เรือนไทย

          พลายงามกว่าจะโตมาได้ก็ประสบเหตุการณ์ร้ายแรงขุนช้างพยายามฆาตกรรม   ต้องระหกระเหิน

จากสุพรรณบุรีไปหาย่าที่กาญจนบุรี   แล้วย่าถึงพาหาพ่อที่อยู่หน้าคุก


        พลายชุมพลน้องต่างมารดาของพระไวยเติบโตมาห่างแม่  เพราะนางทองประศรียึดตัวไว้แบบแม่ผัวเผด็จการ

เจอพระไวยไล่ตีศรีมาลาจนครอบครัวถล่มทลาย  ต้องเดินป่าไปกาญจนบุรีหาพ่อกับแม่     แล้วหนีไปหาตากับยายที่สุโขทัย


เรื่องราวของสองพี่น้องเราก็รู้กันตลอดมาแต่ไม่ค่อยจะได้นำมาคุยกัน


         ด้วยความเคารพในฝีมือชนช้างบังคับม้าสังหารจระเข้ของสหายทั้งปวง  และท่านผู้ผ่านทางมายังซุ่มฝีมืออยู่     

ขอเชิญเข้ามารำทวน หอก ดาบไม่จำกัดประเภท   แสดงฝีมือ

เล่าเรื่องพระไวยและพลายชุมพลตามอัธยาศัย  หักล้าง และขัดแย้งตามบทเสภาที่ว่าไว้   

ใครเถียง...อ่า..ทะเลาะ...ได้สนุกสนานที่สุด  เราก็จะได้เห็นกันตามลำดับไป       

กรุณาอย่ากระโดดกบไปทีละไกล      ค่อยๆไปกันทีละตุ๊บ..ตุ๊บ  เทอญท่านผู้เจริญ  จะได้พอตามกันทัน

       
        ข้าพเจ้านั้นมาจากหมู่บ้านชายแดน   แถวบางคอแหลม     ขอเชิญ ณ บัดนี้

        จะว่าไปแล้วต้องโทษพ่อนางแก้วกิริยาเจ้าเมืองสุโขทัยที่นำนางแก้วกิริยามาขัดดอก ๑๕ ชั่ง ไว้กับขุนช้าง

โดยมีวัตถุประสงค์แอบแฝง   หวังจะเลื่อนตำแหน่งตนเองเป็นพ่อตาขุนช้าง    จะได้ไม่ต้องคืนเงิน  ดีไม่ดีกีจะได้ยืมช้าง

ของขุนช้างไปใช้ที่สุโขทัยซักหลาย ๆ เชือก       บอกกับลูกสาวว่าจะมาไถ่  แต่ไม่เห็นมาซักที

        นางแก้วกิริยาเป็นคนเจียมตัว    นางพูดกับขุนแผนว่า

        เป็นไทอย่าเอาใจมาคบทาส                    ฉันไม่อาจเอื้อมนั่งเสมอหน้า


ขุนแผนก็ขายขนมจีบทันที

        สงสารด้วยยังไม่มีคู่ภิรมย์

        ทำยังกะตัวเป็นองค์การมนุษยธรรมช่วยผู้หญิงที่ยังไม่มีคู่


แก้วกิริยานั้นรู้อยู่แล้วว่าชายรูปร่างสะโอดสะอง  คือใคร         นางก็ชอบ ๆ อยู่บ้างละ

นี่ขุนแผนแม่นใจจึงไม่พราง                           แบบบางน้อย ๆ น่าเอ็นดู

แช่มแช่มช้าช้าน่ารักใคร่                              เป็นไรหนอวันทองจึงมิอยู่


ขุนแผนแสดงความใจกว้างอย่างยิ่งยวดโดยวางเงิน สิบห้าชั่งทันที

แก้ห่อเงินมอบแล้วปลอบพลาง                        อย่าระคางเคืองใจได้เอ็นดู

หลังจาก 

หิ่งห้อยพร้อยไม้ไหวระยับ                             แมลงทับท่องเที่ยวสะเทือนดง

ขุนแผนได้ถอดแหวนเพชรซึ่งคงเป็นแหวนก้อยให้นางไว้ดูต่างหน้า   และสั่งให้นางไถ่ตัวไปเสียจากบ้านขุนช้าง 



