เรือนไทย

ผมเคยทราบว่าร.4มีเหตุผลที่ทรงสถาปนาสมเด็จพระปิ่นเกล้าเป็นกษัตริย์อีก1พระองค์ เหมือนกับว่ามีคำทำนายอะไรสักอย่าง
ไม่ทราบว่า เป็นเพราะอะไรครับ รบกวนถามผู้รู้ด้วยนะครับ
ขอบคุณมากครับ

เกริ่นนำ

เมื่อช่วงผลัดแผ่นดินจากรัชกาลที่ ๓ ล่วงเข้าสู่แผ่นดินใหม่ เป็นระยะเวลาที่น่าหวาดกลัวที่สุด บรรดาข้าราชการต่างเฝ้าระวังภัยอันตรายอันเกิดจากการเปลี่ยนแผ่นดิน มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาแล้ว เหตุการณ์จุกช่องล้อมวงยังคงมีอยู่เสมอมาในคราวผลัดแผ่นดิน

รัลกาลที่ ๓ ทรงมิได้มอบพระราชสมบัติให้แก่กษัตริย์ใหม่ว่าเป็นผู้ใด หากแต่ทวนให้เหล่าเสนาบดีผู้ใหญ่คัดเลือกเฟ้นหา ผู้ที่มีความสามารถขึ้นมา ซึ่งแน่นอนว่า การเมืองสมัยนั้นก็ประกอบด้วยเจ้านายหลาย ๆ กลุ่ม ที่พยายามผลักดันกลุ่มเจ้านาย เพื่อขึ้นปกครองบ้านเมือง และเกิดมีเหตุการณ์วุ่นวายบ้างเล็กน้อยในการซ่องสุมกำลังคนตามจุดต่าง ๆ แต่ก็ผ่านพ้นมาด้วยดี

และเมื่อยามผลัดแผ่นดินมาถึง ย่ำค่ำของวันที่ ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔ มีการอัญเชิญเจ้าฟ้าใหญ่ (ยังทรงผนวชอยู่) และเจ้าฟ้าน้อย เข้าไปยังพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พร้อมด้วยเหล่าเสนาบดี พระสงฆ์ราชาคณะ พระบรมวงศานุวงศ์น้อยใหญ่ ข้าราชการฝ่ายทหาร

เมื่อทุกอย่างพร้อมแล้ว "พระยาพิพัฒน์โกษา" ได้กราบบังคมทูลเชิญ (มีข้อความยาวเหยียด) เจ้าฟ้าทั้งสองพระองค์ขึ้นครองราชสมบัติพร้อมกันขึ้นสืบมหันตมหิศรราชวงศ์ ดำรงศิริราชสมบัติขัตติยราชประเพณีพระมหากษัตราธิราชเจ้าลำดับต่อไป

และแล้วบ้านเมืองสยามก็บังเกิดพระมหากษัตริย์ปกครองกรุงสยาม ขึ้น ๒ พระองค์ ในส่วนของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงประกอบพระราชพิธีบวรราชาภิเษกในอีก ๑ เดือนถัดมา

หากต้องการรู้ว่า "เหตุไฉนถึงมีการแต่งตั้งพระมหากษัตริย์เคียงคู่กัน ๒ พระองค์"

๑. สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงไว้ในหนังสือ "นิทานโบราณคดี" เรื่อง "เมืองไทยมีพระเจ้าแผ่นดิน ๒ พระองค์"  

ซึ่งเคยสงสัยว่าแรกอ่านหนังสือพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ว่าเหตุใดรัชกาลที่ ๔ จึงทรงสถาปนาสมเด็จพระอนุชาเป็นพระเจ้าแผ่นดินอีกพระองค์ จนเมื่อถึงสมัยรัชกาลที่ ๖ วันหนึ่งเจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯ มาหา เวลานั้นท่านได้อายุ ๘๐ กว่าแล้ว แต่ความทรงจำยังแม่นยำ เมื่อสนทนากันจึงนึกถึงเรื่องที่ทูลถวายราชสมบัติทั้ง ๒ พระองค์ ถาทท่านว่าทราบหรือไม่

เมื่อรัชกาลที่ ๓ เสด็จสรรคต เหตุใดเจ้าพระยาสมเด็จพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (บิดาของท่าน เมื่อยังเป็นเจ้าพระยาพระคลังฯ) ซึ่งเป็นหัวหน้าในราชการ จึงแนะนำให้ถวายราชสมบัติให้กับทั้ง ๒ พระองค์ ไม่ถวายแก่พระองค์เดียวอย่างที่กระทำมาแต่ก่อน

ท่านเล่าว่า เมื่อรัชกาลที่ ๓ ใกล้จะสวรรคต สมเด็จเจ้าพระยาฯ ไปเฝ้ารัชกาลที่ ๔ ที่วัดบวรนิเวศ กราบทูลให้ทราบว่าจะเชิญเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ พระองค์ขอให้ถวายราชสมบัติแก่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ซึ่งท่านเรียกว่า "ท่านฟากข้างโน้น" ด้วย เพราะพระชะตาแรงนัก ตามตำราโหราศาสตร์ว่าผู้มีชะตาเช่นนั้นจะต้องได้เป็นพระเจ้าแผ่นดิน ถ้าทรงรับราชสมบัติพระองค์เดียวจะเกิดอัปมงคล ด้วยไปกีดบารมีของพระอนุชา

