เรือนไทย

 อ่านเจอในศิลปวัฒนธรรม ฉบับล่าสุด(1 เม.ย.2548) กล่าวว่า "ผู้ที่มีบทบาทสำคัญที่ทำให้หลักฐานหลังรัชกาลที่ ๔ มีการกล่าวถึงเจ้าแม่วัดดุสิตอย่างละเอียดลออมากขึ้น และอาจเป็นต้นเหตุของเรื่อง "เชื้อเจ้า" ทั้งปวงนี้ ไม่ใช่เชื้อพระวงศ์ในพระราชวงศ์พระองค์ใด แต่กลับเป็นบุคคลที่นักประวัติศาสตร์ในพระราชวงศ์ไม่เคยยอมรับและประณามว่าเป็นจอมโกหก บุคคลที่ว่านี้คือ ก.ศ.ร.กุหลาบ! "
เลยอยากทราบว่า ก.ศ.ร. กุหลาบ คือใคร มีผลงานอะไรบ้าง มีชีวิตอยู่ในสมัยใด และทำไมจึงไม่เป็นที่ยอมรับของนักประวัติศาสตร์หรือครับ

 http://www.geocities.com/siamintellect/intellects/kularb/biography.htm
ก.ศ.ร. กุหลาบ มีนามว่า กุหลาบ ตฤษณานนท์ เกิดในปี พ.ศ. ๒๓๗๗ เมื่ออายุได้สี่ขวบ พระองค์เจ้ากินรี ซึ่งเป็นพระเจ้าลูกเธอในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงขอไปเป็นบุตรบุญธรรม

เด็กชายกุหลาบได้ใช้ชีวิตอยู่ในวังหลวงอยู่จนกระทั่งโกนจุก ก็ย้ายออกมาอยู่นอกเรือนในฐานะมหาดเล็กวังนอก

เมื่อบรรพชาเป็นสามเณร โดยมีสมเด็จกรมพระยาปรมานุชิตชิโนรสเป็นองค์อุปัชฌาย์ ก็ได้ฉายานามว่า เกศโร ซึ่งได้ใช้มาเป็นชื่อหน้าในภายหลัง คือ ก.ศ.ร. กุหลาบ ตามความนิยมที่จะมีชื่อหน้าอย่างตะวันตก

  เนื่องจากได้มีโอกาสใกล้ชิดเจ้านายและเสนาบดีชั้นผู้ใหญ่มาก จึงมีโอกาสในการศึกษาเล่าเรียนมาก ได้อ่านหนังสือตำราภาษาไทยจำนวนมาก และได้แอบคัดลอกหนังสือเหล่านั้น ออกมาพิมพ์เผยแพร่ให้กับบุคคลภายนอก โดยพยายามปรับเปลี่ยนเนื้อเรื่องและถ้อยคำของหนังสือใหม่ จึงทำให้ถูกไต่สวนบ่อยครั้ง ในข้อหาแต่งเติมพงศาวดาร ทั้งนี้วัตถุประสงค์หลักของเขา ก็เพื่อให้บุคคลทั่วไปได้มีโอกาสอ่านหนังสือ และมีความรู้ ดังที่เขาได้มีโอกาส

ก.ศ.ร. กุหลาบมีความสนใจและคบค้าสมาคมกับชาวตะวันตก จึงได้อิทธิพลจากตะวันตกมาพอสมควร เรียกได้ว่าเป็นพวกหัวก้าวหน้า

เมื่อเกิดเหตุการณ์ ร.ศ. ๑๓๐ ซึ่งกลุ่มนายทหารหนุ่มได้พยายามที่จะยึดอำนาจเปลี่ยนแปลงการปกครอง ก.ศ.ร. กุหลาบ ก็ยิ่งถูกเพ่งเล็งมากขึ้น ยังดีที่มิได้ถูกกลั่นแกล้งให้ต้องโทษจำคุกเช่นเดียวกับเทียนวรรณ

งานหนังสือของเขาส่วนใหญ่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ พงศาวดาร และชีวประวัติบุคคลสำคัญต่าง ๆ

ก.ศ.ร. กุหลาบ เสียชีวิตเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๔ รวมอายุได้ ๘๗ ปี


ข้อมูลอื่น ก.ส.ร. กุหลาบ โดย มนันยา ธนะภูมิ

 http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Pid=20576  

 “ กุ” คำนี้แผลงมาจากชื่อของ นายกุหลาบ หรือ ก.ศ.ร.กุหลาบ บรรณาธิการหนังสือพิมพ์ “สยามประเภท” ในสมัยรัชกาลที่ 5 ผู้ซึ่งมีพฤติกรรมแปลกประหลาดพิสดาร ที่ไม่ค่อยเหมือนชาวบ้านร้านช่องเขาสักเท่าไร
โดยเฉพาะเรื่องของพงศาวดารที่นายกุหลาบเขียนเองตีพิมพ์ ใน “สยามประเภท”      โดยมักจะละเลงพงศาวดารแบบใส่สีตีไข่จนเละเทะเพี้ยนไปหมด ถึงขนาดเขียนประวัติศาสตร์ฉบับพิสดาร โดยอ้างว่า  ในสมัยสุโขทัยนั้นมีพระเจ้าแผ่นดินชื่อ พระปิ่นเกษ มีพระราชโอรสชื่อ พระจุลปิ่นเกษ

           ข้อความนี้ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 5 ท่านทรงทอดพระเนตรแล้ว เห็นว่าเป็นการบังอาจแต่งพงศาวดารขึ้นเองอย่างเลื่อนลอย แถมยังเอาพระนามของพระองค์ไปแปลงเป็นพระจุลปิ่นเกษเสียอีก  จึงโปรดเกล้าฯให้มีการสอบสวนก.ศ.ร.กุหลาบ เป็นผลให้บรรณาธิการ “สยามประเภท” สติเฟื่องผู้นี้ต้องเข้าไปอยู่ในโรงพยาบาลบ้าเสีย 33 วัน

           เรื่องราวของก.ศ.ร.กุหลาบนั้น น่าสนใจพอสมควร  หลายเรื่องที่นายกุหลาบเขียนด้วยหลักฐานและความเป็นจริง อันเป็นประโยชน์แก่ชนรุ่นหลังเป็นอันมาก แต่ก็มีอีกหลายเรื่องที่แกเขียนขึ้นมาเอง  โดยการโยงเรื่องนั้นเข้ากับเรื่องนี้บ้าง สุดแท้แต่อารมณ์จะพาไป

           การอ่านบันทึกหรือจดหมายเหตุของ ก.ศ.ร.กุหลาบที่เขียนไว้ จึงต้องพิจารณาให้ละเอียดรอบคอบ           เพราะไม่แน่ใจว่าจะไปเจอเรื่องไหนเข้าที่นายกุหลาบ “กุ” ขึ้นมาเอง
           เพราะเหตุนี้แหละคนทั่วไป จึงเอาชื่อของนายกุหลาบมาเป็นความหมายของการยกเมฆปั้นเรื่องขึ้นมาเอง
           โดยใช้คำนำหน้าชื่อของแกเพียงคำเดียว คือ “กุ”
           แล้วก็เป็นคำที่นิยมใช้กันตลอดมา เพิ่งมาสร่างซาค่อยๆ หายไปเมื่อไม่กี่สิบปีมานี้
           นอกจากคำว่า “กุ” ที่เอามาจากชื่อของนายกุหลาบแล้ว ยังมีบางคนแผลงคำ ก.ศ.ร.กุหลาบ มาเป็น โกหกสดๆ ร้อน ๆ ยังงี้ก็มี โดยแผลงเอาแต่คำว่า ก.ศ.ร. เท่านั้น
 http://www.thaitownusa.com/frontnews/frmNewsType2_View.aspx?NewsID=0503000220  

