เรือนไทย

จากในละคร ทำไว้สองร่าง ขอเรียกง่ายๆว่าเรือนแบบใหญ่และเรือนแบบเล็กนะคะ ต้องขอขอบคุณเจ้าของรูปนี้ที่ได้ถ่ายแบบมาจากพระตำหนักทับขวัญ ที่มา http://www.oocities.org/manukv/prod06.htm  

มีประเด็นที่สงสัยคือ
1. เรือนนอนหลักต้องเป็นเรือนของออกญา ท่านผู้ใหญ่ที่สุดในบ้าน ใช่ไหมคะ และต้องอยู่ในตำแหน่งที่เป็นเรือนประธานเสมอ
2. เรือนครัว การปรุงอาหารในบ้านไทยแต่ดั้งเดิม ปรุงบนเรือนใหญ่แบบในละคร หรือว่าแยกไปจัดการที่เรือนครัวเพื่อไม่ให้กลิ่นรบกวนเรือนใหญ่ ส่วนครัวเรือนใหญ่ใช้เวลาฉุกเฉินเช่นฤดูน้ำหลากคะ
3. เรือนที่น่าจะเป็นไปได้ในความเป็นจริง ไม่ใช่ในแบบละคร คือเรือนใหญ่หรือเรือนเล็กคะ

เรือนใหญ่นี้ ดัดแปลงจากในละคร โดยให้ทางเข้าบ้านเป็นศาลาพักคอยของบ่าว มีครัวอยู่ใกล้ๆ ไกลออกไปเป็นหอพระ โถงกลางใช้เอนกประสงค์ เป็นศาลาใหญ่กลางเรือน เรือนนอนอยู่ริมด้านนอกทั้งหมด เรือนแม่การะเกดติดจะแปลกๆเพราะเป็นคนเดียวที่มีส่วนพักผ่อนแยกอย่างเด่นชัดตรงข้ามเรือนนอน คั่นด้วยทางเดินตรงกลาง( ให้เป็นไปตามละคร )

ส่วนเรือนเล็ก คิดจากความเป็นไปได้ ที่แต่ละท่านก็ไม่จำเป็นอะไรที่จะต้องมีพื้นที่มากมายนัก เพราะหากปลูกเรือนใหญ่โตเกินจำเป็น จะถือว่าไม่เหมาะสมกับฐานะขุนนาง

อยากรู้จริงๆนะเจ้าคะ ข้าต้องขอแนะนำตัวด้วยว่าเป็นกระทู้แรกของข้าเอง( ติดภาษาละครมาค่ะ สนุกดี )
ขอรบกวนด้วยนะคะ :-[

ภาพเล็กน่าจะถูกต้องกว่ารูปใหญ่ครับ

เจ้าบ้านคือผู้มีอำนาจที่สุดก็ต้องนอนห้องที่สบายที่สุดซิครับ ไม่มีเจ้าบ้านที่ไหนจะยอมนอนข้างครัวซึ่งอย่างไรเสียจะมีกลื่น และเสียงหนูที่วิ่งคึ่กๆตอนกลางคืน
คนไทยโบราณเขาทำครัวบนเรือนอย่างนี้แหละครับ ไม่มีแยกไปทำข้างล่าง นั่นให้หมูหมาวัวควายอยู่

