เรือนไทย

เมื่อสองสามวันที่ผ่านมา ผมเห็นภาพเก่าบ้านหลังหนึ่ง สวยงามมาก จากสังคมออนไลน์ของกลุ่มคนซึ่งรักวังและบ้านโบราณ โดยข้อมูลระบุว่าเป็นบ้านเลขที่ 183 สาทรใต้ ปัจจุบันคืออาคารรัตนาการ ทั้งนี้ผมสืบค้นแล้วยังไม่พบประวัติของบ้านนี้ หากผู้รู้แห่งเรือนไทยจะกรุณา จะขอบคุณยิ่ง

เอาภาพมาลงให้แล้วกัน ส่วนตัวผมไม่ทราบประวัติบ้านหลังนี้ครับ

บ้านพระอภัยวงศ์วรเศรษฐ (ช่วง อภัยวงศ์) ครับ

จากประวัติเจ้าพระยาอภัยภูเบศร
ท่านเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ป่วยเป็นโรคเรื้อรังมาหลายปี จนถึง วันที่ 27 สิงหาคม 2465 ถึงแก่อสัญกรรม หลังจากที่ท่านอสัญกรรม พระยาอภัยวงศ์วรเศรษฐ (ช่วง อภัยวงศ์) บุตรชายที่เกิดจาก หม่อมสอิ้ง ซึ่งเป็นบุตรวัยอาวุโสกว่าคนอื่นได้รับพินัยกรรมให้เป็น ผู้จัดการมรดก
ต่อมาปี พ.ศ. 2467 พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงอภิเษกสมรสกับพระนางเจ้าสุวัทนาพระวรราชเทวี ซึ่งเป็น ธิดาของพระยาอภัยภูเบศร (เลื่อม อภัยวงศ์) ซึ่งเป็นพี่ชายของพระยาอภัยวงศ์วรเศรษฐ (ช่วง อภัยวงศ์) จึงได้ถวายตึกเจ้าพระยาอภัยภูเบศรและสิ่งปลูกสร้าง ให้แด่ พระนางเจ้าสุวัทนาพระวรราชเทวี
และพระนางเจ้า ฯ ได้น้อมเกล้าถวายแด่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวต่อมา พระองค์ได้ทรงมอบตึกหลังนี้ คืนให้กับ พระนางเจ้าสุวัทนาพระวรราชเทวี หลายปีต่อมาพระนางเจ้า ฯ ได้ทรงมอบตึกหลังนี้ให้กับรัฐบาลเพื่อใช้เป็นโรงพยาบาลและประโยชน์ต่อส่วนรวม

คำว่า "ตึกหลังนี้" ในข้อความที่อาจารย์กรุณาตอบ หมายถึงตึกที่ผมสอบถามในรูป หรือหมายถึงตึก รพ. เจ้าพระยาอภัยฯ ที่ปราจีนฯ ครับ?

ตึกรพ.ค่ะ  ตึกในรูปน่าจะเป็นบ้านในกรุงเทพ

เรื่องของบ้าน ๒ หลัง บ้านในกรุงเทพฯ และ ตึกโรงพยาบาล

ข้อมูลจากหนังสืออนุสรณ์ นางจิตราภา วรทัต
เป็นลูกสาวคนกลางของพระอภัยวงศ์วรเศรษฐ (ช่วง)
บอกว่าตอนเด็กๆ คุณจิตราภาอยู่ทั้งที่บ้านสาทรใต้ และที่บ้านคลองเตยของท่านตา
คือเจ้าพระยาเทเวศร์
ภายหลังไปอยู่กับหม่อมยายที่บ้านขมิ้น
ท่านบิดา คือพระอภัยวงศ์วรเศรษฐ ก็ไปอยู่ที่บ้านขมิ้นด้วย
หนังสือเล่าไว้สั้นๆ ประมาณนี้ครับ

ความผันผวนทำให้คุณพระต้องย้ายบ้าน


ส่วนบ้านก็คงเปลี่ยนเจ้าของ ดังบันทึกของ คุณ Tom Barnes (https://www.flickr.com/photos/tombarnes20008/15910431872/)

This was the house where my grandparents lived with my mother and her sister in Bangkok in 1946-49 when my grandfather was the United States Military Attache to Siam and Burma. The house was still there when we visited Bangok in 1991. It was destroyed in the mid 2000s for the Rajanakarn Tower, a high-rise office building. While they were in residence, S.J Perelman, Al Hirschfeld, Jim Thompson and others came to visit.

ข้อมูลของคุณหมอเพ็ญชมพูแสดงว่า บ้านหลังนี้เจ้าของไม่ได้อยู่เอง แต่ให้ฝรั่งเช่าจนกระทั่งอย่างน้อยก็ปี ๒๕๓๔ แต่หลังจากนั้นคงตัดสินใจขาย เพราะอยู่ไม่สบายแล้ว แบบมันโบราณเหลือเกิน ไม่คุ้มค่าบูรณะปฏิสังขรณ์

มีความเห็นหนึ่งพูดว่า "สวยสู้บ้านเลขที่ 179 ไม่ได้ ปัจจุบันเป็นอาคารบางกอกซิตี้ทาวเวอร์"
ท่านไหนพอจะมี รูป หรือ ประวัติ บ้านเลขที่ 179 บ้างครับ

แม่ของดิฉันเคยเล่าให้ฟังว่า บ้านเจ้าพระยาอภัยภูเบศที่สาธรเคยมีคอกม้าสำหรับยานพาหนะด้วย บรรดาญาติๆ ก็เคยอาศัยที่บ้านสาธร มีตระกูลหวั่งหลีเป็นเรือนเคียง ขอบคุณที่แสดงภาพค่ะ

