เรือนไทย

 ฮิวโก้ คือ คุณจุลจักร จักรพงษ์ ส่วนชื่อเรียกเล่นเห็นเรียกกันทั่วไปว่าฮิวโก้ แต่เจ้าตัวบอกว่าชื่อเล่นจริงๆ ที่ถูกต้องคือ เล็ก ไม่ใช่ฮิวโก้

คุณฮิวโก้เป็นลูกชาย มรว. หญิง นริศรา จักรพงษ์ และดูเหมือนจะเป็นศิลปินด้านร้องเพลงหรือแสดงหนังอะไรนี่แหละอยู่ด้วย (แฟนคุณจุลจักรอย่าโกรธผมเลยที่จำรายละเอียดไม่ได้ ผมเชย ไม่ค่อยมีเวลาดูหนังฟังเพลงเท่าไหร่)

วันนี้เองมีรายงานข่าวใน นสพ. ไทยฉบับหนึ่ง คือมติชน อ้างคำให้สัมภาษณ์ของคุณฮิวโก้ เอ๊ยคุณเล็ก แถวๆ เวทีกลุ่มผู้ชุมนุมทางการเมืองกลุ่มหนึ่งที่คุณฮิวโก้ไปร่วมกะเขาด้วย ผมจะไม่บอกละครับว่าคุณฮิวโก้ไปร่วมอยู่ฝ่ายไหน เพราะไม่ได้ตั้งใจจะพูดเรื่องนั้น

สะดุดใจตรงที่คุณฮิวโกให้สัมภาษณ์ ขอยกมาเลยนะครับ ว่า "ผมไม่ใช่ราชนิกุล เพราะแม่ผมเป็นหม่อมราชวงศ์หญิง ความเป็นราชนิกูลสิ้นสุดแค่ตัวแม่ผมเท่านั้น"

จริงหรือ?

ผมพยายามจะเข้าใจคุณฮิวโก้ว่า กำลังจะบอกว่าตนเองไม่ได้มีฐานัดรศักดิ์แห่งราชตระกูลแล้ว ซึ่งก็ถูกเพราะคุณฮิวโก้ - (ว้า ลืมไปว่าเจ้าตัวบอกให้เรียกเขาว่าเล็ก ไม่ใช่ฮิวโก้ เอาว่าคุณจุลจักรก็แล้วกัน) เพราะคุณจุลจักรเป็นเพียงนาย ธรรมดา มาตั้งแต่เกิดแล้ว อันนี้ผมไม่เถียง

แต่ยังสงสัยอยู่ที่ว่า ความเป็นราชนิกุลนั้นหมดลงตรงไหน? ในเมื่อบรรพชนฝ่ายมารดาของคุณจุลจักรสืบเชื้อสายมาจากองค์พระมหากษัตริย์ไทยอย่างแน่ชัด ผมลืมไปแล้วว่า ท่านแม่ของคุณเล็กท่านแต่งงานกับใคร คือใครเป็นคุณพ่อของคุณเล็ก แต่คุณเล็กเองก็ยอมรับใช้นามสกุล จักรพงษ์ อยู่ ชื่อตัวของคุณเล็กเองก็เป็นอนุสรณ์ถึงเสด็จตาและสมเด็จทวด กระทั่งชื่อเล่น (จริงๆ) ก็ใช่ด้วย

พจนานุกรมราชบัณฑิตฯ บอกว่า ราชนิกุล แปลว่า "ตระกูลฝ่ายพระมหากษัตริย์" เท่านั้นเอง ผมคิดประสาผมว่า ในเมื่อสืบย้อนขึ้นไป ต้นตระกูลไปเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์รัชกาลใดรัชกาลหนึ่งแล้ว ไม่ว่าจะสืบสายต่อลงไปกี่ชั่วๆ จนลูกหลานกลายเป็นคนธรรมดาไม่ใช่เจ้าไปแล้ว ก็น่าจะยังมีสิทธิที่จะเรียกตัวเองได้อย่างภูมิใจว่า เป็นราชนิกุล อยู่ดี แต่เป็นสามัญชน อันนี้ผมเข้าใจผิดหรือไม่ครับ

เมื่อสงสัย ก็เลยต้องมาขอถามท่านผู้รู้ในที่นี้ครับ

 ตอบตามความเข้าใจแบบชาวบ้านนะคะ    ถ้าแถวนี้มีชาววังผ่านมาอ่าน  กรุณามาแก้ไขด้วย
ดิฉันว่าคุณจุลจักรพูดมาก็มีน้ำหนัก   เพราะโดยทั่วไป เรานับการสืบสกุลทางสายพ่อ  ไม่ใช่แม่
เว้นแต่จะเป็นกรณีพิเศษ ที่นับการสืบสกุลตามแม่   ข้อนี้จะไม่อธิบายต่อเพราะเดี๋ยวแยกซอยไปไกลเลี้ยวกลับไม่เจอ

คุณจุลจักรเธอมีคุณพ่อเป็นชาวอังกฤษ  ชื่อมิสเตอร์อะไรยังไม่ได้ลุกไปเปิดหนังสือดู
รู้แต่ว่าเป็นคนธรรมดา ไม่ได้มีเชื้อสายเจ้านาย
ดังนั้นเมื่อสังคมอังกฤษและสังคมไทยนับการสืบสกุล  และนับคำนำหน้าชื่อ อิงจากทางสายพ่อ  แบบเดียวกัน
คุณจุลจักรเธอก็เป็นสามัญชนเช่นเดียวกับทางพ่อของเธอ   แต่เธอเพียงแต่มาใช้นามสกุลแม่   ฐานะเธอก็ทำนองเดียวกับบุตรบุญธรรมของราชสกุลจักรพงษ์
ความเป็นราชตระกูลก็จบลงแค่ม.ร.ว.นริศรา  ไม่ได้ลงมาถึงคุณจุลจักร

