เรือนไทย

ในประกาศการบริจาคของให้กับโรงพยาบาลศิริราช โดยสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ายุคล ฑิฆัมพร พระราชทานเครื่องอาหาร ซึ่งมี "แป้งอาโรรุด ๑๐ ขวด" เมื่อวันที่ ๒๘ มีนาคม รศ ๑๑๕

แป้งนี้ไว้ทำอะไรหนอ ?

อาโรรุด เดาว่าคือ oral route

คฺณหนุ่ม ระวังจะถูกส่งไปดูงานที่นาน้าหนอนะ   ;)

แป้ง  arrowroot  คือแป้งท้าวยายม่อม ค่ะ   
ส่วนคำถามต่อว่า  ว่ายายม่อมคือใครครับ  ทำไมเอาเท้าแกมาทำเป็นแป้ง
เห็นจะต้องส่งการบ้านต่อให้คุณเพ็ญชมพู

ขอเดาว่า เอาไว้แก้โรคหนอ ซึ่งเป็นโรคประหลาดชนิดหนึ่ง แต่โดนท้าวยายม่อมเข้าไปสักจอกสองจอกก็อาจหายได้หนอ

แล้วกล้วยหักมุก ที่เห็นจะนำมาปิ้งให้เหลืองทั้งเปลือก ไม่เคยเห็นกินสุก หรือห่าม หรือนำมาบวชชีก็ไม่เห็น - ท่านให้มาตั้ง ๓๐๐ ผล  ???

น้ำพริกเผาอีกอย่าง นำมาประกอบอาหารอะไร ?

ใครเป็นโรคหนอ เชิญ ท้าวยายม่อม...เอ้า คุณหนุ่ม ดื่มก่อนถามต่อ

เรื่องมันยาว เคยตอบไว้ใน พันทิป (http://www.atriumtech.com/cgi-bin/hilightcgi?Home=/home/InterWeb2000&File=/home2/searchdata/Forums2/http/www.pantip.com/cafe/library/topic/K4865063/K4865063.html)  ;D

เชิญคุณนวรัตนดื่มคนแรก  ;)

ตอนเด็กๆ เป็นไข้ไม่สบายทีไร พอหายไข้ยังอ่อนเพลียกินอะไรไม่ลง  หรือต่อให้กินลงก็ถูกห้ามว่าแสลง   แม่จะหากล้วยหักมุกมาให้กิน ก่อนกินก็ต้องเผาเสียหน่อย ไม่ถึงกับเกรียม แต่พอหอมๆ  
กล้วยหักมุก 300 ผลคงใช้ประโยชน์สำหรับคนไข้เพิ่งฟื้นไข้ ในลักษณะเดียวกันค่ะ
เช่นเดียวกับข้าวต้มกับปลาแห้ง ซึ่งเขาให้คนไข้กินเช่นกัน   ห้ามกินของสดคาว  ยิ่งถ้าหลังคลอดลูกละก็ห้ามขาด

ส่วนน้ำพริกเผา ไม่เคยกินหลังป่วย    เลยไม่รู้ข้อนี้ ว่าเป็นน้ำพริกเผาชนิดทาขนมปัง หรือว่าเอาไว้ใส่ต้มยำ
สังเกตว่า เจ้าฟ้าประทานมา 1 ขวดเท่านั้น คงไม่ได้ใช้งานมากมายนัก ผิดกับอย่างอื่น 

แป้งท้าวยายม่อม หรือเท้ายายม่อม เอามาหมักทำเหล้ากินได้ด้วยหรือคะ

โรคหนอผมเป็นมั่งไม่เป็นมั่ง ต้องโดนเท้ายายม่อมครับ อาจจะหายหนอ

เท้ายายม่อม… แป้งแท้แต่โบราณ อาหารฟื้นไข้

ชื่อวิทยาศาสตร์  Tacca leontopetaloides (L.) Kuntze
ชื่อวงศ์  TACCACEAE
ชื่ออื่นๆ  ไม้เท้าฤาษี บุกรอ สิงโตดำ
ลักษณะทั่วไป  ไม้ล้มลุก มีหัวใต้ดินสะสมอาหาร ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปฝ่ามือแยกเป็น ๓ แฉกขอบเว้าลึก ดอกช่อซี่ร่มออกที่ปลายยอด ดอกสีเขียวแกมเหลือง หรือสีม่วงเข้ม ผลทรงกลม สีเขียว
การขยายพันธุ์  ใช้หัว