ตัวท่านเอง (เจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯ) อายุได้ ๑๘ ปี นั่งไปหน้าเก๋งเรือบิดา เมื่อถึงพระราชวังเดิม เป็นเวลาที่พระปิ่นเกล้าฯ ประทับอยู่แพหน้าพระราชวังเดิม เสด็จออกมารับสมเด็จเจ้าพระยา ฯ ที่แพลอย ตัวท่านอยู่ในเรือ ได้ยินสมเด็จเจ้าพระยาฯ เล่าถวายดังกล่าวมาจนทราบเรื่อง ตามแบบอย่างครั้งสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงสถาปนาสมเด็จพระเอกาทศรถ จึงเชื่อได้ว่าเรื่องที่เป็นจริงอย่างเจ้าพระยาภาณุวงศ์ฯ กล่าว

ดังนั้นการรับรู้เรื่องดวงพระชะตา เป็นการรับทราบข้อมูลในชั้นสมัยตั้งแต่รัชกาลที่ ๖ เป็นต้นมา


๒. การรับรู้เรื่องราวสมัยรัชกาลที่ ๕ ในการครองราชย์ของกษัตริย์สยาม ๒ พระองค์

ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ยังไม่ทราบข้อเท็จจริงเรื่องดวงพระชะตา ดูได้จาก "พระราชนิพนธ์ราชประเพณีตั้งมหาอุปราช" ในรัชกาลที่ ๕ กล่าวว่า

"เจ้าฟ้าน้อยซึ่งเป็นกรมขุนอิศเรศรังสรรค์ เป็นที่นับถือของคนเป็นอันมาก และเป็นพระอนุชาคู่ทุกข์คู่ยากด้วยกันมา ควรจะให้มียศใหญ่ยิ่งกว่าพระบรมราชวงศานุวงศ์และกรมพระราชบวรสถานมงคล ซึ่งรับพระบัณฑูรมาแต่ก่อน จึงพระราชทานพระบวรราชาภิเษกให้เป็นพระบาทสมเด็จพระปวเรนทราเมศร มหิศวเรศรังสรรค์ พระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระบวรราชโองการพิเศษกว่าวังหน้าทั้งปวงซึ่งมีแต่ก่อน"

๓. พระวันรัต (พทุธสิริทับ) วัดโสมนัสวิหารได้แสดงธรรมเทศนาในงานสมโภชพระนครครบ ๑๐๐ ปี ได้กล่าวถึงเหตุที่รัชกาลที่ ๔ สถาปนาพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่า

"ทรงมีพระราชดำริเห็นว่า เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ ทรงพระปรีชารอบรู้การในพระนครและต่างประเทศ และขนมธรรมเนียมต่าง ๆ และชำนาญในสรรพอาวุธในการณรงค์สงครามเป็นอันมาก และแคล่วคล่องจัดเจในการทรงพาหนะ มี คชสาร เป็นต้น อนึ่งเป็นที่นิยมนับถือของพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้ใหญ่ผู้น้อยเป็นอันมาก ครั้นทรงพระราชดำริฉะนี้แล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งที่อุปราช ให้รับพระบวรราชโองการพระราชทานพระเกียรติยศยิ่งกว่ากรมพระราชวังบวร ทุก ๆ พระองค์"

วิเคราะห์ถึงการณ์ที่สยาม มีพระเจ้าแผ่นดินถึง ๒ พระองค์


๑. เหตุการณ์ที่มีการปกครองของผู้นำประเทศ ๒ ตำแหน่งไม่เป็นที่แปลกแต่อย่างใด หากแต่แปลกในการเรียกชื่อ เช่น ในสหรัฐอเมริกา มีตำแหน่งประธานาธิบดี และรองประธานาธิบดี ได้ครองตำแหน่ง ๔ ปี และ ๘ ปี ดังนั้นความรู้เรื่องราวของชาวยุโรป ก็คงผ่านสายพระเนตรของล้นเกล้ารัชกาลที่ ๔ ระหว่างที่ทรงผนวช โดยผ่านทางบรรดาเหล่ามิชชันนารี

พระราชสาส์นถึงประธานาธิบดีอเมริกา พ.ศ. ๒๔๐๓


"....แลซึ่งในแผ่นดินยุไนติศเตศอเมริกามีขนมธรรมเนียมตั้งไว้และสืบมาแต่ครั้งปริไสเดนย์ยอดว์อชิงทัน ให้ราษฎรทั้งแผ่นดินพร้อมใจกันเลือนสันบุคคลี่ควรจัดไส้เป็นชั้นแล้วตั้งให้เป็นปริไสเดนต์ใหญ่ และ ปริไสเดนต์รอง ครองแผ่นดินชี้ขาดว่าราชการบ้านเมืองเป็นวาระเป็นคราวกำหนดเพียง ๔ ปีและ ๘ ปี แลให้ธรรมเนียมนี้ยั่งยืนอยู่ได้ไม่มีการขัดขวางแก่งแย่งกันด้วย ผู้นั้น ๆ จะช่วงชิงอิศริยยศกันเป็นใหญ่ในแผ่นดินดังเมืองอื่น ๆ ซึ่งเป็นอยู่เนือง ๆ นันได้ ก็เห็นว่าเป็นการอัศจรรย์ยิ่งนัก เป็นขนบธรรมเนียมที่ควรจะสรรเสริญอยู่แล้ว..."