ตอนอ่านลอดลายรั้ววินด์เซอร์ของคุณวิวันดา   จำได้ว่าร้อยเอกมาร์ค ฟิลลิปส์ พระสวามีคนแรกของเจ้าฟ้าหญิงแอนน์
ไม่ยอมรับตำแหน่งฐานันดรใดๆ ทั้งสิ้น  ก็ยังเป็นร้องเอกมาร์ค โดดๆอยู่ยังงั้น
ลูกชายหญิงที่เกิดก็เลยเป็นสามัญชน   ทั้งที่แม่เป็นเจ้าฟ้า
ผิดกับพระโอรสของเจ้าฟ้าชายชาร์ลส์ที่แม่คือเลดี้ไดอะน่าก็เป็นสามัญชน  
แต่นับทางพ่อ  เจ้าชายวิลเลียมและเจ้าชายแฮรี่ก็เป็นเจ้าชายโดยกำเนิด
ทั้งที่ทั้งเจ้าชาย และลูกชายหญิงของเจ้าฟ้าหญิงแอนน์ ก็เป็นหลานของสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธ  เท่ากัน  เรียกท่านว่าเป็น grandmother เท่ากัน

ขอแซวหน่อยเถอะ
ถ้ามีเชื้อสายของกษัตริย์ที่เคยปกครองดินแดนใดดินแดนหนึ่ง  ไม่นับว่าทางพ่อหรือแม่ หรือว่ายาวนานเท่าไร  นับเป็นราชตระกูล หรือราชนิกุล
ดิฉันก็ต้องถือว่าคุณนกข. เป็นราชตระกูลหรือราชนิกุลสุลต่านน่ะซิเพคะ

 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงอธิบายไว้ว่า

"การที่นับว่าเป็นราชนิกุล หรือราชินิกุล นั้น แต่ก่อนมาหาได้ถือเอาข้อที่เกิดในวงศ์พระญาติอย่างเดียวไม่ ยังต้องอาศัยฐานะอย่างอื่นประกอบ คือฝ่ายราชนิกุล นับโดยกำเนิดแต่ชั้นที่ทรงศักดิ์เป็น ‘หม่อมราชวงศ์’ และ ‘หม่อมหลวง’ ทว่าต่อจากหม่อมหลวงลงไป ต้องถวายตัวทำราชการ จึงจะนับว่าเป็นราชนิกุล"

ดังนั้น ราชนิกุล โดยกำเนิดจึงหมายถึง หม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวง

ส่วนบรรดาผู้สืบเชื้อสายราชสกุลถัดจากหม่อมหลวงลงมา เป็นบรรดา ณ อยุธยา ทั้งหลาย จะต้องถวายตัวทำราชการเท่านั้นจึงจะได้ชื่อว่าเป็น "ราชนิกุล"

ส่วนคุณฮิวโก้นั้นผมเห็นว่าไม่ใช่ราชนิกุลทั้งโดยกำเนิด หรือแม้ว่าจะทำราชการในอนาคตผมก็ว่ายังไม่เข้าข่ายราชนิกุลอยู่ดีครับ เพราะหากจะถืออย่างโบราณและในกรณีปกติ การสืบราชสกุลต้องมาทางฝ่ายบิดาเป็นหลัก (ตัวอย่างประกอบก็เช่นการรับตราจุลจอมเกล้าสืบตระกูลจะเป็นไปได้ก็เฉพาะฝ่ายชายเท่านั้น)

 ขอบพระคุณครับ เรื่องของคุณเล็ก

แต่อ้า...
เรื่องของผมเอง ไม่นับครับ แหะๆ
ผมเผอิญเป็นคนหนึ่งในคนไทยอีกไม่รู้กี่หมื่นแสนคน ที่เป็นผู้ "สืบสายสกุล" หรือสืบเชื้อสายจากท่านสุลต่านสุไลมานจริงตามข้อเท็จจริงตามประวัติศาสตร์ แต่รัฐอิสระสงขลานั้นไม่มีมานานแล้ว ถูกกลืนหรือถูกปราบเข้าไปในรัฐสยามตั้งแต่ครั้งอยุธยาแล้ว ลูกหลานเหลนโหลนท่านสุลต่านจึงไม่ได้เป็นเจ้านายมาตั้งแต่นานแสนนานก่อนผมเกิด เพราะตั้งแต่ปู่ทวดๆๆ ฯลฯ ของผมก็เป็นสามัญชนแล้ว

กลับมาเรื่องคุณเล็ก ถ้าถือมาตรฐานว่านับทางพ่อ ก็คงเป็นอันว่าตัดข้อสงสัยได้ ผมอาจจะเขวหรืองงนิดหน่อยที่คุณเล็กใช้นามสกุลว่า จักรพงษ์ เลยเบลอไป (เข้าใจว่าเป็นการเลือกใช้นามสกุลตามท่านแม่ ซึ่งก็คงทำได้กระมัง แต่ก็เป็นไปได้ด้วยที่ที่จริงคุณเล็กอาจจะมีนามสกุลตามทะเบียนทางกฏหมายเป็นอย่างอื่น เช่น จักรพงษ์-สมิธ หรืออะไรทำนองนั้น อันนี้ก็เป็นเรื่องส่วนตัวของคุณจุลจักร)

 แต่ยังสงสัยอยู่ว่า ยกเว้นกรณีคุณเล็กแล้ว (เพราะถือว่าหมดแค่ท่านแม่ของคุณเล็ก ทางสายคุณพ่อเป็นฝรั่ง จึงไม่นับ) ผมก็ยังได้ยินที่เรียกกันในเมืองไทยว่า ราชนิกุลสายบางช้าง ราชนิกุลรัชกาลที่ 3 ที่ 4 ที่ 5... โดยนับต่อลงมาทางพ่อ นับลงไปได้เรื่อยๆ รึเปล่าครับ?