ยาบำรุงคนฟื้นไข้ ทำให้จิตใจเป็นปกติ
         ช่วงที่มีโอกาสเดินป่ากับพ่อเม่า หรือพ่อบุญมี ได้ฤกษ์ ที่อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี ป่าที่เดินเป็นป่าเต็งรังโปร่งๆ ตอนนั้นเริ่มเข้าฤดูฝนก่อนเข้าพรรษา ยังจำความรู้สึกตื่นตาตื่นใจกับภาพของดอกที่เป็นพวงงามสะดุดตาอยู่เบื้องหน้า  สวยแปลกเพราะหนวดห้อยย้อยลงมาคล้ายหนวดของฤาษี ชูช่อให้เห็นเด่นเป็นสง่า ช่อดอกคล้ายกับค้างคาวดำหรือฤาษีนางครวญมาก(รายละเอียดของค้างคาวดำอยู่ในหนังสือบันทึกของแผ่นดิน ๒ ผักเป็นยา) แต่ใบมีขอบหยักๆ แบนๆ คล้ายใบบุก พ่อเม่าเรียกสมุนไพรหน้าตาประหลาดต้นนี้ว่า หัวหนวดแมว คงเป็นเพราะหนวดยาวที่ห้อยย้อยลงมานั่นเอง
          พ่อเม่าบอกว่า หัวหนวดแมวนี้ใช้หัวทำแป้ง กินเป็นอาหารบำรุงร่างกายให้แข็งแรง โดยเฉพาะคนแก่ที่ฟื้นไข้ ควรรับประทานแป้งเท้ายายม่อมร่วมกับน้ำอ้อย หรือน้ำตาลกรวด จะทำให้ร่างกายฟื้นฟูกลับมาแข็งแรงได้เร็วขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยแก้อาการเบื่ออาหารหลังฟื้นไข้ได้ดีอีกด้วย สำหรับคนทั่วไป การรับประทานแป้งเท้ายายม่อมจะช่วยให้หายอ่อนเพลีย  จิตใจชุ่มชื่น แก้ร้อนใน เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่เบื่ออาหาร และบำรุงกำลังได้อย่างดี
           แม้แต่นักโภชนาบำบัดสมัยใหม่ก็ยืนยันว่า  แป้งเท้ายายม่อมมีคุณสมบัติเหมาะกับระบบทางเดินอาหารของมนุษย์เรามากที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับแป้งชนิดอื่นๆ  ทั้งยังเชื่อว่าการบริโภคแป้งเท้ายายม่อมทำให้อารมณ์และจิตใจมีความสมดุล ไม่วิตกกังวลหรือซึมเศร้าจนเกินไป ที่เรียกว่า mood stabilizer นั่นเอง

เท้ายายม่อม  ยาบำรุงร่างกาย รักษาบาดแผล แก้พิษ
           เท้ายายท่อมเป็นพืชตระกูลเดียวกับค้างคาวดำ(Tacca chantrieri Andre)  สมุนไพรในตระกูลนี้ส่วนใหญ่ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย โดยขุดเหง้ามาต้มน้ำดื่ม  นอกจากนี้ยังมีสมุนไพรในวงศ์เดียวกันอีกชนิดหนึ่งคือ หนวดเสือ[Tacca plantaginea (Hence Drenth)] ที่มีสรรพคุณคล้ายกันคือ ใบและดอกกินเป็นผักสดได้เช่นเดียวกับค้างคาวดำ  มีสรรพคุณในการบำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย เช่นเดียวกัน
           เท้ายายม่อมยังมีสรรพคุณในการแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย พิษผึ้ง กระพรุนไฟ โดยใช้หัวหรือรากฝนกับน้ำมะนาวทา นอกจากนี้แป้งเท้ายายม่อมยังใช้โรยปากแผลเพื่อห้ามเลือด นอกจากนี้ใช้โรยในถุงเท้าเพื่อป้องกันเชื้อราที่เท้าได้อย่างดี

ตำรับยา
ยาใช้พอกฝี แผล ช้ำ ถอนพิษ
ใช้แป้งเท้ายายม่อมนวดกับน้ำอุ่นพอเป็นยางเหนียวๆ พอกบริเวณที่เป็น

ยาแก้ผดผื่นคัน
ใช้แป้งเท้ายายม่อมละลายน้ำทา

เครื่องประทินผิว ลดสิวฝ้าทำให้หน้าขาว
ใช้แป้งเท้ายายม่อมผสมน้ำผึ้งพอกหน้า ทิ้งไว้สักครู่แล้วล้างออก หรือใช้ผัดหน้าแทนแป้งฝุ่น

http://www.rakkhaoyai.com/jungle-path/3330 (http://www.rakkhaoyai.com/jungle-path/3330)

ดื่มน้ำแป้งท้าวยายม่อม + ผสมน้ำอ้อย หรือน้ำหวาน คงทำให้ช่วยหายป่วยได้เร็วขึ้น

เป็นชนิดเดียวกับที่ใช้ทำขนมหรือเปล่าคะ  เห็นมีแป้งชนิดนี้อยู่ในสูตรขนมไทยหลายอย่าง 

แป้งท้าวยายม่อม (Arrowroot Starch)

สกัดมาจากหัวมันท้าวยายม่อมซึ่งเก็บหัวได้ปีละครั้ง วิธีทำคือ นำหัวเท้ายายม่อมมาฝนกับกระต่ายจีน แล้วนำไปแช่น้ำไว้จนใส และแป้งนอนก้น จึงเทน้ำทิ้ง ทำเช่นนี้ประมาณ 4 - 5 ครั้ง จึงนำไปตากแดดจนแห้ง เหตุนี้จึงทำให้แป้งท้าวยายม่อม ราคาสูงกว่าแป้งชนิดอื่น