  

        

        หลังจากขุนช้างไปติดคุกเพราะไปทูลเกล้าขอนางลาวทอง     ขุนช้างได้มาฉุดนางวันทองไป

นางวันทองคลอดพลายงาม

        วันหนึ่งพลายงามอายุได้  ๙ ปี   นางวันทองป่วย          ขุนช้างรู้ว่าไม่ใช่ลูกจึงลวงไปฆ่าที่ชายป่า

โดยให้ขี่คอไป   เมื่อถึงที่เปลี่ยวก็สะบัดลง  เตะ กระทุ้งถอง ทุบ   อุดปาก  นั่งทับและพยายามหักคอ  เมื่อนึกว่าตายก็ลากแฝกมาสุมไว้และทับด้วยขอน

เด็กอายุ ๙ ขวบ   น่าจะจำความกลัวและเจ็บปวดนี้ไว้ได้


        วันทองได้ออกตามหาลูกและบอกให้ไปหาย่าที่กาญจนบุรี   ต้องเดินทางวันครึ่ง     เป็นกรรมจำทนของนางวันทอง

จึงจนใจไม่มีที่จะพึ่ง                                                 มันทำถึงสาหัสก็ขัดสน

ครั้นจะฟ้องร้องเล่าเราก็จน                                         แม้นไม่พ้นมือมันจะอันตราย


พลายงามบอกกับแม่ว่า

ไปสู้ตายวายวางเสียข้างหน้า                                       ด้วยเกิดมามีกรรมจะทำไฉน

ขอลาแม่แต่นี้นับปีไป                                                แล้วร้องไห้หวนคิดถึงบิดา

โอ้คุณพ่อขุนแผนของลูกเอ๋ย                                        เมื่อไรเลยลูกจะได้ไปเห็นหน้า

ต้องติดคุกทุกข์ทุเรศเวทนา                                         เจ้าครวญคร่ำร่ำว่าด้วยอาลัย

....รู้ว่ามีพ่อติดคุกอยู่        พลายงามคงกระเทือนใจมากทีเดียว

 

        วันรุ่งขึ้น  วันทองนำไถ้ใส่อาหารมาให้พลายงามที่นางฝากไว้ที่วัด

พลายงามสงสารแม่จนน้ำตาไหลอาบหน้า

แล้วกราบกรานมารดาด้วยอาลัย                     ลูกเติบใหญ่คงจะมาหาแม่คุณ

แต่ครั้งนี้มีกรรมจะจำจาก                              ต้องพลัดพรากแม่ไปเพราะไอ้ขุน

เที่ยวหาพ่อขอให้ปะเดชะบุญ                          ไม่ลืมคุณมารดาจะมาเยือน

แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก                                 คนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน

จะกินนอนวอนว่าเมตตาเตือน                          จะจากเรือนร้างแม่ไปแต่ตัว


วันทองสอนลูกว่า

พ่อไปดีศรีสวัสดิ์กำจัดภัย                              จนเติบใหญ่ยิ่งยวดได้บวชเรียน

ลูกผู้ชายลายมือนั้นคือยศ                              เจ้าจงอุตส่าห์ทำสม่ำเสมียน

แล้วพาลูกออกมาข้างท่าเกวียน                        จะจากเจียนใจขาดอนาถใจ

 
     ในเวลาข้ามคืน  พลายงามอายุ ๙ ขวบ  ก็ได้เติบโตแข็งแกร่งตามเผ่าพันธ์ุพลายนายหารกล้าแห่งอยุธยา

        พลายงามได้ไปอยู่กับย่าทองประศรีที่กาญจนบุรี     ทองประศรีนั้นจะว่าไปแล้วก็ยังไม่แก่เฒ่ามากนัก

แต่ตรอมใจเพราะขุนแผนไปติดคุก     ที่บ้านมีบ่าวไพร่ทำนาทำไร่     เมื่อหลานชายดั้นด้นมาหาทองประศรี

ดีใจมาก  และให้มีการรับขวัญในคืนนั้น    การทำเพลงซอกล่อมขวัญมีทั้งภาษาลาวและมอญซึ่งไพเราะจับใจ