 เพิ่งเห็นคำอธิบายของคุณ UP ครับ
ชัดเจนครับ ขอบพระคุณครับ

 ขออนุญาตเรียนคุณนิลกังขาเรื่องการใช้นามราชสกุลตามมารดาสักเล็กน้อยครับ

ผมเข้าใจว่าคุณเล็กใช้นามสกุลว่า "จักรพงษ์" เท่านั้นแหละครับ แต่เป็นจักรพงษ์แบบไม่มี "ณ อยุธยา" เพราะเป็นการใช้นามราชสกุลตามมารดา หรือการขอร่วมใช้นามสกุลที่เป็นราชสกุล จะไม่ต่อท้ายด้วย "ณ อยุธยา" เช่น คลาวเดีย จักรพันธ์ ศีกัญญา ศักดิเดชน์ ภาณุพันธ์

ขอแถมเกร็ดเรื่องสามัญชนที่ใช้นามสกุลฝ่ายมารดาซึ่งอยู่ในราชสกุล
ก็ยังนับเป็นสามัญชน และใช้ราชสกุลโดยไม่มี ณ อยุธยาต่อท้าย

เท่าที่นึกออกคือ
คลาวเดีย จักรพันธุ์
พล ต.ท. เฉลิมเดช  ชมพูนุท
อรุโณชา ภาณุพันธ์
ซาร่า มาลากุล

 "บางช้าง" เป็น "ราชินิกุล" คือสกุลฝ่ายพระราชินี ครับ บรรดาราชินิกุลก็เช่น ณ บางช้าง บุนนาค ศิริสัมพันธ์ สุรคุปต์ สุจริตกุล ซึ่งไม่ใช่ราชนิกุล

สำหรับราชินิกุลนั้น สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ก็ทรงอธิบายไว้ทำนองเดียวกัน กล่าวคือ

"ส่วนทางฝ่ายราชินิกุล ก็ถือเอาการถวายตัวทำราชการเป็นสำคัญ ทำนองเดียวกัน ถ้ามิได้อยู่ในฐานะดังกล่าวมา ถึงเกิดเป็นเชื้อสายพระญาติวงศ์ ก็หาได้นับในทางราชการว่าเป็นราชิกุล หรือราชินิกุลไม่"

การนับลงไปเรื่อยๆ ที่คุณนิลกังขาสงสัยในความเห็นที่ ๕ นั้น ผมเห็นว่าน่าจะเรียกว่าบรรดา ณ อยุธยา ทั้งหลายนั้นมีกำเนิดในราชตระกูล หรือเป็นสมาชิกราชสกุลมหาสาขารัชกาลที่ ๑, ๒, ๓, ๔, ๕ จะถูกต้องมากกว่าจะเรียกเป็นราชนิกุลครับ

 ไม่ค่อยอ่านเรื่องเจ้าๆ เท่าไหร่  แต่ถ้าสนใจเรื่องฮิวโก้ แนะนำคุณนิลกังขาลองหนังสือ เกิดวังปารุสก์(ไม่ทราบเขียนถูกรึเปล่า)นะคะ

 อ่านแล้วสดุดใจตรงข้อความที่ว่า "ส่วนทางฝ่ายราชินิกุล ก็ถือเอาการถวายตัวทำราชการเป็นสำคัญ"

เลยขอยกมือเรียนถามหน่อยครับว่า

"การถวายตัวทำราชการ" หมายถึงอะไรหรือครับ และในปัจจุบันนี้ยังมีอีกหรือไม่ครับ ถ้ามีต้องผ่านพิธีกรรมอะไรบ้างหรือครับ

หรือว่าการได้ทำงานรับใช้เบื้องพระยุคลบาท ในหน่วยงานต่างๆ ที่ขึ้นตรงกับพระองค์ท่าน ถือเป็นการถวายตัวรับราชการ

แล้วไม่ทราบว่า ข้าราชการที่รับราชการที่สังกัดกระทรวงต่างๆ อยู่ทั่วประเทศ ถือว่าเป็นการถวายตัวทำราชการหรือเปล่าครับ

ขอบคุณมากครับ

 มาช่วยคุณเฟื่องแก้วกรี๊ดค่ะ
รับรองได้ว่าลูกโป่งของคุณเฟื่องแก้ว จะลอยสูงลิ่วนำหน้าอิฉันไปในไม่ช้า
ยินดีให้นำไปก่อนเลยนะคะ
ช่วงนี้อิฉันถูกการบ้านทับอยู่ อาการร่อแร่

(ขออภัยนะคะ...คหพ นี้ ไม่ได้มีสาระอะไรเล้ยยยยย...แต่อยากทักทายหนะค่ะ
อย่างน้อยก็ถือว่าส่งเสียงบอกให้ทุกท่านได้รู้ว่า อิฉันแอบฟังอยู่เจ้าค่า   )

 หลักการเรื่องการถวายตัวทำราชการที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงอธิบายไว้นั้นโบราณถือว่าต้องได้รับพระราชทานเบี้ยหวัด จึงจะได้ชื่อว่าเป็นผู้ทำราชการ

สมัยโบร่ำโบราณก่อนปฏิรูประบบราชการในรัชกาลที่ ๕ นั้น การปฏิบัติราชการก็อยู่ในวงแคบ ส่วนมากจะอยู่ในพระเนตรพระกรรณของพระมหากษัตริย์ทั้งสิ้น การรับราชการก็เท่ากับว่าได้ถวายตัวรับใช้การของพระราชา

พิธีกรรมการถวายตัวที่เคร่งครัดสักหน่อยก็เฉพาะการเป็นข้าราชสำนัก โดยเฉพาะเหล่ามหาดเล็ก (สมัยก่อนการเริ่มรับราชการก็เริ่มด้วยการเป็นข้าราชสำนักหรือการเป็นมหาดเล็กแทบทั้งสิ้น จนอาจจะเรียกได้ว่าข้าราชสำนักกับข้าราชการสมัยก่อนนั้นแยกกันแทบไม่ออก เพราะราชการในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ก็ขึ้นกับราชสำนักเป็นหลัก)