ลักษณะแป้งเป็นเม็ดสี่เหลี่ยมเล็กๆ ลื่น สีขาวเป็นเงา เวลาใช้ ต้องบดให้ละเอียดเป็นผงเมื่อนำไปประกอบอาหารจะให้ความข้นเหนียวหนืดและใสเมื่อทำให้เย็นจะเหนียวตัวกว่าแป้งมันสำปะหลัง แป้งนี้จะช่วยทำให้ขนมนุ่ม ใส ดูเงางาม จึงนิยมนำมาใช้ร่วมกับแป้งชนิดอื่น ๆ เช่นผสมกับแป้งมันและแป้งข้าวเจ้าในการทำ ขนมชั้น ใช้ผสมกับแป้งข้าวเจ้าในการทำขนมเปียกปูน หรือ ขนมน้ำดอกไม้ ฯลฯ

http://rueanthai2.lefora.com/topic/2030031/#.U7qMRbHYHhA (http://rueanthai2.lefora.com/topic/2030031/#.U7qMRbHYHhA)

แป้งอาโรรุด  หรือ arrowroot flour  ฝรั่งเขาจะหมายถึงแป้งจาก ต้นมันสาคู Maranta arundinaceae (http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B9_(%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%89%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%A5%E0%B8%B8%E0%B8%81)) (เป็นไม้ล้มลุกคนละชนิดกับปาล์มสาคู Metroxylon sagu) มากกว่า

เรื่องนี้มีหลักฐานอ้างอิง ๓ แห่งคือ

๑.


กระทู้ "แป้งท้าวยายม่อม" ในพันทิป มีความคิดเห็นหนึ่งที่น่าสนใจเป็นของคุณหมอแอ๊ด ปากเกร็ด ท่านอธิบายเรื่อง "arrowroot flour" ไว้ดังนี้

ฝรั่งเขามีแป้ง arrowroot flour ซึ่งผมจำได้ว่าแปลว่า แป้งเท้ายายม่อม พอเห็นคำชี้แจงของคุณเพ็ญชมพูก็เลยกลับไปค้นดู พบว่า arrowroot flour นั้นคือแป้งสาคู เพราะทำจากต้นสาคูคือ Maranta arundinaceae (L.) ซึ่งฝรั่งเรียก arrowroot /West Indian arrowroot  ก็เลยงงหนักว่าแล้วตัวเองไปจำมาจากไหนว่า คือแป้งเท้ายายม่อม ค้นไปค้นมาก็ถึงบางอ้อเมื่อเจอเว็บไซท์ของสารานุกรมไทยฉบับเยาวชนนี่เอง รายละเอียดติดตามได้จากที่นี่ http://www.kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK5/chapter5/t5-5-l6.htm (http://www.kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK5/chapter5/t5-5-l6.htm) ซึ่งบอกว่า ต้นเท้ายายม่อม หรือ Tacca leontopetaloides (L) Kuntze) ที่คุณเพ็ญชมพูบอกไว้นั้นก็จัดอยู่ในพวกสาคูเหมือนกัน เรียกอีกชื่อว่า สาคูจีน ฝรั่งเรียก East Indian arrowroot หรือ Polynesian arrowroot

สรุปแล้ว arrowroot flour จึงใช้เรียกแป้งเท้ายายม่อมได้เหมือนกันครับ

จากคุณ : แอ๊ด ปากเกร็ด   - [ 12 พ.ย. 49 21:29:01 ]

๒.


แป้ง arrowroot ในภาพที่คุณเทาชมพูนำมาแสดง ไม่ได้ทำมาจากหัวท้าวยายม่อม แต่ทำจากหัวของมันสาคู Maranta arundinacea มี คำอธิบาย  (http://authenticfoods.com/products/item/25/Arrowroot-Flour) ประกอบดังนี้

๓.

คุณวิกกี้ (http://en.wikipedia.org/wiki/Arrowroot)  อธิบายในหัวข้อ Arrowroot ไว้ว่า

Arrowroot is a starch obtained from the rhizomes (rootstock) of several tropical plants, traditionally Maranta arundinacea, but also Florida arrowroot from Zamia pumila, and tapioca from cassava (Manihot esculenta), which is often labelled as arrowroot. Japanese arrowroot, Pueraria lobata, also called kudzu, is used in similar ways.

น่าสนใจตรงที่คุณวิกกี้บอกว่า บางทีก็มีคนติดฉลาก "แป้งมันสำปะหลัง" ว่าเป็น "แป้ง arrowroot" ด้วย  ;)

ถึงแม้ว่าแป้ง arrowroot อาจจะหมายถึง แป้งท้าวยายม่อม ก็ได้ แต่ "แป้งอาโรรุด" ที่คุณหนุ่มถามน่าจะหมายถึง แป้งมันสาคู มากกว่า

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ต้นและหัวของ มันสาคู Maranta arundinacea  ;D

ขอเรียนถามผู้มีความรู้เรื่องอาหารคนไข้ ว่า  แป้งท้าวยายม่อม หรือแป้งมันสาคู  ถูกใช้เป็นอาหารของคนไข้มากกว่ากัน ในสมัยก่อน อย่างในสมัยรัชกาลที่ 5

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=6007.0;attach=49594;image)

สำหรับผู้ที่งงๆอยู่ประหนึ่งโดนเท้ายายม่อมเข้าให้แล้ว ผมขอย้อนไปความเห็นของคุณหมอท่านหนึ่งที่โด่งดังในพันทิป เป็นประเดิม
จากคุณ : แอ๊ด ปากเกร็ด   - [ 12 พ.ย. 49 21:29:01 ]  