(ตอนเป็นเด็ก(วันดีไม่ใช่ทองประศรีนะคะ) ได้ไปดูสมิงพระรามอาสาของศิลปากร   สมิงพระรามวิ่งถลาไปมาเพราะไม่อาจตัดใจไปได้ซักที
การขับทางมอญที่มี ....  ออระนายหน่ายเอ๋ย   รับว่าจับใจคนดูจนนิ่งสงัดไปทั้งโรง)


พลายงามขอให้ทองประศรีพามาหาขุนแผน       ขุนแผนสั่งสอนลูกว่า

แล้วลูบหลังสั่งความพลายงามน้อย                              เจ้าจงค่อยร่ำเรียนเขียนคาถา

รู้สิ่งไรก็ไม่สู้รู้วิชา                                                  ไปเบื้องหน้าเติบใหญ่จะให้คุณ

เรายากแล้วแก้วตาอย่าประมาท                                 ทั้งสิ้นญาติสิ้นเชื้อจะเกื้อหนุน

ทุกวันนี้มีแต่ย่ายังการุณ                                           พ่อพึ่งบุญเถิดลูกได้ปลูกเลี้ยง            


ขุนแผนนั้นแค้นขุนช้างมากเพราะฟ้องเรื่องหนีเวรไปหาลาวทอง  ฉุดนางวันทองไปเมื่อขุนแผนติดคุก  และพยายามฆ่าพลายงาม

ขุนแผนครวญต่อไป

โอ้มีกรรมทำไว้แต่ไรมา                                             พอเห็นหน้าลูกแล้วจะแคล้วกัน

        เรื่องเวรกรรมนั้นมีจริง         วิบากกรรมในชีวิตของขุนแผนนั้นมาเร็วเหลือเกิน


        ขุนแผนขอให้แม่สอนหนังสือให้หลานจากตำราของอาจารย์ที่วัดส้มใหญ่และวัดป่าเลไลย์เมืองสุพรรณ

พลายงามเรียนอยู่ ๔ ปีก็เจนจบวิทยายุทธ      เมื่อไปอยู่บ้านจมื่นศรีก็ได้อ่านตำรากฎหมาย  กฎมณเฑียรบาล  ราชาศัพท์

และอื่น ๆ

        ในการไปอาศัยอยู่ที่บ้านจมื่นศรีเพื่อคอยเข้าเฝ้าถวายตัวทำราชการนี้   นางทองประศรีให้บ่าวมา ๓ คน เพื่อรับใช้ตักน้ำหุงข้าว

และเมื่อได้เป็นขุนนางแล้วก็จะได้รับใช้ในการละเอียดอื่น ๆ ต่อไป   แสดงว่านางทองประศรีมีความเชื่อมั่นว่าพลายงามต้องได้ดีในเร็ววัน

และคิดรอบคอบดีแสดงว่าพลายงามจะอาศัยอยู่ในบ้านเพื่อนพ่ออย่างไม่สร้างภาระให้เจ้าของบ้านมากนัก


       พลายชุมพลยังไม่เกิดนะคะตอนนี้   จึงขอเล่าเรื่องพลายงามไปก่อน

พระหมื่นศรีได้นำพลายงามขึ้นถวายตัว

เกิดสงครามเชียงใหม่ชิงนางสร้อยทองพระธิดาเจ้าล้านช้างที่ส่งมาถวายพระพันวษา

พลายงามขอให้จมื่นศรีนำอาสาโดยมีการทดลองฝีมือ      พลายงามทูลขอโทษขุนแผน

ขุนแผนทูลขอนักโทษ ๓๕ คนมาเป็นกำลังไปโจมตีเชียงใหม่   ในวันประชุมทัพนางแก้วกิริยาคลอดพลายชุมพล

พลายชุมพลอ่อนกว่าพระไวยประมาณ ๑๕ - ๑๖​ปี

ในระหว่างยกทัพผ่านพิจิตร   พลายงามก็ได้นางศรีมาลา

เมื่อชนะศึกกลับมาแล้ว   สมเด็จพระพันวษาประทานนางสร้อยฟ้าให้พระไวย(พลายงาม)  ถือเป็นเมียพระราชทาน