ส่วนพิธีการถวายตัวก็คือการเฝ้าฯ ทูลเกล้าฯ ถวายดอกไม้ธูปเทียน (แพ-โบราณเรียกเพียงดอกไม้ธูปเทียน..ไม่ต้อง "แพ") นั่นแหละครับ

สมัยปัจจุบันนี้ จะใช้หลักเกณฑ์ใดมานิยามคำว่า "ทำราชการ" ตามบริบทอย่างโบราณคงยากอยู่ครับ

ท่านใดมีความเห็นอย่างไร ช่วยกันอภิปรายด้วยเถิดครับ

 เรื่องอภิสิทธิ์ของราชนิกุลและราชินิกุลที่รับราชการในปัจจุบันนั้น ผมยังนึกที่เป็นรูปธรรมในยามที่คนเหล่านั้นยังมีชีวิตไม่ออก

จะนึกออกก็เกียรติยศพิเศษเมื่อสิ้นชีวิตไปแล้ว!  

คือเรื่องหีบโกศบรรดาศักดิ์

ตามเกณฑ์ปกติ ผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ประถมาภรณ์มงกุฎไทย, ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ หรือทุติยจุลจอมเกล้า นั้น จะได้รับพระราชทาน "โกศโถ" บรรจุศพ

แต่หากเป็นราชนิกุลหรือราชินิกุล จะได้รับพระราชทาน "โกศราชินิกุล" ซึ่งมีเกียรติสูงกว่าแทน

นอกจากนี้ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภาซึ่งถึงแก่กรรมขณะดำรงตำแหน่ง ตลอดจนผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก/มงกุฎไทย, จตุตถดิเรกคุณาภรณ์, ตริตาภรณ์ช้างเผือก/มงกุฎไทย, ตติยดิเรกคุณาภรณ์, ตติยจุลจอมเกล้า (สืบตระกูล), ตติยานุจุลจอมเกล้า, และจตุตถจุลจอมเกล้า ตามเกณฑ์ปกติจะได้รับพระราชทาน "หีบก้านแย่ง" บรรจุศพ

แต่หากเป็นราชนิกุลหรือราชินิกุล จะได้รับพระราชทาน "หีบกุดั่น" ซึ่งมีเกียรติสูงกว่าแทน

เกียรติยศพิเศษในปัจจุบันที่พระราชทานแก่ราชนิกุลหรือราชินิกุลผู้รับราชการนอกเหนือจากนี้ ยังนึกไม่ออกครับ

 ขอถามคุณ UP
ญาติของดิฉันเป็นอาจารย์มีลูกศิษย์ลูกหาทั่วเมือง    
เคยเล่าให้ฟังว่าลูกศิษย์หัวกะทิคนหนึ่งได้ "ถวายตัว"เป็น"ข้าหลวงเรือนนอก"
ในสมเด็จเจ้าฟ้าเพชรรัตน์ฯ
แต่ข้อนี้ไม่เกี่ยวกับอาชีพการงานประจำ

อย่างนี้พอจะเทียบกับถวายตัวรับราชการแบบโบราณได้ไหมคะ
คงต้องถวายดอกไม้ธูปเทียนแบบที่เล่าข้างบนนี้ด้วย?

 เอ..จะเป็นลูกศิษย์คนที่ผมเข้าใจหรือไม่ก็ไม่ทราบ คิดว่าน่าจะเดาได้ถูกคนนะครับ    

ทราบมาว่าการถวายตัวเป็น "ข้าราชบริพารเรือนนอก" ในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ นั้น มีการทูลเกล้าฯ ถวายดอกไม้ธูปเทียนตามประเพณีครับ เมื่อเสด็จออกทรงรับดอกไม้ธูปเทียนแล้วก็จะพระราชทานเข็มอักษรพระนามเป็นเครื่องหมายแห่งพระกรุณา ในลำดับชั้นสูงต่ำสุดแต่แต่พระอัธยาศัยและความเหมาะสม

(จริงๆ ข้าราชบริพารของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ ก็ไม่มี "เรือนใน" หรอกครับ เพราะวังรื่นฤดีไม่มีที่พักเฉพาะของข้าราชบริพาร จะมีก็แต่สำหรับพนักงานประจำเช่น สารถี กรมวัง คนสวน พยาบาล คุณพนักงานฝ่ายในจากวังหลวง พนักงานห้องเครื่อง ข้าหลวง--ข้าหลวงในที่นี้หมายถึง "สตรี" ผู้รับใช้ในพระองค์)

สมัยก่อน วังเจ้านายฝ่ายในจะมี "ข้าหลวงเรือนใน" คือสตรีผู้ถวายตัวปฏิบัติงานสนองพระเดชพระคุณซึ่งพำนักประจำอยู่ในวังนั้น กับ "ข้าหลวงเรือนนอก" คือสตรีผู้ถวายตัวปฏิบัติงานสนองพระเดชพระคุณซึ่งพำนักอยู่นอกวัง เหมือนกับว่าบิดามารดาหรือญาติผู้ใหญ่ของสตรีผู้นั้นได้ส่งมาถวายงานเจ้านายหรือเข้าเรียนงานอย่างในราชสำนักแบบไปกลับ หรือมาเป็นครั้งคราวแล้วแต่โอกาสนั่นแหละครับ

เมื่อกาลสมัยเปลี่ยนไป ธรรมเนียมก็คลี่คลายมีวิวัฒนาการไป กิจการบางอย่างก็ต้องพึ่งบุรุษ หรือบ้างก็สุดแต่พระกรุณาของเจ้านายแต่ละวัง จึงทำให้มีการรับบุรุษเข้าเป็นข้าราชบริพารปฏิบัติงานสนองพระเดชพระคุณเป็นครั้งคราวได้