ลองมโนถึงภาพนายทับ ผู้รักษาการศิริราชพยาบาล ผู้เขียนรายงานถึงอธิบดีกรมพยาบาล ตอนรับข้าวปลาอาหารแห้ง กล้วย น้ำพริกเผา น้ำตาลทรายซึ่งล้วนเป็นของพื้นเมืองทั้งสิ้น มีของแปลกอยู่รายการหนึ่งบรรจุอยู่ในขวดอย่างดี มีป้ายเขียนเป็นภาษาอังกฤษว่า Arrowroot Starch

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=6007.0;attach=49595;image)

นายทับจึงบันทึกรายการนี้ลงไปว่า "แป้งอาโรรุด" ซึ่งแน่นอนว่าแป้งรายการนี้ต้องสั่งมาจากเมืองฝรั่งแน่นอน และโดยทั่วไปฝรั่งก็ใช้หัวมันสาคู Maranta arundinacea นี่แหละในการทำแป้งชนิดนี้

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ท่านที่สนใจกระทู้อย่างนี้คงแปลเองได้

http://en.wikipedia.org/wiki/Arrowroot (http://en.wikipedia.org/wiki/Arrowroot)

ผมเลือกเอามาเฉพาะประเด็นสำคัญๆ

Arrowroot is a starch obtained from the rhizomes (rootstock) of several tropical plants

Arrowroot used to be very popular in the Victorian eraand Napoleon,  supposedly said the reason for the British love of arrowroot was to support the commerce of their colonies

In the Victorian era it was used, boiled with a little flavouring added, as an easily digestible food for children and people with dietary restrictions. With today's greater understanding of its limited nutritional properties, it is no longer used in this way.

สรุปแล้วก็เป็นผงแป้งที่ผสมจากหัวมันของพืชเมืองร้อนหลายๆชนิดใส่กระป๋องหรูๆมาขาย สมัยร้ชกาลที่๕ ถือเป็น"ของนอก"ที่เจ้านายทรงนำมาบริจาคให้โรงพยาบาล สำหรับชงเป็นอาหารเหลว ให้คนไข้เด็กที่ต้องการอาหารย่อยง่ายหรือคนไข้ที่ต้องควบคุมน้ำหนัก แต่สมัยนี้เลิกนิยมไปแล้วเพราะมันมีสารอาหารน้อยมากนั่นเอง

อาโรรุด เอามาทำขนมปังบิสกิ้ตให้เด็กด้วย

แป้งมันสำปะหลังถุงนี้ นอกจากระบุเป็นภาษาอังกฤษว่าเป็น "Arrowroot Starch" ยังระบุเป็นภาษาไทยว่าเป็น "แป้งท้าวยายม่อม" อีกด้วย

อย่างนี้เรียกว่า "กิน ๓ ต่อ" ไม่ว่าจะต้องการแป้งชนิดไหน อ่านฉลากและคำบรรยายเป็นได้ทั้ง ๓ ชนิด  ;D

จาก เว็บร้านไทย (http://raanthai.co.uk/shop/Arrowroot-Starch---FISH--4928.html)

ซ้าย : ภาษาไทย - แป้งมันสำปะหลัง  ภาษาอังกฤษ - TAOL YAIMOM FLOUR

ขวา  : ภาษาไทย - แป้งท้าวยายม่อม  ภาษาอังกฤษ - TAPIOCA FLOUR

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

แป้ง  Arrowroot ของแท้ต้องมีภาพหัวมันสาคูเป็นประกัน  ;D

ถามคุณเพ็ญชมพูว่า หัวมันสาคู กับ ต้นสาคู นี่เหมือนกันไหมครับ แล้วนำมาทำเม็ดสาคู ใช่หรือไม่ ? ??? ???

เป็นคนละชนิดกัน

นำมาทำเม็ดสาคูได้ทั้งคู่ แต่ที่คุณหนุ่มเห็นในท้องตลาดเม็ดสาคูทำจากแป้งมันสำปะหลังเสียเป็นส่วนมาก  ;D

จาก เว็บร้านไทย ( (http://raanthai.co.uk/shop/Large-Tapioca-Pearl---UP--4963.html)เจ้าเก่า)

ขออนุญาตซ่อมระโยงของคุณหมอแอ๊ดเพื่อให้ได้ความกระจ่างมากขึ้น

ข้อมูลต่อไปนี้นำมาจาก

สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๕ / เรื่องที่ ๕ พืชหัว / สาคู
http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=5&chap=5&page=t5-5-infodetail06.html (http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=5&chap=5&page=t5-5-infodetail06.html)

สาคู

เมื่อกล่าวถึงต้นสาคู มีคนจำนวนมากที่ไม่รู้จัก หรือไม่เคยเห็น แต่ก็มีมากที่เคยได้ยิน และรู้จัก และมีความรู้แตกต่างกันออกไป บางคนนึกถึงต้น สาคูที่เป็นต้นไม้ยืนต้น เป็นต้นไม้ประเภทปาล์ม คล้ายต้นมะพร้าว ใช้ส่วนของลำต้นนำมาทำเป็นเม็ดสาคู หรือแป้งสาคู เมื่อสมัยนานมาแล้ว เนื่องจากต้นไม้ชนิดนี้มีจำนวนน้อย ไม่มีการปลูกเพิ่มขึ้น ปริมาณการผลิตเม็ดสาคูจาก "ต้นสาคู" (sago palm) จึงลดน้อยลงและหมดไป และหันมาผลิตสาคูจากแป้งมันสำปะหลังแทน จนกระทั่งในปัจจุบันนี้ เม็ดสาคูผลิตจากแป้งมันสำปะหลังทั้งสิ้น ต้นสาคู ที่กล่าวนี้เป็นไม้ยืนต้น จึงไม่จัดเป็นพืชหัว และจะไม่นำมากล่าวในที่นี้