 ก.ศ.ร.กุหลาบ มีกล่าวในนิทานโบราณคดี เรื่องหนังสือหอหลวงอีกครับ ไปหาอ่านดูได้

 เพิ่งได้ฤกษ์มาเล่าประวัติ ก.ศ.ร. กุหลาบ อย่างละเอียด วันนี้เอง ค่ะ
อ่านแล้ว ขอเชิญตัดสินเองว่า นายกุหลาบ เป็นปัญญาชน หรือคนสติเฟื่อง
หรือว่ามีส่วนผสมของทั้งสองอย่าง

ส่วนดิฉันมองว่านายกุหลาบจะเป็นอะไรก็ตาม  การดำเนินชีวิตของเขาก็น่าสนใจ ควรจะหยิบยกมาให้คนรุ่นหลังได้รู้จัก
 
ก.ศ.ร. กุหลาบ มีชื่อจริงว่า นายกุหลาบ  ตฤษณานนท์  เกิดเมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2377 ในรัชกาลที่ 3
บิดาเป็นลูกจีนเกิดในเมืองไทยชื่อนายเส็ง  ได้ภรรยาเป็นหญิงไทยชื่อนางตรุษ
นางตรุษเป็นหญิงไทยที่มีเชื้อสายขุนนางสืบย้อนไปได้ถึงสมัยอยุธยา  มีบรรพบุรุษเป็นกรมการเมืองนครราชสีมา ช่วงรัชสมัยไหนของอยุธยาก็ไม่ทราบ
เมื่อหลานปู่ของนายกุหลาบ ผู้เป็นมหาดเล็ก  ทำหนังสือกราบบังคมทูลพระกรุณาขอพระราชทานนามสกุลจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  จึงอ้างประวัติบรรพชนทางฝ่ายมารดา
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงพระราชทานนามสกุลลูกหลานนายกุหลาบว่า ตฤษณานนท์  โดยทรงเลียนชื่อจากมารดานายกุหลาบ

ส่วนนายเส็ง ไม่มีประวัติมากไปกว่านั้น   ที่น่าสังเกตคือถึงนายเส็งเป็นลูกจีน  เขาก็ดำเนินชีวิตอย่างคนไทย  บุตรชายหญิงของเขาเติบโต ดำเนินชีวิตอย่างเด็กไทยกันทุกคน

 เมื่อเด็กชายกุหลาบอายุ 4 ขวบ พระบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้ากินรี พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงขอไปอุปการะในตำหนัก ในฐานะบุตรบุญธรรม  ไม่ใช่ในฐานะข้ารับใช้  
แต่ก็ยังไม่มีหลักฐานว่า ทรงมีความเกี่ยวเนื่องกับเครือญาติฝ่ายพ่อแม่นายกุหลาบทางไหน  

นายกุหลาบอยู่ในพระบรมมหาราชวังจนครบอายุโกนจุก ต้องออกจากวังมาตามขนบธรรมเนียมประเพณีว่าเด็กผู้ชายโตแล้วอยู่ในวังอีกไม่ได้     แต่พระองค์เจ้ากินรีก็ทรงให้นายกุหลาบเป็นมหาดเล็กเรือนนอก

มหาดเล็กเรือนนอกคืออะไร   ตอบสั้นๆว่าหมายถึงข้าราชบริพารผู้ชายที่พำนักอยู่ข้างนอกวัง  
แต่ว่าเมื่อมีงานการของหลวง  หรือของเจ้านายที่เขาสังกัดอยู่ ที่จะต้องเข้าไปทำฉลองพระเดชพระคุณ ก็เข้าไปทำ
อาจจะเป็นครั้งคราวแล้วแต่จะมีกำหนดการ     ถ้าเป็นผู้หญิงเรียกว่า ข้าหลวงเรือนนอก

ความสัมพันธ์ของนายกุหลาบกับพระองค์เจ้ากินรี ยังคงดำเนินต่อมาในลักษณะ"ญาติ" มากกว่า "เจ้ากับข้า"
เมื่อนายกุหลาบแต่งงานมีบุตรธิดาหลายคน   เขาก็ถวายธิดาหลายคนเป็นนางข้าหลวงในตำหนักของพระองค์เจ้ากินรีและพระองค์เจ้าฉวีวรรณพระขนิษฐา

คนในตำหนักเรียกเด็กหญิงเหล่านี้ ว่า "หลานเสด็จ"
แต่ก็ไม่มีข้อยืนยันว่า เรียกเพราะนายกุหลาบอยู่ในฐานะบุตรบุญธรรมของเสด็จมาก่อน
หรือว่ามีความเกี่ยวพันเป็นเครือญาติกันจริงๆ

 พูดถึงการศึกษา  ก็นับว่ามีการศึกษาที่ดีอย่างกุลบุตร  เมื่ออายุ 13 นายกุหลาบถวายตัวเป็นมหาดเล็กฝึกหัด   เข้าเล่าเรียนเขียนอ่านกับพระรัตนมุนีที่วัดพระเชตุพน
ได้เป็นศิษย์เรียนหนังสือจินดามณี กับความรู้ทางศาสนา กับกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรสซึ่งผนวชอยู่ที่วัดนั้น
อายุ 14 บวชเป็นสามเณรโดยมีกรมสมเด็จพระปรมาฯ เป็นพระอุปัชฌาย์    ได้ฉายาว่า เกสโร

คำนี้กลายมาเป็นตัวย่อ ก.ส.ร. หรือ บางแห่งสะกดว่า ก.ศ.ร. นำหน้าชื่อเดิม
ทำนองเดียวกับชื่อย่อของฝรั่ง  
เพราะต่อมาเมื่ออายุมากขึ้น  นายกุหลาบก็ดำเนินชีวิตโก้เก๋ค่อนไปทางชาวตะวันตกมากกว่าคนยุคเดียวกัน

 นายกุหลาบบวชเป็นสามเณรอยู่หลายปีจนถึงรัชกาลที่ 4 จึงสึก  แล้วดำเนินชีวิตแบบชายไทย คือเข้ารับราชการ  สังกัดในกองร้อยทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์
ความสนใจพิเศษของนายกุหลาบอยู่ที่การเรียนภาษาต่างประเทศ ซึ่งทั้งสยามมีคนไทยรู้กันไม่กี่คน   นายกุหลาบสมัครไปเป็นศิษย์ของสังฆราชปาเลอกัวซ์  เรียนภาษาละติน อังกฤษและฝรั่งเศส
สังฆราชปาเลอกัวซ์เป็นผู้ถวายพระอักษรเจ้าฟ้ามงกุฎ เมื่อครั้งผนวชอยู่ที่วัดบวรนิเวศในรัชกาลที่ 3 ด้วย

เมื่ออายุ 25  นายกุหลาบก็แต่งงานกับหญิงสาวชื่อหุ่น มีบุตรธิดาด้วยกัน 9 คน    เป็นลูกสาวเสีย 8 คน มีบุตรชายคนเดียว  
ในการแต่งงาน พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้ากินรีทรงรับเป็นผู้ใหญ่ทางฝ่ายชาย
ต่อมามีบุตรกับอนุภรรยา ชื่อเปรม อีก 2 คน

อนาคตในกองร้อยทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์คงจะจบลงเมื่อนายกุหลาบบวชเป็นภิกษุ 1 ปีหลังสมรส   เพราะในประวัติไม่ได้กล่าวถึงการงานด้านนี้อีก  
และก็ค่อนข้างแปลกที่นายกุหลาบมาบวชเอาเมื่ออายุ 26 หลังมีครอบครัวแล้ว  ผิดกับชายไทยอื่นที่มักจะบวชเมื่ออายุครบ 20 แล้วจึงค่อยแต่งงาน

