เรือนไทย

 เข้ามารายงานตัวครับ

พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 3 ท่านเป็นผู้ทรงมีพระปรีชาสามารถหลายๆ ด้าน แต่ไม่รู้อย่างไร พระราชกิตติคุณในทางพระปรีชาสามารถของท่านไปตกลับอยู่พักหนึ่ง คนไทยเราไม่ค่อยพูดถึงกันมาก ยกเว้นแต่ในวงการเฉพาะ จนเมื่อไม่นานมานี้เอง ไม่เกินสิบห้าปี ที่มีการพูดถึงพระราชกรณียกิจกันในวงกว้างมากขึ้นอย่างมาก และทางราชการได้เฉลิมพระราชสมัญญาภิไธยถวายเป็นพระเกียรติยศเมื่อไม่กี่ปีมานี่เอง

 ขอมาร่วมน้อมรำลึกถึงพระปรีชาสามารถในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  เรื่อง "ถุงแดง" ค่ะ

พระองค์ท่านทรงจัดแต่งเรือสำเภาบรรทุกสินค้าจากผลผลิตในประเทศไปค้าขายกับต่างประเทศ ทำให้ทรงมีรายได้มาก และเก็บราชทรัพย์นี้ไว้ใน ถุงแดง เมื่อใกล้สวรรคต เงินในถุงแดงของพระองค์มีเหลือถึง 4 หมื่นชั่ง ทรงขอไว้สำหรับเป็นส่วนของการทำนุบำรุงบูรณะปฏิสังขรณ์วัดที่ยังทรงทำค้างอยู่ 1 หมื่นชั่ง อีก 3 หมื่นชั่ง พระราชทานให้เป็นเงินจับจ่ายใช้สอยในราชการแผ่นดินต่อไป

เงินจำนวนดังกล่าว เก็บไว้จนถึงรัชกาลที่ 5 เมื่อเกิดกรณีพิพาท ร.ศ. 112 จึงโปรดให้นำเงินในถุงแดงใช้เป็นค่าปรับแก่คู่พิพาทไป  เงินในถุงแดงของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้กลับมาช่วยกู้อิสรภาพแห่งแผ่นดินจังหวัดจันทบุรีที่คู่พิพาทบุกยึดไว้ ก็เมื่อเจ้าของเงินท่านเสด็จสวรรคตไปแล้วถึง 42 ปี

 ขอน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านด้วยครับ
สำหรับผมนั้นนับถือและยกย่องในพระปรีชาสามารถของพระองค์มาก ที่ผมนับถือมากที่สุดคือ พระองค์ไม่ทรงหวงราชสมบัติไว้ยกให้ลูกหลานของพระองค์เอง แต่กลับปล่อยให้ราชสมบัติกลับคืนสู่น้องของท่าน ที่จริง ๆ แล้ว ถือว่าเป็นผู้มีสิทธิในราชสมบัติมากกว่าพระองค์ท่านเองซะอีก

 ขอเรียนถามว่า  มหาเจษฎาแปลว่าอะไรครับ

 เจษฎา   พจนานุกรมราชบัณฑิตฯ ให้ความหมายไว้ ๒ อย่าง คือ
๑   ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุด
๒   ความตั้งใจ
มหาเจษฎา  แปลได้ว่า ความตั้งใจที่ยิ่งใหญ่   หรือผู้ยิ่งใหญ่อย่างยิ่ง
ค่ะ

ครบ ๒๒๐ ปี แล้วค่ะ

ครบรอบ วันที่ 31 มีนาคม 2551 ซึ่งเป็นวันครบรอบ 220 ปีวันประสูติ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว   ขอรำลึกด้วยการเล่าถึงราชินิกูลรัชกาลที่ 3 (บางส่วน)ค่ะ

คือสกุลทางฝ่ายพระชนนี  สมเด็จพระศรีสุราไลย( สะกดตามหนังสืออ้างอิง  "ราชินิกูลรัชชกาลที่ ๓  พระนิพนธ์ในสมเด็จพระราชปิตุลา  บรมพงศาภิมุขฯ  เมื่อพ.ศ. ๒๔๗๑)

สมเด็จพระศรีสุราไลย (หรือเจ้าจอมมารดาเรียม) พระชนนีในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ  เป็นธิดาของพระยานนทบุรี(จัน) และท่านเพ็ง
ท่านจันเป็นคนไทย  บิดามารดาชื่อใด ไม่มีหลักฐานปรากฏ   ถิ่นฐานเดิมอยู่ที่บางเชือกหนัง  ธนบุรีใต้ 
ต่อมาเมื่อท่านได้เป็นเจ้าเมืองนนทบุรี ก็ตั้งถิ่นฐานอยู่ที่นนทบุรี มีเชื้อสายสืบสกุลต่อมา เรียกกันว่า " สกูลเมืองนนท"

ส่วนท่านเพ็ง ภรรยาพระยานนทบุรี เป็นลูกสาวของพระยาราชวังสัน(หวัง) สืบเชื้อสายมาจากเจ้าพระยาจักรีแขก ชื่อตัวว่า "หมุด"  ซึ่งเคยเป็นหัวหมื่นมหาดเล็กสมัยปลายอยุธยา  เชื้อสายแขกสุหนี่

(กรุณาอ่านบทความ สุลต่านสุไลมานกับราชวงศ์จักรี ประกอบ ค่ะ)