สาคูที่จะกล่าวในที่นี้ หมายถึง ต้นสาคูที่เป็นพืชหัวชนิดหนึ่ง เนื่องจากเราใช้หัวเป็นประโยชน์ ไม่ใช่ต้นสาคูที่เป็นต้นไม้ประเภทปาล์ม ที่เรียกว่าต้นสาคู ประโยชน์ที่สำคัญคือ เป็นอาหาร แป้งที่ได้จากหัวสาคูนี้ เป็นแป้งในรูปของคาร์โบไฮเดรตที่บริสุทธิ์ที่สุดชนิดหนึ่ง เป็นแป้งที่มีความเหนียวมาก ย่อยง่าย เป็นที่นิยมในตลาดโลก มีราคาแพงกว่าแป้งชนิดอื่น มีหลายประเทศที่สามารถผลิตแป้งสาคูได้มาก จนสามารถส่งเป็นสินค้าออกทำเงินให้แก่ประเทศปีละมาก ๆ ประเทศไทยใช้สาคู เพื่อการบริโภคภายในประเทศ และมีปริมาณไม่มากนัก ถ้ามีการผลิตแป้งจากสาคู เพื่อการค้าได้ จะทำให้สาคูเป็นพืชที่มีความสำคัญมากขึ้น

ประเทศไทยไม่มีสถิติเกี่ยวกับการปลูก การผลิต การค้า แต่เซนต์วินเซนต์ (St. Vincent) ส่งออก ในปี พ.ศ. ๒๕๐๓-๒๕๑๐ ปีละ ๒,๐๘๗ ตัน บราซิล ส่งออกในปี พ.ศ. ๒๕๐๙ ปีละ ๑๓๙ ตัน

ราคาแป้งสาคูในตลาดโลกประมาณตันละ ๕,๐๐๐ บาท

ประวัติความเป็นมาและแหล่งปลูก

สาคูมีชื่อภาษาอังกฤษว่า แอร์โรว์รูต (Arrow- root) และยังมีชื่ออื่นๆ นอกเหนือไปจากนี้อีก ได้แก่ เวสต์อินเดียน แอร์โรว์รูต (West Indian arrow root) เบอร์มิวดา แอร์โรว์รูต (Bermuda arrowroot) เซนต์วินเซนต์ แอร์โรว์รูต

สาคูเป็นพืชดั้งเดิมของอเมริกาเขตร้อน แต่ปลูกเป็นล่ำเป็นสันที่หมู่เกาะอินเดียตะวันตก และที่เซนต์ วินเซนต์ ซึ่งผลิตสาคูได้มากคิดเป็น ๙๔ เปอร์เซ็นต์ของตลาดโลก โดยเฉพาะที่เซนต์ วินเซนต์ นั้น ผลิตสาคูได้ปีละประมาณ ๙๘๐-๓,๘๐๖ ตัน บราซิล อีกประเทศหนึ่งที่ปลูกสาคูเป็นการค้า แต่ละปีผลิตได้ประมาณ ๔,๐๐๐ ตัน นอกจากนี้ก็มีปลูกอยู่ทั่วๆ ไปในอินเดีย ศรีลังกา อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ในประเทศไทยประชาชนรู้จักต้นสาคูกันมานานแล้ว จนคิดว่า คงจะเป็นพืชที่ขึ้นอยู่ดั้งเดิมนานมาแล้ว ปัจจุบันมีการปลูกสาคูเป็นสวนครัวรายละเล็กละน้อย ยังไม่มีการปลูกกันเป็นล่ำเป็นสัน แหล่งที่ปลูกสาคูมาก ได้แก่ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย เช่น จังหวัดนครราชสีมา ขอนแก่น เป็นต้น

ลักษณะทั่วไป

สาคูเป็นพืชที่มีอายุอยู่ได้หลายฤดูฝน ลักษณะ ใบคล้ายใบคล้า ต้นคล้ายต้นขิง ต้นสูง ๖๐-๑๘๐ ซม. ขึ้นอยู่เป็นกอ หัวเล็กยาว แผ่กว้างลึก อีกชนิดหนึ่ง ต้นและใบคล้ายพุทธรักษา หัวสั้นใหญ่ มีหัวน้อย อยู่ไม่ลึก

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

สาคูมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า แมรันตา อะรันดินาซี แอล (Maranta arundinacea L.) อยู่ในตระกูล แมรันเตซี (Marantaceae) เป็นพืชเนื้ออ่อนมีอายุอยู่ได้หลายฤดู มีหัวซึ่งเกิดจากลำต้นใต้ดิน โดยหัวขยายตัวอยู่ใต้ระดับดิน หัวใหญ่กลม ยาว ขนาดของหัว ๒.๕ ซม. ยาว ๒๐-๔๕ ซม. ใบเป็นชนิดแลนซิโอเลต (lanceolate) เหมือนใบคล้า ดอกสีขาว เป็นช่อแฝด เมล็ดสีแดง แต่ไม่ค่อยติดเมล็ด

