เรือนไทย

คำว่า เบิกพระเนตร มีความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ว่า
“เปิดตา, เป็นคำใช้สำหรับพิธีฝังหรือเขียนพระเนตรพระพุทธรูป ซึ่งถือว่าเมื่อได้เบิกพระเนตรแล้วจึงเป็นองค์พระโดยสมบูรณ์"

ทำไมถึงต้องเบิกพระเนตร จึงจะเป็นองค์พระโดยสมบูรณ์   สร้างเสร็จเรียบร้อยทั้งองค์แล้ว  ไม่นับว่าสมบูรณ์หรือ?

เด็กดีมาขานชื่อก่อนเลยครับ  :-*

การเบิกพระเนตร ทำกันมาตั้งแต่สมัยไหนยังไม่พบหลักฐาน   แต่ศ.ยอร์ช เซเดส์ ผู้เชี่ยวชาญทางโบราณคดี เคยเล่าเรื่อง "เบิกพระเนตร" ที่ท่านเคยเห็นมาจากชวา ว่า

" ทางขวาบาหลีมีการสร้างเทวรูปสนองพระองค์ผู้วายชนม์   เพื่อเชิญพระวิญญาณให้เข้าไปสิงอยู่    สำหรับอนุชนจะได้เซ่นสรวงต่อไป...และเมื่อวายชนม์แล้วทายาทก็ต้องปลุกให้กลับมีชีวิตขึ้นอีก    ด้วยวิธีเบิกพระเนตรเทวรูปสนองพระองค์  (หรือศิวลึงค์)"

ส.พลายน้อย นำคำบอกเล่าของศ.เซเดส์ มาอธิบายเพิ่มเติมว่า
" รูปปฏิมาจะเป็นที่นับถือบูชาไม่ได้   นอกจากจะเป็นรูปที่มีชีวิตโดยเทวดาเข้าไปสิงอยู่    ดังนั้นจะเห็นว่า หลังจากที่ได้เชิญเทวดาเข้าไปสิงแล้ว  รูปปฏิมานั้นก็จะมี "ชีวิต" ขึ้น    นั่นคือเขาจะเบิกพระเนตรรูปปฏิมานั้น     การที่รูปนั้นถูกเบิกพระเนตรก็เท่ากับว่ารูปนั้นมีชีวิตขึ้นเอง  คือลืมตาได้
นี่เห็นจะเป็นจุดประสงค์และความเข้าใจของเจ้าตำรับการเบิกพระเนตร อย่างไม่เป็นปัญหา"

  เรื่องเบิกพระเนตรพระพุทธรูป   อาจารย์เกษม บุญศรี  เขียนไว้ในสารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๑๗ ว่า
 
   " เมื่อปั้นหรือหล่อพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นพระประธานในสถานที่นั้น ๆ เช่น ในถ้ำ ในโบสถ์ ก่อนที่จะก่อองค์พระ ท่านตั้งพิธีสวดพุทธาภิเษก หิน อิฐ กรวด ทรายที่จะก่อก่อน แล้วจึงจะลงมือสร้าง ส่วนที่หล่อ ก็ต้องตั้งพิธีสวดพุทธาภิเษก ในเวลาสุมทองและต้องลงอักขระพระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณในแผ่นโลหะ เป็นแผ่นทองคำ เงิน นาก ทองเหลือง ทองแดง หรืออย่างอื่นตามต้องการ แล้วเอาลงสุมในเบ้าตามที่มี เมื่อปั้นหรือหล่อแต่งเสร็จแล้ว เมื่อจะนำไปประดิษฐานตามที่ซึ่งกำหนดไว้
     แล้วตั้งพิธีเบิกพระเนตรก่อน แต่จะประกอบพิธีให้บูชาพระ อาราธนาศีล สมาทานศีล แล้วอาราธนาพระเถระรูปใดรูปหนึ่ง ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือของประชาชนมาเป็นผู้ประกอบพิธีนั้น ท่านจะบริกรรมคาถาบทที่ ๑ ว่า “พุทฺโธ โลกํ วิทู กรณํ อรหํ พุทโธ พุทธสส โลกวิทู”
      ต่อจากนั้นบริกรรมคาถาบทที่ ๒ และบทที่ ๓ ต่อไป ก็เป็นเสร็จการเบิกพระเนตร "