ผมอยู่กรุงเทพฯ เขาลงประกาศข่าวในมหาโพธิ ให้ติดต่อที่บ้านพระอภัยวงศ์ ถนนสาธร นายธรรมทาสส่งที่อยู่ไปให้ผมไปติดต่อดู ผมก็ไป แต่เจอบ้านปิดเหมือนบ้านร้าง ถามคนแถวนั้นว่าไม่เห็นมีใครอยู่

จากบทความเรื่อง ธรรมทาส ธรรมทาน และพุทธศาสนาในต่างประเทศ (http://www.buddhadasa.org/%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%95/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4/%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%AA/%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%AA-%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8.html)

ผม คือ ท่านพุทธทาส  เขา คือ พระโลกนาถ พระภิกษุชาวอิตาเลียน

พระโลกนาถเข้ามาเมืองไทยเมื่อ พ.ศ. ๒๕๗๖ บ้านคุณพระอภัยวงศ์ฯ คงร้างตั้งแต่นั้นมาแล้ว

ตอนดิฉันเป็นนิสิต บ้านนี้ยังตั้งอยู่ที่สาทร ดิฉันเคยนั่งรถเมล์ผ่าน แต่ไม่มีคนอาศัยอยู่นานแล้วจริง มีรถแทรกเตอร์อยู่แทน สมบัติเป็นของนอกกาย มีได้ก็หมดได้

พ.ศ. ผิดไป ๑๐๐ ปี ขอแก้ไขเป็น พ.ศ. ๒๔๗๖ เลยขออนุญาตขยายความเรื่อง พระโลกนาถ

ท่านพุทธทาสไม่ใคร่เลื่อมใสในพระรูปนี้ และได้เขียนบทความลงหนังสือพิมพ์ประชาธิปไตย ฉบับวันที่ ๒๔ ธันวาคม ๒๔๗๖ ในนามปากกา เปรียญเด็ก มีความตอนหนึ่งว่า

"พระโลกนาถได้เดินทางมาชักชวนพระภิกษุสยามที่มีความศรัทธา ยอมเสียสละออกเดินธุดงค์ ไปเผยแผ่พุทธศาสนาที่กรุงโรมและเยรุซาเล็ม และเที่ยวไปรอบโลก ข้าพเจ้าเป็นผู้มีความเสียสละทุกอย่างผู้หนึ่ง แต่ทำไมข้าพเจ้าจึงไม่ไปกับพระโลกนาถ หรือไปกับพระโลกนาถไม่ได้

....ข้าพเจ้าไม่เลื่อมใสในพระโลกนาถเฉพาะอย่างหนึ่ง คือการที่ท่านตั้งนามตัวเองว่า "โลกนาถ" ซึ่งเป็นนามที่หมายเอาพระพุทธเจ้าจำพวกเดียวเท่านั้น ถ้าใจของข้าพเจ้าเชื่อว่าท่านรูปนี้เป็นพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าจะไปกับท่านทันที แต่บัดนี้ข้าพเจ้ายังไม่เชื่อ ทำให้เกิดความรังเกียจเล็กน้อย....

ทั้งบางคราวยังลังเลว่า เราควรรอดูการกระทำของผู้ที่อ้างตัวเป็นพระอรหันต์โดยอ้อมผู้นี้ ไปก่อนจะดีกว่ากระมัง"


จาก ท่านพุทธทาสในความทรงจำของผม โดย กรุณา กุศลาสัย (http://www.dharma-gateway.com/monk/preach/buddhadas/bdd-20.htm)

ตอนดิฉันเป็นนิสิต บ้านนี้ยังตั้งอยู่ที่สาทร ดิฉันเคยนั่งรถเมล์ผ่าน แต่ไม่มีคนอาศัยอยู่นานแล้วจริง มีรถแทรกเตอร์อยู่แทน สมบัติเป็นของนอกกาย มีได้ก็หมดได้

เป็นความจำเดียวกับผมครับคุณป้าหวัน เป็นบ้านสีเหลืองเข้มๆเก่าๆ มีรถแทรกเตอร์เก่าจอดเก็บอยู่ริมรั้วด้านหน้าหลายคัน
มีบ้านติดกันอีกหลังหนึ่งที่อยู่ถัดขึ้นมาใกล้คลองช่องนนทรี มีการดูแลอย่างดี เพราะทำเป็นร้านอาหารชื่อครัวสาธร
ครัวสาธรย้ายไปเพราะถูกเวนคืนเมื่อกทม.สร้างถนนเลียบคลองช่องนนทรี(ถนนนราธิวาสราชนครินทร์)
ส่วนบ้านที่ว่าเป็นบ้านพระยาอภัยภูเบศร์ถูกรื้อเมื่อสร้างอาคารรัจนาการ
ตึกเอ็มไพร์ที่สร้างคล้ายแท่งคริสตัลสูงๆ สร้างทีหลังตึกรัจนาการ

ขอแก้คำผิดครับ จากบ้านพระยาอภัยภูเบศร์
เป็น บ้านพระอภัยวงศ์วรเศรษฐ (ตามที่อาจารย์พีรศรี อ้างไว้)

มีใครเคยพบประวัติ คุณเทพ อภัยวงศ์ไหมครับ ท่านผู้นี้ไปเรียนที่อังกฤษช่วงปลายรัชกาลที่ ๖ครับ

คุณเทพ อภัยวงศ์อาจเป็น ๑ ใน ๒ ของหนุ่มน้อยนักศึกษาหน้าตาเป็นชาวเอเซียในภาพนี้  ;D

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=3304.0;attach=9981;image)