ชนิด

แบ่งตามลักษณะหัวมีอยู่ ๒ ชนิด ชนิดหัวเล็กยาว แผ่กว้าง และหยั่งลงในดินลึก เรียก เครโอล (creole) ชนิดหัวสั้นใหญ่ หัวไม่มาก หัวอยู่ไม่ลึก เรียก แบนานา (banana)

ความจริงแล้วพืชทึ่มีชื่อภาษาอังกฤษว่า แอร์โรว์รูต ที่จัดเป็นพืชหัวยังมีอีก ๒ ชนิด

ชนิดแรกได้แก่ ควีนส์แลนด์ แอร์โรว์รูต (Queensland arrowroot) และมีชื่ออื่นอีก คือ ออสเตรเลียน แอร์โรว์รูต (Australian arrowroot) เอดิเบิล แคนนา (edilbe canna) เพอร์เพิล แอร์โรว์รูต (purple arrowroot) ไทยเราเรียกว่า "สาคูจีน" มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า แคนนา เอดูลิส (Canna edulis) เคอร์-กัล (Ker-Gawl) อยู่ในตระกูล แคนนาซี (Cannacean) เป็นพืชพวกเดียวกับพุทธรักษา มีลักษณะต้น ใบ เหมือนพุทธรักษา แต่ดอกเล็กกว่า หัวคล้ายหัวข่า รับประทานได้ เหมือนสาคูธรรมดา ที่กล่าวข้างต้น

นอกจากสาคูที่กล่าวถึงข้างต้นแล้ว ยังมีสาคูอีกชนิดหนึ่งได้แก่ อิสต์ อินเดียน แอร์โรว์รูต (East Indian arrowroot) มีชื่ออื่นอีก เช่น โพลิเนเชียน แอร์โรว์รูต (Polynesian arrowroot) ทัคคา (tacca) ฯลฯ ไทยเรียกว่า "สาคูจีน" มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ทัคคา เลออนโทเพทาลอยด์ แอล คุนทซ์ (Tacca leontopetaloides (L) Kuntze) อยู่ในตระกูล ทัคคาซี (Taccaceae) จึงได้นำมากล่าวไว้ เพื่อป้องกันการสับสน

ฤดูปลูก

สาคูขึ้นได้ในที่ที่มีฝน ๑,๕๐๐-๒,๐๐๐ มม. จึงควรปลูกในเวลาที่มีน้ำ หรือสามารถให้น้ำได้เพียงพอ ตลอดอายุการเจริญเติบโต สาคูชอบอากาศร้อนและชื้น ฤดูปลูกที่เหมาะสม ได้แก่ ฤดูฝน

การเลือกที่และการเตรียมดิน

สาคูชอบที่ที่มีการระบายน้ำดี ดินเป็นกรดน้อย ๆ ร่วนและลึก สามารถขึ้นได้ดีตั้งแต่ระดับ น้ำทะเล จนถึงความสูงประมาณ ๙๐๐ เมตร เตรียมดินโดยไถ และพรวนดินให้ร่วน ขุดหลุมลึก ๑๐-๑๕ ซม. ระยะหลุมห่างกัน ๓๕-๔๐ ซม. ปลูกเป็นแถวระยะระหว่างแถว ประมาณ ๗๕ ซม.

วิธีปลูก

โดยทั่วไปปลูกจากหัว โดยตัดเป็นท่อนสั้น ๆ ยาวประมาณ ๕ ซม. บางทีก็รมควันหัวเสียก่อน เพื่อให้งอกเร็วขึ้น บางครั้งก็ปลูกด้วยหน่อ (sucker) บางรายขุดเก็บหัวสาคูจากต้นแก่เท่านั้น ทิ้งต้นอ่อน ที่เกิดจากหน่อให้เติบโตต่อไป ไม่ต้องปลูกใหม่

เริ่มปลูก เมื่อต้นฤดูฝน วางหัวที่เตรียมไว้ในหลุม ความลึกของหลุมประมาณ ๑๐-๑๕ ซม. กลบด้วยดิน ถ้าใช้ระยะปลูก ๗๕-๘๐ ซม. หัวที่ใช้เป็นพันธุ์ปลูกจะต้องมีจำนวนหนักประมาณ ๔๘๐ -๕๖๐ กก./ไร่

การกำจัดวัชพืช

หลังจากปลูก ควรดูแล อย่าให้มีวัชพืชแย่งอาหารต้นสาคู โดยกำจัดวัชพืช เมื่อต้นสาคูอายุ ๓-๔ เดือน เมื่อต้นสาคูออกดอก ต้องคอยเด็ดทิ้งทันที เพื่อให้อาหารไปเลี้ยงหัวให้โตขึ้น แทนที่จะไปเลี้ยงดอกและเมล็ด

การใส่ปุ๋ย

การปลูกสาคูในต่างประเทศ ใช้ปุ๋ยผสม เกรด ๘-๕-๑๔ ในอัตราประมาณ ๑๔๐ กก./ไร่ เมื่ออายุประมาณ ๓ เดือนครึ่ง คนไทยปลูกสาคู โดยไม่ใส่ปุ๋ยเคมี อาจจะใส่ปุ๋ยคอกบ้างเล็กน้อย

