ขอตอบคำถามคุณพิพัฒน์ก่อน
ข้อวิเคราะห์ของอาจารย์เทาชมพูมีที่น่าสนใจหลายข้อ
โดยเฉพาะข้อที่ว่า แต่งให้ใครอ่าน เป็นคำถามสำคัญมาก
ข้อนี้ง่าย กวีบอกไว้ในโคลงบทต้นๆว่า
สรวลเสียงขับอ่านอ้าง ใดปาน
ฟังเสนาะใดปูน เปรียบได้
เกลากลอนกล่าวกลการ กลกล่อม ใจนา
ถวายบำเรอท้าวไท้ ธิราชผู้มีบุญ ฯ
ลิลิตพระลอ เป็นเรื่องที่เอาไว้"ขับ" คือเอาไว้อ่านดังๆ อาจจะใช้ทำนองเสนาะ หรือทำนองอื่นใด ไม่รู้
รู้จากโคลงบทนี้ว่า ไม่ใช่ว่าแต่งเอาไว้อ่านในใจเงียบๆอย่างเราอ่านหนังสือกันทุกวันนี้
แต่เป็นเรื่องที่ต้องมีคนเสียงเพราะ อ่านบทกวีคล่อง อ่านเรื่องราวนี้ถวายพระเจ้าแผ่นดิน เพื่อความเพลิดเพลินให้ทรงสดับกวีนิพนธ์
ถวายพระเจ้าแผ่นดินโดยตรงเสียด้วย ไม่ใช่แค่เจ้านายหรือขุนนางใหญ่
งานนี้เป็นงานที่โปรดเกล้าฯลงมาให้ทำ ไม่ใช่เสนอขึ้นไปเอง ในเมื่อพระเจ้าแผ่นดินอยุธยาทรงมีพระราชกิจเป็นแบบแผนตายตัวในแต่ละวัน ว่าทรงทำอะไรตอนไหนบ้าง ไม่ใช่ทรงอยู่ฟรีสไตล์ตามใจชอบ
การอ่าน"ลิลิตพระลอ" ก็คงเป็นเรื่องหนึ่งในหลายๆเรื่อง ที่มีการอ่านถวายในช่วงเวลาช่วงใดช่วงหนึ่ง
พิจารณาจากบันทึกของนิโคลัส แจร์เวส์ ที่เข้ามาสมัยพระนารายณ์ฯ เล่าว่าพระเจ้าแผ่นดินสยามโปรดให้อ่านเรื่องประวัติศาสตร์ของบุคคลสำคัญ ถวายตอนตื่นบรรทมช่วงบ่าย
แสดงว่าแบบแผนการ"สดับฟัง" เรื่องอะไรเรื่องหนึ่งที่มีชาวราชสำนักเล่า(หรือขับ) ถวาย เป็นสิ่งมีเป็นประจำในราชสำนัก เป็นรสนิยมของกษัตริย์อยุธยา
"ท้าวไท้ธิราชผู้มีบุญ" ในลิลิตเรื่องนี้ ก็คือพระเจ้าแผ่นดินที่โปรดการกวี ฟังเรื่องพระลอแล้วเพลิดเพลินเจริญใจ จะเป็นองค์เดียวกับพระนารายณ์หรือองค์อื่น ก็ไม่อาจทราบได้
ดูจากหลักฐานแวดล้อม ผู้แต่ง จึงต้องเป็นกวีคนสำคัญในราชสำนัก แน่นอน ทรงเชื่อมือขนาดให้แต่งถวายโดยตรง ท่าทีจะมิใช่มือใหม่ ดูจากฝีมือโคลงก็รู้ว่าเจนจัด อาจจะแต่งเรื่องอื่นในโอกาสอื่นด้วย