ในงานแต่งงานขุนช้างได้ตามวันทองมาช่วยงานและเมาเหล้าเกิดวิวาทกันเพราะขุนช้างลำเลิกบุญคุณท่ามกลางขุนนาง

วันทองนั้นเป็นแม่เจ้าบ่าว  นางทองประศรี(ในขุนช้างขุนแผนสำนวนครูแจ้ง)ส่งคนไปบอก  จึงลงมาช่วยงาน

มีอาหารและผักผลไม้มาด้วย   มีของมารับไหว้เจ้าบ่าวเจ้าสาว      สำหรับเจ้าสาวนั้นนางวันทองให้ผ้ายกและแหวนงู

ซึ่งดูจะไม่สมฐานะคุณนายเศรษฐีเท่าไร       นางให้ทองลิ่มกับพระไวย ๔ - ๕ ลิ่ม


        แขกและขุนนางทั้งหมดที่มากินเลี้ยงก็เป็นข้าราชการจากกรมมหาดเล็ก     พระไวยนั้นนามเต็มคือจมื่นไวยวรนาถ  หัวหมื่นมหาดเล็กเวรขวา

ขุนช้างเป็นมหาดเล็กเรือนนอก       เมื่อเห็นพระไวยได้ดีข้ามหน้าข้ามตา  และขุนแผนก็ออกจากคุกและได้เป็นพระสุรินทฤาชัยรั้งเมืองกาญจนบุรี

ขุนช้างระงับความริษยาไว้ไม่ได้จึงเรียกชื่อพระไวยว่าไอ้ไวย  ซึ่งเป็นการละเมิดยศขุนนาง  และลามปามเอ่ยว่าเคยฆ่าแต่ไม่ตาย     จะว่าเมาสุราซึ่งดื่มสลับชนิด

ไปนั้นไม่ได้เพราะขุนช้างเป็นเศรษฐีย่อมเจอสุราดีๆ และอาหารดี ๆ มามาก    เลยโดนซ้อมตกเรือน

        เมื่อขุนช้างฟื้นขึ้น   โกรธมาก  กัดฟันพูดว่า

เฮ้ยทีกูไม่ว่ามึงอย่าแคลง                         จะสู้ซนชนกำแพงกว่าจะตาย

ถึงตัวกูบรรลัยกระดูกร้อง                         อันจะถองเล่นเปล่าเปล่าเจ้าอย่าหมาย

มึงพวกมากฝากไว้เถิดไอ้พลาย                   ถ้าเจ้านายไม่เลี้ยงก็แล้วไป


   "ชนกำแพง"    มีความหมายว่าจะต่อสู้ทางฟ้องร้องทางกฎหมายทุกประการ

ขุนช้างนำความขึ้นกราบทูลและแต่งเรื่องทับถมต่าง ๆ นา ๆ

ขุนนางเข้าข้างพระไวยว่ามิได้กล่าวท้าทายไปถึงนายของขุนช้าง    จึงต้องพิสูจน์ด้วยการดำน้ำ

ผู้แต่งตอนนี้อิงกฎหมายตราสามดวงอย่างละเอียด  น่าอ่านมาก

ขุนช้างจึงเข้าคุกไปรอโทษประหาร

วันทองเมื่อทราบข่าวว่าสามีติดคุกต้องจำอย่างสาหัส  จึงกอบทองแท่งใส่กระทายสองสามอัน   ที่เหลือคือเงินที่ตักมาจากกำปั่น

ใส่กระทายให้บ่าวกระเดียดมา

กระทาย คือ กระบุงเล็กปากผาย(พจนานุกรมเล่มสีแดง)

เมื่อมีเงินทองถึงขนาด  นางวันทองก็เข้าเยี่ยมขุนช้างได้ 

พัศดีเรียกทำมะรงเนียม                               ช่วยพาพี่แกไปเยี่ยมผัวหน่อยเหวย

ทำมะรงรับคำนำลุกเลย                               เข้าประตูหับเผยถึงคุกใน


ทำมะรงให้ไอ้รอดถอดขื่อคา                          กินข้าวกินปลาเถิดพี่ช้างอย่าครางอี๋