โรคและแมลง

ต้นสาคูไม่มีโรคและแมลงรบกวนมากนัก แมลงที่อาจพบ ได้แก่ หนอนม้วนใบ โรคที่พบมี โรคใบจุด ไม่ทำความเสียหายร้ายแรงนัก

การเก็บและรักษา

สาคูมีอายุประมาณ ๑๐-๑๑ เดือน สังเกต ได้โดยใบเริ่มเหี่ยวตาย จึงเก็บ โดยขุดและเก็บด้วยมือ ตัดแยกหัวออกจากต้นและใบ ผลผลิตของหัวสาคูมีประมาณ ๒,๐๐๐ กก./ไร่ เมื่อขุดขึ้นจากดินแล้ว จะเก็บหัวไว้ได้ไม่นาน จะต้องใช้ภายใน ๒-๗ วัน  

ประโยชน์

แป้งสาคูนับเป็นคาร์โบไฮเดรตที่บริสุทธิ์ที่สุดในบรรดาคาร์โบไฮเดรตที่ได้จากธรรมชาติ และมีความเหนียวสูงสุด

การวิเคราะห์หัวสาคูประเภท "เครโอล" ประกอบด้วยความชื้นร้อยละ ๖๙.๑ เถ้าร้อยละ ๑.๔ ไขมันร้อยละ ๐.๑ เส้นใยร้อยละ ๑.๓ โปรตีนร้อยละ ๑.๐ แป้งร้อยละ ๒๑.๗ สำหรับหัวสาคูประเภท "แบนานา" ประกอบด้วยความชื้นร้อยละ ๗๒.๐ เถ้าร้อยละ ๑.๓ ไขมันร้อยละ ๐.๑ เส้นใยร้อยละ ๐.๖ โปรตีนร้อยละ ๒.๒ แป้งร้อยละ ๑๙.๔ แป้งสาคูประกอบด้วยเม็ดยาวรี ยาวประมาณ ๑๕-๗๐ ไมครอน พวกแบนานามีเม็ดแป้งใหญ่กว่าพวกเครโอลเล็กน้อย

ส่วนใหญ่ใช้หัวทำแป้ง ซึ่งเป็นแป้งที่ย่อยง่ายมาก ส่งออกสู่ตลาดเป็นแป้งผง สีขาว เรียก "แป้งสาคู" นิยมใช้เป็นอาหารทารก และทำอาหารอย่างอื่น เช่น ขนมปัง ขนมต่าง ๆ แพทย์ให้คนป่วยด้วยโรคลำไส้รับประทานแป้งสาคู นอกจากนี้ เราใช้แป้งสาคูทำ "ผงแบเรียม" (barium meals) และใช้ในอุตสาหกรรมยา ทำแป้งผัดหน้า ทำกาว และทำกระดาษที่ใช้กับคอมพิวเตอร์

หัวสาคูใช้เป็นอาหาร โดยต้มหรือเผาเสียก่อน หัวสดนำมาโม่จะได้แป้งสาคูใช้ทำขนมได้ดี ใบและต้นสาคูใช้ในการบรรจุหีบห่อได้ กากที่เหลือจากการทำแป้งแล้วใช้เป็นอาหารสัตว์ และทำปุ๋ย

คนไทยต้มหรือนึ่งสาคูรับประทานเป็นของหวาน แต่ปริมาณสาคูที่ใช้เป็นของหวานมีไม่มากนัก

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

แจ่มแจ้ง....เชิญคุณเพ็ญฯ ทานสาคูไส้หมูก่อนครับ

(สาคู ที่ทำก็ไม่ใช่สาคูทำจากแป้งมัน   ไส้หมูก็ไม่ใส่หมู เป็นถั่วผสมหัวไช้เท้าเคี่ยวน้ำตาลปึก)
  :o

ขอบพระคุณสำหรับอาหารมื้อเย็น  ;D

พาคุณหนุ่มไปดูการทำแป้งสาคูแท้จากปาล์มสาคู

 (http://www.youtube.com/watch?v=pQ5o2TYZNKw#ws)

กว่าจะได้แต่ละกิโลยากเย็นแท้

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

แล้วนี่ทำจากต้นสาคูหรือเปล่าคะ

อาจารย์อภิญญาบอกว่าทำจากแป้งมันสำปะหลัง  ;D

http://www.youtube.com/watch?v=4OazcfQPFFg#ws (http://www.youtube.com/watch?v=4OazcfQPFFg#ws)

ผมจำได้ว่าเมื่อยังเด็ก มีแหม่มเพื่อนของแม่มาจากอังกฤษและพักอยู่ที่บ้านสองสามวัน เธอชอบอาหารไทยมาก แต่มิ้อหนึ่งของหวานเป็นสาคูน้ำกระทิอย่างที่ท่านอาจารย์เทาชมพูนำเสนอ เธอทำหน้าเบ้แล้วเลื่อนถ้วยออกไปพร้อมกับอธิบายยืดยาว ผมไม่รู้ภาษาหรอกแต่เดาได้ว่าเป็นคำขอโทษที่สุภาพมากๆ แม่บอกว่า เธอขอโทษที่ทานไม่ลงจริงๆ เพราะสมัยสงครามอังกฤษขัดสนอาหารมากจนต้องปันส่วนให้ประชาชน ส่วนใหญ่เป็นสาคูเม็ดๆอย่างเดียวกันนี้ เอามาทำอาหารเละๆที่เธอต้องฝืนใจกินจนเกลียดมันไปเลย