๒. เรื่องการเมือง เหนือกว่า เรื่องโหราศาตร์ แต่ใช้เรื่องโหราศาสตร์ มาตอบโจทย์เรื่องการเมือง

หากจะดูในด้านความสามารถของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ นั้นโดนเด่นกว่ามาก จึงต้องแต่งตั้งให้ได้รับตำแหน่งสูงสุด โดยคงที่จะให้มีการบวรราชาภิเกษให้มีพระอิสสริยยศเทียบเท่าพระมหากษัตริย์องค์หนึ่งเลย และยังเป็นการที่จะตัดปัญหาเรื่องการแย่งชิงราชสมบัติได้อีกทางหนึ่ง เนื่องจากรัชกาลที่ ๔ ทรงอยู่ในร่มกาสาวภักตร์นานถึง ๒๗ ปี มีความรู้ด้านการภาษา ก็มาอยู่ หากแต่ด้านการทหารคงไม่เท่ากับพระอนุชา

อีกทั้งพระอิสสริยยศ เป็นพระอนุชาร่วมพระราชมารดาเดียวกัน มีความสนิทกว่าเจ้านายอื่น ๆ ด้วยกัน และในขณะที่มีพระราชพิธีบวรราชาภิเษก รัชกาลที่ ๔ ยังไม่มีพระราชโอรสองค์ใหญ่ คือ พระบาทสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ จึงเป็นอีกเหตุผลหนึ่งที่การตั้งครั้งดังกล่าวเป็นสิทธิอันชอบแล้วที่จะยกประเด็นเรื่องโหราศาตร์ มาตอบโจทย์ให้เป็นการอ้างอย่างแยบยลกว่าการอ้างเรื่องความสามารถอันโดดเด่นด้านการทหารเนื่องจากเรื่องการทหาร การปกครองอาจจะมีการโต้แย้งถึงเรื่องต่าง ๆ ได้

หากหยิบยกเรื่องพระชะตาต้องเสริมต่อกันนั้น คงยากจะมีผู้ใดโต้แย้งได้

๓. "พี่เณรจะเอาสมบัตติหรือไม่เอา  ถ้าเอาก็รีบสึกไปเถอะ ถ้าไม่เอาหม่อมฉันจะได้เอา"

อ้างถึงเจ้าฟ้าจุฑามณี สำนักพิมพ์แพร่พิทยา ๒๔๑๓

ก่อนที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจะเสด็จสวรรคต เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ ได้เสด็จไปเฝ้าพระเชษฐาที่วัดบวรนิเวศ แล้วกราบทูลว่า "พี่เณรจะเอาสมบัติหรือไม่เอา  ถ้าเอาก็รีบสึกไปเถอะ ถ้าไม่เอาหม่อมฉันจะได้เอา" อันทำให้รัชกาลที่ ๔ (พระวชิรญาณ) ทรงตอบรับการขึ้นครองราชย์กับสมเด็จเจ้าพระยาฯ ให้ทูลเชิญเสด็จขึ้นครองราชย์สมบัติทั้ง ๒ พระองค์

- ถ้าจะมองเรื่องการถ่วงดุลย์อำนาจในราชสำนักด้วยกันเอง ก็เป็นไปได้ว่า ฝ่ายการทหาร (โดยพระปิ่นเกล้าฯ) มีกำลังเข้มแข็งกว่ามาก สามารถถ่วงอำนานกับเหล่าข้าราชการที่รายรอบได้ (แต่ในความเป็นจริงแล้ว ตลอดรัชสมัยรัชกาลที่ ๔ พระปิ่นเกล้าฯ ทรงใช้ฐานะกษัตริย์พระองค์ที่ ๒ น้อยมาก ส่วนมากจะทรงมีพระราชดำริร่วมกันในการปกครองบ้านเมือง)

- ถ้าจะมองเรื่อง "เป็นใหญ่ได้อีก" ก็มีโอกาสได้ เนื่องจากในขณะนั้นรัชกาลที่ ๔ ยังไม่มีพระราชโอรส ที่ประสุติจากอัครมเหสี ทำให้ตำแหน่งวังหน้าได้สืบทอดราชสมบัติต่อไปหากหมดรัชสมัยของพระองค์ก็เป็นไปได้

โอ้โห ผมขอบคุณคุณsiameseมากนะครับที่ให้ความกระจ่างมากมายขนาดนี้
ผมเข้ามาเวปนี้เป็นครั้งแรก และได้ตั้งแระทู้เป็นครั้งแรกด้วย ได้รับคำตอบอย่างละเอียดละออ ขอขอบคุณมากจริงๆครับ