 ประวัติหลายตอนของนายกุหลาบค่อนข้างคลุมเครือ  แม้แต่บวชที่วัดพระเชตุพนหรือไม่ก็ไม่แน่
ในหนังสือที่เขาเขียน  อ้างถึงกรมสมเด็จพระปรมาฯ หลายครั้งว่าทรงเป็นพระอุปัชฌาย์เมื่อเขาบวช  แต่กรมสมเด็จพระฯ สิ้นพระชนม์เมื่อนายกุหลาบอายุได้ 19 ปี
ก็น่าจะเป็นสมัยบวชเณร ไม่ใช่บวชพระ

ขอข้ามไปจนถึงตอนเขาสึกออกมา   ไม่ได้รับราชการอีก   แต่ว่าไปเป็นเสมียนทำงานห้างฝรั่ง เป็นเวลาติดต่อกันถึง 15 ปี   เปลี่ยนงานหลายห้างด้วยกัน
การเป็นเสมียนห้างฝรั่งในสมัยรัชกาลที่ 4 เป็นอาชีพใหม่ของชายไทยในเมืองหลวง     ส่วนใหญ่ยังนิยมรับราชการกันอยู่    อาชีพนี้แม้ว่าเงินดี แต่ก็ต้องอาศัยภาษาต่างประเทศ ซึ่งมีคนรู้น้อยมาก  อย่างที่กล่าวมาแล้ว

นายกุหลาบมีพื้นฐานทางภาษาอังกฤษและฝรั่งเศสมาก่อน  จึงทำงานได้ง่ายกว่าคนทั่วไป   ประกอบกับเป็นคนคล่องแคล่วฉลาดเฉลียว คุยสนุก  เรียนรู้ภาษาได้ดี  จึงเป็นที่สบอัธยาศัยของนายห้างฝรั่ง  ได้เลื่อนเงินเดือนสูงขึ้นจาก 20 บาท  ตามลำดับจนถึง 250 บาท
ถ้าเป็นสมัยนี้เห็นจะเป็นเงินหลายแสน

นายฝรั่งได้พานายกุหลาบเดินทางไปติดต่อค้าขายในประเทศใกล้เคียง  เช่นสิงคโปร์ ปีนัง สุมาตรา มนิลา ปัตตาเวีย มาเก๊า ฮ่องกง กัลกัตตา
และเคยเดินทางไปอังกฤษด้วยครั้งหนึ่ง

ครั้งหนึ่งนายกุหลาบมีโอกาสได้เดินทางไปกับขุนนางไทยในฐานะพนักงานบัญชี   ไปประเทศจีน  หยุดพักที่ไซ่ง่อน และญี่ปุ่นเพื่อจัดหาซื้อของสำหรับงานพระเมรุมาศสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์

 ในเมื่อมีรายได้สูงมาก   นายกุหลาบก็มีชีวิตความเป็นอยู่อย่างคนรวย  ปลูกบ้านอยู่ริมคลองระหว่างท่าวาสุกรี และวัดราชาธิวาส  
บ้านของนายกุหลาบเป็นตึก   ไม่ใช่บ้านไม้อย่างราษฎรทั่วไป  ความเป็นอยู่ในครอบครัวก็ทันสมัยล้ำยุค

ลูกๆทุกคนทั้งชายหญิงมีความรู้อ่านออกเขียนได้   เข้าสังคมเป็น  พูดจาติดต่อกับชาวยุโรปได้

เมื่ออยู่บ้านนายกุหลาบก็อบรมลูกๆทุกคนให้มีกิริยาเรียบร้อยอย่างชาววัง   พูดจาไพเราะ  ตัวเขาเองเรียกภรรยาและลูกๆทุกคนโดยใช้คำนำหน้าว่า "คุณ"   ไม่ได้พูดมึงกูหรือไอ้อี อย่างที่ชาวบ้านทั่วไปถือว่าเป็นคำเรียกปกติในครอบครัว

ลูกๆทุกคนเรียกนางหุ่นว่า แม่  แต่เรียกนายกุหลาบว่า "คุณป๋า" เป็นคำผสมระหว่างไทยกับฝรั่ง  แสดงถึงอิทธิพลทางยุโรปที่ทางบ้านยึดถืออยู่

การรับประทานอาหารในบ้าน เป็นแบบยุโรป  ลูกๆนั่งโต๊ะเก้าอี้  ใช้ช้อนส้อมแบบฝรั่ง ไม่ใช้มือเปิบ จานเป็นกระเบื้องพิมพ์ลายดอกกุหลาบ
โต๊ะอาหารเป็นโต๊ะยาวแบบโต๊ะดินเนอร์ แกะสลักลายดอกกุหลาบและอักษรย่อ ก.ส.ร. ตามขอบโต๊ะและพนักเก้าอี้  
ก็ต้องถือว่าเป็นบ้านราษฎรไทยที่หรูหรามาก

 นายกุหลาบตามใจให้ลูกชายหญิงทุกคนเลือกคู่ครองเอง    ไม่ใช่ว่าผู้ใหญ่เลือกให้อย่างธรรมเนียมไทยในยุคนั้น
 เมื่อลูกสาวคนเล็กชื่อสายสร้อยแต่งงาน  นายกุหลาบก็จัดงานฉลองสมรสแบบฝรั่ง  มีเลี้ยงน้ำชาและขนมเค้กแต่งงาน
ราวกับงานแต่งงานเมื่อ 100 ปีหลังจากนั้น

งานแต่งงานนี้ นายกุหลาบผู้เป็นเจ้าภาพออกการ์ดเชิญฝรั่งในกรุงเทพมาร่วมงานเลี้ยง
และบอกแถมไปในการ์ดว่าให้นำสุนัขมาได้เพราะทางบ้านจัดผู้ดูแลไว้ให้แล้ว

ข้อท้ายนี้ ดิฉันเดาว่านายกุหลาบคงเห็นเป็นความเก๋แบบฝรั่ง    แต่ว่าบรรยากาศในเมืองไทยไม่เป็นใจด้วย    อย่างน้อยก็ในงานนั้น
เพราะเมื่อแขกที่เป็นชาวยุโรปพาหมาตัวเองมางานจริงๆ   หมาก็ไล่กัดคนในงานเป็นการโกลาหล  
ผู้เล่าไม่ได้บอกว่ามันจบลงแบบไหน แต่ก็เดาได้ว่าคงวุ่นวายพอสมควร

 อันที่จริงถ้าหากว่านายกุหลาบดำเนินชีวิตเท่เก๋ไปเรื่อยๆ จนกระทั่งอำลาโลกไป  ไม่มีสิ่งใดมากกว่านั้น  
เมืองไทยก็คงมีแค่คหบดีคนหนึ่ง ซึ่งเป็นที่รู้จักและจดจำกันในหมู่ลูกหลานในตระกูลเดียวกัน  
แต่ว่าไม่มีเรื่องราวของนายกุหลาบในประวัติศาสตร์ให้คนรุ่นหลังได้เรียนรู้และถกเถียงกันมาจนบัดนี้

สาเหตุที่ทำให้สามัญชนอย่างนายกุหลาบมีเรื่องราวเป็นที่รู้จักกันยิ่งกว่าบุคคลสำคัญบางคนร่วมสมัยของเขาเสียอีก  ไม่ได้เกิดจากความเท่ในการดำเนินชีวิต  แต่เกิดจากนิสัยรักการอ่านการเขียนของเขาเอง

เราคงมองเห็นจากประวัติส่วนตัวว่า นายกุหลาบเป็นคนฉลาดปราดเปรียว หูตากว้าง  มีโอกาสได้รู้เห็นอะไรๆมากกว่าราษฎรทั่วไป  
ใฝ่ใจในวิชาความรู้  โดยเฉพาะเรื่องประวัติศาสตร์และโบราณคดี  ซึ่งชาวบ้านทั่วไปไม่มีความรู้กันนัก

พ.ศ. 2425 เป็นปีแรกที่บทบาทของนายกุหลาบเริ่มเป็นที่รู้จัก  
ในปีนั้นมีงานใหญ่ในกรุงเทพคือพระราชพิธีสมโภชพระนครครบร้อยปี ณ ท้องสนามหลวง  ในงานนี้มีนิทรรศการ "การนาแชนแนลเอกซฮิบิเช่อน” (National Exhibition) ด้วย

