คำตอบต่อคำถามของยายปริก และ การะเกด (เกศสุรางค์) อาจอยู่ในคำให้การของ "ออกขุนโรจน์"
"แถลงการณ์" ของ ฌอง รีวาล (Déclaration de Jean Rival) ชาวฝรั่งเศส อดีตเจ้าเมืองบางคลีและตะกั่วทุ่งในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์ ลงวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ค.ศ. ๑๖๙๑ (พ.ศ. ๒๒๓๓) กล่าวถึงแผนการลอบปลงพระชนม์สมเด็จพระนารายณ์ที่อ้างว่ามาจากปากคำของ "ออกขุนโรจน์" (Ocounrot) ชาวเมืองนครศรีธรรมราช ให้การแก่รีวาลเมื่อวันที่ 1ฝ๑๘ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๖๘๘ หลังสมเด็จพระนารายณ์สวรรคต ๑ สัปดาห์ (มีการแปลเป็นภาษาอังกฤษโดย ไมเคิล สมิทธีส์ (Michael Smithies) และติพิมพ์เป็นหนังสือในชื่อ ‘Witnesses to a Revolution: Siam 1688’)
"แถลงการณ์" อ้างคำให้การของ "ออกขุนโรจน์" ระบุว่า ดาเนียล บร็อชบูร์ด (Daniel Brochebourde) ศัลยแพทย์หลวงชาวฝรั่งเศส ลูกจ้างบริษัทอินเดียตะวันออกของดัตช์ (VOC) เป็นผู้ผสมยาพิษในพระโอสถที่นำขึ้นถวายสมเด็จพระนารายณ์ ซึ่งมีส่วนเร่งให้พระองค์สวรรคตเร็วขึ้น
"The king died at the same time. We have definite information that the Dutch were heavily involved in these revolutions, particularly a certain Daniel in their lodge, a native of Sedan, and surgeon by profession, a convinced heretic and disclosed enemy of the catholic religion and the French. It is also held by the same source for which there are testimonies that poison was added to a potion given to the king, which greatly hastened his death."
(พระมหากษัตริย์สวรรคตในเวลาเดียวกัน เรามีข้อมูลที่ชัดเจนว่า พวกดัตช์มีส่วนเกี่ยวข้องอย่างมากในการปฏิวัตินี้ โดยเฉพาะนายดาเนียล ศัลยแพทย์ชาวเมืองเซดาน ผู้ประพฤตินอกรีตและศัตรูอย่างเปิดเผยต่อศาสนาคาทอลิกและชาวฝรั่งเศส แหล่งข่าวเดียวกันนี้ยังระบุว่ามีคำให้การว่าได้มีการผสมยาพิษลงในพระโอสถที่ถวายพระมหากษัตริย์ ซึ่งมีส่วนเร่งให้สวรรคตอย่างมาก)
หลักฐานชิ้นนี้ยังอ้างว่ามีการสมคบคิดร่วมกันระหว่าง ออกพระเพทราชา ออกหลวงสุรศักดิ์ ออกหมื่นเสมอใจ (Omvn ‘Cymoun chaya’) โยฮันเนส เคยทส์ หัวหน้าสถานีการค้าของดัตช์ในสยาม รวมถึงดาเนียล วางแผนการยึดอำนาจและลอบปลงพระชนม์สมเด็จพระนารายณ์ โดยมีเคยทส์เป็นต้นคิด และดาเนียลเป็นผู้จัดเตรียมยาพิษถวาย
"The said Ok-khun Rot declared and told us what follows, that the 10th lunar day of the month of January in the year 1688, being in Luovo in the house of Ok-pra Pechracha, the Dutch captain and Daniel Moculuan came at night to the house of Ok-pra Pechracha and locked themselves in a room together, making me stay in the room near the door, and Ok-luang Sarasy, son of Ok-pra Pechracha asked the Dutch captain, ‘How are we going to undertake this affair?’ The Dutch captain replied to Daniel who served as his interpreter, ‘You must administer a slow poison to the king, and Daniel will prepare it, and Ok-muen Sri Muen Chaya, who is ever about the king, will give it to the king,"