เข้ามาขอบคุณอีกคนนึงครับ

เข้ามาถูตะเกียง  เพราะมีปุจฉากับท่านหนุ่มสยามนิดหน่อยค่ะ

๑) คำว่า พี่เณร  ดิฉันสงสัยว่าจะพิมพ์ผิด   น่าจะเป็น พี่เถร   เพราะเจ้าฟ้ามงกุฎไม่เคยเป็นเณร  หรือถ้าจะเป็นก็ย้อนไปสมัยรัชกาลที่ ๒ โน่น  ตลอดรัชกาลที่ ๓ ทรงเป็นพระเถระชั้นผู้ใหญ่แล้ว    ถ้าพระราชอนุชาจะเรียกอย่างคะนองถึงขนาดนั้นก็คงเป็นเถรมากกว่าเณร
แต่เรื่องนี้เป็นเกร็ดเล็กน้อย  อาจไม่ได้ทรงเรียกทั้ง ๒ อย่างก็ได้

๒) น่าสังเกตว่า สมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ท่านทรงมองสมเด็จพระปิ่นเกล้าแตกต่างจากสมเด็จพระจอมเกล้าฯ มองอยู่มาก   เมื่อใกล้สิ้นรัชกาลที่ ๓ เกิดปัญหาว่าเรื่องรัชทายาท  ในพระราชพงศาวดารของเจ้าพระยาทิพากรวงศ  บรรยายว่า

  "ครั้นณวันอังคารเดือน ๓ ขึ้น๑๐ ค่ำเพลาบ่าย ๕ โมง มีรับสั่งให้หาพระยาศรีสุริยวงศ์จางวางมหาดเล็กเข้าไปเฝ้าในที่ มีพระราชโองการถามว่า พระยาพิพัฒน์ ฯ ได้เอาจดหมายที่ทรงอนุญาตนั้นออกไปปรึกษาหารือเสนาบดีแล้วหรือ เขาว่ากะไรบ้าง พระยาศรีสุริยวงศ์กราบทูล ว่า ได้ทราบเกล้าทราบกระหม่อม ทุกคนพากันเศร้าโศกและเห็นว่าโปรด ฯ ดังนี้พระเดชพระคุณเป็นที่สุด ปรึกษากันว่าพระโรคนั้นยังไม่ถึงตัดรอน แพทย์หมอยังพอฉลองพระเดชพระคุณได้อยู่ ซึ่งจะยกพระวงศานุวงศ์พระองค์ใดพระองค์หนึ่งขึ้นก็ยังไม่สมควร จะช่วยกันฉลองพระเดชพระคุณว่าราชการแผ่นดิน   มิให้มีเหตุการณ์ภัยอันตรายขึ้นได้
    จึงตรัสสั่งให้ท่านพระยาศรีสุริยวงศ์ขยับเข้าไปให้ชิดพระองค์ ให้ลูบดูพระสรีรกาย แล้วดำรัสว่าร่างกายทรุดโทรมถึงเพียงนี้แล้ว หมอเขาว่ายังจะหายอยู่ ไม่เห็นด้วยเลย
    การแผ่นดินไปข้างหน้าไม่เห็นผู้ใดที่จะรักษาแผ่นดินได้ กรมขุนเดชเล่าท่านก็เป็นคนพระกรรณเบา ใครจะพูดอะไรท่านก็เชื่อง่าย ๆ จะเป็นใหญ่โตไปไม่ได้ กรมขุนพิพิธเล่าก็ไม่รู้จักการงาน ปัญญาก็ไม่สอดส่องไปได้ ท่านฟ้าน้อยเล่าก็มีสติปัญญารู้วิชาการช่างและการทหารต่าง ๆ อยู่ แต่ไม่พอใจทำราชการ เกียจคร้านรักแต่การเล่นสนุกเท่านั้น ที่สติปัญญาพอจะรักษาแผ่นดินได้อยู่เห็นแต่ท่านฟ้าใหญ่คนเดียว แต่รังเกียจอยู่ว่าท่านฟ้าใหญ่ถืออย่างมอญ   ถ้าเป็นเจ้าแผ่นดินขึ้น ก็จะให้พระสงฆ์ห่มผ้าอย่างมอญเสียหมดทั้งแผ่นดินดอกกระมัง กลัวเจ้านายข้าราชการเขาจะไม่ชอบใจ     จึงได้อนุญาตให้ตามใจคนทั้งปวงสุดแท้แต่จะเห็นพร้อมเพรียงกัน"     