 "เอกซฮิบิเช่อน" สร้างเป็นโรงชั่วคราว เป็นบริเวณกว้างใหญ่ที่ท้องสนามหลวง  
พระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนางและคหบดีร่วมกันฉลองพระเดชพระคุณด้วยการนำของต่างๆที่เกี่ยวกับความรู้และฝีมือของคนไทยมาตั้งแสดง  
แบ่งเป็นห้องๆตามประเภทสิ่งของ
นายกุหลาบนำต้นฉบับเอกสารตัวเขียนและสิ่งพิมพ์รุ่นแรกของสยามในความครอบครองจำนวน ๑๕๐ เรื่อง
รวม ๑๐๐๐ กว่าเล่ม  ออกแสดงนิทรรศการให้สาธารณชนได้ชม

ติดกันห้องแสดงเอกสารของนายกุหลาบ  คือห้องสมุดไทยฉบับเขียนจากหอหนังสือหลวง ซึ่งอยู่ในความดูแลของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นบดินทรไพศาลโสภณ  ผู้บัญชาการกรมอาลักษณ์
ทรงเป็นผู้เก็บหนังสือเก่าหายาก   ตำรับตำราและจดหมายเหตุราชการบ้านเมือง ซึ่งเป็นสมบัติของแผ่นดิน

 นายกุหลาบอาจจะรู้จักกรมหลวงบดินทรไพศาลมาก่อน หรือว่ารู้จักกันในงานนั้นก็ไม่แน่  
แต่ดูจากประวัติที่เคยเป็น "บุตรบุญธรรม" ของพระองค์เจ้ากินรี ซึ่งเป็นพระราชธิดาในรัชกาลที่ 3  
เช่นเดียวกับกรมหมื่นบดินทรไพศาลโสภณซึ่งก็เป็นพระราชโอรสในรัชกาลที่ 3 เช่นกัน
คงจะทำให้กรมหมื่นบดินทรไพศาลทรงเมตตานายกุหลาบอยู่ไม่มากก็น้อย  
ประกอบกับนายกุหลาบเป็นคนใฝ่ใจเรื่องวิชาความรู้   จึงทำความสนิทสนมคุ้นเคยเป็นที่ไว้วางพระทัยของกรมหมื่นบดินทรฯ

นายกุหลาบติดใจหนังสือหอหลวงมีเรื่องประวัติศาสตร์และโบราณคดีต่างๆที่เขาไม่เคยรู้มาก่อน  ก็อยากรู้เรื่องเหล่านั้น
เมื่อไปเฝ้ากรมหมื่นบดินทรฯต่อที่วัง  ก็ทูลขอคัดสำเนาหนังสือในหอหลวงบางเรื่อง   แต่กรมหลวงบดินทรฯทรงปฏิเสธว่าหนังสือเหล่านี้เป็นของต้องห้าม มิให้ใครคัดลอก
นายกุหลาบจึงพยายามใหม่ แค่ขอยืมอ่านครั้งละเล่ม สัญญาว่าวันรุ่งขึ้นก็จะเอาไปคืน
กรมหลวงบดินทรฯไม่ทรงระแวงว่านายกุหลาบจะแอบไปคัดลอก ก็ทรงอนุญาต
นายกุหลาบจึงไปจ้างเสมียนเตรียมไว้สองสามคน  สำหรับคัดลอกหนังสือให้ทันส่งคืนในวันรุ่งขึ้น

 มาแจมด้วยคนค่ะ เอ...เท่าที่ผ่านมาแกยังไม่เพี้ยนนะคะ แต่ชักเข้าใกล้ศรีธนนชัยเข้าไปทุกทีค่ะ

คนอย่างนี้น่าจะเรียกว่า resourceful เสียมากว่าคะ

ถ้าคุณ Nuchan ติดตามอ่านชีวิตของนายกุหลาบต่อไป
จะได้ข้อวิเคราะห์เพิ่มอีกเยอะเชียวละค่ะ
*****************************
วิธีการคัดลอก ตามที่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเล่าไว้ ก็คือ
"พอนายกุหลาบได้หนังสือจากวังกรมหลวงบดินทรฯ  ก็ลงเรือจ้างที่ท่าเตียนข้ามฟากไปยังวัดอรุณ
ตามคำพวกทหารมหาดเล็กที่จ้างมาเล่าว่า เอาเสื่อผืนยาวปูที่ในพระระเบียง   แล้วเอาสมุดคลี่วางบนเสื่อตลอดเล่ม  
ให้คนคัดแบ่งกันคัดคนละตอน    คัดหน้าต้นแล้วพลิกสมุดเอาหน้าปลายขึ้นคัด   พอเวลาบ่ายก็คัดสำเนาให้นายกุหลาบได้หมดทั้งเล่ม
.............
นายกุหลาบลักคัดหนังสือด้วยอุบายอย่างนี้มาช้านานเห็นจะกว่าปี    จึงได้สำเนาหนังสือต่างๆไปจากหอหลวงมาก  
แม้จนพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ทั้ง 4 รัชกาล นายกุหลาบก็ลักคัดสำเนาเอาไปได้"

 ต้องใช้  what if .... กับเรื่องนี้อีกครั้งหนึ่ง ว่า...
ถ้าหากนายกุหลาบได้สำเนาหนังสือทั้งหมดนี้ไป   แล้วไปนั่งอ่านเงียบๆอยู่ที่บ้าน  
เหมือนพวกหนอนหนังสือที่ได้หนังสือใหม่  ก็เข้าห้องปิดประตู ก้มหน้าก้มตาอ่านจนจบ  แล้วเก็บเข้าตู้ไป
เรื่องก็จะไม่มีอะไรเกิดขึ้น  
เพราะว่าเจ้านายก็ไม่ทรงทราบว่าหนังสือถูกขโมยคัดลอกไป   เสมียนหนุ่มๆเหล่านั้นก็ไม่ติดใจอยากรู้   ได้เงินค่าคัดลอกแล้วก็แล้วกัน  ไม่มีใครไปซักถามกระพือข่าว
สำเนาพงศาวดารเหล่านี้ก็คงเก็บมิดชิดอยู่ในตู้หนังสือในบ้านของนายกุหลาบ    จนเจ้าตัวล่วงลับไป ก็คงมีลูกหลานสักคนหนึ่ง(ที่พ่อปลูกฝังให้มีความรู้)เก็บรักษาไว้ หรือเอามาเผยแพร่  
เพราะกว่าจะล่วงมาถึงนายกุหลาบถึงแก่กรรม  ยุคสมัยก็ผ่านไปนาน   จนเรื่องเหล่านี้ไม่เป็นความลับอีกแล้ว
เผลอๆเจ้าหน้าที่หอสมุดในยุคต่อมาอาจจะต้องมาขอยืมสำเนาเหล่านี้ไปตรวจสอบเทียบกับเอกสารในหอหลวง  หรือใช้ทดแทนฉบับเดิมที่ชำรุดเสียหายหรือสูญหายไปก็เป็นได้
อาจจะกลายเป็นพงศาวดารฉบับนายกุหลาบ   มีชื่อติดอยู่เป็นเกียรติ  ทำนองเดียวกับพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐ

 แต่มันก็เป็น if ที่ไม่เป็นความจริง   เพราะนายกุหลาบไม่ได้เลือกวิธีนี้     เขาเลือกเส้นทางอีกทางหนึ่ง
นายกุหลาบไม่ได้มีความตั้งใจจะเอาพงศาวดารมาอ่านอยู่คนเดียวเงียบๆ   แต่อยากจะเผยแพร่ นำออกจำหน่าย