เป็นตายอยู่กับตัวกลัวไยมี                            จะด้นดำดินหนีได้เมื่อไร

        ขุนช้างปรึกษาวันทองเรื่องจะไปวิ่งเต้น     

นางวันทองว่าหาใครไม่ได้ดอก                       หนามยอกเอาหนามบ่งคงจะได้

วิ่งนักมักล้มก้มซวนไป                                 จะอ้อนวอนพ่อไวยดูสักที

        วันทองไปหาลูกชายที่บ้านร้องไห้แทบสลบ

พระไวยถามว่า  ปู่ย่าตายายคนไหนตายหรือ  มาถึงก็ร้องไห้


     นางวันทองจึงว่าพ่อทูลเกล้า                         ทุกข์แม่เทียมเท่าจะเป็นผี

เหลียวไม่เห็นใครในครั้งนี้                                ซึ่งจะช่วยชีวีให้รอดตาย

เห็นแต่ดวงใจพระไวยแม่                                 ที่จะแก้ทุกข์ร้อนให้ผ่อนหาย

เจ้าขุนช้างคนคดประทุษ้าย                               เพราะเช่นนั้นอันตรายจึงถึงตัว

เหมือนนมยานกลิ้งอกแม่หมกไหม้                       ถึงชั่วดีเขาก็ได้มาเป็นผัว

ครั้นจะนิ่งให้ตายอายตัว                                   จะเชิดชื่อลือทั่วกัลปา

     ครานั้นพระไวยก็ใจอ่อน                               ได้ฟังมารดาอ้อนวอนว่า

ครั้นจะนิ่งให้ขุนช้างวางชีวา                                ก็สงสารมารดานั้นสุดใจ


        พระไวยเห็นแก่แม่ที่ให้กำเนิด   จึงไปกราบทูลพระพันวษา

ด้วยขุนช้างโทษถึงมรณา                                  ต้องพระราชอาญาอยู่คุกใน

บัดนี้มารดาข้าพระพุทธเจ้า                                โศกเศร้าแทบชีวิตจะตักษัย

เฝ้าวิงวินเช้าค่ำร่ำไป                                       มิได้รับประทานซึ่งข้าวปลา

ถ้าไม่รับกราบทูลฝ่าธุลร                                   เห็นท่วงทีมิตายก็เป็นบ้า

ก็สุกแสนสงสารด้วยมารดา                                กระหม่อมฉันเกิดมาจนบัดนี้

แต่เจ็ดขวบก็พรากจากกันไป                               ยังมิได้แทนคุณเท่าเกษี

ขอประทานโทษขุนช้างไว้สักที                             เหมือนหนึ่งช่วยชีวีมารดา


        พระไวยมีกตัญญูต่อแม่   ที่แค้นขุนช้างก็อีกเรื่องหนึ่ง    จะปล่อยให้แม่เศร้าโศกครวญคร่ำก็จะเหมือนไม่คิดถึงคุณของแม่

ชีวิตของพระไวยนี่กระท่อนกระแท่นมาก         แต่ก็ได้สนองคุณพ่อแม่อย่างเต็มกำลัง

แอบอ่านกระทู้มานาน... แต่ไม่กล้าโพสต์ขัดจังหวะสักที
มาเป็นกำลังใจให้คุณวันดีกลับมาเขียนกระทู้ต่อไวๆนะครับผม

ขอบคุณค่ะ  คุณติบอ   เผลอไปนั่งอ่านสำนวนเก่า  แล้วเลยไปสำนวนครูแจ้ง   

เผอิญที่หนังสือแปลก ๆ เข้ามาในวงการ   ราคาถูกมาก  ไม่ทราบว่ามาจากไหน

เลยไปสนทนากับเพื่อนๆคนขายหนังสือเก่า  หนังสือมือสอง  หาข้อมูลอยู่ค่ะ

หนังสือกรุแหม่มบอนนี่  เดวิสก็เกลี้ยงแล้วค่ะ    หนังสือสำคัญ ๆ ปนอยู่บ้าง

ดิฉันไม่จำกัดตัวไว้ที่หนังสือพิมพ์แรก   ขอให้ได้อ่านก็พอ    ยืมอ่านอุตลุดเลยค่ะ

ถ้ามีเวลาจะคัดลอกงานหายากของแสงทองมาฝากค่ะ     ศรีกรุงลงไว้แทบทุกฉบับ

ประมวลมารคก็มี    หนังสืออนุสรณ์ของท่านผู้ใหญ่ก็ยังพอมีอีกหลายเล่ม   ถ้าเอ่ยชื่อไปเดี๋ยวเจ้าของเกิดจำได้