    ข้อความตอนนี้แสดงว่าสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ มิได้ทรงเห็นว่าสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ เหมาะสมเท่าใดนักในสายพระเนตร    "ท่านฟ้าน้อย" ดูไม่ค่อยจะทรงเอาไหน พอๆกับเจ้านายอีก ๒ พระองค์ในลำดับก่อนหน้า     แสดงว่าไม่ได้ทรงรู้สึกกว่า "ท่านฟ้าน้อย" มีอำนาจราชศักดิ์หรือมีกำลังทหารจนเป็นที่น่าเกรงพระทัย          ผิดกับสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ที่ทรงยกย่องพระราชอนุชาอย่างสูง   ถึงขั้นยกให้สูงกว่าวังหน้าในรัชกาลก่อนๆ     
    ดิฉันจึงคิดว่า คำวิจารณ์ของสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ชี้ให้เห็นว่าสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ มิได้ทรงมีกำลังทหารหนุนหลังเป็นแบ๊คอย่างดี   พอจะกลายมาเป็นเหตุผลทางการเมืองในต้นรัชกาลที่ ๔   แต่เป็นเพราะสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ท่านทรงรักพระราชอนุชาพระองค์นี้มาก    ส่วนอีกข้อคือเรื่องโหราศาสตร์ ก็เชื่อว่าจริง     ไม่มีเหตุผลอะไรที่บุคคลที่อยู่ในผ้าเหลืองรักษาศีล ๒๒๗ ข้อเคร่งครัดไม่ด่างพร้อยมาตั้ง ๒๗ ปี  และโปรดวิชาโหราศาสตร์อย่างจริงจัง จะต้องมาพูดเท็จ ออกอุบายอ้างนั่นอ้างนี่ เพื่อผลทางการเมือง     
    มองจากสภาพแวดล้อม ขุนนางในสกุลบุนนาคในต้นรัชกาลนับว่าสำคัญก็จริง แต่อำนาจยังไม่ล้นฟ้าเท่ากับปลายรัชกาลและต่อมาในต้นรัชกาลที่ ๕   ในเมื่อพวกเขาพร้อมใจกันอัญเชิญพระองค์ขึ้นครองราชย์  ก็แปลได้อีกอย่างว่าอำนาจขุนนางในสมัยนั้นยังไม่ล้นเหลือ พอจะยกตัวเองเป็นใหญ่เสียเอง    ขุนนางใหญ่น้อยยังยึดมั่นในลำดับการสืบสันตติวงศ์ในพระราชวงศ์จักรีอยู่อย่างเคร่งครัด

    ดิฉันที่เห็นอีกอย่างหนึ่งคือ ตำแหน่งพระมหากษัตริย์พระองค์ที่ ๒   พิสูจน์ในตัวว่า สมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทรงถือสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯเป็นรัชทายาท ในตอนขึ้นครองราชย์      หากว่าทรงปุบปับเป็นอะไรไปโดยยังไม่ทันจะมีเจ้าฟ้า   เจ้านายขุนนางใหญ่น้อยก็ไม่ต้องมาหากันให้วุ่นวาย ว่าใครควรจะขึ้นครองราชย์ต่อไป    เพราะทรงสถาปนาคนนั่งอยู่บนบัลลังก์เอาไว้แล้วเรียบร้อย

ขอบพระคุณผู้ทรงภูมิ
ที่ทำให้ผมได้รับรู้ข้อมูลใหม่เพิ่มเติม :D

สายตาฟางครับ พี่เถร ดังคำ อ.เทาชมพูกล่าวไว้ ถูกต้องแล้ว

เหตุการณ์ช่วงปลายรัชสมัยรัชกาลที่ ๓ ต่อช่วงรัชกาลที่ ๔ เป็นเหตุการณ์ที่น่าศึกษาไม่น้อยครับ

ผมมีความคิดเห็นว่าการที่จะทรงเลือกผู้ใดเป็นรัชทายาท นั้นเป็นสิทธิอันชอบธรรมของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๓  จากพระราชพงศาวดารของเจ้าพระยาทิพากรวงศ ที่ยกมาเป็นพระราชกระแสจากล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๓ ยามเมื่อพระองค์จวนสวรรคต และท้ายสุดพระองค์ก็ได้มอบอำนาจการตัดสินใจให้กับเหล่าเสนาบดีผู้ใหญ่ ให้ประชุมกันเลือกกษัตริย์ใหม่องค์ต่อไป

ทั้งนี้ในบทความความสำคัญของรัชกาลที่ ๓ ต่อพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้า อาจจะมองได้ว่า ทรงรักสนุกจนเกินไป

เรื่ององค์รัชทายาทที่จะสืบสันตติวงศ์ในสมัยรัชกาลที่ ๓ นั้นมีเกร็ดเล็กน้อยจะยกมาเพื่อขยายความออกไป ซึ่งอ้างถึง The Accession of King Monkut, J.S.S. Vol 57, Pt.1, 150, 151 ของหมดบรัดเลย์ เคยพิมพ์ไว้ว่า

"...ดูเหมือนว่า พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์ที่จะสลุราชบัลลังก์ให้พระราชโอรสสองพระองค์ ทรงพระนามว่า พระองค์เจ้าโกเมน และพระองค์เจ้าอรรณพ เพื่อให้ทั้งสองพระองค์ทรงครองราชสมบัติร่วมกัน โดยพระนั่งเกล้าฯ จะเสด็จออกผนวช แต่เมื่อพระองค์ทรงนำพระราชดำรินี้ไปตรัสปรึกษาขุนางระดับสูงผู้หนึ่ง ขุนนางผู้นี้ก็กราบทูลว่า ถ้าพระองค์ทรงสละราชบัลลังก์แล้ว ก็ยังมีพระบรมวงศานุวงศ์องค์อื่นที่สมควรจะได้ขึ้นครองราชย์มากกว่าพระราชโอรสสองพระองค์ที่ทรงกล่าวพระนาม...และพระองค์ก็มิทรงตัดสินใจ เกรงว่าจะเกิดความผิดพลาดจนเป็นสงครามกลางเมือง"