วิธีที่แนบเนียนไม่ให้เจ้านายทรงจับได้ว่าไปลอกมาจากหอหลวง ก็คือดัดแปลงข้อความในฉบับที่ตัวเองลอกมา ให้ผิดเพี้ยนไปจากของเดิม ด้วยการแต่งแทรกความใหม่ตามใจ ลงไปตรงโน้นบ้างตรงนี้บ้าง
เผื่อมีใครเอะอะขึ้นมา   จะได้แก้ตัวรอดไปได้ว่า  เขามีฉบับอีกสำนวนหนึ่งซึ่งเป็นคนละชุดกับฉบับในหอหลวง  คือจะได้มาจากไหนก็ตามแต่   เรื่องพรรค์นี้สืบกันยากอยู่แล้ว

ในพ.ศ. 2426 คือปีต่อมา  นายกุหลาบก็เอาหนังสือที่ตัวเองดัดแปลงเสร็จแล้ว เรื่องหนึ่ง  ตั้งชื่อหนังสือว่า "คำให้การของขุนหลวงหาวัด"  
เป็นเรื่องราวคำให้การของพระเจ้าอุทุมพร กับขุนนางไทยที่พม่ากวาดไปเมื่อเสียกรุง พ.ศ. 2310   แล้วไปเล่าเรื่องขนบธรรมเนียมไทยและประวัติศาสตร์ไทยให้พม่าจดลงไว้
ส่งไปให้หมอสมิท พิมพ์ออกเผยแพร่ ให้ประชาชนได้ซื้อหามาอ่านกัน

 ประชาชนอ่าน  ก็พากันตื่นเต้นเพราะไม่เคยรู้เรื่องมาก่อน    ต้นฉบับเดิมในหอหลวงเก็บไว้ลี้ลับไม่เคยออกสู่สายตาใคร  แม้แต่สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ก็ยังไม่เคยพบเห็น
นายกุหลาบก็มีชื่อเสียงขึ้นมาว่าเป็นผู้รู้ประวัติศาสตร์ และมีตำรับตำราน่าทึ่งอยู่ในความครอบครอง

แต่ผู้รู้ตัวจริงซึ่งเป็นเจ้านาย ก็สังเกตว่า "คำให้การของขุนหลวงหาวัด" ไม่ใช่ของเก่าแท้   มีการแต่งแทรกใหม่เป็นตอนๆ  
เอาขนบธรรมเนียมบางอย่างในสมัยรัชกาลที่ 4 แทรกปนลงไปในเรื่องราวสมัยอยุธยา

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เองก็ทรงสังเกตว่า "คำให้การของขุนหลวงหาวัด"...มีเค้ารูปความคล้ายคลึงกับที่ได้ยินเล่ากันมาบ้าง  แต่พิสดารฟั่นเฝือเหลือเกิน"
แต่ก็ไม่มีใครเฉลียวใจสงสัยว่านายกุหลาบแอบไปคัดลอกมาจากหอหลวง จนแล้วจนรอด   เพราะไม่มีใครรู้ว่านายกุหลาบไปได้หนังสือมาจากไหน
และถ้อยคำสำนวนเดิมของหนังสือเป็นยังไง

 มาต่อค่ะ

สิ่งเหล่านี้อำนวยผลดีหลายอย่างแก่นายกุหลาบ  อย่างแรกคือในระยะนั้นหอพระสมุดวชิรญาณเริ่มอนุญาตให้ราษฎรสามัญได้สมัครเข้าเป็นสมาชิกได้  
หอสมุดแห่งนี้ พระราชโอรสและพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯทรงรวมกันก่อตั้ง  มีการออกหนังสือ "วชิรญาณ" และ "วชิรญาณวิเศษ" อีกด้วย
เมื่อเจ้านายทรงเห็นว่านายกุหลาบเป็นปัญญาชนคนรักหนังสือ ก็รับเข้าเป็นสมาชิกหอพระสมุดฯ เมื่อวันที่ 21 สิงหาคม 2427

อย่างที่สองคือชื่อเสียงของนายกุหลาบในฐานะปัญญาชนก็เลื่องลือไป จนเจ้าพระยานรรัตนราชมานิต (โต มานิตยกุล)ผู้บัญชาการกรมโปลิศท้องน้ำ   เห็นว่าเป็นคนกว้างขวาง
จึงรับเข้าเป็น " แอดชูแตนต์" เทียบเท่าร้อยเอก
ทำหน้าที่นายเวรหรือคนสนิทของผู้บัญชาการ   ไม่ได้มีหน้าที่ตำรวจ  แต่เป็นงานธุรการหรืองานเลขาฯ เป็นส่วนใหญ่
นายกุหลาบรับราชการอยู่จนกรมโปลิศท้องน้ำถูกยุบเลิกไปในปี 2434

 ย้อนมาทางด้านบทบาทสมาชิกของหอพระสมุดฯ  ก็มีเรื่องราวที่ควรบันทึกไว้  
ในระยะนั้นเป็นยุคตื่นตัวของปัญญาชนรุ่นใหม่สมัยรัชกาลที่ 5  
เจ้านายพระราชโอรสที่ทรงพระเยาว์ในรัชกาลที่ 4 บัดนี้เจริญพระชนม์ขึ้นเป็นกำลังสำคัญของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ในด้านการปกครอง  และวิทยาการสาขาต่างๆ

นอกจากหอสมุดวชิรญาณ  ที่เป็นที่ชุมนุมของเจ้านายหนุ่มๆคนรุ่นใหม่  ก็ยังมีการตั้งชมรม หรือสมาคมเพื่อวิทยาการขึ้นมา
โดยเจ้านายและขุนนางอื่นๆ อย่าง "ชมรมบรรเทิงทรรศนาการ" และ "วิทยาทานสถาน" จัดมีปาฐกถาโดยผู้มีความรู้
นายกุหลาบก็ได้รับเชิญไปปาฐกถาด้วย  เป็นที่นับหน้าถือตา

และเมื่อมีงานฉลองเนื่องในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เสด็จกลับจากประพาสยุโรป เมื่อพ.ศ. 2440  
นายกุหลาบและครอบครัวก็ได้รับเชิญไปในงาน  อย่างผู้มีเกียรติคนหนึ่ง

 ส่วนบทบาทในฐานะสมาชิกหอพระสมุด   นายกุหลาบได้ทำความดีความชอบ
คือมอบหนังสือฉบับลายมือเขียนเรื่องต่างๆเป็นของกำนัลแก่หอพระสมุด  เป็นความรู้ทางด้านประวัติศาสตร์ที่ไม่มีใครเคยรู้มาก่อน

แท้จริงเรื่องเหล่านี้คือเรื่องที่นายกุหลาบแอบคัดลอกไปจากหนังสือหอหลวง นั่นเอง   เป็นหนังสือที่สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ และกรมพระสมมตอมรพันธุ์เองก็ไม่รู้จัก  
และไม่ทรงทราบว่าเป็นพวกหนังสือโบราณที่เคยเก็บไว้ในหอหลวง ก่อนย้ายไปอยู่ในความดูแลของกรมหลวงบดินทรฯ

เพียงแต่ว่าทรงอ่านหนังสือที่นายกุหลาบมอบให้ แล้วทรงสะดุดพระทัยว่าเป็นหนังสือที่มีสำนวนเก่าและใหม่ปะปนกันอยู่ในทุกเล่ม  ดูประหลาดกว่าหนังสือโบราณของจริง
ก็เลยทรงสงสัยความ" แท้" ของหนังสือพวกนี้

ทรงสงสัยว่าสำนวนใหม่ที่ปะปนอยู่อาจมาจากนายกุหลาบเอง   แต่สำนวนโบราณนั้นทรงนึกยังไม่ออกว่ามาจากไหน