แต่ครั้นจะเรียกบุรุษว่าเป็น "ข้าหลวง" ก็ฟังดูจะเป็นฝ่ายในไปหน่อย และหน้าที่ปฏิบัติก็ไม่ใช่เป็นเชิงรับใช้โดยตรง จะเรียก "มหาดเล็ก" ก็ดูไม่ตรงหน้าที่ หากแต่จะเป็นในลักษณะเฝ้าแหน ตามเสด็จ การประสานงาน จัดกิจกรรมร่วมกับองค์กรในพระอุปถัมภ์ หรืองานบรรณาคม และการจัดการความเรียบร้อยสวยงามต่างๆ ในวัง

อย่างกรณีของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ และพระนางเจ้าสุวัทนาฯ ก็ทรงพระเมตตารับเด็กชายที่เป็นพระญาติบ้าง เป็นบุตรหลานข้าราชบริพารบ้าง ไว้ในพระอุปการะ หรือพระราชทานโอกาสให้ได้ปฏิบัติงานถวายในส่วนที่เหมาะสม

ตั้งแต่สมัยประทับ ณ ประเทศอังกฤษ ได้พระราชทานพระอนุญาตให้บุรุษมาทำหน้าที่เป็นสารถีบ้าง จัดการผลประโยชน์ ธุรกิจการงานส่วนพระองค์บ้าง ฯลฯ แต่จะไม่โปรดให้พำนักประจำถาวรในตำหนัก ถึงมีเหตุจำเป็นจริงๆ ก็จะโปรดให้ประทับแยกจากสัดส่วนที่สตรีพักอย่างเป็นเอกเทศ เพราะยังทรงถือธรรมเนียมฝ่ายในอย่างโบราณ ทำให้คนไทยในอังกฤษทั้งหลายสรรเสริญพระเกียรติคุณของทั้งสองพระองค์เป็นอันมากว่า ทรงดำรงพระชนมชีพอยู่ได้อย่างเจ้านายฝ่ายใน ไม่เคยด่างพร้อยแม้ประทับในต่างประเทศ

แต่งานที่ข้าราชบริพารฝ่ายหน้า (ผู้ชาย) จะปฏิบัตินั้น หากไม่จำเป็นอย่างยิ่งยวด เช่น เพราะเหตุผลทางพระอนามัย หรือเป็นกรณีฉุกเฉินแล้ว ต้องไม่ใช่งานที่จะสามารถจับต้องพระวรกาย หรือเข้าใกล้ชิดพระองค์ของเจ้านายฝ่ายในจนเกินงามเป็นอันขาด ทราบมาว่าธรรมเนียมฝ่ายหน้าฝ่ายในในวังรื่นฤดียังคงมีอยู่เข้มงวดพอสมควร ซึ่งต้องถวายพระเกียรตินี้แด่ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ผู้ทรงวางแนวทางไว้

ส่วนจะเป็นการถวายตัวทำราชการหรือไม่ ผมไม่อาจสรุปได้ หากจะเปรียบ เห็นเข้าทางอย่างแม่พลอยไปถวายตัวแด่เสด็จฯ หรือนายศรถวายตัวแด่สมเด็จวังบูรพา (ต่างก็แต่ไม่ได้นอนอยู่ในวัง) มากกว่ากระมังครับ

 นายศร ชาววังบูรพาเรียกว่า จางวางศร

เคยทราบมาว่า สมัยก่อนโน้นมีจางวาง  คือข้าราชบริพารชาย   แต่ไม่ได้เข้าไปอยู่ใต้ชายคาอย่างนางข้าหลวงสตรี
มีหน้าที่ดูแลงานการต่างๆที่ต้องอาศัยผู้ชายทำ หรือเป็นความถนัดของผู้ชาย   จัดผู้หญิงทำแทนไม่ได้
เช่นออกไปตรวจตราเก็บผลประโยชน์เงินทองค่าเช่า นอกวัง  ตามเสด็จไปในที่ต่างๆนอกวัง     ดูแลความปลอดภัยใครจะเข้าใครจะออก  เวลามีงานในวังเช่นงานทำบุญ ก็ไปนิมนต์พระ  จัดสถานที่ ยกแบกหามจัดข้าวของเครื่องใช้ที่หนักแรง

ถ้างั้นข้าราชบริพารเรือนนอกในปัจจุบัน พอจะเทียบกับ จางวาง ได้ไหมคะ?
สูงขึ้นถึงชั้นหัวหน้าก็เป็นกรมวัง?

 อืมม..พูดยากอยู่ครับ ขออนุญาตวิสัชนาเท่าที่สติปัญญาจะอำนวย ดังนี้

กรมวังปัจจุบันนี้เป็นข้าราชการสังกัดสำนักพระราชวัง ซึ่งหน่วยงานต้นสังกัดส่งมาประจำเจ้านายแต่ละวัง ไม่ได้มีสังกัดขึ้นตรงต่อสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ ในขณะที่ข้าราชบริพารเรือนนอกของวังรื่นฤดีนั้นไม่ได้สังกัดอยู่ในระบบราชการ ขึ้นตรงต่อสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ

เรียกได้ว่าคนละสายงานบังคับบัญชา

ฉะนั้น การทำงานร่วมกันจึงเป็นไปอย่างถ้อยทีถ้อยอาศัย ปรึกษาหารือกัน ไม่ได้เป็นหัวหน้าหรือลูกน้อง แต่เท่าที่ปรากฏ กรมวังมักจะเกรงใจผู้มีหน้าที่บังคับบัญชาในสำนักผู้บริหารงานในพระองค์ ตลอดจนข้าราชบริพาร และจะนอบน้อมมากต่อข้าราชบริพารที่อยู่มานาน ฉะนั้น กรมวังจะไม่สั่งงานข้าราชบริพาร  