ดังที่หมอบรัดเลย์ตีพิมพ์นี้จะเห็นว่า มีกระแสแนวคิดที่จะมีกษัตริย์ปกครองร่วมกันมาก่อนหน้านี้แล้ว และยังมีกลุ่มขุนนางที่สนับสนุนกลุ่มเจ้าฟ้าใหญ่ในเวลาเดียวกัน

ไม่เพียงมีหมอบรัดเลย์เท่านั้นที่ทราบข้อมูลเรื่องรัชทายาท หากยังรวมถึง "เซอร์ แฮรีออท" ซึ่งเป็นเจ้าเมืองสิงคโปร์ที่เข้าร่วมดูสุริยุปราคาที่ หว้ากอ ได้เขียนจดหมายเหตุไว้ก่อนหน้านี้ว่า

"...พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์ให้พระราชบุตรของพระองค์เป็นผู้รับราชสมบัติ แต่พวกสกลุใหญ่ของท่านผู้สำเร็จราชการแผ่นดินทั้ง ๒ (คือสมเด็จพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ) และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต) ได้ขัดต่อการที่จะทรงแต่งตั้งนั้น...."

-ลองจัดวันที่ดูเรื่องเหตุการณ์คราวที่จมื่นราชามาตย์ (ขำ) ได้เฝ้าพระวชิราญาณ ที่วัดบวรฯ เพื่อทูลถามว่า "พระองค์จะทรงรับหรือไม่"
ตรงกับ วันที่ ๒๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๓๙๓ (๘ วันก่อนสวรรคต ร.๓)

-พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔ ตรงกับ วันพุธ ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕

-พระวชิรญาณ เสด็จเข้าพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อวันที่ ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔



-และเหตุการณ์เมื่อรัชกาลที่ ๓ ทรงถามถึงเรื่องรัชทายาท (พระราชพงศาวดารของเจ้าพระยาทิพากรวงศ) ตรงกับ วันอังคาร เดือน ๓ ขึ้น ๑๐ ค่ำ = ทรงถามไว้ล่วงหน้าถึง ๕๒ วันก่อนที่จะสวรรคต

แสดงว่าในระหว่างที่รัชกาลที่ ๓ ทรงประชวรอยู่ตลอด ๒ เดือนเศษ คงมีเหตุการณ์และกระแสวงในเกิดขึ้นในหมู่เจ้านายายและขุนนางมากมายเลยนะครับ

พระองค์เจ้าอรรณพ ถูกอ้างพระนามเรื่องเป็นพระราชโอรสที่ถูก "เก็ง" ให้ขึ้นครองราชย์  แต่ไม่เป็นผล     กับอีกเรื่องที่ป๊อปพอกันคือเรื่องประคำพระราชทาน
น่าสนใจที่จะเอ่ยถึงพระประวัติสักหน่อย   คุณหนุ่มสยามและคุณเพ็ญชมพูพอจะมีพระประวัติของท่านไหมคะ

เรื่อง ๕๒ วัน   ถ้าดูจากพงศาวดารของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์    สมเด็จพระนั่งเกล้าฯมีพระชนม์สูงถึง ๖๗ พรรษาแล้ว คงประชวรออดๆแอดๆ  มาก่อนหน้านี้  แต่ครั้งสุดท้ายเริ่มประชวรหนัก  ถึงขั้นรู้พระองค์ว่าจะไม่หาย
แต่ก็ยังทรงรับรู้เรื่องราวต่างๆดี     ถึงตรัสเรื่องการสืบราชบัลลังก์ ที่ทรงกังวลอยู่

๒๗ ปีที่ครองราชย์มา ถ้ามีพระราชประสงค์จะปูทางให้พระราชโอรสทรงสืบต่อ  ก็ต้องเตรียมล่วงหน้านานเป็น ๑๐ ปี  ไม่ใช่มาปุบปับตัดสินพระทัยเอาตอนปลายรัชกาล       อย่างน้อย พระราชโอรสองค์นั้นก็ต้องโดดเด่นกว่าเจ้านายอื่น   ทรงรับผิดชอบงานสำคัญๆ มีข้าราชบริพารเป็นขุมกำลัง     แบบเดียวกับที่ทรงมีเมื่อเป็นกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ในรัชกาลที่ ๒ 
พระองค์เจ้าทั้ง ๒ พระองค์ที่หมอบรัดเลย์ไปฟังข่าวซุบซิบมา    เข้าข่ายนี้หรือเปล่าคะ

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงดำรงสิริราชสมบัติอยู่ ๒๗ ปี นับเป็นเวลาที่ยาวนานพอสมควร โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้รอคอยที่จะสืบราชบัลลังก์ต่อไป

จนเมื่อเวลาอันเป็นที่สุดแห่งรัชกาลมาถึง พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงเลือกขนบธรรมเนียมเดิม คือไม่ระบุองค์รัชทายาทตรงๆ แต่กลับทรงเลือกวิธีเก่าคือ โยนหินถามทาง หยั่งเสียง และการบอกโดยนัยยะ แม้กระทั่งมีพระราชดำรัส "ตัด" พระราชวงศ์ที่อยู่ในข่ายสืบราชสมบัติออก