      ต่อจากนี้เป็นพิธีฉลองซึ่งทำพร้อมกันติดต่อกันไป คือต้องตั้งเครื่องสังเวยเทวดาอารักษ์ที่จะเชิญให้มาคุ้มครองพระพุทธรูปองค์นั้น พระเถระผู้เป็นประธานจะทำพิธีเจิมองค์พระ โดยปรกติเจิมที่ผ้าทิพย์ ๓ จุด เมื่อพิธีเจิมแล้ว ต่อนี้อาราธนาพระปริตร พระสงฆ์สวดพระปริตร ฟังพระปริตรจบ แล้วถวายอาหารบิณฑบาต ถวายสักการะ จตุปัจจัยไทยธรรม พระสงฆ์อนุโมทนา เจ้าภาพกรวดน้ำ ฟังพระอนุโมทนา จบแล้วส่งพระ เป็นเสร็จพิธีฉลองพระ

หลวงปู่สุภา กันตสีโล ทำพิธีเบิกพระเนตร

        ในการเบิกพระเนตร   แต่เดิม    ช่างฝังพระเนตรด้วยรัตนชาติอันมีค่า เช่น นิล แทนตาดำ มุกแทน ตาขาว   ต่อมาเขียนด้วยสีดำ สีขาว  ทั้งหมดนี้  ช่างต้องฝังหรือเขียนเสร็จก่อนทำพิธีเบิกพระเนตร
         

ขออนุญาตเพิ่มเติมค่ะ

   ดูเหมือนว่า การเบิกเนตร จะมีในพุทธมหายานเช่นกันด้วยใช่ไหมคะ ?
ที่จะทำการเบิตเนตร เทวรูปองค์สำคัญ หรือ กระทั่ง ตุ๊กตาสิงโตหน้าวัด

คลับคล้ายคลับคลาว่า จะเคยอ่านเจอในบทความของ Lilian TOO กูรูฮวงจุ้ยว่า
นักพรตเคร่ง ๆ สมัยก่อน จะใช้เลือดแต้มตรงดวงตาของสิงโต หรือ หมาฝู หน้าวัด เพื่อปลุกให้รูปปั้นนั้นมีชีวิตขึ้นมาค่ะ

อันนี้ ไม่ทราบว่าเกี่ยวกันรึเปล่านะคะ
แต่กูรูฮวงจุ้ยอีกท่าน เคยบอกไว้ว่า อวัยวะในร่างกายคนเราที่เป็น หยาง มากที่สุด คือ ดวงตา

การเบิกเนตร ในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีการเบิกเนตรพระพุทธรูป และ เทวรูป ด้วยครับ

สมัยนี้ก็ยังมีการเบิกพระเนตรเทวรูปอยู่เช่นเดิมค่ะ

ทางฝ่ายญี่ปุ่น ที่คล้ายคลึงกันเห็นจะเป็นการเขียนสีดำที่ตาของตุ๊กตาไม้ "ดะรุมะ" だるま daruma แต่จุดประสงค์คงแตกต่างกัน การขอพรกับตุ๊กตาดะรุมะ ทำได้โดยใช้หมึกสีเขียนตาดำข้างหนึ่งของตุ๊กตาและทำการขอพร และจะเก็บตุ๊กตาไว้บนหิ้ง และเมื่อพรให้ผลจะเติมตาอีกข้างให้สมบูรณ์

ดะรุมะ   (http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%B8%B0%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%B0) เป็นตุ๊กตาไม้ของญี่ปุ่น มีลักษณะกลมไม่มีแขนและขา และเชื่อว่าใบหน้ามีที่มาจากลักษณะหน้าตาของ พระโพธิธรรม  (http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%9E%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1) (ซึ่งชื่อว่า ดะรุมะ ในภาษาญี่ปุ่น) หรือที่ชาวกำลังภายในรู้จักกันในนาม "อาจารย์ตั๊กม้อ"

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ยังไม่ได้ขอพร    ขอพรแล้ว   สมหวังตามพรแล้ว

ออกจากญี่ปุ่นไปดูที่จีนกันบ้างนะคะ
ส.พลายน้อยอธิบายว่า
" ลัทธิเบิกพระเนตรอย่างพระพุทธรูป   เรียกว่า "ไคกวง" แปลว่า "ไขแสงสว่าง"  และมีพิธีเซ่นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ถือว่าจะเข้าไปสิงสถิตอยู่ในรูปที่สร้างนั้นด้วย     บางทีเอางูหรือสัตว์เลื้อยคลานที่เป็นๆ บรรจุไว้ในรูป    คือทำช่องไว้ในเบื้องหลัง    เมื่อบรรจุสัตว์ลงไปแล้วก็อุดรูเสีย    บางทีฆ่าไก่ตัวผู้เอาเลือดทาอกรูป   ชนิดเนื่องด้วยชีวิตสัตว์นี้มักจะทำเฉพาะรูปจ้าว หรือเทพารักษ์ในลัทธิเต๋า   แต่พระพุทธรูปหรือพระโพธิสัตว์ไม่ทำเช่นนั้น"