สถาปนิกใหญ่ให้คำตอบแล้ว   สถาปนึก(เอง) คงไม่ต้องเพ่ิ่มเติมอะไรอีกมั้งคะ

ขอเล่าถึงเรือนไทยในความทรงจำก็แล้วกันค่ะ  เป็นของแถม
ตอนเล็กๆเคยอยู่เรือนไทยริมแม่น้ำเจ้าพระยาตรงบางยี่ขัน    วิธีไปต้องนั่งเรือข้ามฟากไปขึ้นที่ท่าน้ำที่มีบันไดทอดขึ้นสู่ประตูรั้ว
พอเปิดประตูเข้าไปก็เจอนอกชานกว้าง  ใช้สารพัดประโยชน์  เช่นตากปลาเค็ม   ให้เด็กวิ่งเล่น  ตอนเย็นๆแดดร่มลมตกก็มานั่งเล่นกันได้สบาย
นอกชานนี้มีเรือนไทย 3 หลังล้อมอยู่  ซ้ายคือเรือนนอนหรือเรียกว่าหอนอนก็ได้   เป็นเรือนรูปยาวๆมีชานเรียกว่าพาไล  อยู่ใต้หลังคา  ก้าวข้ามธรณีประตูเข้าไปเป็นห้องยาว    เจ้าของบ้านกางมุ้งนอนกันได้หลายคน มุ้งใครมุ้งมัน  ไม่มีการแบ่งเป็นห้องเป็นสัดส่วนอย่างเดี๋ยวนี้
เช้าก็เก็บมุ้ง เก็บฟูกพิงฝาไว้   กลายเป็นพื้นที่ใช้สอยในเวลากลางวันได้อีกหลายอย่าง 
เรือนไทยหลังที่สองอยู่ทางขวา  คือเรือนครัว   นอกจากทำครัวแล้วยังเก็บสัมภาระได้อีก
เรือนกลางอยู่สุดนอกชาน เป็นเรือนปลูกแบบขวางผิดกับสองเรือนแรกที่ปลูกหันด้านข้างออกแม่น้ำ และหันส่วนยาวมาทางนอกชาน    เรือนนี้ก็เป็นเรือนนอนอีกหลังหนึ่ง ของแม่เจ้าของบ้าน   ดิฉันเรียกท่านว่าคุณชวด

เรือนไทยของคุณชวดไม่ได้จัดแบ่งเป็นห้องนอนสวยงามใช้นอนอย่างเดียวอย่างเรือนแม่การะเกด     ไม่มีที่นั่งเขียนหนังสืออย่างเดียวอย่างเรือนพี่หมื่น    ไม่มีที่รับแขกอย่างเดียวอย่างเรือนออกญา
คือเรือนเดียวห้องเดียวนั้นใช้เป็นทั้งห้องรับแขก  นั่งเล่น  ออฟฟิศทำงานของสามีคุณชวดผู้ล่วงลับไปแล้ว   และใช้นอนด้วย   ข้าวของเครื่องใช้จึงมีเต็มไปหมด   จะจำแนกเป็นห้องอะไรก็เรียกไม่ได้ทั้งสิ้น
ถ้าแขกมาหา คุณชวดอาจจะต้อนรับที่หน้าเรือน หรือเชิญเข้ามาในเรือนแล้วแต่จะสนิทมากน้อยแค่ไหน    หลานก็หาเสื่อหรือพรมผืนย่อมๆมาปู ถ้าเป็นแขกผู้มีเกียรติ  ยกน้ำใส่เครื่องพวงมาวาง   แต่ถ้าสนิทกันเช่นเพื่อนบ้านก็ไม่ต้อง   บางทีก็รับแขกกันอยู่บนยกพื้นหน้าเรือนนั่นเอง   เอาความสะดวกเป็นหลัก

นั่นคือเรือนไทยในชีวิตแบบไทยๆ ก่อนอิทธิพลตะวันตกเข้ามา ทำให้คนไทยเริ่มแยกห้องนอน ห้องรับแขก  ห้องกินข้าวและครัวออกจากกันค่ะ

 ;D ;D ;D ;D ;D ;D

ขอบคุณสำหรับความกระจ่างค่ะ ดูไปก็สงสัยว่าความเป็นอยู่แบบในละครมีอะไรแปลกๆหลายอย่าง จุดที่แปลกที่สุดคือการอยู่เรือนเดียวกันแล้วแลเห็นกันได้จากหน้าต่างภายนอก

ตอนนี้กระจ่างแล้วค่ะ อยู่แบบเรือนเล็กดีที่สุดค่ะ เพียงพอกับความต้องการแล้ว

ลักษณะการวางผังของหมู่เรือนไทยที่จังหวัดอยุธยา ภาพเมื่อ พ.ศ. 2489

หมู่เรือนไทย เมืองเพชรบุรี

เรือนไทยที่ลุ่มแม่น้ำแม่กลอง ด้านหลังเป็นเรือนแฝด

ละครคงเน้นภาพสวยๆ ฉากกุ๊กกิ๊กเป็นหลัก ถึงกับนางเอกที่เป็นผู้อาศัย มีคอร์ตและที่พักผ่อนรับแขกหรือทำงานส่วนตัว ไม่ปะปนใคร มันแปลกๆอยู่น้า....