ผมเห็นสาคูน้ำกระทิทีไรต้องนึกถึงแหม่มแพ๊ตทุกที

แต่ว่าก็ว่าเถอะ คำถามของคุณหนุ่มรัตนสยามนั้นเจาะจงเฉพาะแป้งอาโรรุดสมัยรัชกาลที่๕ไม่ใช่หรือครับ ตกลงที่ผมสรุปว่า เป็นผงแป้งที่ผสมจากหัวมันของพืชเมืองร้อนหลายๆชนิดใส่กระป๋องหรูๆมาขาย ซึ่งอังกฤษสมัยวิกตอเรียนโฆษณาว่าเป็นอาหารสำหรับคนป่วยน่ะ เป็นอย่างนั้นหรือเปล่า
คนละเรื่องกันเลยกับArrow Root ที่เอามาทำสาคูไส้หมูหรือสาคูน้ำกระทิใช่ไหม

เชื่อว่า อาโรรุดสมัยรัชกาลที่ ๕ คือ มันสาคู Maranta arundinacea นั่นแหละ ไม่เกี่ยวกับสาคูไส้หมูหรือสาคูเปียกดอก เพราะนั่นทำมาจากแป้งมันสำปะหลังซึ่งสวมรอยเป็นแป้งหลายชนิดรวมทั้งแป้งอาโรรุดด้วย  ;D

แล้วยายม่อมของดิฉัน ไม่เกี่ยวหรือคะ
ที่คุณหมอแอ๊ด ปากเกร็ดเขียนไว้ ตกลงอาโรรุดเป็นอะไรกันแน่ 

สรุปที่คุณหมอแอ๊ดพูดถึงคือ

๑. arrowroot flour นั้นคือแป้งมันสาคู เพราะทำจากต้นมันสาคูคือ Maranta arundinaceae (L.) ซึ่งฝรั่งเรียก arrowroot /West Indian arrowroot

๒. จำได้ว่า arrowroot flour แปลว่า แป้งเท้ายายม่อม เมื่อค้นในสารานุกรมไทยฉบับเยาวชน บอกว่า ต้นเท้ายายม่อม หรือ Tacca leontopetaloides (L) Kuntze)  เรียกอีกชื่อว่า สาคูจีน ฝรั่งเรียก East Indian arrowroot หรือ Polynesian arrowroot 

๓. arrowroot flour ใช้เรียกได้ทั้งแป้งมันสาคูและแป้งเท้ายายม่อม

เพื่อให้เข้าใจเรื่องนี้กระจ่างขึ้นต้องเท้าความถึงรายละเอียดเกี่ยวกับชื่อและถิ่นกำเนิดของพืชทั้งสองคือ มันสาคู และ เท้ายายม่อม

มันสาคู Maranta arundinacea มีชื่อเรียกอีก ๒ ชื่อคือ สาคูขาว และสาคูวิลาศ คำว่าขาวแสดงสีของหัวมัน ส่วนวิลาศนั้นบ่งบอกว่ามาจากต่างประเทศ (วิลาด, วิลาศ ว. ที่เป็นของยุโรป เป็นคําที่ชาวอินเดียในสมัยก่อนเรียกชาวตะวันตกโดยเฉพาะชาวอังกฤษ เช่น สาคูวิลาด เหล็กวิลาด ผ้าวิลาศ)


เท้ายายม่อม Tacca leontopetaloides ชื่ออื่นคือ ไม้เท้าฤาษี บุกรอ สิงโตดำ มีการกระจายพันธุ์กว้างตั้งแต่อัฟริกา เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หมู่เกาะแปซิฟิก จนถึงออสเตรเลีย

แป้งอาโรรุด ของพระราชทานจากสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ายุคลฑิฆัมพร แก่โรงพยาบาลศิริราช ในสมัยรัชกาลที่ ๕ บรรจุขวดอย่างดี ต้องเป็นของที่มาจากต่างประเทศ ก็ควรผลิตมาจากมันสาคูซึ่งเป็นพืชพื้นเมืองของทางตะวันตก ฝรั่งคงไม่ผลิตมาจากเท้ายายม่อมซึ่งเป็นพืชพื้นเมืองของทางตะวันออก

ส่วนที่แปลแป้งเท้ายายม่อมว่า arrowroot flour นั้นเป็นเพราะคนแปลจับความว่ามีชื่อฝรั่งเป็น arrowroot เหมือนกัน (East Indian arrowroot, Polynesian arrowroot) ทำให้สับสน

สรุปว่า ยายม่อมของคุณเทาชมพูไม่เกี่ยว

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ผ้าห่มกันหนาว ชนิดแบล็งเก็ต

สมเด็จพระมาตุฉาเจ้า พระบรมราชเทวี ทรงบริจาคโค เพื่อให้ผู้ป่วยได้ดื่มนมวัว

น่าสงสารยายม่อม  ไม่มีใครต้องการ แม่สาคูมาชิงตำแหน่งไปเสียแล้ว

ได้เวลาคุณยายม่อมพักผ่อนแล้ว  ;)