ส่วนข้าราชบริพารก็จะไม่สั่งงานกรมวัง เพราะเขาไม่ใช่ลูกน้องโดยนิตินัย แต่จะเป็นแนวๆ ปรารภงาน ซึ่งก็อาจเท่ากับการขอให้กรมวังทำโดยพฤตินัย แต่จะไม่ทำตามที่ข้าราชบริพารปรารภก็ได้ ไม่ผิดอะไร แต่ก็ไม่ส่งผลดีต่อบรรยากาศ

สรุปว่า ในปัจจุบัน ข้าราชบริพารไม่อาจเทียบได้กับ "จางวาง" เพราะโดยนิตินัยนั้น ข้าราชบริพารอยู่ในสถานภาพที่ไม่อาจชี้ชัดได้ว่าสูงหรือต่ำกว่ากรมวัง

การบริหารงานในพระองค์ (อย่างงานเลขาธิการ) นั้นเป็นลักษณะงานเอกชนขึ้นตรงต่อเจ้านาย ทั้งนี้ ข้าราชบริพารจะฟังการสั่งงาน หรือการขอแรงช่วยงานจากผู้ใหญ่ในส่วนนี้ ไม่ได้ฟังจากกรมวัง

อนึ่ง ผู้บริหารงานในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอฯ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งนั้น มีหน้าที่โดยตรงที่จะรับรับสั่งไปแจ้งแก่บุคคลต่างๆ ตลอดจนแจ้งให้ผู้มีหน้าที่ในสำนักพระราชวังดำเนินการต่างๆ ได้ตามพระประสงค์ กล่าวโดยสรุปคือมีหน้าที่ในระดับการตัดสินใจ และเชิงนโยบาย

จากนั้น

กรมวัง (สังกัดสำนักพระราชวัง) คือพ่อบ้านก็จะปฏิบัติหน้าที่ หรือทำหน้าที่ประสานงานกับสำนักพระราชวัง (ในระดับปฏิบัติ) ตลอดจนทำหน้าที่เชิญของพระราชทาน นำเสด็จ ดูความเรียบร้อยในสถานที่ที่จะเสด็จไป ต้อนรับผู้มาเฝ้า จัดสถานที่และระเบียบการเฝ้า เบิกตัวผู้เฝ้า ฯลฯ ซึ่งเป็นงานอย่าง Chamberlain ไม่ใช่ Secretariat

อนึ่ง ตามความเห็นส่วนตัวของผม ผมเห็นว่าแท้จริงแล้ว คำว่า "ข้าราชบริพาร" ไม่ใช่ตำแหน่งแห่งที่ที่ชัดเจน แต่เป็นคำเรียกรวมๆ ของบริวารในเจ้านาย เมื่อบุคคลได้ถวายตัวเข้าทำหน้าที่ที่ไม่รู้จักเรียกว่าอะไรดี (ข้าหลวงก็ไม่ใช่ มหาดเล็กก็ไม่เชิง พนักงานก็ฟังดูต่ำไป) ก็เรียกว่าเป็นข้าราชสำนักบ้าง เป็นข้าราชบริพารบ้าง ซึ่งไม่สามารถเข้าใจได้ชัดเจนว่าจริงๆ มีหน้าที่อะไร การปฏิบัติก็คงเป็นลักษณะงาน job ไม่ใช่งาน routine

ในขณะที่กรมวังและจางวาง เป็นตำแหน่งที่ชัดเจนแน่นอนในระบบราชการ

ผมจึงจนด้วยเกล้าที่จะเปรียบเทียบครับ เมื่อเล่ามาถึงตอนนี้ก็เริ่มงงๆ เสียเองแล้วครับ

 อ่านทวนไปทวนมาอยู่ ๓ ครั้งก็เริ่มจะเข้าใจ(บ้างเล็กน้อย)
ทำให้นึกได้ว่า อาจารย์ในค.ห. ๑๗ ก็มีญาติคนหนึ่ง ทำงานคล้ายๆกันแบบนี้
คือไม่ได้รับราชการ  ไม่มีตำแหน่งใดๆ แต่ว่าทำงานถวายเป็น job ไม่ใช่ routine แล้วแต่จะโปรดเกล้าฯลงมา และบางครั้งก็ทำถวายขึ้นไป ร่วมกับหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน

คนที่ทำงานแบบนี้มีหลายสิบคน   มักทำกันเงียบๆไม่เป็นข่าว

ดิฉันก็ยังเรียกไม่ถูกเหมือนกันว่าเป็นอะไร  เคราะห์ดีว่าไม่มีใครเคยถามคำถามนี้  อาจจะเป็นเพราะไม่ค่อยทราบกัน
จะนับเนื่องเป็นข้าราชบริพารได้หรือไม่   น่าจะได้นะคะ

 ถูกเผงทีเดียวครับ

ท่านเหล่านั้นนับว่าเป็นข้าราชบริพารได้แน่ แต่ท่านก็มีงานประจำของท่าน

ตัวอย่างนอกเหนือจากอาจารย์ท่านที่เอ่ยในความเห็นที่ ๑๗ แล้วก็ยังมี เช่น ผู้ช่วยศาสตราจารย์ในคณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยบางท่านก็รับใช้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทของเจ้านายบางพระองค์ คอยตามเสด็จ ดูงานเอกสารและหนังสือต่างๆ อยู่ตลอดเวลา แต่แท้จริงแล้ว หน้าที่การงานประจำและตำแหน่งบริหารของท่านประจำอยู่ที่มหาวิทยาลัย ดั่งนี้เป็นต้น

แม้แต่สมาชิกในเรือนไทยบางท่านในที่นี้ ตามหลักที่เราได้คุยกันมาข้างต้นนี้ ผมก็อาจเรียกได้ว่าท่านเป็นข้าราชบริพารของเจ้านายบางพระองค์ได้เช่นกัน

ค.ห.ท้ายๆนี้ มีการเอ่ยปริศนาตัวบุคคลประหนึ่งว่าเป็นเกมทศกัณฐ์ที่ไม่มีใบหน้ามาโชว์
อาจจะถือเป็นการลับสมองก็ได้ หรือก่อความเวียนหัวให้ผู้อ่านอื่นๆที่แวะเข้ามาอ่านก็ได้
ถ้าใครปวดเศียรเวียนเกล้า มาขอยาได้ฟรีที่นี่ค่ะ