ท่านเพ็ง หรือถ้าเป็นสมัยรัชกาลที่ ๕ ควรเรียกว่าคุณหญิงนนทบุรี  เป็นลูกสาวคนโตของพระยาราชวังสัน
มีน้องสาวอีก ๒ ท่านด้วยกัน ชื่อ ปล้องและรอด   
ท่านรอด ต่อมาคือพระนมรอด ในพระบาทพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  เป็นภรรยาพระยาศรีสรราช (เงิน)
ส่วนท่านปล้อง   สมรสกับพระยาพัทลุง(ทองขาว)  สกุลแขกสุหนี่
พระยาพัทลุง เลื่อนขึ้นเป็นพระยาแก้วเการพพิไชย  เจ้าเมืองพัทลุง  ลูกหลานใช้นามสกุลว่า ณ พัทลุง

เข้ามาน้อมรำลึกพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านครับ

โดยเฉพาะทางด้านศาสนา ทรงบำรุงพระบวรพุทธศาสนาโดยทางศิลปะ

ทำให้เกิดยุคทองของศิลปกรรม ที่แตกต่างไปจากสมัยอยุธยาหรือรัชกาลที่ 1 และ 2

เรียกว่าสามารถสังเกตได้ และมีความงามมิยิ่งหย่อนไปกว่ากัน

ผมลองไปค้นคำว่า "เจษฎา" ได้ความมาดังนี้ครับ

ในคำสันสกฤต มีอยู่สองคำคือ

1. สันสกฤต: เชฺยษฺฐ [เทวนาครี: ज्येष्ठ; โรมัน: jyeshṭha] แปลว่า พี่ชายคนโต หรือ ผู้เป็นเลิศกว่าทุกคน ต่อมาคำนี้ก็เพี้ยนเป็นภาษาอื่นๆ ดังนี้ครับ

บาลี: เชฏฐ [โรมัน: Jeṭṭha] ; ทมิฬ: เจฏฏนฺ [โรมัน: cēṭṭaṉ], เชฺยษฺฏนฺ [โรมัน: jyēṣṭaṉ]

ฮินดี: เชษฺฏ [जेष्ट ; jeshṭ], เชฐ [जेठ ; jeṭh], เชฐา [जेठा ; jeṭhā], เชฐฺรา [जेठरा ; jeṭhrā], เชษฺฐ [जेष्ठ ; jeshṭh]

ไทย: เชษฐา, เจษฎา ; เขมร: ชีตา (รูปคำปริวรรต)

แต่มาเลย์เรียก abang  ;D คำว่า อาบัง ก็คงมาจากภาษามาเลย์นี่เอง คือแปลว่า "พี่" ทำนองเดียวกับคำจีนว่า เจ็ก - เจ๊ก ซึ่งก็แปลว่าพี่เช่นกัน


2. สันสกฤต: เจษฺฏา [เทวนาครี: चेष्टा ; โรมัน: ćeshṭā] แปลว่า การขยับกาย, การประพฤติ

ถ้าในความเห็นของผมนะครับ พระนามของรัชกาลที่ ๓ นี้ น่าจะมีต้นเค้ามาจากการที่พระองค์ทรงเป็นพระโอรสองค์แรก ของรัชกาลที่ ๒ จึงได้รับพระราชทานพระนามด้วยคำว่า "เจษฎา" ที่แปลว่า พี่ชายคนโต แต่อย่างไรก็ตาม คำว่าเจษฎานี้ ได้กลายเป็นภาษาไทยไปแล้ว ดังนั้น ถ้าจะแปลตามที่ อาจารย์เทาชมพูว่าไว้ก็ได้เช่นเดียวกันครับ

คำนี้ เป็นคำที่แปลกอยู่คำหนึ่ง เข้าใจว่า คำไทยคงเขียนขึ้นมาเสียงที่ได้ยินจากปากของพราหมณ์ที่ใช้ภาษาสันสกฤต

เสียง "ชฺย" ของสันสกฤต ไ้ด้เพี้ยนเป็น "จ" (ในภาษาทมิฬก็เช่นกัน จาก jy เป็น c)
ส่วน "ฐ" ของสันสกฤต ก็กลายเป็น "ฎ" (เลื่อนจาก "ฏ" อีกที)

เพิ่มเติมอีกนิดครับ

ดังนั้น คำว่า "เจษฎา" (ที่เพี้ยนมาจาก "เชฺยษฐ") ในภาษาไทยอาจไม่ได้รับมาจากพราหมณ์อินเดียเหนือ แต่อาจรับมาจากพราหมณ์อินเดียใต้ ที่ใช้ภาษาทมิฬเป็นหลัก เพราะผมดูรูปศัพท์ของทมิฬแล้ว มีเค้าของคำว่า "เจษฎา" ชัดเจนมาก คือ "เชฺยษฺฏน" คือ แค่เปลี่ยน "ชฺย" เป็น "จ" และตัด "-นฺ" ที่เป็นวิภัติของภาษาทมิฬออก

เชฺยษฺฏนฺ => เจษฺฏ => เจษฎ

ถ้าเป็นไปตามนี้ แสดงว่า ราชสำนักไทยสมัยก่อนน่าจะ "นำเข้า" พราหมณ์จากทมิฬนาฑู มากกว่าพราหมณ์จากแถบอื่นๆ ของประเทศอินเดีย

จำได้เลาๆ ว่า ในวรรณกรรมเรื่องพระอภัยมณี ก็ได้บรรยายถึงพราหมณ์เดินทางกลับไปยังเมืองต่างๆ และ บทโคลง ๓๒ ชนชาติ ในส่วนที่พูดถึงแขกอินเดีย ก็พูดถึงพราหมณ์จากเมืองต่างๆ ด้วยเช่นกัน