เบื้องต้นมีพระราชประสงค์ที่จะ "หยั่งเสียง" โดยมีพระราชโองการออกมาให้พระบรมวงศ์และขุนนางเลือกองค์รัชทายาทกันเอง คล้ายกับจะทรงฟังว่ามีมติออกมาอย่างไร แต่ครั้นทรงทวงถามถึงพระราชโองการนั้นว่ามีผลอย่างไร พระยาศรีสุริยวงศ์ก็กราบทูลเป็นการบ่ายเบี่ยงเสียว่า พระโรคนั้นยังไม่ถึงขั้นตัดรอน "ซึ่งจะยกพระวงศานุวงศ์พระองค์ใดพระองค์หนึ่งขึ้นก็ยังไม่สมควร"

ครั้นเมื่อทรงทราบดังนี้แล้วว่ายังไม่มีการเสนอผู้ใดขึ้นมา ซึ่งย่อมหมายถึงพระราชโอรสที่ทรงต้องการให้เป็นรัชทายาทก็ย่อมไม่อยู่ใน "โผ" นั้นด้วย

จึงมีพระราชกระแสรับสั่ง "กัน" พระราชวงศ์ที่เป็น "ตัวเก็ง" ออก คือ กรมขุนเดชอดิศร ท่านว่าพระกรรณเบาเชื่อคนง่าย กรมขุนพิพิธภูเบนทร์ พระสติปัญญาไม่ถึงขั้น ส่วนเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ ก็ไม่พอพระทัยทำราชการ รักแต่เล่นสนุก ส่วนที่มีความเหมาะสมมากกว่าคนอื่นคือเจ้าฟ้ามงกุฎ แต่ก็รังเกียจว่าทรงครองผ้าอย่างมอญ จะเห็นได้ว่า "ข้อหา" สำหรับเจ้าฟ้ามงกุฎนั้น "เบา" และแก้ไขได้ง่ายที่สุด เห็นจะทรงปลงพระทัยแล้วหรืออย่างไร?

ส่วนพระราชโอรสที่มีพระราชประสงค์จะให้สืบต่อราชสมบัติคือพระองค์เจ้าอรรณพ ซึ่งครั้งหนึ่งมีพระราชประสงค์จะมอบ "สัญลักษณ์" แห่งการสืบราชบัลลังก์ คือพระประคำทองคำของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ แต่ก็เกิดการ "หยิบผิด" หรือ "สับเปลี่ยน" นำพระประคำองค์ปลอมไปถวาย ว่ากันว่าเป็นลางให้พระองค์เจ้าอรรณพต้องพลาดจากราชบัลลังก์ไป

แต่สิ่งที่แน่นอนกว่าพระประคำทองคำองค์นั้นคือ แรงสนับสนุนจากขุนนางตระกูลบุนนาค ที่ส่งคนไปเตรียมการ "สึกพระ" ตั้งแต่ก่อนพระเจ้าอยู่หัวจะสวรรคตเสียอีก ทางด้าน "ทูลกระหม่อมพระ" เองก็ทรงแถลงข่าวต่อสื่อมวลชนต่างประเทศ "เปิดตัว" ไว้ล่วงหน้าเช่นกัน

พระอาการประชวรของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นอยู่ค่อนข้างจะหนักและทรมาน เสวยข้าวไม่มีรสมาแล้วเป็นปี อาการพระโรคเจ็บหลัง เสียดท้องตามชายโครง เสียดถึงขั้นนอนหงายไม่ได้ พระอาการหนักอยู่จนถึงขั้นต้องออกประกาศหาแพทย์มือดีมารักษา แต่ก็ไม่สามารถจะฉุดรั้งพระอาการประชวรไว้ได้นาน ครั้น ณ วันพุธ เดือน ๕ ขึ้น ๑ ค่ำ เวลา ๘ นาฬิกา ๕ บาท ก็เสด็จสวรรคต ตรงกับวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔

ราชสมบัติสืบต่อไปยังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นรัชกาลที่ ๔ แห่งพระราชวงศ์จักรี และทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกในพระราชวงศ์นี้ที่มีสร้อยพระนาม "อุภโตสุชาติ" ใช้สำหรับพระเจ้าแผ่นดินที่มาจาก "เจ้าฟ้า" เท่านั้น อุภโตสุชาติคือการเกิดดี ทั้งพระราชบิดาและพระราชมารดาเป็นเจ้า

พระมหากษัตริย์ในพระราชวงศ์จักรีที่มีสร้อยพระนามอุภโตสุชาตินั้นมี ๔ พระองค์ คือ รัชกาลที่ ๔, ๕, ๖, ๗

จากบทความเรื่อง ผลัดแผ่นดิน กรุงรัตนโกสินทร์ โดย ปรามินทร์ เครือทอง จากหนังสือศิลปวัฒนธรรม วันที่ ๑  มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ปีที่ ๒๗ ฉบับที่  ๘

 ;D

ขอร่วมแสดงความคิดเห็น จากความเข้าใจส่วนตนว่า

รัชกาลที่ 3 เป็นรอยต่อของยุคสมัย อำนาจฝ่ายจีนกำลังเสื่อม อำนาจใหม่จากตะวันตกแผ่เข้ามารุกรานประเทศเพื่อนบ้าน
และ กำลังบีบบังคับให้ไทย ทำสนธิสัญญาการค้า (เหมือน FTA ในปัจจุบันนี้)

