เท่าที่ข้อมูลตอนนี้มี นกยางฅวายบูรพา ประชากรยูนนานและคะฉิ่น ได้มุ่งหน้าลงใต้ไปยังทิศตะวันตกเฉียงใต้ จึงน่าจะเป็นการมุ่งหน้าอพยพไป มาเลเซีย รวมถึงเกาะสุมาตรา เพราะถ้าลงใต้ตรง ๆ ก็จะลงอ่าวไทย ซึ่งการบินกลางทะเลพักไม่ได้ นกน่าจะเลือกบินผ่านชายฝั่งเพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ แล้วแวะพักได้ตามใจชอบ
หนึ่งสมมติฐานที่ว่า ทำไมนกยางจึงอพยพเวลากลางคืน อาจจะเป็นไปได้ว่าเพื่อหลบเลี่ยงจากนกนักล่า พวกเหยี่ยวและนกอินทรีที่อพยพหนีหนาวในช่วงเวลาเดียวกัน มีเวลาจะลองค้นเอกสารอ้างอิงดูครับ
สมมติฐานในทางวิทยาศาสตร์มีฅวามเป็นไปได้ที่จะเกิดเรื่องบังเอิญ แต่ในมุมมองของฅวามเชื่อและโหราศาสตร์ ก็อาจจะคิดได้ว่า ฅวามสัมพันธ์ ของการโคจรของโลกและดวงดาว ที่มีผลต่อฤดูกาลและสัตว์ป่า ย่อมเป็นปรากฏการณ์ ที่เป็นอัศจรรย์แก่ผู้พบเห็น และเป็นเหมือนทูตสวรรค์ผู้นำพาดวงพระวิญญาณเสด็จกลับสู่สวรรคาลัยครับ
ขอบพระคุณภาพและข้อมูลจาก อาจารย์ทอม Tom Potisit และภาพจาก Wikipedia และอื่น ๆ ครับ
ป.ล. มีการแก้ไขเพิ่มเติม
ตัวเลขในบาทที่หนึ่งของโคลงสี่สุภาพนั้นคือฤกษ์ถวายเพลิงพระศพจริงคือเวลา ๒๒.๑๓ น.
การสะกดที่ใช้ ฃ ฅ นั้นยึดตามหลักภาษาศาสตร์เปรียบเทียบ โดย Li Fang Kuei, (1977)
มีคำถามว่าทำไมต้องเรียก นกยางฅวาย
เพราะนกยางชนิดนี้หากินแปลกแตกต่างจาก นกยางชนิดอื่นที่หากินปลากินกบเขียดตามแหล่งน้ำหนองคลองบึง แต่นกยางชนิดนี้ มักเดินตาม ช้างม้าวัวฅวายกระทิงกวางแรด เพื่อคอยดักจับแมลงที่ตกใจจากการเหยียบย่ำของกีบตีนสัตว์กินหญ้ากินไม้เหล่านี้
ชาวบ้านฅนไทยสมัยก่อนเลี้ยงฅวายและทำนา จึงมักเห็นนกยางชนิดนี้เดินตามฅวายเป็นประจำครับ จึงเป็นที่มาของชื่อ นกยางฅวายครับ
ชาวบ้านทั่ว ๆ ไปที่ไม่ใช่พรานป่าล่าสัตว์คงมีโอกาสน้อยที่จะได้เห็น นกยางเดินตามกวาง หรือเดินตามกระทิง
ภาษาอังกฤษก็เรียกว่า cattle egret ครับ
และจริงแต่โบราณมาฅวายถือเป็นผู้มีพระคุณช่วยทำไร่ไถนาให้เราได้หุงกินครับ
เอกสารอ้างอิง
1. Lekagul, B. & Round, P,D, (1991) A guide birds of Thailand. Saha Karn Bhaet
2. Robson, C. (2000) A field guide to the birds of Thailand and south-east Asia. Asia Books
3. Kushlan, J. A. & Hancock, J. A. (2005) The herons. Oxford University Press
4. Bridgeman, H. A. & Maddock, M. (1994) Meteorological conditions and cattle egret migration: an update. In Notornis 41: 189-204
https://notornis.osnz.org.nz/sy…/files/Notornis_41_3_189.pdf5. เวชชาชีวะ, อรรถสิทธิ์ และคณะ (๒๕๔๖) พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. ราชบัณฑิตยสถาน
6. Li, F. K. (1977) A handbook of comparative Tai. The University Press of Hawaii