เมื่อทรงเรียกนายกุหลาบมาสอบถามถึงที่มาของหนังสือเหล่านี้    นายกุหลาบก็มีทางออกที่ฉลาดจับไม่ได้ไล่ไม่ทัน   คืออ้างว่าได้มาจากบุคคลสำคัญต่างๆ
เช่นกรมสมเด็จพระปรมานุชิตฯ ที่นายกุหลาบอ้างว่าเป็นศิษย์  และพระยาศรีสุนทรฯ(ฟัก) ซึ่งล่วงลับไปแล้ว  เป็นอันว่าสอบถามหาพยานไม่ได้
คนที่นายกุหลาบอ้างเป็นแหล่งอ้างอิงมีอีก เช่นสังฆราชปาเลอกัวซ์เป็นต้น   ก็ถึงแก่กรรมไปนานแล้วอีกเหมือนกัน

 นายกุหลาบเกือบจะได้เลื่อนตำแหน่งจากสมาชิกธรรมดาไปเป็นผู้ช่วยเหรัญญิก   โดยองค์ประธานหอพระสมุดวชิรญาณ  คือพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงพิชิตปรีชากร  ทรงเสนอหนังสือขอแต่งตั้งเอง

แต่นายกุหลาบก็ไม่ได้ตำแหน่งนี้  เพราะคำตอบคือ
"แต่ตำแหน่งผู้ช่วยเหรัญญิกซึ่งสภานายกเลือก   นายกุหลาบมิใช่เจ้า และมิใช่ขุนนาง และมิใช่คนที่ทรงคุ้นเคย   ทรงพระรังเกียจอยู่ เป็นอันงดเลิกตำแหน่งนี้"

ต่อมาไม่นาน นายกุหลาบก็ลาออกจากสมาชิก และออกหนังสือชื่อ "สยามประเภท" เขียนบทความต่างๆด้านประวัติศาสตร์ ตีพิมพ์จำหน่าย  ทำอนงเดียวกับหนังสือวชิรญาณของหอพระสมุด

 ในระยะแรก สยามประเภทได้รับความสนใจจากคนอ่านมาก  มีคนสมัครเป็นสมาชิกกันมากมาย
กระจายออกไปถึงนอกประเทศ
บางครั้งต้องพิมพ์ซ้ำหลายครั้งในฉบับเดียว เพื่อตอบสนองคนอ่านได้ทั่วถึง
ฉบับแรกๆเป็นเรื่องของความรู้ต่างๆ
ต่อมาอีก 1 ปี ก็เป็นการตอบคำถามที่ประชาชนส่งเข้าไป  

ความที่ขายดี ก็เขยิบจากรายเดือนเป็นรายปักษ์ และเป็นรายสัปดาห์ออกทุกวันพระ  
นายกุหลาบย้ายบ้านจากท่าวาสุกรี มาอยู่ที่หน้าอุโบสถวัดราชบพิธ ถนนเฟื่องนคร ตั้งโรงพิมพ์ชื่อสยามกิจพานิชเจริญ

 สำหรับบุคคลภายนอก หรือประชาชนทั่วไป นิยมว่านายกุหลาบเป็นผู้รู้เรื่องราวประวัติศาสตร์อย่างกว้างขวาง  
แต่ปริศนาที่ค้างคาพระทัยเจ้านาย ผู้ทรงรู้เรื่องประวัติศาสตร์ไทยของจริง  ในเรื่องหนังสือโบราณแทรกสำนวนใหม่ ของนายกุหลาบ
เป็นเหตุให้กรมพระสมมตอมรพันธุ์ ทรงตัดสินพระทัยจะต้องค้นหาความจริงจากนายกุหลาบให้ได้  โดยไม่ให้รู้ตัวเสียก่อน
ก็เลยทรงทำตัวคล้ายเชอร์ล็อคโฮล์มส์ คือสืบความลับด้วยการทำไมตรีกับนายกุหลาบเหมือนไม่รู้เท่าทัน
นายกุหลาบเข้าใจว่าเจ้านายทรงนับถือตนว่าเป็นผู้มีความรู้  ก็เลยนำหนังสือฉบับที่ตนแก้ไขดัดแปลงแล้ว  ขึ้นถวาย หลายเรื่องด้วยกัน
รวมทั้งพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ตอนรัชกาลที่ 3 ซึ่งเจ้าพระยาทิพากรวงศ์เป็นผู้เรียบเรียง
นายกุหลาบไม่รู้ว่าหนังสือเป็นเรื่องราวสมัยรัชกาลที่ 3 ก็จริง  แต่เจ้าพระยาฯท่านมาทำเมื่อรัชกาลที่ 5 นี่เอง  ฉบับเดิมยังอยู่ในหอพระสมุด
เมื่อกรมพระสมมตฯ นำทั้งสองฉบับมาตรวจสอบกันดู ความก็แตกออกมา  ว่านายกุหลาบเอาหนังสือซึ่งเป็นของหลวง   มาแต่งแทรกใหม่ลงไปหลายตอน  
และสามารถแยกแยะออกมาได้ว่าตอนไหนบ้าง
กรมพระสมมตฯ จึงทรงนำเรื่องขึ้นกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

 สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าในตอนนี้ว่า

"สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ทรง" มันไส้"   ถึงเขียนลายพระกัตถเลขาลงในฉบับของนายกุหลาบ    ทรงชี้ให้เห็นตรงที่แทรกบ้าง
บางแห่งก็ทรงเขียนเป็นคำล้อเลียน หรือคำบริภาษแทรกลงบ้าง
แล้วพระราชทานคืนออกมายังกรมพระสมมติฯ  
กรมพระสมมตฯ ต้องให้อาลักษณ์เขียนตามฉบับของนายกุหลาบขึ้นใหม่ ส่งคืนไปให้เจ้าของ
เอาหนังสือของนายกุหลาบที่มีลายพระราชหัตถเลขารักษาไว้ในหอสมุดวชิรญาณจนบัดนี้"

 แต่เจ้านายก็มิได้ทรงทำอะไรนายกุหลาบ   เมื่อนายกุหลาบออกหนังสือ "สยามประเภท" ก็ทำได้โดยสะดวก   ไม่มีใครไปขัดขวางหรือข่มเหงรังแก มิให้ทำ
แต่ว่าเป็นที่รู้กันในหมู่เจ้านายว่า นายกุหลาบมีเบื้องหลังไม่เป็นที่เชื่อถือ เพราะเหตุใด
คำว่า "กุ" ที่ย่อมาจากชื่อกุหลาบ  หมายถึงโกหกขึ้นมา  ก็มาจากพฤติกรรมนี้เอง  กรมพระสมมติฯ เรียกหนังสือของนายกุหลาบ ว่า "หนังสือกุ" เพราะจะว่าจริงแท้ก็ไม่ใช่ เท็จทั้งหมดก็ไม่ใช่

นายกุหลาบออกหนังสือ "สยามประเภท" มานาน   หลังๆเรื่องที่นำมาลง ชักร่อยหรอหมดลง
ก็แต่งเรื่องขึ้นมาใหม่ ให้คนอ่านหลงเชื่ออีกหลายเรื่อง    ประชาชนพากันเข้าใจว่าเป็นคนมีความรู้สูง ถึงกับเรียก "อาจารย์กุหลาบ" กันทั่วไป

 เมื่อฝรั่งเศสส่งเรือรบมาปิดปากอ่าวไทย ในร.ศ. 112   เป็นเหตุให้ไทยต้องเสียดินแดนริมฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง   ประชาชนจำนวนมากโกรธแค้นฝรั่งเศสที่รังแกสยาม    รวมทั้งนายกุหลาบด้วย
แต่ว่าความเคืองแค้นของนายกุหลาบไม่ได้หยุดอยู่แค่ฝรั่งเศส   แต่ลามมาถึงพระบรมราโชบายของพระเจ้าอยู่หัว  ที่จำต้องสละแขนขาเพื่อรักษาชีวิตของสยามไว้
นายกุหลาบก็แต่งเติมพงศาวดารสุโขทัย  เล่าเรื่อยมาถึงตอนจะเสียกรุงศรีอยุธยา ว่า ตอนปลายอยุธยา  พระเจ้าแผ่นดินที่ครองราชย์ทรงพระนามว่า "พระปิ่นเกษ"  มีพระราชโอรสทรงพระนามว่า "พระจุลปิ่นเกศ"
พระจุลปิ่นเกศ ไม่มีความสามารถที่จะรักษาอยุธยาไว้ได้  ถึงเสียบ้านเมือง