ผู้ืที่สมควรจะสืบราชสมบัติ จะต้องเป็นผู้ "รู้เท่าทัน" ตะวันตก และ สามารถประสานประโยชน์ได้ ประโยชน์ที่ว่า คือ การค้าระหว่างประเทศ ซึ่งตระกูลบุนนาค มีผลประโยชน์เกือบจะผูกขาดอยู่ในเวลานั้น

ตระกูลนี้ น่าจะ "อึดอัด" กับ นโยบายในรัชกาลที่ 3 ที่ไม่โอนอ่อนตามชาติตะวันตกที่กำลังพยายาม เจาะตลาดการค้ากับสยาม

สมเด็จพระนั่งเกล้า ฯ เองก็ทรงทราบถึงภัยอันนี้ มีการเตียม "ถุงแดง" ไว้ และ มีพระราชปรารภถึงถัยข้างฝรั่งไว้

พระปิ่นเกล้านั้น ทรงมีกิจกรรมมากมายกับฝรั่ง เช่นเดียวกับตระกูลบุนนาค แต่ทรงระวังไม่แข่งบารมีกับสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ น่าจะเป็นเหตุให้ทรง "แสร้งทำเป็นเล่นสนุก" ไม่สะสมกำลังทหาร

แต่น่าสังเกตุว่าทรงสะสม Technology แทน เช่น การต่อเรือ สร้างอาวุธ ฯลฯ ว่าไปแล้ว นี่คือ แสนยานุภาพแบบใหม่ ที่ใช้ปืนมากกว่า กำลังรบ

การคบหาฝรั่งมีอย่างมากและกว้างขวางในหมู่คนรุ่นใหม่ในยุคนั้น นับตั้งแต่ เจ้าฟ้าใหญ่(วชิรญานภิกขุ), เจ้าฟ้าน้อย และ ตระกูลบุนนาค ซึ่งต่างก็มีความสามารถเฉพาะด้าน(การปกครอง การทหาร การทูตและการค้า)

หากร่วมกันบริหารราชการแผ่นดินแล้ว จะแข็งแกร่งมาก ฝรั่งก็เกรงบารมี เพราะ "รู้ทันกัน"

เรื่องของประคำทอง

จากประชุมพงศาวดารภาคที่ ๕๒  จดหมายเหตุเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต 
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเรียบเรียงทูลเกล้า ฯ ถวาย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว  พิมพ์พระราชทานในงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมขุนสงขลานครินทร ครบสัปตมวาร ณวันที่ ๓๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๒
 
  " ในวันอังคาร เดือน ๑๑ ขึ้น ๖ ค่ำนั้น มีรับสั่งให้ภูษามาลาเชิญหีบพระเครื่องมาถวาย  แล้วทรงเลือกพระประคำทองสาย ๑  อันเป็นของพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พระประคำทองสายนี้ เมื่อพระบาทสมเด็จ ฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจะสวรรคต จะพระราชทานพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอรรณพ ซึ่งได้เป็นกรมหมื่นอุดมรัตนราศีในรัชชกาลที่ ๔ แต่บังเอิญเจ้าพนักงานหยิบผิดสาย กรมหมื่นอุดมไม่ได้ไป   จึงถือว่าเป็นของสิริมงคลสำหรับแต่ผู้มีบุญญาภินิหาร) กับพระธำมรงค์เพ็ชร์องค์ ๑ ให้พระราชโกษา (ชื่อ จัน ในรัชกาลที่ ๕ เป็นพระยา เป็นบิดาพระยาอุทัยธรรม (หรุ่น วัชโรทัย)) เชิญตามเสด็จพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดี ไปพระราชทานสมเด็จเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้า ฯ กรมขุนพินิตประชานาถ
   พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีเสด็จออกมาทูลกรมหลวงวงศาธิราชสนิท   และบอกให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ  ซึ่งพร้อมกันอยู่ที่ท้องพระโรงพระที่นั่งอนันตสมาคม ให้ทราบตามกระแสรับสั่ง     กรมหลวงวงศาธิราชสนิทและเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ ก็ไปยังพระตำหนักสวนกุหลาบ   ด้วยเวลานั้นปิดความไม่ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ ฯทรงทราบว่าสมเด็จพระบรมชนกนาถประชวรพระอาการมาก เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ จึงแนะพระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีให้ทูลสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ ฯ ว่าของทั้ง ๒ สิ่งนั้นพระราชทานเป็นของขวัญ โดยทรงยินดีที่ได้ทรงทราบว่าพระอาการ ที่ประชวรค่อยคลายขึ้นเมื่อพระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีไปทูล สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอฯดำรัสถามว่า ของขวัญเหตุใดจึงพระราชทานพระประคำ พระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกด้วย แต่ก็ไม่มีผู้ใดทูลตอบว่ากระไร เมื่อถวายสิ่งของแล้วต่างก็กลับมา

    ใครมีข้อมูลเรื่องประคำทอง นอกเหนือจากนี้อีก ขอเชิญมาโพสให้อ่านกันด้วยค่ะ   

ประคำทอง ๑๐๘ เม็ด