ในประเทศไทย   มีการทำไคกวงพระโพธิสัตว์ด้วยค่ะ
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.423403957711038.107431.340228922695209&type=3

ไคกวงเทพเจ้ากวนอู

ตำราเก่าบอกเล่าถึงพิธีเบิกพระเนตร ตามนี้ค่ะ
๑  ใช้ดินสอดำหรือเหล็กจารเบิกพระเนตรก็ได้
๒  ถ้าเบิกก่อนเพล  เบิกได้หลายองค์พร้อมกัน
๓  ถ้าเบิกนอกเพล ให้เรียกค่าน้ำมนต์เรียงองค์
๔  ถ้าตั้งบัลลังก์พระประธาน  ฐานที่นั่งพระพุทธรูป  หรือเบิกพระเนตรพระใหญ่   คาถาทำน้ำมนต์และคาถาเบิกพระเนตรเป็นอย่างเดียวกัน  แต่เครื่องสักการบูชาต่างกัน
๕  เครื่องบูชาประกอบด้วยบายศรีซ้ายขวา  หัวหมู ๑  ขนมสำรับ ๑  ผ้าขาว ๑ ผืน  ขันล้างหน้าลูกหนึ่ง 
๖  เอาข้าวตอกดอกไม้ธูปเทียนบูชาพระก่อน  เงินขวัญข้าวอีก ๖ บาท

เมื่อเบิกพระเนตรข้างขวา  ให้ท่องมนต์ว่า พุทธังเนตตัง  สะระนัง คัจฉามิ (ว่าพุทธัง ๓ หน)
เมื่อเบิกพระเนตรข้างซ้าย  ให้ท่องมนต์ว่า ทักขิเนตตัง  สะระนัง คัจฉามิ( ว่าทักขิ ๓ หน)
จากนั้นท่องคาถาพระเจ้าเปิดโลก ว่า สหัสสเนตโต  เทวิญโท  ทิพจักขุง  วิโสทายิ
แล้วเอาน้ำมนต์ประพรมตามตัว  แล้วท่องมนต์ว่า พุทธังคุ้ม  ธัมมังกัน  พระสังฆังรักษา คุ้มเสนียดจัญไรแก่เราแล
จบ

ผมกลับคิดในทางกลับกันครับ ผมคิดว่าเราไม่มีความจำเป็นต้องเบิกเนตรพระพุทธรูปหรอกครับ พระพุทธรูปก็เป็นตัวแทนของพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้า ท่านก็เป็นผู้รู้ ผู้ตื่น จากกิเลสทั้งปวงแล้ว เราเองต่างหากที่ยังมืดมนไปทุกสิ่ง แต่ทำไมถึงมีความคิดไปเบิกเนตรท่านให้ตื่น ในเมื่อท่านตื่นอย่างบริบูรณ์แล้ว ผมจำไม่ได้ว่าเป็นคำพูดของพระรูปใด ท่านกล่าว พระต่อให้สร้างจากวัสดุไม่มีค่าอะไร กราบไหว้บูชาทุกวัน เทวดาท่านก็ลงมารักษาเอง ต่อให้สร้างจากทองคำ แต่ไม่เคารพกราบไหว้บูชา เทวดาก็ไม่มาสนใจ...ไม่ได้ขวางกระทู้นพครับ แต่เห็นพิธีกรรมหลายอย่างในปัจจุบัน ดูแล้วก็กระพี้ทั้งนั้น

พระที่ควรพกคือ พยายาม
พระที่ควรห้ามคือ พยาบาท
พระที่ไม่ควรปรามาสคือ พระรัตนตรัย
พระที่ควรอยู่ในใจคือ พระคุณคน

คำของ พระมหาสมปอง ตาลปุตโต

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

เบิกพระเนตร เป็นธรรมเนียมความเชื่อ ซึ่งก่อให้เกิดพิธีกรรมอย่างหนึ่งขึ้นมาเท่านั้นละค่ะ   
คุณจะเชื่อหรือไม่เชื่อก็ได้ ไม่มีใครห้าม
จะทำหรือไม่ทำก็ได้เช่นกัน

จดหมายเหตุหมอสมิธ เขียนโฆษณาไว้ว่า มีห้างฟากไบเดก ถนนเฟื่องนคร มีจำหน่ายพระแก้ว เนตร เกศ ยังไม่ได้เบิก

แสดงว่ามีการ "เบิกเกศ" ด้วยสิเนี่ย