 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทอดพระเนตรเห็นก็ตรัสว่า เพียงแต่นายกุหลาบเอาความเท็จแต่งลวงว่าเป็นความจริงก็ไม่ดีอยู่แล้ว

ซ้ำบังอาจเอาพระนามพระจอมเกล้ากับพระจุลจอมเกล้าไปแปลเป็นพระปิ่นเกษ และพระจุลปิ่นเกษ

เทียบเคียงใส่โทษเอาตามใจ  เกินสิทธิ์ในการแต่งหนังสือ



จึงโปรดให้เจ้าพระยาอภัยราชา (ม.ร.ว. ลภ สุทัศน์) เมื่อยังเป็นพระยาอินทราบดีสีหราชรองเมือง เรียกตัวนายกุหลาบมา

สั่งให้ส่งต้นตำราเรื่องพงศาวดารเมืองสุโขทัยที่อ้างว่ามีนั้นมาตรวจ  

นายกุหลาบจึงสารภาพว่าเป็นเรื่องที่ตนคิดขึ้นมาเอง



รัชกาลที่ 5 มิได้ทรงลงโทษรุนแรงแต่อย่างใด   เพียงแต่ทรงมีพระราชประสงค์จะดัดนิสัยให้นายกุหลาบเลิกอวดดี  

จึงโปรดเกล้าฯ ' ให้ส่งตัวนายกุหลาบไปอยู่กับผู้จัดการในโรงรักษาคนบ้า 7 วัน แล้วปล่อยไป'

 ครั้งสุดท้ายนายกุหลาบถูกไต่สวนใน พ.ศ. 2443  เนื่องจากแต่งประวัติสมเด็จพระสังฆราช (สา ปุสฺสเทวสา)ขึ้นทูลเกล้าฯถวายเพื่อแจกในงานพระเมรุของสมเด็จ
ในหนังสือเล่มนี้ นายกุหลาบอ้างอิงที่มาไว้หลายแห่ง  เช่น ว่าได้จากกรมสมเด็จพระปรมานุชิตฯ

สมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯทรงวินิจฉัยว่าผิดเพี้ยนไปจากความจริงหลายแห่ง ก็ทรงตั้งกรรมการสอบสวน
คือสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส   สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระนเรศวรฤทธิ์ และพระยาศรีสุนทรโวหาร
ไต่สวนในข้อกล่าวหาว่านายกุหลาบเรียบเรียงหนังสืออันเป็นความเท็จ

คณะกรรมการวินิจฉัยว่านายกุหลาบทำผิดจริง  โทษถึงรับพระราชอาญาจำคุก
แต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็มิได้ทรงลงพระราชอาญา   พอพระทัยที่พิสูจน์ได้ว่าเป็นไปตามที่ทรงมีพระราชวินิจฉัยเท่านั้น

 การที่ถูกจับได้หลายครั้งว่าภูมิรู้ของนายกุหลาบ มีความผิดพลาดปะปนอยู่   หลายเรื่องก็เป็นการคิดแต่งขึ้นเอง  มีส่วนทำให้ "สยามประเภท"เสื่อมความนิยมลง   จนในที่สุดก็หมดทุนรอน
นายกุหลาบออกหนังสือใหม่ชื่อ "บำรุงปัญญาประชาชน"  " ล้มลุก" ฯลฯ  ออกมาอีกเป็นระยะ   มีลูกชายช่วยดำเนินงาน  แต่หนังสือขายไม่ดี
นายกุหลาบจึงขายบ้างแจกบ้าง ด้วยเจตนาจะเผยแพร่ความรู้แก่ประชาชนทั่วไป

นอกจากนี้นายกุหลาบยังรับตอบปัญหาทางด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไทยโบราณอีกมาก  ผู้อ่านเขียนมาถามนายกุหลาบก็ตอบไป
มีผู้อ่านจำนวนมากอยากรู้ประวัติของต้นสกุลของตน  นายกุหลาบก็ตอบได้ว่าสืบเชื้อสายมาจากใคร   แต่ว่านายกุหลาบรู้มาจากตำราใด เอกสารใด ไม่ได้บอกไว้

 เมื่อเลิกทำหนังสือในวัยชรา  นายกุหลาบเลิกทำหนังสือ  แต่เลี้ยงชีพด้วยการรับจ้างพิมพ์หนังสือ  สิ่งพิมพ์ต่างๆและนามบัตร
ด้วยราคาถูกกว่าที่อื่น ทำให้มีผู้มาว่าจ้างไม่ขาดระยะ  ก็พอเลี้ยงชีพได้แม้ว่ายากจนลงกว่าเมื่อวันต้นมากก็ตาม

ในบั้นปลาย นายกุหลาบเริ่มเลอะเลือน    หนังสือสยามประเภทในยุคท้ายๆจึงผิดเพี้ยนไปอย่างมาก
ทำให้หนังสือสยามประเภทถูกเก็บและทำลาย  เพื่อไม่ให้เป็นหลักฐานที่ทำให้ประชาชนเข้าใจผิดอีกต่อไป
แต่ก็ยังมีจำนวนหนึ่งเหลือรอดอยู่เป็นสมบัติส่วนตัวของเอกชน   จึงมีมาให้อ่านจนทุกวันนี้

นายกุหลาบถึงแก่กรรมด้วยโรคชรา เมื่อพ.ศ. 2464 ในรัชกาลที่ 6   อายุ 87 ปี

 เรื่องราวของนายกุหลาบ ถูกหยิบยกขึ้นมาเล่าถึงอีกครั้งโดยนักวิชาการรุ่นหลัง
บางท่านก็เชิดชูว่านายกุหลาบเป็นสามัญชนที่มีคุณค่า  เป็นผู้เผยแพร่ความรู้ทางประวัติศาสตร์ที่เมื่อก่อนทางการเก็บเอาไว้ ไม่ได้เผยแพร่สู่ประชาชน
นายกุหลาบมาทำให้เป็นที่รู้จักกัน

เรื่องราวต่างๆที่นายกุหลาบเผยแพร่ก็มาจากเอกสารที่ทางการเก็บไว้นั่นเอง  และเชื่อว่ามีเอกสารอื่นๆที่นายกุหลาบได้จากบุคคลสำคัญ
เช่นสังฆราชปาเลอกัวซ์  

ส่วนเรื่องข้อดัดแปลงเรื่องราว  และข้อผิดพลาดนั้น นักวิชาการบางท่านก็ไม่ได้เห็นว่าเป็นเรื่องสำคัญ เท่ากับเจตนาให้ความรู้