แล้วมาทวงคืนค่ะ

โอ!   ขอบคุณเหลือเกินค่ะ   กรุณามาก  เป็นเกียรติยศอย่างยิ่ง
เห็นดอกไม้ที่ทัดก็ทราบว่าใครมา    อุ๊ย!


ขอฝากแสดงความชื่นชมนิยมยินดีไปยังผู้จัดด้วยค่ะ

เพลงไทยเดิมที่แสนไพเราะกระเทือนใจมีอยู่หลายเพลง

ด.ช. กำพร้าคนหนึ่งที่พี่ชายคนโตแห่งตระกูลเลี้ยงมาจนเป็นข้าราชการคนสำคัญของสยาม

ก็ฟังเสภาขุนช้างขุนแผนทุกคืนจนจำสำนวนครูแจ้งได้มากมายที่ไม่มีการพิมพ์ไว้

มรดกวัฒนธรรมของเราไม่สูญไปง่ายๆแน่นอนค่ะ

ด้วยความกรุณาของคุณเทาชมพูที่เปิด "เรือนไทย" ให้พวกเราได้สนทนากัน


        พอเข้าใจความหมายบางตอนของบทเสภา  ก็เมื่ออ่านที่ ม.ร.ว. คึกฤทธิ  ปราโมช เขียนไว้

ยิ่งกว่างาม   และงามเกินกว่าคิดค่ะ   เช่นเพลงพระอาทิตย์ชิงดวง   ที่มี "แมลงทับท่องเที่ยวสะเทือนดง"    

เพลงพม่าห้าท่อน
เนื้อตกถึงเสือเหลือจะงด                          อร่อยรสจะกินเป็นภักษา
ถึงมือมันต้องสองเพลา                            แก้วตาจะเป็นประการใด

เพลงนาคบริพันธ์เถา
     แหวนตะกั่วนี้เหมอนตัวของสายทอง        จะรับรองเรือนเพชรไม่เป็นผล
แสนอาภัพยับทั่วทั้งตัวตน                         ร้อนรนก็เพราะรักรำคาญใจ


เพลงกระโจนลงกลางชาน  ขอผ่านไปก่อนนะคะ  เพราะเป็นที่รู้จักทั่วไป


ธรณีร้องไห้เถา
     ไปเดือนหนึ่งแล้วจะพากลับ                     ถ้วนเดือนแล้วจะรับเจ้าไปใหม่
จะร้องไห้ครวญคร่ำไปทำไม                         เขาอยู่เขาจะไร้เมื่อไรมี

       เสียงท่านผู้ขับนั้นทั้งเยาะทั้งเย้ยเสียดสีประชดประชัน     ฟังแล้วชื่นแช่มแจ่มใส  

       อ่านกระทู้ยากๆ  แล้วอยากฟังเพลงพลายชุมพลทะเลาะกับพระไวยค่ะ  เพลงชื่ออะไรนึกไม่ออก

ฟังแล้วอยากรบค่ะ        

http://www.youtube.com/watch?v=tL_VzvvRDJk


พระพายชายพัดบุปผาชาติ
เกสรสาดหอมกลบตลบห้อง
ริ้วริ้วปลิวชายสไบกรอง
พระจันทร์ผันผยองอยู่ยับยับ
พระอาทิตย์ชิงดวงพระจันทร์เด่น
ดาวกระเด็นใกล้เดือนดาราดับ
หิ่งห้อยพร้อยไม้ไหวระยับ
แมลงทับท่องเที่ยวสะเทื้อนดง


หาเจอะแต่บทนี้นะครับผม