ดิฉันอยากจะเดาว่าผศ. ท่านนั้นมีคำนำหน้าระบุว่าเป็นราชนิกุลอยู่ด้วยนะคะ  คุณ UP
ตอนนี้ท่านไปรับตำแหน่งในบัณฑิตวิทยาลัยแล้ว

ส่วนอาจารย์ลูกศิษย์ลูกหาทั่วเมืองในค.ห. ๑๗ นั้น เป็นข้าราชบริพารแน่นอน
และสมาชิกเรือนไทยบางท่านที่แวะเข้ามาบ่อยๆก็เป็นข้าราชบริพารเหมือนกัน

 ขอเวลานอกท่านทั้งหลาย เล่นเกมทศกัณฐ์กับคุณเทาชมพูอีกแล้ว

..ถ...ผถ....ผิดคร้าบ...

ท่านที่ผมหมายถึงนั้น ไม่ใช่ราชนิกุลท่านที่ไปประจำอยู่บัณฑิตวิทยาลัยครับ

ผมหมายถึงท่านที่ตอนนี้ท่านยังเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ประจำอยู่คณะอักษรศาสตร์ สมัยผมเรียน ก็มีโชคดีได้ลงเรียนวิชาเลือกเสรีเกี่ยวกับพุทธศาสนาของท่านด้วย สมัยนั้นท่านยังเป็น อาจารย์ ดร. (ท่านเป็นอาจารย์ ดร.มานานแสนนานเหลือเกิน) และเห็นว่าท่านเพิ่งได้รับตำแหน่งทางวิชาการเป็น "ผู้ช่วยศาสตราจารย์" เมื่อไม่นานมานี้

ขออนุญาตใบ้คำด้วยการแปลนามสกุลท่านจากภาษามคธเป็นภาษามคธว่า "อัสสวิโรฒการ" ครับ

 ขอมาทายด้วยคนค่ะ ตอบว่าอาจารย์ประพจน์ค่ะ เห็นท่านในโทรทัศน์บ่อยๆ ยังแปลกใจว่าทำไมท่านดูเหมือนอายุเท่าสมัยดิฉันยังเรียนอยู่เลย (ซึ่งผ่านมานานหลายปีแสงแล้วค่ะ)

 จุ๊ๆๆๆ...คุณกอประกาญจน์ ไปออกนามอาจารย์ท่านโจ่งแจ้งอย่างนั้น เดี๋ยวท่านเกิดไม่อยากเผยตัวแล้วผมจะโดนถอนเกรดคืนย้อนหลัง โทษฐานไขข้อมูลให้แพร่หลาย

เอาเป็นว่าผมไม่เฉลยก็แล้วกันว่าผมหมายถึงอาจารย์ท่านใด

จบข่าว

 เออ... เผลอเดาคนเดียวกับ อ.เทาชมพู ด้วยสิครับ
ที่ไหนได้ คุณอัพพูดถึงอีกท่าน แหะๆ


กลับไปหน้าแตกต่อครับ เหอๆ

 ที่จริงผมก็ไม่ได้รู้อะไรเลยครับ แค่ไปค้นวิทยานิพนธ์บ่อยๆหาเรื่องที่ตัวเองสนใจ
เลยพอผ่านตาชื่อผู้ช่วยศาสตราจารย์ท่านที่ผมเข้าใจผิดว่าใช่อยู่บ้างครับ
(แทบจะเรียกได้ว่ารู้จักอยู่ท่านเดียวในคณะอักษรศาสตร์ก็ว่าได้ล่ะครับ)


แต่เข้าใจว่าในเรือนไทย มีสมาชิกหลายคนเป็นลูกศิษย์พี่ชายท่านที่รับเชิญมาสอนวิชาเลือกที่คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์อยู่นะครับ
(ผมเข้าใจถูกหรือเปล่าครับเนี่ยะ อิอิ)

 คุณบัวอื่นจ๋า
ผมไม่กล้า "สนใจ" คุณฮิวโก้หรอกครับ กลัวสาวๆ แฟนคุณเล็กแกค้อนเอาว่าไปแย่งกรี๊ดดาราหนุ่มๆ หล่อๆ อิอิ

ผมขอกรี๊ดดาราสาวๆ สวยๆ ต่อไปตามเดิมดีกว่าจ้ะ

เกิดวังปารุสก์ กับเจ้าชีวิต พระนิพนธ์ทูลหม่อมตาของคุณเล็ก ผมอ่านแล้วครับ ขอบคุณครับ ขอแนะนำต่อสำหรับท่านผู้สนใจว่า ถ้าอ่านเทียบกับ ประวัติต้นรัชกาลที่ 6 จะได้รสชาติแปลกๆ ดีครับ

 "...ถ้าอ่านเทียบกับ ประวัติต้นรัชกาลที่ 6 จะได้รสชาติแปลกๆ ดีครับ"

โดย: นิลกังขา  [IP: hidden]  

โอ้...จริงๆด้วยค่ะ เห็นด้วยๆ นี่อาจเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้การีนคิดว่าการจะเป็นราชนิกูลหรือไม่ ไม่ใช่แค่นามสกุลและสายเลือดที่สืบทอด แต่ต้องเป็นเพราะความรู้สึกแบบคนไทยแท้ ที่เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ด้วยแน่ๆ ดังนั้นการที่เราเห็นใครสักคนที่มีนามสกุลสืบทอดจากเจ้านาย ก็ทำให้เรารู้สึกยกย่องแล้ว...ยิ่งทำให้การียรู้สึกสนใจประวัติศาสตร์ชาติไทย และสรใจเรียนสังคมมากขึ้น อิ อิ
นี่ที่เข้าใจเรื่องคุณฮิวโก้ได้...ก็เพราะอาจารย์ที่สอนเล่าเรื่องฮิวโก้ที่เป็นดารา สืบขึ้นไปจนกลายเป็นความรู้ในวิชาสังคม ...
จึงเห็นด้วยอย่างยิ่งถ้าเราอ่านประวัติศาสตร์ เปรียบเทียบกับใครสักคนที่เราสนใจในปัจจุบัน แล้วเราก็จะทำให้เรารับรู้เรื่องนั้นๆได้ดีขึ้น

(งงภาษาตัวเองแฮะ...เข้าใจกันไหมค่ะนี่?)