 มาดูตัวอย่างกันดีกว่าว่านายกุหลาบเขียนอะไรบ้าง

บุคคลหนึ่งที่นายกุหลาบอ้างว่าเป็นเจ้าของเอกสารโบราณทางประวัติศาสตร์  ที่ผลงานตกมาอยู่ในความครอบครองของนายกุหลาบ  จนสามารถนำเนื้อหามาเผยแพร่  เป็นคนที่มีชีวิตอยู่ในสมัยพระเจ้าปราสาททอง
ชื่อบาทหลวงดิป๋อง(นายกุหลาบเรียกว่า "บาหลวงดิป๋อง"
นายกุหลาบบอกว่าบาทหลวงดิป๋อง ไม่ใช่คนฝรั่งเศส เป็นคนอิตาเลียน  เกิดที่กรุงโรม
บิดาเป็นชาติคริก(กรีก) มารดาเป็นชาวกรุงโรม
ท่านมาอยู่เมืองไทยในสมัยพระเจ้าปราสาททอง อยู่ตลอดมาถึงแผ่นดินพระนารายณ์  และตายในสมัยพระเพทราชา
ศพฝังอยู่ที่ป่าช้าวัดฝรั่งชื่อ ซันตะกรอด  ในกรุงละโว้(ลพบุรี)
เดี๋ยวนี้( หมายถึงในสมัยรัชกาลที่ 5) ยังอยู่ที่ลพบุรี
ตามธรรมเนียมศพบาทหลวงฝังในโบสถ์  แต่โบสถ์นี้เล็กมาก ฝังไม่ได้
ต้องฝังหลังโบสถ์  โบสถ์กว้างขวางจึงว่า (ป่าช้า) ไม่ใช่ป่าช้าฝังศพสามัญเลย  
ศพสามัญห้ามไม่ให้ฝังในวัดนี้  วัดนี้อยู่ใกล้พระบรมมหาราชวัง

นายกุหลาบอ้างต่อไปว่า บาทหลวงดิป๋อง เขียนจดหมายเหตุ ตีพิมพ์เล่มใหญ่
อักษรละตินบ้าง อักษรฝรั่งเศสบ้าง
ชื่อว่า ละโว้ เล่มหนึ่ง  ชื่อลียองเล่มหนึ่ง ชื่อลัยออนเล่มหนึ่ง
ชื่อโนมินา เป็นภาษาละตินล้วน  มีอักษรภาษาไทยแกมบ้าง
เป็นตัวพิมพ์อักษรไม้มีข้อความตรงๆ  คล้ายๆกับคำให้การขุนหลวงหาวัดกรุงเก่า
มีผิดกันบ้างแต่น้อยคำ
แต่ผิดจากพงศาวดารไทยที่ตีพิมพ์หลายครั้งมากกว่า หมื่นคำใช้ไม่ได้
ฝรั่งเศสกับขุนหลวงหาวัดพูดจริงตลอดเรื่องดีมาก  ของผมมีพร้อมทุกอย่าง
************************
อ่านแล้วคนอ่านจะตีความว่าอะไรไม่ทราบ  แต่ดิฉันเชื่อว่าบาทหลวงดิป๋องไม่มีตัวตน
หนังสือที่นายกุหลาบอ้างจดหมายเหตุของบาทหลวงดิป๋องนั้นเป็นเรื่องที่เอาไปจากหอหลวง  แล้วดัดแปลงแต่งเติมเอง
แต่ถ้าคนไทยสมัยนั้นเชื่อ เพราะนายกุหลาบอ้างอะไรๆข้างบนนี้แบบคนมีภูมิรู้ มีภาษาฝรั่งฟังดูขลังทั้งฝรั่งเศสและละติน
เราก็จะได้อ่านพงศาวดารที่มีข้อแต่งเติมอีก 1 เรื่อง  
เรื่องที่แยกแยะได้ยากที่สุดคือเรื่องจริงที่มีเท็จปน  

ดิฉันอ่านหนังสือปฐมวงศ์ และอภินิหารบรรพบุรุษ แล้ว   รู้สึกเป็นส่วนตัวว่ามีบางฉาก บางตอน
ที่นายกุหลาบน่าจะแต่งขึ้นมา เนื้อความออกไปทางนิยาย มีฉาก ตัวละคร บทสนทนา
แต่ในเมื่อยากจะแยกความเท็จออกจากความจริงได้    การอ้างอิงเรื่องเหล่านี้ก็ยังมีให้เห็นกันได้ในหมู่ผู้ศึกษาในยุคหลัง

 อาจารย์คะ ตกลงว่านายกุหลาบไม่ติดคุกเหรอคะ เป็นไปได้ไหมว่ามันเป็นเรื่องของการตกกระไดพลอยโจน

คนเราบางครั้ง อาจไม่มีเจตนากระทำผิด แต่สถานการณ์บีบบังคับน่ะคะ

 นายกุหลาบไม่ได้ติดคุกค่ะ แต่ถูกส่งตัวไปโรงพยาบาลบ้า 7 วัน

ไม่เข้าใจค่ะ ตกกระไดพลอยโจนยังไงคะ

เจตนาของนายกุหลาบ มองได้หลายอย่าง  บางคนมองว่าเป็นนักวิชาการสามัญชนที่กล้านำความรู้ซึ่งปกปิดกัน ออกมาเผยแพร่
บางคนก็มองว่าเป็นคนบิดเบือนประวัติศาสตร์  หลอกประชาชนด้วข้อมูลเท็จ

ความเห็นส่วนตัวของดิฉัน คือ  การเผยแพร่ข้อมูลที่กึ่งจริงกึ่งเท็จ โดยที่เจ้าตัวเองก็รู้ว่าเท็จ แต่ก็ยังทำ
ย่อมก่อผลเสียหาย มากกว่าเก็บเอาไว้ไม่เผยแพร่เลย

ทั้งนี้เอกสารเท็จ  ไม่ใช่อย่างเดียวกันกับเอกสารที่ตีความผิดพลาด  หรือเอกสารที่เขียนขึ้นจากความเข้าใจผิด  มันคนละเรื่องกัน  
ดิฉันไม่นำมาเป็นประเภทเดียวกันค่ะ

อ่านพบประวัติของ ก.ศ.ร.กุหลาบ ในเวบของวารสารเมืองโบราณ ระหว่างที่ค้นหาเนื้อหาเกี่ยวกับ "มะม่วงพันธุ์พราหมณ์ขายเมีย" ในเนื้อหาของบทความชิ้นนี้ได้พูดถึงถิ่นย่านบ้านแถวบางระมาด บางเชือกหนัง บางพรม และกล่าวถึงประวัติของ ก.ศ.ร.กุหลาบ ว่า เกิดแถววัดประดู่ (ปัจจุบันเรียก วัดอินทราวาส) คลองบางพรม ดังนี้
"ก.ศ.ร. กุหลาบ (กุหลาบ ตฤษณานนท์ พ.ศ. ๒๓๗๗ – ๒๔๖๔) ปัญญาชนชาวสยามคนสำคัญในยุครัชกาลที่ ๕ เคยบันทึกประวัติตนเองไว้ว่า ตนเกิดสมัยรัชกาลที่ ๓ เป็นบุตรคนที่ ๑๓ ของนายเสง และนางตรุศ


“...คลอดที่โรงนาของท่านตรุศมารดา ณะที่ตำบลบ้านบางพรหม ใกล้เคียงวัดประดู่ เนื่องแนวแถวเดียวกันกับบางระมาท...เมื่อท่านตรุศมารดาคลอดนายกุหลาบที่โรงนาแล้วนั้น เปนเวลาบ่ายจวนเย็น ด้วยไปดูผู้คนบ่าวไพร่ให้ทำการนา ครั้นคลอดแล้วจึ่งพานายกุหลาบทารกนั้น ลงเรือชะล่าบันทุกทารกมา เพื่อจะได้กลับไปบ้านของตน เปนธรรมดาชาวนา ต้องใช้เรือชะล่าเพราะเปนที่น้ำตื้น เรือชะล่าท้องแบน ขณะบันทุกทารกลงกลางลำเรือ มารดาอยู่ไฟมาในเรือชะล่าตอนท้าย บ่าวไพร่พายมาข้างศีร์ษะเรือบ้าง ข้างท้ายเรือบ้างหลายคน...”

หลักฐานสำคัญของชีวิตชาวนาตลิ่งชันในอดีตอยู่ถัดจากวัดประดู่ (ปัจจุบันใช้ชื่อว่า วัดอินทราวาส) อันเป็นที่เกิดของนายกุหลาบไปไม่ไกลนัก"
จึงนำมาเล่าต่อให้ทราบโดยทั่วกัน

 :)สวัสดีค่ะเข้ามาอ่านนะคะ :-[