ก็มีหลายฉากที่ตกแต่งเพิ่มเติมขึ้นให้ดูสวยงาม   เช่นการรับแขกด้วยการนั่งบนตั่ง  หันหน้าเข้าหากัน  ถ้ามีพนักเสียหน่อยก็คงเหมือนชุดรับแขกของฝรั่งละค่ะ    พื้นก็ปูพรมฝรั่งมีลวดลายให้เดินหรือนั่งเหยียบแบบพรมฝรั่ง   
เรือนไทยก่อนอิทธิพลฝรั่งเป็นแบบไหน   อาจเห็นได้จากเรือนขุนช้างในขุนช้างขุนแผน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ค่ะ

ขอบคุณค่ะ

ได้ไอเดียเพิ่มเติม นอกจากขุนช้างขุนแผนแล้ว ก็มีคุ้มขุนแผนที่อยุธยาที่น่าจะใกล้เคียงความเป็นจริงมากเลยค่ะ อีกเรื่องนึงที่คอละครนึกขึ้นมาได้ ครอบครัวพระเอกที่มีมนต์มีพิธีพราหมณ์โดยเฉพาะ อาจจะมีหอพิธีพราหมณ์อีกด้วย ;D ;D ;D ;D

ความสงสัยอีกอย่าง เรือนไทยไม่มีราวบันไดค่ะ อันนี้ได้แต่แปลกใจ คนแก่จะทำยังไงกันนะ

ตอนเด็กๆ จำได้ว่าเคยถัดลงบันไดที่ไม่มีราวค่ะ   คนแก่คงทำแบบเดียวกันมั้งคะ
รอท่านอื่นมาไขคำตอบดีกว่าค่ะ

นอกประเด็นเรื่องแบบของเรือนนะครับ แต่สงสัยว่า ภาพมุมสูงอย่างนี้ สมัยนั้นถ่ายกันได้อย่างไรครับ

ภาพนี้ถ่ายจากเคื่องบินโดยนักบินอังกฤษ ปึเตอร์ วิลเลี่ยมส์ ฮันท์ ในปี ๒๔๘๙
ความจริงเขาถ่ายภาพมุมกว้างแบบปูพรมไปหลายจังหวัด บางคนเช่นคุณหนุ่มสยามมีสำเนาที่เป็น high res. จึงสามารถตัดครอบบางส่วนมาแล้วยังมีความชัดอย่างที่เห็น

ตัวอย่างที่ผมมีแค่ 142 KB

ช่วง พ.ศ. 2514 - 2525 เคยนอนบนเรือนไทยที่มีผังเรือนดังภาพใน คห.ที่อ้างถึง แต่เป็นเรือนขนาดย่อม คือลดตัวเรือนออกไปเหลือเพียงด้านละหลัง ไม่มีผนังกั้นชานเรือนและไม่มีซุ้มประตูหัวบันใด เป็นเรือนไทยที่ปลูกมาแต่เก่าก่อน ไปนอนอยู่หลายครั้ง เป็นบ้านของผู้ใหญ่บ้าน บ.หลุมรัง อ.บ่อพลอย กาญจนบุรี

การใช้ประโยชน์ของเรือนต่างๆเป็นดังนี้ ขึ้นกระไดไปบนลานบ้านแล้ว เรือนทางขวามือกั้นเป็นห้องพระส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งเป็นครัวส่วนที่ใช้ปรุงอาหาร สำหรับการเตรียมเครื่องปรุงต่างๆนั้นใช้พื้นที่ส่วนที่เป็นชานเรือน เรือนกลางเป็นเรือนหลัก ส่วนหน้าใช้เป็นที่นั่งรับแขก เข้าประตูไปเป็นห้องนอน  เรือนทางซ้ายมือเป็นเรือนเก็บของ