 เข้าใจว่าคุณหลวงนิลฯท่านหมายถึงการได้มุมมองที่แตกต่างออกไปน่ะค่ะ คุณการีน

คุณการีนยังเรียน ป.ตรี นับว่าเด็กกว่าดิฉันมาก ถือว่าเป็น รุ่นพี่คุยกับรุ่นน้อง เถอะนะคะ

ทำไมแค่การได้เห็นว่าใครสักคน มีนามสกุลที่บอกให้รู้ว่ามีเชื้อมีสาย แล้วคุณต้องยกย่องเขาล่ะคะ? สงสัยจริงๆค่ะ เราไม่ได้ยกย่องหรือนับถือคนที่การกระทำของเขาหรือคะ?

 ใช่แล้วค่ะ...ยกย่องและนับถือคนที่การกระทำถูกแล้ว
แต่ที่บอกว่าเชื้อสายก็ยกย่อง มิใช่การยกย่องแบบยกย่อง (เออ....อย่างไรเนี้ย อธิบายไม่ถูก)
แต่เป็นความรู้สึกที่ว่าการที่ใครสักคนมีเชื้อสายสืบทอดมาจากเจ้านาย เป็นความรู้สึกที่อ้างอิงไปถึงอดีตอันยิ่งใหญ่ของเขา และยกย่องในจุดนั้น ไม่ใช่ว่ายกย่องในปัจจุบันของเขา
(ว้า...สับสน...บอกอย่างไรดี)

เอาเป็นว่าเรารู้สึกไปสนใจเขาในปัจุจบัน โดยที่เราสนใจสายเลือดเจ้านายของเขา เข้าทำนองเกรงใจ ภูมิใจ ดีใจ ที่เห็นสายเลือดเจ้านายที่สืบทอดมาจนปัจจุบัน

เอ้า....พอเห็นเข้าสืบสายเลือดมาจากเจ้านายในอดีต...ก็เหมือนเห็นความป็นเจ้าเป็นนาย น่าสรรเสริญว่างั้นเถอะ....

เฮ้อ...ออกงงตนเอง...ใครจะเข้าใจหนูไหมนี่
เฮอะๆๆๆ อย่างไรก็ตาม เข้าเรื่องเถอะค่ะ...ดูเหมือนการีนจะพาออกนอกเรื่องไปเสียเอง ขอโทษคะ คนไม่มีความรู้เท่าไหร่อย่างการีน ออกความเห็นมันเลยแปลกๆแบบนี้ล่ะค่ะ
 

 ผมขอเทียบเรตครับ
ความรุนแรงของเนื้อหา เรียงจากมากไปหาน้อย
สิ่งที่ข้าพเจ้าพบเห็น>ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖>เกิดวังปารุสก์>เจ้าชีวิต
ป.ล. เกิดวังปารุสก์ มี 3 เล่ม (ตีพิมพ์ครั้งล่าสุด เฉพาะเล่ม 1-2 ไม่ทราบเพราะเหตุใด)
สิ่งที่ข้าพเจ้าพบเห็น มี 2 เล่ม
และ....ยังนึกไม่ออกว่าจะคุยอะไรดี พี่การีนช่วยคิดหน่อยครับ    

 สิ่งที่คุณการีนรู้สึก เรียกว่า "ปลื้ม" ได้ไหมคะ
ถ้าเป็นคนรุ่นคุณแม่ดิฉัน  เรียกความรู้สึกนี้ว่า "เห่อ"
(ขอออกตัวไว้ก่อนว่า "เห่อ" ไม่ได้มีความหมายในทางลบ)

คนโบราณนั้นมีอยู่มากที่เข้าใจความรู้สึกแบบคุณการีน  จึงตั้งใจสร้างคุณงามความดี
เพื่อผลดีส่วนหนึ่งได้ตกทอดให้ลูกหลานได้อานิสงส์แห่งความดีของบรรพบุรษด้วย
ผู้คนที่นิยมชมชื่นปู่ย่าตาทวด เมื่อเห็นหลานเหลน ก็มักจะให้เครดิตแก่หลานเหลนโดยอัตโนมัติ
ถ้าหลานเหลนทำตัวได้ดีสมกับคะแนนิยม  ผลดีก็ตกทอดไปถึงลูกหลานเหลนเขาต่อไป ไม่สิ้นสุด
แต่ในทางตรงกันข้าม  ถ้าหลานเหลนพวกนี้ทำตัวไม่สมกับเครดิต  เครดิตก็หมดไปไม่ช้าก็เร็ว
ลูกหลานเขารุ่นต่อๆไปก็หมดอานิสง์ข้อนี้ไปโดยปริยาย

 โอ้...ขอบคุณค่ะ
นั่นล่ะ...คำนั้นที่ข้าพเจ้าต้องการ
เอิ๊กๆๆๆ
ปลื้ม...เห่อ

ถึงน้องศรีเวียงปิง....พี่เป็นพวกด้อยปัญญาทางนี้ ทางประวัติศาสตร์ไทย(เศร้าเน้อ...) ที่มาโผล่ที่เรือนไทยบ่อยๆก็เพื่อหาความรู้ดีเข้าหัวนี่ล่ะค่ะ....ให้พี่เสนอเรื่องที่จะคุย พาลจะล้มเสียเปล่าๆนะค่ะ อิ อิ