมากมาย แต่องค์ที่สร้างในรัชกาลที่ 9 ไม่ค่อยได้เห็นชัดๆเลย

1.พระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ สูงใหญ่เท่าใดครับ มีพระเมรุทอง ภายในหรือไม่ เพราะดูจากทรงแล้วใหญ่โตมากเลย
เทียบกับพระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯนะครับ ความสูงถึงยอดปรางค์ไม่นับฉัตร ๗๖ เมตร ความกว้างของฐานพระเมรุ ไม่รวมราชวัตร ๕๒x๕๒ เมตร
สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทาฯ สูง ๗๒ เมตร ฐานกว้าง๔๘x๔๘ เมตร ภายในมีเมรุทองอีกที
เพื่อเปรียบเทียบนะครับ พระปรางค์วัดอรุณฯ มีความสูงจากฐานถึงยอดประมาณ ๘๒ เมตร

2.พระโกศจันทน์ ใช้สำหรับเจ้านายชั้นใดบ้าง เฉพาะ ชั้นเจ้าฟ้าขึ้นไปหรือไม่
ตั้งแต่พระองค์เจ้าขึ้นไปครับ แต่คงต้องแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าด้วย

3.พระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ 9 ท่านใดมีรูปชัดๆบ้างครับ

http://thestarthailands.com/45010

ขอบคุณมากครับ

ขออนุญาตสอบถามนะครับ
ภาพระโกศทองใหญ่จากเว็บไซต์ด้านล่างนี้ เป็นองค์ใดครับ

https://news.jarm.com/view/68530

พระโกศทองใหญ่รัชกาลที่ ๕ ครับ

ขอบคุณมากๆครับ
ปล.สมาชิกใหม่ขอฝากตัวด้วยนะครับ  :)

ยินดีต้อนรับครับ

พระเมรุมาศรัชกาลที่ 9 ผู้ออกแบบกล่าวว่า เป็นพระเมรุเก้ายอดองค์แรกในรัตนโกสินทร์ แต่ผมดูรูปเก่าๆ  พระเมรุสมเด็จเจ้าฟ้าพาหุรัดมณีมัย องค์พระเมรุ มี ห้ายอด ถ้านับซ่าง สี่มุมรูปทรงเหมือนปราสาท จะนับรวมเป็น
เก้ายอดด้วยหรือไม่ครับ

นับพระเมรุองค์ประธาน ๑ ยอด และ ซ่าง (ที่สำหรับพระพิธีธรรมสวดอภิธรรม) ๔ มุม เรียกรวมว่า พระเมรุมาศ ๕ ยอด

พระเมรุมาศ ๙ ยอดในรัชกาลที่ ๙  

ประกอบด้วยอาคารทรงบุษบกจำนวน ๙ องค์ โดยมี “บุษบกองค์ประธาน” อยู่ตรงกึ่งกลางของฐานชาลาชั้นบนสุด ๑ องค์ เป็นอาคารทรงบุษบกยอดมณฑปชั้นเชิงกลอน ๗ ชั้น เป็นที่ตั้งของพระจิตกาธานใช้สำหรับถวายพระเพลิงพระบรมศพ

ถัดออกมาตรงมุมทั้ง ๔ ของฐานชั้นนี้เป็นที่ตั้งของ “ซ่าง” จำนวน ๔ องค์ เป็นอาคารทรงบุษบกยอดมณฑปชั้นเชิงกลอน ๕ ชั้น ใช้สำหรับพระพิธีธรรมนั่งสวดพระอภิธรรม เริ่มสวดตั้งแต่พระบรมศพประดิษฐานบนพระจิตกาธานจนกระทั่งถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้วเสร็จ โดยสวดเวียนกันไปทีละสำรับ

ถัดลงมาบนฐานชาลาชั้นที่ ๒ มี “หอเปลื้อง” จำนวน ๔ องค์ ทรงบุษบกรูปแบบเดียวกับซ่าง ตั้งอยู่ที่มุมทั้ง ๔ เป็นที่จัดเก็บพระโกศทองใหญ่ พระโกศไม้จันทน์ และอุปกรณ์สำหรับงานพระราชพิธี

ข้อมูลจาก https://teen.mthai.com/variety/138259.html

พระเมรุมาศ ๙ ยอด ในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

ราชรถแต่ก่อนคงเยอะนะครับ จากผังที่คุณอา Navarat.c นำมาแสดง

ขอขอบคุณสำหรับความรู้ที่ทุกท่านรวบรวมมาน่ะครับ

จากรูป คห 96 ขวาบน

มณฑปวัดพระแก้ว จำลองจากพระพุทธบาทหรือเปล่าครับ

https://www.youtube.com/watch?v=KPSutitu61U

ปาฐกถาเสาหลักของแผ่นดิน ชุด ๑๕๐ ปี วันประสูติ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เรื่อง พระเมรุ วิทยากร ศ.กิตติคุณ ม.ร.ว.แน่งน้อย ศักดิ์ศรี  ผศ.ดร.พีรศรี โพวาทอง วันศุกร์ที่ ๕ เมษายน ๒๕๕๗

ผมได้ดูหลายรอบแล้วครับ ได้ความรู้จากท่านครูผู้รู้จริง