คงจะพอมีประโยชน์บ้างนะครับ

แล้วก็เจอของดีอยู่สองสามครั้ง  เขาจัดให้ผมนอนในเรือนว่างที่ใช้เก็บของนั้น  ครั้งหนึ่ง กลางดึกก็ได้ยินเสียงคล้ายแมวกระโจนไปมาระหว่างของที่วางเก็บไว้ ตื่นเช้ามาสอบถามก็ได้ความว่าไม่เคยเลี้ยงแมวเลย  อีกครั้งหนึ่ง ระหว่างนอน (นอนตามความยาวกระดาน) ก็รู้สึกว่ากระดานสองสามแผ่นที่นอนทับอยู่นั้นมันยวบยาบขึ้นลง ตื่นเช้ามาก็ถามเขาว่า เมื่อคืนนี้มีใครเดินเข้าไปในห้องหรือเปล่า ได้รับคำตอบว่าไม่มี  เจ้าบ้านก็เลยเปิดเรือนห้องพระให้ไปบอกกล่าว (นั่นก็เลยได้รู้ว่าเรือนนั้นเป็นเรือนห้องพระ)  จากนั้นก็กราบหมอนบอกเจ้าที่เจ้าทางก่อนนอนทุกครั้ง ก็ไม่มีอะไรเกิดขึ้นอีกเลย

ประสาทแข็งมากค่ะ  ตอนต่อไปจนเช้า

แนวลึกลับ ชอบบบบบบบบบบบบบบบบ  ;D

สงสัยเพิ่ม เสาตกน้ำมันนี่รู้ตั้งแต่ยังเป็นซุงหรือมารู้ตอนประกอบเรือนเสร็จคะ ถ้ารู้ก่อน ไฉนยอมให้มีเสาตกน้ำมันในเรือนได้

เคยได้ยินมาว่า ตกน้ำมันทีหลังนะคะ  คืออยู่ๆก็มีน้ำมันไหลซึมออกมา


บ้านทรงไทยหลังนี้ ท่านเจ้าบ้านเปิดเผยเองว่า มีประตูตกน้ำมัน ห้องที่มีประตูตกน้ำมัน ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ใช้เก็บพระพุทธรูป และโบราณวัตถุต่างๆ เคยแสดงความเฮี้ยน

อ่านข่าวต่อได้ที่: https://www.thairath.co.th/content/246101

ขอบคุณค่ะ อ.

อ. หม่อมฯท่านก็มีวิธีเล่าแบบขำๆในสไตล์ท่านจริงๆค่ะ

เมื่อครั้งยัทำงานใพื้นที่ชายแดนทาง จ.กาญจนบุรี  มีความจำเป็นต้องค้างแรมอยู่บ่อยครั้งในตัวเมือง พักอยู่ที่โรงแรมเล็กๆฝั่งตรงข้ามถนนกับโรงแรมใหญ่ชื่อดังในสมัยนั้น  ในโรงแรมมีบ้านไม้หลังหนึ่งจัดเป็นสถาที่ให้เช่านอนเหมือนกับห้องในอาคารต่างๆ พวกผมเป็นคณะสำรวจก็จึงมีอยู่หลายคน การเช่านอนค้างคืนจึงเหมาะสมที่จะอยู่รวมในที่เดียวกัน  แล้วบ้านหลังนี้ก็ว่างอยู่เสมอจึงไม่ต้องกลัวว่าจะหาโรงแรมนอนไม่ได้  ก็ใช้เป็นประจำ จนกระทั่งคืนหนึ่ง คนในคณะก็ได้เจอของดีเข้า เป็นผู้หญิง  รุ่งเช้าก็ไปถามเจ้าของโรงแรมจึงได้ความว่า เสาไม้กลางบ้านนั้นเป็นไม้ตะเคียน  ที่จริงแล้วก็เคยมีข้อสังเกตกันอยู่เหมือนกันว่า เสาต้นนั้นดูมีความมันสวยงามต่างกับเสาต้นอื่นๆ   ก็เช่นเดิม ก่อนนอนก็กราบหมอนบอกกล่าว แล้วก็ไม่ทำให้มีอะไรไปรบกวนเสาไม้ตะเคียนต้นนั้น ก็นอนสงบสุขกันตลอดมาหลายปี    มิน่าเล่า จึงไม่มีแขกนิยมไปนอน ทั้งๆที่ได้พื้นที่ยังกะเป็นบ้านของตนเอง