(ออกขุนโรจน์ผู้นี้แถลงต่อพวกเราดังต่อไปนี้ ในวันที่ ๑๐ เดือนมกราคมของปี ๑๖๘๘ ขณะอยู่ที่ละโว้ ณ เรือนของออกพระเพทราชา กัปตันชาวดัตช์ [เคยทส์] และหมอหลวงดาเนียลได้มาที่เรือนของออกพระเพทราชาเวลากลางคืน และขังตนเองประชุมกันในห้อง โดยให้ข้าพเจ้าอยู่ในห้องใกล้ประตู และออกหลวงสุรศักดิ์ บุตรชายออกพระเพทราชาถามกัปตันชาวดัตช์ว่า ‘เราจะดำเนินการนี้เช่นไร’ กัปตันชาวดัตช์ตอบผ่านดาเนียล ผู้ทำหน้าที่เป็นล่ามของเขาว่า ‘ท่านต้องประกอบยาพิษที่ออกฤทธิ์ช้าถวายพระเจ้าอยู่หัว โดยดาเนียลจะจัดเตรียมให้ และออกหมื่นเสมอใจที่เฝ้าอยู่ใกล้ชิดพระเจ้าอยู่หัวอยู่เสมอจะเป็นผู้ทูลเกล้าฯ ถวาย…’)
"...and when the king will be under its influence, Ok-meun Sri Meun Chaya must give you the king’s seal. Above all, if Ok-pra Vitticamheng brings medicines to give to the king, Ok-meun Sri Meun Chaya must not give them to the king, only those which Daniel would give to him, so long as he could prevent Ok-pra Vitticamheng approaching the king"
(และเมื่อพระเจ้าอยู่หัวทรงตกอยู่ภายใต้พิษยา ออกหมื่นเสมอใจต้องนำพระราชลัญจกรมามอบให้ท่าน เหนือสิ่งอื่นใด หากออกพระฤทธิกำแหง [ฟอลคอน] นำพระโอสถมาถวาย ออกหมื่นเสมอใจจะต้องไม่นำขึ้นถวายพระเจ้าอยู่หัว ถวายเฉพาะที่ดาเนียลจัดให้ และต้องขัดขวางไม่ให้ออกพระฤทธิกำแหงได้เข้าเฝ้าพระเจ้าอยู่หัว)
นอกจากนี้ยังกล่าวถึงแผนการอีกหลายประการ เช่น การลอบโจมตีกองทหารฝรั่งเศส การกำจัดออกพระปีย์พระราชโอรสบุญธรรม ออกพระฤทธิคำแหง และพระอนุชาทั้งสอง รวมถึงสังหารชาวต่างประเทศได้แก่ชาวฝรั่งเศสและโปรตุเกสที่กรุงศรีอยุทธยา กับชาวมลายูและชาวมัวร์ที่บางกอกทั้งหมด รวมถึงอ้างคำสัญญาของผู้สำเร็จราชการเมืองปัตตาเวียว่าจะส่งเรือสองลำ กระสุนปืน และกองทหารเข้ามาเทียบท่าที่ปากน้ำในเดือนกันยายน
เมื่อต้น ค.ศ. ๑๖๘๙ เวเรต์ได้เขียนจดหมายถึง โคล้ด เซเบเรต์ (Claude Céberet) ราชทูตฝรั่งเศสที่เข้ามาเจริญสัมพันธไมตรีกับสยามเมื่อ ค.ศ. ๑๖๘๗ โดยอ้างไว้ทำนองเดียวกันว่า ออกพระเพทราชา "ได้มีส่วนช่วยเหลือเล็กน้อยให้พระเจ้ากรุงสยามสวรรคต" โดยได้รับความช่วยเหลือจาก "ที่ปรึกษาชาวดัตช์ผู้เป็นที่รัก" ที่ให้การสนับสนุนด้วยการมอบ ทหารปืนใหญ่ ปืนใหญ่ ๑๘ กระบอก รวมถึงสิ่งอื่น ๆ ที่ไม่ทราบแน่ชัดอีก
อย่างไรก็ตาม ไม่มีหลักฐานอื่นยืนยันว่าคำให้การของออกขุนโรจน์นั้นเป็นความจริงทั้งหมด และไม่มีหลักฐานยืนยันชัดเจนว่ามีการปฏิบัติตามแผนดังกล่าวทั้งหมด เพราะเมื่อเกิดการปฏิวัติแล้วก็ไม่ได้มีการสังหารหมู่ชาวต่างประเทศ หรือมีการส่งเรือของดัตช์มาที่ปากน้ำแต่ประการใด นอกจากนี้พิจารณาจากท่าทีของฝรั่งเศสที่เป็นศัตรูกับดัตช์ในเวลานั้น จึงมีความเป็นไปได้ที่เรื่องดังกล่าวอาจเป็นเพียงข่าวลือหรือมีการใส่ร้ายป้ายสีกันได้ในช่วงเหตุการณ์ปฏิวัติครั้งนั้น
จาก
วิพากย์ประวัติศาสตร์ โดย คุณศรีสรรเพชญ์